2. Ugalketa eta bizi funtzioak
Zer da?
- Edozein espezietako banakoek beren antzeko beste
banako batzuk sortzen dituzten funtzioa da.
Bi mota daude : Asexuala eta sexuala.
3. Ugalketa asexuala.
• Oso arrunta da.
• Bi moduz egin daiteke:
• 1.Zatiketaz
• 2.Gemazioz
4. Animalia gehienak sexu bidezko prozesuen bidez
ugaltzen dira.
Animalien sexu bidezko ugalketa sexu
desberdineko bi banako behar dira: arra eta emea.
5. Banakoen sexua
Bi mota daude:
• Sexubakarrak ~> Banakako bakoitzak gonada mota bakarra du eta
sexu bereziak dituzte: arrak eta emeak.
• Hemafroditak~> Banakako bakoitzak bi gonada mota ditu:
maskulino eta femenino.
6. Ernalketa.
• Ernalketa deritzo obulu bat eta espermatozoide bat elkartu eta
bakoitzaren nukleoetatik bat egiteari; ernalketaren ondorioz,
obulozelula edo zigotoa eratzen da.
Bi ernalketa mota daude:
-Kanpo ernalketa ~> Uretako animalia gehienak ernaltzen dira horrela, eta
lehorreko gutxi batzuk ere bai; adibidez, anfibioak eta zenbait intsektu.
-Barne-ernalketa ~> Itsas zaldiak eta beste arrain batzuk ernaltzen dira
horrela, bai olagarroak eta lehorreko ia animalia guztiak ere.
9. Gameto maskulinoa eta femenino bat elkartzen direnean, zigotoa
sortzen da eta hark embrioia eratzen du ,embrioia garatzen
denean ,esporofitoa sortzen da eta hark esporak eratzen ditu eta
gero esporetatik beste gametofito batzuk garatzen dira. Landare
loredunetan landarean ikusten dugun guztia izten da esporofitoa eta
gametofitoa berriz loreen barnealdea baino ez.
10. Ugalketa asexuala ohikoagoagoa da landaretan animalitan baino bi mota daude
Ugalketa begetatiboa : horrela ugaldu al diren landareak gai dira norberaren zati
batetik “gematik” beste banako batzuk sortzea
Gema motak
Estolioak: zurtoin txikiak dira eta lursorutik paralelo hazte dira…
Erraboilak: lurpean hazten diren zurtoin txikiak dira …
Tuberkuluak: lurpeko zurtoinak dira lodi lodiak gordekin ugari pilatzen dituzte adibides
patata
marrubia
estoloia
12. Banako baten zelula batetik nukleoa behin eta berriz zatitzearen
ondorioz, zenbait zelula ume sortzen dira: esporak. Gero baldintzak
egokiak badira zelula horietan beste banako batzuk sortzen dira
inolako beste zelula batzuekin elkartu gabe
Goroldio, iratzeak eta onddoak berdin ugaltzen dira naizta azken
hauek landareak ez izan.
13. -Enbrioi garapen deritzo zigotoa sartzen denetik banakoa jaio bitarteko prozesu osoari.
-OBIPAROA:Enbrioia amaren gorputzetik kanpo garatzen da: arrautzan hain zuzen ere, eta
bertan dauden gordekinez elikazen ari dira.
BIBIPAROA: Enbrioi amaren gorputzaren barnean gertatzen da eta, garapen prozesuan, amak
batez beste elikatu ere egiten du.
OBOBIBIPAROA: Enbrioia amaren barnean geratzen da, baina mantenugaiak arrautzako
gordekinetatik lortzen ditu
Enbrioi-garapeneko prozesuaren bukaeran, eklosioa gertatzen da, obiparoetan eta
obobibiparoetan, eta erditzea, bibiparoetan.
14. Enbrioi-aldiaren osteko garapena deritzo banakoa jaiotzen denetik heldu bihurtu eta ugaltzeko
gaitasuna hartu bitarteko prozesuari
Animalietan, garapen hori bi motatakoa izan daiteke:
ZUZENA: Kumeek,jaiotakoan, helduen antzeko itxura dute,eta horrenbestez, haztean baino ez
datza prozesua. Bibiparo ugaztunak garatzen dira horrela, bai eta substantzia elikagarri
ugariko arrautzak dituzten animalia obiparoak ere: narrastiak, hegaztiak eta zenbait intsektu,
alegia.
ZEHARKAKOA: Kumeak(LARBAK deritzenak, hain zuzen) erabat garatu gabe jaiotzen dira, eta
haien itxura eta portaera helduen itxuraren eta portaeraren oso bestelakoak dira.
METAMORFOSI deritzen zenbait aldaketaren bidez bihurtzen dira larbak heldu.
15. Bi metamorfosi mota daude: BAKUNA eta KONPLEXUA.
Metamorfosi bakuna Metamorfosi konplexua
