際際滷

際際滷Share a Scribd company logo

Uji doc,, peci

Download as DOCX, PDF
Peci Ademaj
Peci Ademaj
1 of 10
Downloaded 35 times
Uji Mbi Dy t谷 tretat e sip谷rfaqes S谷 l谷mshit tok谷sor jan谷 t谷 mbuluara Me uj谷, 97,2% e t谷 cilit ndodhet n谷 pes谷 oqeane. Shtresa e akullt n谷 Antarktik P谷rmban 90% t谷 t谷 gjith谷 ujit t谷 embel t谷 planetit. Uji avullues atmosferik mund t谷 shihet n谷 forme rreshje e cila shkakton bardh谷sin谷 e tok谷s. Uji n谷 form谷n e tij t谷 past谷r, 谷sht谷 l谷ng pa shije dhe pa er谷. Ai 谷sht谷 i domosdosh谷m p谷r t谷 gjitha format e jet谷s dhe njihet edhe si tret谷si m谷 i gjithansh谷m. Pa t谷, jeta si巽 e njohim ne, do t谷 ishte e pamundur. Duket i pangjyr谷 n谷 sasi t谷 vogla p谷r syrin ton谷, megjith谷k谷t谷 mund t谷 shihet si i kalt谷r n谷 sasi t谷 m谷dha ose me vegla shkencore. Uji 谷sht谷 nj谷 l谷ngu m谷 i p谷rhapur n谷 tok谷. Formula kimike e tij 谷sht谷 H2O. Gjendet m谷 tep谷r n谷 oqeane dhe k谷sulat e akullta polare, por edhe n谷 re, lumenj. N谷 planetinton谷, uji 谷sht谷 n谷 l谷vizje t谷 vazhdueshme qarkulluese duke p谷rfshir谷 avullimin, reshjet dhe derdhjen n谷 det. Uji i p谷rshtatsh谷m p谷r t卒u pir谷 nga njeriu quhet uj谷 i pijsh谷m. Uji q谷 nuk 谷sht谷 i p谷rshtatsh谷m p谷r t卒u pir谷, por q谷 nuk 谷sht谷 i rreziksh谷m p谷r njer谷zit dhe quhet uj谷 i sigurt. Ky burim natyror po b谷het gjithnj谷 e me tep谷r m谷 i pak谷t n谷 disa vende, dhe sigurimi i tij 谷sht谷 shqet谷sim i madh shoq谷ror dhe ekonomik. Uji ka formul谷n kimike H2O q谷 dometh谷n谷 se nj谷 molekul谷 uji p谷rb谷het nga 2 atome hidrogjen dhe nj谷 oksigjen. Mund t谷 p谷rshkruhet jonikisht si HOH, me jonin hidrogjen (H+ ) i lidhur me grupin hidroksid (OH ). Uji 谷sht谷 n谷 ekuilib谷r dinamik midis gjendjes s谷 gazt谷 dhe asaj t谷 l谷ng谷t n谷 temperatur谷 dhe trysni standarde. Uji n谷 vetvete 谷sht谷 pa shije dhe pa ngjyr谷 por n谷 kontakt t谷 gjat谷 me ajrin lidhet me dyoksidin e karbonit (CO2) dhe merr nj谷 shije t谷 ath谷t acidi karbonik q谷 nuk 谷sht谷 i mir谷 p谷r sh谷ndetin.
N谷 shkenca uji quhet ndryshe edhe tret谷si universal dhe 谷sht谷 e vetmja substance e past谷r qe gjendet ne natyre ne te tria gjendjet e lendes. Vetit谷 tret谷se Uji 谷sht谷 nj谷 tret谷s shume i mire dhe tret shume lloje substancash. Substancat qe treten mire ne uj谷 quhen hidrofilike, mund t谷 themi jan谷 mike t谷 ujit.Substancat qe nuk treten mire ne uj谷 quhet hidrofibike mund t谷 themi se kan谷 frik谷 nga uji. Anomalia e ujit Uji gjat谷 ftohjes tkurret n谷 m谷nyr谷 lineare deri rreth temperatur谷s + 4 属C. Pastaj n谷 m谷nyr谷 jolineare fillon tkurrjen dhe n谷 temperatur谷n + 4 属C arrin densitetin m谷 t谷 madh prej 1kg/L. Me ftohjen e m谷tejshme densiteti i tij nuk zvog谷lohet, por p谷r habi zmadhohet gradualisht dhe n谷 pik谷n e shkrirjes uji ka densitet m谷 t谷 madh se n谷 temperatur谷n + 4 属C. Kjo dukuri quhet anomalia e ujit. Fjala anomali do t谷 thot谷 sjellje jasht谷 parimeve. Ve巽orit谷 termale 1- Si巽 dihet t谷 gjitha l谷nd谷t kur humbasin nxeht谷si, tkurren. Edhe l谷ngjet q谷 njihen, me r谷nien e temperatur谷s tkurren dhe humbasin v谷llim. Me uljen e temperatur谷s rritet dend谷sia dhe k谷shtu q谷 ato pjes谷 q谷 jan谷 m谷 t谷 ftohta b谷hen m谷 t谷 r谷nda. P谷r k谷t谷 arsye gjendjet e ngurta t谷 l谷ngjeve jan谷 m谷 t谷 r谷nda se gjendjet e tyre normale t谷 l谷ng谷ta. Uji n谷 t谷 kund谷rt t谷 t谷 gjitha l谷ngjeve tkurret deri n谷 nj谷 r谷nie t谷 caktuar temperature (+4oC) dhe m谷 pas menj谷her谷 n谷 m谷nyr谷 t谷 papritur fillon t谷 bymehet. Kur ngrin, bymehet edhe m谷 tep谷r. P谷r k谷t谷 arsye gjendja e ngurt谷 e ujit 谷sht谷 m谷 e leht谷 se gjendja e tij e l谷ng谷t. Pra, akulli n谷 vend q谷 t谷 notoj谷 n谷 uj谷 sipas ligjeve faktikisht "normale" t谷 fizik谷s duhet t谷 fundoset n谷 fund t谷 tij. 2- Me shkrirjen e akullit apo me avullimin e ujit t谷rhiqet nj谷 sasi nxeht谷sie nga p谷rreth. E kur ndodh e kund谷rta e k谷saj, jepet nxeht谷si jasht谷. Ky veprim p谷rfaq谷son at谷 term fizik q谷 ne e quajm谷 "nxeht谷sia e fshehur".T谷 gjitha l谷ngjet zot谷rojn谷 nxeht谷si t谷 fshehur. Vet谷m se kjo nxeht谷si e ujit konsiderohet si m谷 e larta e t谷 gjithave. N谷 temperatura normale vet谷m amoniaku zot谷ron nj谷 energji t谷 fsheht谷 ngrirjeje m谷 t谷 lart谷 se uji. N谷 nxeht谷sin谷 e fsheht谷 n谷 avullim asnj谷 l谷ng nuk mund t谷 matet me ujin. 3- "Kapaciteti termal" i ujit, pra, sasia e nxeht谷sis谷 (energjis谷) s谷 duhur p谷r t谷 rritur nj谷 grad谷 temperatur谷n e ujit 谷sht谷 m谷 e madhe n谷 krahasim me t谷 gjitha l谷ngjet. 4- P谷rcjellshm谷ria termale e ujit, pra, aft谷sia e p谷rcjellshm谷ris谷 s谷 nxeht谷sis谷 n谷 krahasim me l谷ngjet e tjera 谷sht谷 pothuajse 4 her谷 m谷 e madhe. 5- P谷rcjellshm谷ria termale e gjendjes s谷 ngurt谷 t谷 ujit, pra, bor谷s dhe akullit, 谷sht谷 e ul谷t.
