際際滷

際際滷Share a Scribd company logo

Tsikloalkanlar

Download as PPTX, PDF
Shabala Aliyev
Shabala Aliyev

quruluu,al脹nmas脹 ttbiqi

1 of 23
Download to read offline
AZRBAYCANRESPUBLIKASININTHSILNAZIRLIYI ASTARARAYONTHSILBSI Z..HMDZADADINA2SAYLIPENSRKNDTAMORTA MKTB-LISEY MVZU:TSIKLOALKANLAR MLLIM:ABALA LIYEV
QAPALI ZNCIRLI DOYMU KARBOHIDROGENLR TSIKLOALKANLAR DEYILIR Tsikloalkanlar脹n homoloji s脹ras脹n脹n 端mumi formulu: n Tsnifat脹: Tsikldki karbon atomlar脹n脹n say脹na g旦r tsikloalkanlar aa脹dak脹 kimi tsnif edilir: 1)Ki巽ik tsikllr(3- v 4 端zvl端) 2)Adi (normal)tsikllr (5-7 端zvl端) 3)Orta tsikllr(8-11 端zvl端) 4)Makrotsikllr( 端zvl端)
NAMENKLATURASI Tsikloalkanlar脹 adland脹rmaq 端巽端n m端vafiq karbonlu alkan脹n ad脹n脹n vvlin 束tsiklo損 perfiksi lav edilir. Bu maddlri hm巽inin - -(metilen qruplar脹n脹n say脹na g旦r d adland脹r脹rlar): tsiklopropan tsiklobutan tsiklopentan tsikloheksan trimetilen tetrametilen pentametilen heksametilen Yan zncirind vzlyicilri olan t旦rmlri adland脹randa vzlyicinin ad脹na n端vnin ad脹 lav edilir. vzlyici tk olsa,n旦mrlnmir,bir dn 巽ox olsa.el n旦mrlnir ki,rqmlrin cmi minimal olsun
1,2-dimetiltsikloheksan 1,3-dimetiltsikloheksan 1,4- dimetiltsikloheksan 1,1,2-trimetiltsikloheksan 1,2,4-trimetiltsikloheksan 1,2,4-trimetilsiklopentan
聴ZOMERLIYI Tsikloalkanlar 端巽端n qurulu v fza izomerlri m旦vcuddur. I.Qurulu izomerlri: 1)N端v (tsikl) izomerliyi.(Tsiklobutandan balay脹r) v Metiltsiklopropan tsiklobutan 2) Tsikld vzlyicilrin vziyytin g旦r: v 1,1-dimetiltsiklopropan 1,2-dimetiltsiklopropan
3)vzlyicilr g旦r izomerlik : etiltsiklopropan 1,2-dimetiltsiklopropan 4)Siniflraras脹(alkenlrl) CH2=CH-CH-CH3 II.Fza izomerliyi (Hndsi;sis-,trans-) vzlyicilrin karbon skeletinin m端stvisin nzrn vziyytin g旦r yar脹n脹r
Sis-1,2-dimetiltsiklopropan trans-1,2-dimetiltsiklopropan Sis-1,2-dimetiltsiklobutan Trans-1,2- dimetiltsiklobutan Tsikloalkanlar脹n molekul quruluu Alkanlarda olduu kimi tsikloalkanlarda b端t端n C atomlar脹 hibrid hal脹ndad脹r,b端t端n rabitlr d脹r
Valent bucaqlar脹 is m端xtlifdir:(d端zg端n 巽oxbucaql脹n脹n bir buca脹n脹 tapmaq 端巽端n istfad olunan d端sturu yad脹m脹za salaq: ( () ) Belikl brabrtrfli 端巽buva脹n bir dax脹il bica脹 60属 , 90属 .
Hndsi formas脹na g旦r tsiklopropan molekulu tplrind C atomlar脹 yerln brabrtrfli 端巽bucaqd脹r.C atomlar脹n脹n n端vlrini birldirn xtlr aras脹ndak脹 bucaq 60属 dir.巽bucaq m端stvisinin 端st v alt脹nda H atomlar脹 yerlir. Qar脹l脹ql脹 itlm q端vvlrinin b旦y端k olmas脹 sbbindn karbon atomlar脹n脹n hibrid orbitallar脹n脹n bir birini 旦rtmsi rabit yaradan C atomlar脹n脹 birldirn d端z xtt boyunca deyil,m端yyn bucaq alt脹nda tsikl sahsindn knarda ba verir.