P谷rmbajtja e ul谷t Minerale - Uj谷 i leht谷 Uji duhet t谷 jet谷 i leht谷 dhe pak i mineralizuar. Sasia e mineraleve t谷 tretura n谷 uj谷 谷sht谷 nj谷 tregues baz谷 p谷r ujin mineral natyral, paraqitur n谷 etiket谷 n谷 form谷n e parametrit Mbetje e that谷 n谷 180C n谷 mg / l". Sa m谷 e ul谷t t谷 jet谷 kjo vler谷, aq m谷 i mir谷 谷sht谷 uji. Uj谷rat me mbetje t谷 that谷 n谷n 150 mg/l konsiderohen uj谷ra t谷 leht谷. R谷nd谷sia e Mineraleve Uji duhet t谷 jet谷 i pasur n谷 minerale t谷 dobishme p谷r trupin e njeriut. Nd谷r mineralet e dobishme p谷rmenden: Magnezi q谷 mbron zemr谷n, veshkat, sistemin muskular dhe ndihmon tretjen, Kalciumi si element integrues i kockave dhe i r谷nd谷sish谷m p谷r sistemin dentar, Bikarbonatet n谷 sasi t谷 konsiderueshme ndihmojn谷 tretjen dhe jan谷 pozitive p谷r asimilimin e energjis谷 n谷 form谷n e duhur, etj. Substancat q谷 duhet t谷 jen谷 prezente n谷 sasi t谷 limituara jan谷 Natriumi i cili n谷 sasi t谷 m谷dha pengon pro巽esin e qarkullimit t谷 ujit n谷 organiz谷m, Nitratet q谷 jan谷 substanca ndot谷se dhe gjithashtu produkti nuk duhet t谷 shfaq谷 asnj谷 prezenc谷 Nitritesh.
PES GJRAT Q NUK I KENI DITUR PR UJIN Thon谷 q谷 nj谷 moll谷 n谷 dit谷 e mban mjekun larg, por 巽ka mund t谷 b谷jn谷 p谷r ju tet谷 gota uj谷? Uji ka disa kontribute t谷 ve巽anta p谷r trupin. Gati 巽do qeliz谷 k谷rkon uj谷 p谷r t谷 funksionuar si duhet, sikurse edhe gati 巽do proces metabolik. P谷raf谷rsisht 55 deri 75 p谷r qind e trupit njer谷zor p谷rb谷het nga uji dhe meqen谷se humbim rreth tet谷 or谷 n谷 dit谷 p谷rmes frym谷marrjes, djersitjes dhe urin谷s, e r谷nd谷sishme 谷sht谷 q谷 t谷 kompensohet kjo humbje. Trupi juaj djersitet n谷 p谷rpjekje p谷r tu ftohur. Z谷vend谷simi i l谷ngjeve t谷 humbura ka r谷nd谷si vitale. E nevojshme 谷sht谷 t谷 pini uj谷 vazhdimisht. Mos u mb谷shtetni n谷 mekanizmin e etjes, sepse at谷her谷 tashm谷 jeni t谷 dehidruar. Shmangni pijet q谷 p谷rmbajn谷 kafein谷 ose alkool, sepse n谷 m谷nyr谷 t谷 shtuar dehidrojn谷 trupin tuaj. Ju sjellim pes谷 gj谷ra t谷 cilat nuk i keni ditur p谷r ujin, e t谷 cilat do tju nxisin t谷 pini tet谷 gota n谷 dit谷. 1. P谷rmir谷son funksionet mendore N谷se nuk ju kujtohet se 巽far谷 shkruan n谷 hyrje t谷 k谷tij artikulli, truri juaj ndoshta 谷sht谷 i etur. Pasi q谷 rreth 80 p谷r qind e indit trunor p谷rb谷het nga uji, e r谷nd谷sishme 谷sht谷 q谷 truri juaj t谷 jet谷 i hidratuar. Testimet klinike kan谷 treguar q谷 dehidrimi redukton kujtes谷n afatshkurt谷r dhe koncentrimin. N谷 tru uji u ndihmon proteinave, enzimave dhe materieve ushqyese p谷r t谷 arritur n谷 destinacionin e tyre. Kur trupi 谷sht谷 i dehidruar, l谷ngjet l谷vizin m谷 ngadal谷. Uji po ashtu pastron trurin nga radikalet e lira t谷 cilat d谷mtojn谷 qelizat. 2. Mund t谷 parandaloj谷 s谷mundjet kritike Artriti, madje edhe s谷mundjet e zemr谷s jan谷 s谷mundje serioze t谷 cilat ndikojn谷 n谷 miliona njer谷z, por mund t谷 shmangni t谷 b谷heni pjes谷 e k谷tyre statistikave n谷se pini mjaft uj谷. L谷ngu i ky巽eve mund谷son rr谷shqitjen n谷 skajet k谷rcore t谷 eshtrave n谷 zgavr谷n e ky巽eve. Kur ka mjaft uj谷, ka m谷 pak f谷rkim rreth ky巽eve dhe me k谷t谷 m谷 pak probabilitet p谷r artrit. Po k谷shtu, kur ka mjaft uj谷 n谷 sistemin ton谷, trupi pastrohet nga toksinat. Reduktohet sasia e koh谷s t谷 cil谷n ato toksina e kalojn谷 n谷 kontakt me zorr谷n ton谷 t谷 trash谷 dhe fshik谷z谷n, me 巽ka mund t谷 reduktojm谷 shanset p谷r zhvillim t谷 kancerit. Uji e pastron trupin nga sasia e tep谷rt e krip谷s. Disa studime kan谷 lidhur nivelin e lart谷 t谷 krip谷s, tensionin e lart谷 t谷 gjakut dhe shum谷 巽rregullime t谷 zemr谷s. 3. Mund t谷 ndihmoj谷 t谷 humbni pesh谷 Jeni t谷 uritur? Provoni t谷 mbushni stomakun tuaj me nj谷 got谷 uj谷. Ai nuk p谷rmban kalori ose yndyra, nd谷rsa nj谷 got谷 uji mund t谷 shpejtoj谷 metabolizmin tuaj. Pasi q谷 pothuajse 巽do proces q谷 zhvillohet n谷 trup k谷rkon uj谷, 谷sht谷 e thjesht谷 t谷 kuptohet se si gjith巽ka ngadal谷sohet kur trupi 谷sht谷 i uritur. Hulumtimet kan谷 treguar sesi pas pirjes s谷 dy gotave me uj谷, duhen 10 deri 40minuta q谷 metabolizmi t谷 filloj谷 t谷 punoj谷. Nj谷 studim vler谷son q谷 rritja e konsumit p谷r gjasht谷 gota n谷 dit谷, rezulton me humbjen mesatare prej 5,3 kilogram谷 yndyra gjat谷 vitit. 