Bununla laqdar olaraq 端巽端zvl端 tsikl daha davams脹zd脹r v C-C rabitlrinin q脹r脹lmas脹 hesab脹na asanl脹qla a巽脹l脹r.
FIZIKI XASSLRI Tsiklopropan v tsiklobutan otaq temperatutunda qazd脹rlar. Orta n端mayndlri praktik olaraq suda hll olmayan mayelr,ali tsikloalkanlar is brk maddlrdir. Ki巽ik tsikllr tbitd tast glinmir,sintetik yolla al脹rlar. Tsiklopentan v tsikloheksan bzi neftlrin trkibind rast glinir,ona g旦r tsikloalkanlara naftenlr d deyilir. Tsikloalkanlar narkotik tsir malikdir.Tsiklopropandan crrahiyy mliyyatlar脹 zaman 端mumi narkoz kimi istifad edilir. O,zrrsizdir v arzuedilmz lav effektlr yaratm脹r. Tsikloakanlar脹1883-c端 ild rus alimi V.V.Markovnikov Bak脹 neftind kf etmidir. .
KIMYVI XASSLRI Ki巽ik tsikllr davams脹zd脹r.Onlar 端巽端n birlm reaksiyalar脹 xarakterikdir. Birlm reaksiyalar脹 ion mexanizmi il ba verir.(C-C) rabitsi heterolitik q脹r脹l脹r).Tsikl n qdr kiik olsa,birlm reaksiyalar脹 daha asan ba verir. 1)Hidrogenl qar脹l脹ql脹 tsir: a) b) + 2 c) +H2 + 2 C80t;Pt o 弌3 弌2 弌3 弌3 弌2 弌2 弌3 弌3 弌2 弌2 弌2 弌3
Tsikloheksan hidrogen birldirmir. Yan zncird vzlyici olsa m端xtlif mhsullar al脹n脹r:
2)Halogenlrl qar脹l脹ql脹 tsir: Tsiklopropan v tsiklobutan halogen birldirir + Br2 3. Hidrogen halogenidlrl qar脹l脹ql脹 tsir: Tsiklopropan v tsiklobutan hidrogen halogenid birldirir: Yanz zncird vzlyicilr olsa,m端xtlif mhsullar al脹n脹r. + HBr CH2 CH3CH2 Br
Davaml脹 tsikllr 端巽端n aa脹dak脹 reaksiyalar m旦vcuddur: I.vzetm: 1)Halogenlrl qar脹l脹ql脹 tsir(reaksiya radikal mexanizmiil ba verir) + HBr 2)HNO3 il qar脹l脹ql脹 tsir. Yan zncird vzlyicilr olsa m端xtlif mhsullar ml glir + Br2 h
Tsikloalkanlar
II.Dehidrogenlm reaksiyalar脹 + 32 B端t端n tsikllr 端巽端n xarakterik reaksiyalar: a)Oksidlm reaksiyalar脹: Q端vvtli oksidldiricilrin tsirindn (KMnO4, K2Cr2O7) tsiklo alkanlar doymu ikisasl脹 karbon turular脹na oksidlir:
b)聴zomerlm reaksiyalar脹.(reaksiya tsiklin davaml脹l脹脹n脹n artmas脹 istiqamtind ba verir c)Yanma(tam oksidlm) + nC +n O 2弌36 + 92 6弌2 + 62
ALINMA SULLARI 1)Halogenlri bir-birindn aral脹 yerln alkil dihalogenidlr aktiv metallarla tsir etmkl(laboratoriya 端sulu) + 2Na + 2NaCI Yan zncird axlnmsi olan tsikloalkanlar脹 bir ne巽 madddn almaq m端mk端nd端r. Msln,metiltsiklopentan脹 aa脹dak脹 maddlrdn almaq olar
a)1,5-dixlorheksan b)1,5-dixlor-2-metilpentan c)1,5-dixlor-3-metilpentan
2)Aromatik karbohidrogenlrin hidrogenldirilmsindn + 3H2 + 3H2
TSIKLOALKANLARIN TTBIQI Tsiklopentan-snayed hlledici kimi,motor yanaca脹n脹n keyfiyytinin yax脹lad脹r脹lmas脹nda; Tsiklopropan tibd narkoz kimi; Tsikloheksan-端zvi sintezd (kapron,neylonun al脹nmas脹nda); Neft-kimya snayesind aromatik karbohidrogenlrin al脹nmas脹.
Diqqtiniz g旦r Tkk端r edirm