4. Shp谷rlan zgavr谷n e goj谷s. Thon谷 q谷 buz谷qeshja vlen nj谷 milion dollar谷 dhe nuk kushton asgj谷. Mbajtja e buz谷qeshjes me dh谷mb谷 t谷 bardh谷 si margaritar谷 mund t谷 realizohet thjesht dhe lir谷. Kariesi i dh谷mb谷ve vjen nga grumbullim i acideve t谷 cilat ndikojn谷 n谷 smaltin e dh谷mb谷ve, por p谷shtyma neutralizon acidet. Ajo p谷rmban edhe minerale t谷 ve巽anta t谷 cilat ndihmojn谷 sh谷ndetin e dh谷mb谷ve. Derisa trupi 谷sht谷 i hidratuar do t谷 keni mjaft p谷shtym谷 p谷rmbajtjen e dh谷mb谷ve t谷 sh谷ndetsh谷m. 5. Pirja e tep谷rt e ujit nuk 谷sht谷 e sh谷ndetshme E r谷nd谷sishme 谷sht谷 t谷 merrni doz谷n tuaj ditore, por nuk ka nevoj谷 ta teproni. Personat humbin rreth dy deri tri gota uj谷 p谷rmes frym谷marrjes dhe djersitjes. Mos harroni as urinimin. Mbidozimi ndodh kur pini m谷 shum谷 uj谷 se sa keni nevoj谷. Kur ndodh kjo, nivelet e natriumit n谷 trup b谷hen t谷 pabalancuara, 巽ka mund t谷 巽oj谷 deri te problemet tret谷se, sulmet, madje edhe koma.
Uji 谷sht谷 jet谷 Pra 2 atome hidrogjen dhe 1 oksigjen Kjo formul谷, mbase 谷sht谷 formula q谷 njihet m谷 shum谷 n谷 bot谷 Dhe n谷 t谷 gjith谷 gjuh谷t ka t谷 nj谷jtin kuptim: Uj谷 Jemi t谷 sigurt se n谷 t谷 gjitha gjuh谷t dhe t谷 gjitha kulturat ka nj谷 shprehje t谷 ngjashme Dim谷 q谷 gjat谷 gjith谷 historis谷 njer谷zore, n谷 rajone t谷 ndryshme t谷 bot谷s uji pranohet si i shenjt谷 dhe ai 谷sht谷 b谷r谷 objekt i vjershave, poemave, legjendave dhe tregimeve. Gjithashtu p谷r ujin jan谷 b谷r谷 edhe luft谷ra Dim谷 edhe at谷 q谷 uji 谷sht谷 nj谷 nga elementet baz谷 n谷 zhvillimin e civilizimit dhe arritjes s谷 qytet谷rimeve n谷 dit谷t e sotme Uji 谷sht谷 burim i jetes谷s Ky fakt 谷sht谷 provuar edhe shkenc谷risht N谷 fillim kishte uj谷, m谷 pas lind谷n n谷 tok谷 gjallesat sht谷 e mundur q谷 historia bot谷rore t谷 shpjegohet me lidhjen e t谷 gjitha gjallesave, pra njer谷zve, bim谷ve dhe kafsh谷ve me ujin Ne, n谷 programin Uji 谷sht谷 jet谷 do t谷 mundohemi t谷 shpjegojm谷 marr谷dh谷nien e njeriut me ujin N谷 k谷t谷 marr谷dh谷nie nuk mund t谷 mos p谷rmendim dhe bim谷t e kafsh谷t, prandaj do t谷 ishte m谷 e drejt谷 t谷 thonim q谷 do t谷 p谷rpiqemi q谷 t谷 shpjegojm谷 k谷t谷 marr谷dh谷nie duke u fokusuar tek njeriu Le tju p谷rcjellim menj谷her谷 nj谷 informacion t谷 detajuar: A e dinit se p谷r nj谷 lit谷r qum谷sht n谷 kuti kartoni q谷 bleni harxhohen 1 mij谷 litra uj谷? Nga kjo sasi, vet谷m 4 litra uji harxhohen si uj谷 i pijsh谷m p谷r lop谷n Detajet mund ti vazhdojm谷: qum谷shti q谷 谷sht谷 i domosdosh谷m p谷r njeriun, uji q谷 pin lopa q谷 prodhon, uji q谷 nevojitet p谷r t谷 prodhuar ushqimet q谷 do t谷 konsumoj谷 lopa, uji q谷 shpenzohet gjat谷 procesit t谷 paketimit deri n谷 faz谷n p谷rfundimtare t谷 gatshme p谷r tu shitur, etj N谷 vijim t谷 programit do t谷 japim shpesh detaje t谷 tilla Tham谷 q谷 do t谷 shpjegojm谷 lidhjet q谷 kemi me ujin duke pasur n谷 fokus njeriun, por duam t谷 theksojm谷 se nuk do ti lem谷 pas dore k谷to detaje t谷 r谷nd谷sishme. N谷 k谷t谷 pjes谷 t谷 par谷 t谷 programit, duam tju rikujtojm谷 disa informacione enciklopedike q谷 i kemi m谷suar gjat谷 arsimimit baz谷, por q谷 shum谷 prej nesh mund ti ken谷 harruar me kalimin e koh谷s: M谷 lart tham谷 se formula kimike e ujit 谷sht谷 H2O Molekula e ujit p谷rb谷het nga 2 atome hidrogjeni dhe nj谷 atom oksigjeni Dim谷 gjithashtu se uji 谷sht谷 pa er谷, pa ngjyr谷, pa shije dhe pa ngjyr谷 Uji mund t谷 p谷rmbaj谷 brenda tij er谷n dhe shijen e substancave t谷 tjera. N谷se nuk jemi t谷 detyruar t谷 pim谷 ujin q谷 ka er谷 dhe shije q谷 nuk na p谷lqen at谷her谷 mund edhe mos ta pim谷 Mund t谷 themi se njer谷zit dhe kafsh谷t p谷rgjith谷sisht ujin e kripur t谷 detit dhe ujin e mo巽aleve nuk e p谷lqejn谷 P谷r t谷 pir谷, ne preferojm谷 ujin q谷 vjen nga mali apo ujin e past谷r q谷 vjen nga burimet n谷ntok谷sore Shija e ujit t谷 burimeve ose ujit mineral, faktikisht 谷sht谷 shija e mineraleve t谷 tretura n谷 uj谷. E themi edhe nj谷 her谷; uji i distiluar (i mir谷fillt谷) nuk ka shije Edhe ngjyra e ujit mund t谷 ndryshoj谷 n谷 vart谷si t谷 substancave apo papast谷rtis谷 q谷 ka brenda. Nd谷rkoh谷 