More Related Content

Tsikloalkanlar

  • 2. QAPALI ZNCIRLI DOYMU KARBOHIDROGENLR TSIKLOALKANLAR DEYILIR Tsikloalkanlar脹n homoloji s脹ras脹n脹n 端mumi formulu: n Tsnifat脹: Tsikldki karbon atomlar脹n脹n say脹na g旦r tsikloalkanlar aa脹dak脹 kimi tsnif edilir: 1)Ki巽ik tsikllr(3- v 4 端zvl端) 2)Adi (normal)tsikllr (5-7 端zvl端) 3)Orta tsikllr(8-11 端zvl端) 4)Makrotsikllr( 端zvl端)
  • 3. NAMENKLATURASI Tsikloalkanlar脹 adland脹rmaq 端巽端n m端vafiq karbonlu alkan脹n ad脹n脹n vvlin 束tsiklo損 perfiksi lav edilir. Bu maddlri hm巽inin - -(metilen qruplar脹n脹n say脹na g旦r d adland脹r脹rlar): tsiklopropan tsiklobutan tsiklopentan tsikloheksan trimetilen tetrametilen pentametilen heksametilen Yan zncirind vzlyicilri olan t旦rmlri adland脹randa vzlyicinin ad脹na n端vnin ad脹 lav edilir. vzlyici tk olsa,n旦mrlnmir,bir dn 巽ox olsa.el n旦mrlnir ki,rqmlrin cmi minimal olsun
  • 4. 1,2-dimetiltsikloheksan 1,3-dimetiltsikloheksan 1,4- dimetiltsikloheksan 1,1,2-trimetiltsikloheksan 1,2,4-trimetiltsikloheksan 1,2,4-trimetilsiklopentan
  • 5. 聴ZOMERLIYI Tsikloalkanlar 端巽端n qurulu v fza izomerlri m旦vcuddur. I.Qurulu izomerlri: 1)N端v (tsikl) izomerliyi.(Tsiklobutandan balay脹r) v Metiltsiklopropan tsiklobutan 2) Tsikld vzlyicilrin vziyytin g旦r: v 1,1-dimetiltsiklopropan 1,2-dimetiltsiklopropan
  • 6. 3)vzlyicilr g旦r izomerlik : etiltsiklopropan 1,2-dimetiltsiklopropan 4)Siniflraras脹(alkenlrl) CH2=CH-CH-CH3 II.Fza izomerliyi (Hndsi;sis-,trans-) vzlyicilrin karbon skeletinin m端stvisin nzrn vziyytin g旦r yar脹n脹r
  • 7. Sis-1,2-dimetiltsiklopropan trans-1,2-dimetiltsiklopropan Sis-1,2-dimetiltsiklobutan Trans-1,2- dimetiltsiklobutan Tsikloalkanlar脹n molekul quruluu Alkanlarda olduu kimi tsikloalkanlarda b端t端n C atomlar脹 hibrid hal脹ndad脹r,b端t端n rabitlr d脹r
  • 8. Valent bucaqlar脹 is m端xtlifdir:(d端zg端n 巽oxbucaql脹n脹n bir buca脹n脹 tapmaq 端巽端n istfad olunan d端sturu yad脹m脹za salaq: ( () ) Belikl brabrtrfli 端巽buva脹n bir dax脹il bica脹 60属 , 90属 .
  • 9. Hndsi formas脹na g旦r tsiklopropan molekulu tplrind C atomlar脹 yerln brabrtrfli 端巽bucaqd脹r.C atomlar脹n脹n n端vlrini birldirn xtlr aras脹ndak脹 bucaq 60属 dir.巽bucaq m端stvisinin 端st v alt脹nda H atomlar脹 yerlir. Qar脹l脹ql脹 itlm q端vvlrinin b旦y端k olmas脹 sbbindn karbon atomlar脹n脹n hibrid orbitallar脹n脹n bir birini 旦rtmsi rabit yaradan C atomlar脹n脹 birldirn d端z xtt boyunca deyil,m端yyn bucaq alt脹nda tsikl sahsindn knarda ba verir.
  • 10. Bununla laqdar olaraq 端巽端zvl端 tsikl daha davams脹zd脹r v C-C rabitlrinin q脹r脹lmas脹 hesab脹na asanl脹qla a巽脹l脹r.