q谷 g谷lqerja i jep ujit nj谷 ngjyr谷 gurkali, hekuri dhe minerale t谷 ngjashme e shnd谷rron ujin n谷 ngjyr谷 t谷 kuq谷rrem谷 dhe kafe, kurse bakri i jep nj谷 ngjyr谷 blu flake. Myshku (algat) brenda n谷 uj谷 e tregojn谷 at谷 si me ngjyr谷 jeshile. Uji 谷sht谷 nj谷 tret谷s shum谷 i mir谷 p谷r shum谷 substanca t谷 tretshme. K谷to lloj substancash n谷 terminologji quhen hidrofilike (hydrophilic) Kurse substancat q谷 nuk treten n谷 uj谷 ose nuk bashkohen me ujin si yndyra quhen hidrofobike N谷 temperatur谷n 25 grad谷 celsius q谷 pranohet si kusht normal uji gjendet n谷 gjendje t谷 l谷ng谷t Po nga arsimimi baz谷 ju e dini q谷 uji n谷 0 grad谷 celsius ngrin, kurse n谷 100 grad谷 celsius zien. Por avullimi i ujit mund t谷 ndodh谷 n谷 temperatura t谷
ndryshme Vet谷m 1% e atmosfer谷s p谷rb谷het nga avulli i ujit. N谷 var谷si t谷 kushteve klimatike, ky avull gjendet i shp谷rndar谷 n谷 zona t谷 ndryshme t谷 bot谷s A e dini se gjendja e ngurt谷 e ujit, pra kur 谷sht谷 i ngrir谷, 谷sht谷 m谷 e leht谷 se gjendja e l谷ng谷t e tij? V谷llimet e t谷 gjitha l谷ngjeve q谷 dihen zvog谷lohen me uljen e temperatur谷s Me pak谷simin e v谷llimit rriten dend谷sit谷 e l谷ngjeve dhe pjes谷t e ftohta b谷hen m谷 t谷 r谷nda Por v谷llimi i ujit n谷 kund谷rshtim me t谷 t谷r谷 l谷ngjet q谷 dihen, zvog谷lohet deri sa temperatura bie n谷 nj谷 nivel t谷 caktuar, pra n谷 4 grad谷 celsius dhe m谷 von谷 v谷llimi fillon t谷 rritet p谷rs谷ri Kurse kur uji ngrin, v谷llimi i tij 谷sht谷 m谷 i madh se sa kur 谷sht谷 i l谷ngsh谷m, si rrjedhim, gjendja e ngurt谷 e ujit 谷sht谷 m谷 e leht谷 se sa gjendja e l谷ngshme. Kjo 谷sht谷 arsyeja q谷 akulli nuk fundoset n谷 uj谷, por mbetet n谷 sip谷rfaqe. Kjo ve巽ori e ujit jep mund谷sin谷 q谷 t谷 vazhdoj谷 jeta n谷 uj谷 n谷 muajt e dimrit ose n谷 zonat q谷 jan谷 gjithmon谷 t谷 ftohta. Sip谷rfaqja e detit, lumit dhe liqenit ngrin, por ngaq谷 akulli q谷ndron n谷 pjes谷n e sip谷rme, gjallesat q谷 jetojn谷 brenda n谷 uj谷 mund t谷 vazhdojn谷 t谷 jetojn谷 Aft谷sia e ujit p谷r t谷 p谷rcjell谷 nxeht谷sin谷 谷sht谷 4 her谷 m谷 e madhe se ajo e l谷ngjeve t谷 tjera q谷 dihen. Kurse p谷rcjellja e nxeht谷sis谷 prej akullit apo bor谷s 谷sht谷 e pak谷t. Akulli ia p谷rcjell shum谷 pak ftoht谷sin谷 e ajrit shtres谷s s谷 ujit q谷 gjendet n谷n t谷. K谷shtu q谷 edhe n谷se atmosfera 谷sht谷 n谷n 50 grad谷 celsius, akulli mbi det nuk e kalon trash谷sin谷 1-2 metra Fal谷 k谷saj fokat, pinguin谷t dhe kafsh谷t e tjera t谷 polit mund t谷 巽ajn谷 akullin dhe t谷 arrijn谷 ujin posht谷 akullit. Duke th谷n谷 Uji 谷sht谷 jet谷 ne pohojm谷 t谷 v谷rtet谷n m谷 t谷 thjesht谷 Uji 谷sht谷 burimi natyror m谷 i r谷nd谷sish谷m i t谷 gjitha gjallesave Sot, n谷 shum谷 fusha si p谷rdorimi i ujit nga njeriu, zhvillimi ekonomik, prodhimi i energjis谷, siguria komb谷tare etj ka diskutime n谷 lidhje me ujin Me rritjen e k谷rkes谷s p谷r uj谷 si pasoj谷 e shtimit t谷 popullsis谷, jan谷 p谷rhapur dhe kan谷 arritur dimensione serioze p谷rpjekjet dhe konfliktet n谷 ekonomi, dhe n谷 temat e mjedisit Burimet e ujit p谷rballen me probleme shum谷 t谷 r谷nd谷sishme N谷 serialin e programit Uji 谷sht谷 jet谷, do p谷rpiqemi t谷 vler谷sojm谷 t谷 t谷ra k谷to diskutime. Gjithashtu do t谷 flasim edhe p谷r marr谷dh谷niet e Turqis谷 dhe shoq谷ris谷 turke me ujin. Uji 谷sht谷 jet谷 Kjo e v谷rtet谷 na del p谷rpara gjat谷 gjith谷 jet谷s dhe n谷 m谷nyr谷 t谷 dukshme Por shum谷 her谷 vazhdojm谷 jet谷n pa e v谷n谷 re k谷t谷 gj谷 N谷 p谷rpjekjet q谷 b谷jm谷 p谷r t谷 kuptuar dhe shpjeguar realitetin se uji 谷sht谷 burimi i jet谷s, sot r谷nd谷sin谷 e ujit, do t谷 mundohemi tua sqarojm谷 duke ju p谷rcjell谷 t谷 dh谷na q谷 kan谷 t谷 b谷jn谷 kryesisht me sh谷ndetin e njeriut Uji 谷sht谷 komponenti m谷 i r谷nd谷sish谷m n谷 organet, indet dhe nyjet e trupit t谷 njeriut 75% e nj谷 trupi t谷 sh谷ndetsh谷m p谷rb谷het nga uji Shp谷rndarja e ujit n谷 trup tregon m谷 qart谷 r谷nd谷sin谷 e tij jet谷sore. 