  • 11. FIZIKI XASSLRI Tsiklopropan v tsiklobutan otaq temperatutunda qazd脹rlar. Orta n端mayndlri praktik olaraq suda hll olmayan mayelr,ali tsikloalkanlar is brk maddlrdir. Ki巽ik tsikllr tbitd tast glinmir,sintetik yolla al脹rlar. Tsiklopentan v tsikloheksan bzi neftlrin trkibind rast glinir,ona g旦r tsikloalkanlara naftenlr d deyilir. Tsikloalkanlar narkotik tsir malikdir.Tsiklopropandan crrahiyy mliyyatlar脹 zaman 端mumi narkoz kimi istifad edilir. O,zrrsizdir v arzuedilmz lav effektlr yaratm脹r. Tsikloakanlar脹1883-c端 ild rus alimi V.V.Markovnikov Bak脹 neftind kf etmidir. .
  • 12. KIMYVI XASSLRI Ki巽ik tsikllr davams脹zd脹r.Onlar 端巽端n birlm reaksiyalar脹 xarakterikdir. Birlm reaksiyalar脹 ion mexanizmi il ba verir.(C-C) rabitsi heterolitik q脹r脹l脹r).Tsikl n qdr kiik olsa,birlm reaksiyalar脹 daha asan ba verir. 1)Hidrogenl qar脹l脹ql脹 tsir: a) b) + 2 c) +H2 + 2 C80t;Pt o 弌3 弌2 弌3 弌3 弌2 弌2 弌3 弌3 弌2 弌2 弌2 弌3
  • 13. Tsikloheksan hidrogen birldirmir. Yan zncird vzlyici olsa m端xtlif mhsullar al脹n脹r:
  • 14. 2)Halogenlrl qar脹l脹ql脹 tsir: Tsiklopropan v tsiklobutan halogen birldirir + Br2 3. Hidrogen halogenidlrl qar脹l脹ql脹 tsir: Tsiklopropan v tsiklobutan hidrogen halogenid birldirir: Yanz zncird vzlyicilr olsa,m端xtlif mhsullar al脹n脹r. + HBr CH2 CH3CH2 Br
  • 15. Davaml脹 tsikllr 端巽端n aa脹dak脹 reaksiyalar m旦vcuddur: I.vzetm: 1)Halogenlrl qar脹l脹ql脹 tsir(reaksiya radikal mexanizmiil ba verir) + HBr 2)HNO3 il qar脹l脹ql脹 tsir. Yan zncird vzlyicilr olsa m端xtlif mhsullar ml glir + Br2 h
  • 17. II.Dehidrogenlm reaksiyalar脹 + 32 B端t端n tsikllr 端巽端n xarakterik reaksiyalar: a)Oksidlm reaksiyalar脹: Q端vvtli oksidldiricilrin tsirindn (KMnO4, K2Cr2O7) tsiklo alkanlar doymu ikisasl脹 karbon turular脹na oksidlir:
  • 18. b)聴zomerlm reaksiyalar脹.(reaksiya tsiklin davaml脹l脹脹n脹n artmas脹 istiqamtind ba verir c)Yanma(tam oksidlm) + nC +n O 2弌36 + 92 6弌2 + 62
  • 19. ALINMA SULLARI 1)Halogenlri bir-birindn aral脹 yerln alkil dihalogenidlr aktiv metallarla tsir etmkl(laboratoriya 端sulu) + 2Na + 2NaCI Yan zncird axlnmsi olan tsikloalkanlar脹 bir ne巽 madddn almaq m端mk端nd端r. Msln,metiltsiklopentan脹 aa脹dak脹 maddlrdn almaq olar
  • 22. TSIKLOALKANLARIN TTBIQI Tsiklopentan-snayed hlledici kimi,motor yanaca脹n脹n keyfiyytinin yax脹lad脹r脹lmas脹nda; Tsiklopropan tibd narkoz kimi; Tsikloheksan-端zvi sintezd (kapron,neylonun al脹nmas脹nda); Neft-kimya snayesind aromatik karbohidrogenlrin al脹nmas脹.