85% e trurit, 90% e gjakut, 75% t谷 muskujve, 82% t谷 veshkave dhe 22% t谷 kockave p谷rb谷hen nga uji Nj谷 person i rritur, humb 2.5 litra uj谷 n谷 dit谷 n谷p谷rmjet rrug谷s s谷 djersitjes, urinimit dhe t谷 frym谷marrjes Specialist谷t b谷jn谷 t谷 ditur se nj谷 njeri normal duhet t谷 konsumoj谷 6-8 gota uj谷 n谷 dit谷 p谷r t谷 marr谷 sasin谷 e nevojshme t谷 ujit q谷 humbet trupi N谷se trupi nuk merr sasin谷 e duhur t谷 l谷ngjeve at谷her谷 qelizat fillojn谷 t谷 marrin l谷ngje nga sistemi i qarkullimit, pra i gjakut; dhe kjo shkakton sforcim t谷 zemr谷s Veshkat e nj谷 trupi q谷 ka nevoj谷 p谷r l谷ngje nuk punojn谷 rregullisht N谷 nj谷 situat谷 t谷 till谷, funksionin e veshkave e sip谷rmarrin m谷l巽ia dhe organet e tjera N谷 nj谷 trup q谷 nuk merr sasin谷 e duhur t谷 l谷ngjeve, krahas problemeve q谷 p谷rmend谷m edhe pak m谷 lart, shfaqen edhe probleme t谷 tjera sh谷ndet谷sore si kapsll谷ku, tharja dhe kruarja e l谷kur谷s, pu巽rrat, gjakderdhja nga hund谷t, infeksion n谷 rrug谷t urinare, kolla, rrufa, sinoziti dhe dhimbja e kok谷s
Specialist谷t e sh谷ndetit kan谷 studiuar problemet sh谷ndet谷sore q谷 shkaktohen n谷 trup nga humbja e l谷ngjeve dhe kan谷 nxjerr谷 nj谷 tablo n谷 baz谷 t谷 p谷rqindjeve Rezultatet e mundshme t谷 humbjes s谷 ujit n谷 p谷rpjes谷tim me pesh谷n e trupit jan谷 si m谷 posht谷; Kur humbim 1 p谷r qind uj谷 t谷 pesh谷s s谷 trupit, ndjejm谷 etje, 巽rregullohet temperatura e trupit dhe na bie performanca. Kur humbim 2 p谷r qind uj谷 t谷 pesh谷s s谷 trupit shkaktohet rritja e temperatur谷s s谷 trupit dhe shtohet ndjesia e etjes. Kur humbim 3 p谷r qind uj谷 t谷 pesh谷s s谷 trupit, shkaktohet prishja n谷 shkall谷 m谷 t谷 gjer谷 t谷 temperatur谷s s谷 trupit dhe ndihet etje t谷 tepruar. n谷 4 p谷r qind humbje, bie 20-30 p谷r qind rezistenca fizike. n谷 5 p谷r qind humbje, ndjejm谷 dhimbje koke dhe lodhje, n谷 6 p谷r qind humbje, ndjejm谷 lig谷si dhe t谷 dridhura, n谷 7 p谷r qind humbje, bie vilani, n谷 10 p谷r qind humbje kemi humbje t谷 koshienc谷s,, n谷 11 p谷r qind humbje kemi vdekje t谷 mund谷shme, Kurse kur humbim 12% uj谷 t谷 pesh谷s s谷 trupit, ekspert谷t b谷jn谷 t谷 ditur se njeriu p谷rballet me vdekjen e sigurt E p谷rs谷risim edhe nj谷 her谷, informacionet e lartp谷rmendura nuk jan谷 p谷r t谷 t谷ra gjallesat, por vet谷m p谷r njeriun Psh, deveja, q谷 谷sht谷 nj谷 kafsh谷 shkret谷tire, mund t谷 vazhdoj谷 t谷 jetoj谷 edhe kur humbja e ujit arrin n谷 40 % N谷 k谷t谷 serial programesh, n谷 fillim ju fol谷m p谷r r谷nd谷sin谷 q谷 ka uji p谷r sh谷ndetin e njeriut dhe lidhjen e ujit me trupin e njeriut Kurse tani me q谷llim q谷 t谷 tregojm谷 lidhjen e ujit me bot谷n, po ju p谷rcjellim disa shifra. 70% e rruzullit tok谷sor p谷rb谷het nga oqeanet dhe detet Shkrimtari i famsh谷m fantastiko-shkencor Arthur C. Clarke duke u bazuar tek kjo e v谷rtet谷, mbron teorin谷 se kur b谷het fjal谷 p谷r bot谷n nuk duhet th谷n谷 sip谷rfaqja tok谷sore por oqean Shkenc谷tar谷t kan谷 k谷rkuar p谷rgjigje p谷r pyetjen Nga ka ardhur ky uj谷? Ka diskutime dhe t谷 dh谷na shkencore plot detaje t谷 ngat谷rruara dhe t谷 gjata q谷 kan谷 nisur q谷 me procesin e krijimit t谷 tok谷s e kan谷 vazhduar deri n谷 dit谷t tona Pa hyr谷 n谷 diskutime mund t谷 themi se 97% e ujit q谷 gjendet n谷 bot谷 p谷rb谷het nga uji i kripur i oqeaneve dhe deteve3/4 e 3% t谷 ujit t谷 谷mb谷l p谷rb谷het nga akujt n谷 pole kurse 村 e p谷rb谷jn谷 uj谷rat n谷ntok谷sore, t谷 lumenjve dhe liqeneve Tani po ju b谷jm谷 t谷 ditur nj谷 realitet m谷 trondit谷s: Nga 3% e ujit t谷 谷mb谷l vet谷m 1% ka cil谷sin谷 e ujit t谷 pijsh谷m. Pra nga 3 mij谷 e 334 gota uji vet谷m 1 got谷 uji 谷sht谷 i pijsh谷m Le t谷 vazhdojm谷 t谷 japim informata q谷 do t谷 shqet谷soheni kur ti d谷gjoni ose t谷 pakt谷n nuk do tju p谷lqej谷 q谷 ti d谷gjoni Sigurisht q谷 q谷llimi yn谷 nuk 谷sht谷 q谷 tju shqet谷sojm谷 por duhet t谷 sensibilizojm谷 opinionin q谷 gjithkush t谷 kuptoj谷 r谷nd谷sin谷 e situat谷s pa qen谷 tep谷r von谷 dhe t谷 filloj谷 t谷 b谷j谷 di巽ka n谷se ka mund谷si Gjat谷 nj谷 viti, konsumi i ujit n谷 bot谷 p谷r nj谷 person 谷sht谷 mesatarisht 800 metra kub. N谷 shekullin e fundit popullsia e bot谷s 谷sht谷 dyfishuar, kurse konsumi i ujit 谷sht谷 gjasht谷fishuar. 40 p谷r qind e popullsis谷 s谷 bot谷s, vuan nga mungesa e ujit do vit Rreth 2 miliard谷 e 200 milion谷 njer谷z dhe 巽do 8 sekonda nj谷 f谷mij谷 vdesin nga s谷mundje t谷 shkaktuara nga uj谷rat e ndotura. Pjesa m谷 e madhe e viktimave t谷 ujit t谷 ndotur jan谷 n谷 vendet n谷 zhvillim. 1 miliard谷 e 200 milion njer谷z nuk mund t谷 gjejn谷 uj谷 t谷 past谷r p谷r t谷 pir谷 Nj谷 e treta e popullsis谷 bot谷rore, nuk ka sistem p谷r pastrimin e ujit. N谷 vendet n谷 zhvillim, 70% e mbeturinave industriale dhe 90% e uj谷rave t谷 kanalizimeve p谷rzien me ujrat e burimeve n谷ntok谷sore, pra uji i past谷r ndotet me shpejt谷si Mesatarisht 2 milion谷 ton mbeturina 巽do dit谷 derdhen n谷 lumenj, liqene dhe p谷rrenj. 1 lit谷r uj谷 i pis谷t ndot 8 litra uj谷 t谷 past谷r. 70% e tok谷s bujq谷sore n谷 bot谷 k谷rc谷nohet p谷r tu b谷r谷 shkret谷tir谷. Burime t谷 ndryshme japin t谷 dh谷na t谷 ndryshme mbi shp谷rndarjen e konsumimit t谷 ujit n谷 bot谷 sipas sektor谷ve Por shifrat mesatare jan谷: 70% e konsumimit t谷 ujit harxhohet n谷 bujq谷si p谷r t谷 vaditur, 22% n谷 industri dhe rreth 8% si uj谷 i pijsh谷m dhe uj谷 q谷 p谷rdoret p谷r nevojat e njeriut Kurse n谷
Evrop谷 33% e konsumimit t谷 ujit p谷rdoret n谷 industri, 51% n谷 bujq谷si p谷r t谷 vaditur dhe rreth 16% si uji i pish谷m dhe p谷r nevojat e njeriut. Uji mbase p谷r k谷t谷 moment 谷sht谷 burimi m谷 i vyer q谷 kemi Vlera t谷 tilla q谷 na vijn谷 menj谷her谷 n谷 mendje dhe q谷 na duken t谷 paz谷vend谷sueshme si nafta dhe floriri nuk kan谷 asnj谷 kuptim po nuk pati uj谷 Rendesia e ujit Uji ka rend谷si te madhe p谷r njer谷zimin por edhe p谷r kafsh谷t. 3/4 e tok谷s 谷sht谷 uj谷. Uji gjendet kudo ne natyre, edhe ne trupin e njeriut edhe te trupi i kafsh谷ve. 95 % e trupit te njeriut 谷sht谷 uj谷. uji ka rend谷si edhe ne bujq谷si e blegtori. Uji ka rend谷si p谷r bujq谷sin谷 sepse me uj谷 ujiten bim谷t e ndryshme pa te cilin bim谷t smund te jetojn谷. Uji ka rend谷si edhe ne blegtori te gjitha kafsh谷t e kan谷 nj谷 pjes谷 te trupit me uj谷, gjithashtu ka dobi edhe se te gjitha kafsh谷t pin uj谷. Jeta e njeriut nuk do te ishte e mundur pa uj谷 sepse : njeriu e shfryt谷zon at谷 p谷r shume gjera, p谷r pastrim, pirje etj. Gjithashtu uji ka rend谷si edhe ne tregti (biznes) sepse disa kompani e filtrojn谷 ujin dhe e shesin at谷 e k谷shtu ato kompani kane te ardhura te larta. Dihet se njeriu mund t谷 jetoj谷 rreth nj谷 muaj pa ushqim, por vet谷m 5 deri n谷 7 dit谷 pa uj谷! Uji 谷sht谷 l谷ng pa er谷, pa shije dhe pa ngjyr谷. Njeriu humb 巽do dit谷 rreth 1.5 deri 2.5 litra uj谷, gj谷 q谷 duhet z谷vend谷suar me an谷 t谷 pirjes s谷 rregullt t谷 ujit. Rreth 2/3 e pesh谷s trupore p谷rb谷het nga uji. Kjo sasi uji nuk 谷sht谷 e njejt谷 tek t谷 gjith谷, varet nga mosha dhe gjinia. Nga mungesa e ujit rritet rreziku i s谷mundjes s谷 veshk谷ve, bllokimi dhe infeksioni i rrug谷ve t谷 urinimit, tharja e l谷kures dhe mukozes, q谷 mund谷son dep谷rtimin m谷 t谷 leht谷 t谷 virus谷ve dhe bakterieve n谷 mbrendi t谷 trupit. Gjat谷 temperaturave t谷 larta, aktiviteve t谷 r谷nda fizike, diares谷 dhe etheve, shtohet nevoja p谷r uj谷. Ata q谷 djersiten shum谷, ata q谷 shpesh jan谷 n谷 l谷vizje e udh谷tim ose ata t谷 cil谷t me k谷naq谷si shkojn谷 n谷 saun谷, duhet t谷 llogarisin se duhet shtuar sasin谷 e ujit deri m谷 tri her谷! Etja shkaktohet kur trupi yn谷 ka humbur m谷 shum谷 se 0.5 % t谷 pesh谷s n谷 form谷 t谷 ujit, d.m.th. nj谷 person q谷 peshon 70 kg ndjen etje pas nj谷 humbje prej 350 ml te ujit. Shpesh ndodh q谷 kjo ndjesi t谷 mos p谷rceptohet e sidomos n谷 pleq谷ri, kur bie aktiviteti i qelizave dhe receptor谷ve q谷 p谷rceptojn谷 etjen. N谷 gjendje stresi fare pak mund t谷 p谷rceptojm谷 etjen, q谷 ka p谷r pasoj谷 zvog谷limin e koncentrimit dhe shfaqjen e lodhjes. Shkaktar谷 i shpesht谷 i kok谷dhembjeve 谷sht谷 uji i pak谷t n谷 organiz谷m. Uji ndihmon t谷 humbni n谷 pesh谷, pa marr谷 parasysh se 巽lloj diete mbani. Uji nuk p谷rmban kalori, por ndihmon n谷 harxhimin e energjis谷 p.sh. ata q谷 pin谷 1.5 deri 2 litra uj谷 (edhe ata q谷 vuajn谷 nga mbipesha) n谷 dit谷 b谷jn谷 djegien e 100 kilokalorive ( rreth 7000 kcal permban 1 kg ind djamor). Gjat谷 巽do ngr谷nie, shoq谷roni ushqimit l谷ngje, e ve巽an谷risht preferohet 0.5 l uj谷 (jo t谷 ftoht谷) para ushqimit, sepse mbush lukthin dhe stimulon metabolizmin. Var谷sisht nga mbingarkesat dhe aktivitetet fizike q谷 kryejn谷 individ谷 t谷 caktuar, marrja e l谷ngjeve n谷 sasi t谷 madhe 谷sht谷 e domosdoshme.
L谷ngu i 巽muar i jet谷sUji UJI 谷sht谷 simbolik, n谷 nj谷 kuptim t谷 mir谷fillt谷 uji 谷sht谷 i domosdosh谷m p谷r jet谷n dhe p谷r nga r谷nd谷sia vjen i dyti, menj谷her谷 pas oksigjenit. Pa ngr谷n谷 mund t谷 jetojm谷 edhe p谷r disa jav谷, por pa uj谷 mund t谷 mbijetojm谷 vet谷m nja pes谷 dit谷. Uji p谷rb谷n tre t谷 kat谷rtat e trupit ton谷. P谷r shembull, truri p谷rmban 75 deri n谷 85 p谷r qind uj谷 dhe muskujt kan谷 70 p谷r qind uj谷. P谷rve巽 dobive t谷 tjera, uji na ndihmon t谷 tretim dhe t谷 p谷rvet谷sojm谷 ushqimin, sepse i 巽on l谷nd谷t ushqyese te qelizat. Ai largon l谷nd谷t helmuese dhe l谷nd谷t e tjera t谷 panevojshme, lubrifikon ky巽et dhe zorr谷n e trash谷 dhe rregullon temperatur谷n e trupit. Por a e dini se pirja e nj谷 sasie t谷 mjaftueshme uji ndihmon edhe p谷r t谷 r谷n谷 n谷 pesh谷? Q谷 t谷 bini n谷 pesh谷, pini uj谷 Para s谷 gjithash, uji nuk ka as kalori, as yndyrna dhe as kolesterol dhe ka pak natrium. S谷 dyti, ai t谷 pret oreksin. S谷 treti, uji e ndihmon trupin t谷 shp谷rb谷j谷 yndyrnat e depozituara. N谷 巽m谷nyr谷? Po ja, kur veshkat nuk kan谷 sasin谷 e mjaftueshme t谷 ujit, nuk punojn谷 dot si巽 duhet. N谷 k谷t谷 rast, p谷r t谷 kompensuar pun谷n e veshkave nd谷rhyn m谷l巽ia. Por kjo gj谷 e pengon at谷 t谷 kryej谷 si巽 duhet shp谷rb谷rjen e yndyrnave. P谷r pasoj谷, yndyrnat mbeten t谷 grumbulluara n谷 trup dhe n谷 k谷t谷 m谷nyr谷 ju shtoni n谷 pesh谷. Prandaj, si巽 thot谷 dr. Donald Robertson i Southwest Bariatric Nutrition Center n谷 Skotsdeil, Arizon谷, SHBA, 束pirja e sasis谷 s谷 duhur t谷 ujit 谷sht谷 nj谷 faktor ky巽 p谷r t谷 r谷n谷 n谷 pesh谷. N谷 qoft谷 se njer谷zit q谷 po p谷rpiqen t谷 bien n谷 pesh谷 nuk pin谷 uj谷 sa duhet, trupi nuk mund ti shp谷rb谷j谷 si巽 duhet yndyrnat損. sht谷 e v谷rtet谷 q谷 shpesh shkaku i shtimit n谷 pesh谷 谷sht谷 se trupi mbledh uj谷. Prandaj, shum谷 njer谷z, trupi i t谷 cil谷ve ka prirjen t谷 mbledh谷 uj谷, mendojn谷 se zgjidhja 谷sht谷 t谷 pin谷 m谷 pak uj谷. Por e v谷rteta 谷sht谷 krejt ndryshe. Kur trupi nuk ka sasin谷 e mjaftueshme t谷 ujit, p谷rpiqet t谷 ruaj谷 巽do pik谷 uj谷, duke e grumbulluar n谷 vende t谷 tilla si shputat e k谷mb谷ve, duart dhe k谷mb谷t. K谷shtu specialist谷t n谷 fush谷n e t谷 ushqyerit k谷shillojn谷 q谷 ti japim trupit at谷 q谷 i nevojitetuj谷 t谷 mjaftuesh谷m. Dhe mos harroni, sa m谷 shum谷 krip谷 t谷 p谷rdorni, aq m谷 shum谷 uj谷 do t谷 grumbullohet n谷 trupin tuaj p谷r ta holluar at谷. Jepini uj谷 trupit do dit谷, trupi humbet mesatarisht rreth dy litra uj谷 n谷p谷rmjet l谷kur谷s, mushk谷rive, zorr谷ve dhe veshkave. do dit谷, vet谷m me an谷 t谷 frym谷marrjes ne humbim af谷rsisht gjysm谷 lit谷r l谷ngje. Po t谷 mos z谷vend谷sohet ky uj谷 trupi yn谷 do t谷 vuaj谷 nga mungesa e ujit. Disa shenja q谷 kan谷 njer谷zit t谷 cil谷t vuajn谷 nga humbja e l谷ngjeve jan谷 dhembje koke,
lodhje, dhembje muskujsh, urin谷 me ngjyr谷 t谷 err谷t, nuk e durojn谷 dot nxeht谷sin谷, e ndiejn谷 goj谷n dhe syt谷 t谷 that谷. Pra, sa uj谷 k谷shillohet t谷 pim谷? Dr. Hauard Flaks, specialist p谷r problemet e dhjamosjes thot谷: 束Sasia minimale p谷r nj谷 njeri t谷 sh谷ndetsh谷m shkon nga tet谷 deri n谷 dhjet谷 gota 巽ereklit谷rshe n谷 dit谷. Keni nevoj谷 p谷r m谷 shum谷 uj谷 po t谷 b谷ni shum谷 ushtrime fizike ose po t谷 jetoni n谷 nj谷 vend me klim谷 t谷 nxeht谷. P谷rve巽 k谷saj, njer谷zit q谷 jan谷 mbi pesh谷 duhet t谷 pin谷 edhe nj谷 got谷 m谷 shum谷 p谷r 巽do 10 kilogram谷 q谷 kan谷 mbi pesh谷n ideale.損 Megjithat谷, disa thon谷 se mjafton t谷 pish uj谷 kur je i etur, por n谷 fakt po t谷 jesh shum谷 i etur tashm谷 trupi po vuan disi nga humbja e l谷ngjeve. A mund t谷 pihen l谷ngje t谷 tjera n谷 vend t谷 ujit? Ndon谷se l谷ngjet e holluara t谷 frutave dhe t谷 perimeve jan谷 t谷 mira, sepse jan谷 l谷ngje, ato p谷rmbajn谷 kalori. Gjithashtu, l谷ngjet me sheqer dhe qum谷shti e shtojn谷 nevoj谷n e trupit p谷r uj谷, sepse p谷r ti tretur ato duhet uj谷. Nga ana tjet谷r, pijet alkoolike dhe ato q谷 p谷rmbajn谷 kafein谷, si kafeja dhe 巽aji, nxitin paksa urinimin dhe k谷shtu nevojitet t谷 pim谷 m谷 shum谷 uj谷 p谷r t谷 z谷vend谷suar l谷ngjet q谷 dalin nga trupi. Pra, nuk ka asgj谷 q谷 mund ta z谷vend谷soj谷 k谷t谷 l谷ng t谷 巽muar, ujin. At谷her谷 si thoni sikur t谷 pinit nj谷 got谷 uj谷 pik谷risht tani? K谷shilla q谷 ndihmojn谷 p谷r t谷 pir谷 m谷 shum谷 uj谷 Mbani nj谷 shishe me uj谷. Shoq谷roni 巽do vakt me nj谷 got谷 uj谷. Pini para, gjat谷 dhe pas ushtrimeve fizike. N谷 vend se t谷 pushoni gjat谷 pun谷s p谷r t谷 pir谷 nj谷 kafe pushoni p谷r t谷 pir谷 nj谷 got谷 uj谷. P谷r ta b谷r谷 m谷 t谷 mir谷 shijen e ujit t谷 巽ezm谷s, hidhni pak l谷ng limoni ose p谷rdorni nj谷 filt谷r.

More Related Content

Uji doc,, peci

  • 1. Uji Mbi Dy t谷 tretat e sip谷rfaqes S谷 l谷mshit tok谷sor jan谷 t谷 mbuluara Me uj谷, 97,2% e t谷 cilit ndodhet n谷 pes谷 oqeane. Shtresa e akullt n谷 Antarktik P谷rmban 90% t谷 t谷 gjith谷 ujit t谷 embel t谷 planetit. Uji avullues atmosferik mund t谷 shihet n谷 forme rreshje e cila shkakton bardh谷sin谷 e tok谷s. Uji n谷 form谷n e tij t谷 past谷r, 谷sht谷 l谷ng pa shije dhe pa er谷. Ai 谷sht谷 i domosdosh谷m p谷r t谷 gjitha format e jet谷s dhe njihet edhe si tret谷si m谷 i gjithansh谷m. Pa t谷, jeta si巽 e njohim ne, do t谷 ishte e pamundur. Duket i pangjyr谷 n谷 sasi t谷 vogla p谷r syrin ton谷, megjith谷k谷t谷 mund t谷 shihet si i kalt谷r n谷 sasi t谷 m谷dha ose me vegla shkencore. Uji 谷sht谷 nj谷 l谷ngu m谷 i p谷rhapur n谷 tok谷. Formula kimike e tij 谷sht谷 H2O. Gjendet m谷 tep谷r n谷 oqeane dhe k谷sulat e akullta polare, por edhe n谷 re, lumenj. N谷 planetinton谷, uji 谷sht谷 n谷 l谷vizje t谷 vazhdueshme qarkulluese duke p谷rfshir谷 avullimin, reshjet dhe derdhjen n谷 det. Uji i p谷rshtatsh谷m p谷r t卒u pir谷 nga njeriu quhet uj谷 i pijsh谷m. Uji q谷 nuk 谷sht谷 i p谷rshtatsh谷m p谷r t卒u pir谷, por q谷 nuk 谷sht谷 i rreziksh谷m p谷r njer谷zit dhe quhet uj谷 i sigurt. Ky burim natyror po b谷het gjithnj谷 e me tep谷r m谷 i pak谷t n谷 disa vende, dhe sigurimi i tij 谷sht谷 shqet谷sim i madh shoq谷ror dhe ekonomik. Uji ka formul谷n kimike H2O q谷 dometh谷n谷 se nj谷 molekul谷 uji p谷rb谷het nga 2 atome hidrogjen dhe nj谷 oksigjen. Mund t谷 p谷rshkruhet jonikisht si HOH, me jonin hidrogjen (H+ ) i lidhur me grupin hidroksid (OH ). Uji 谷sht谷 n谷 ekuilib谷r dinamik midis gjendjes s谷 gazt谷 dhe asaj t谷 l谷ng谷t n谷 temperatur谷 dhe trysni standarde. Uji n谷 vetvete 谷sht谷 pa shije dhe pa ngjyr谷 por n谷 kontakt t谷 gjat谷 me ajrin lidhet me dyoksidin e karbonit (CO2) dhe merr nj谷 shije t谷 ath谷t acidi karbonik q谷 nuk 谷sht谷 i mir谷 p谷r sh谷ndetin.
  • 2. N谷 shkenca uji quhet ndryshe edhe tret谷si universal dhe 谷sht谷 e vetmja substance e past谷r qe gjendet ne natyre ne te tria gjendjet e lendes. Vetit谷 tret谷se Uji 谷sht谷 nj谷 tret谷s shume i mire dhe tret shume lloje substancash. Substancat qe treten mire ne uj谷 quhen hidrofilike, mund t谷 themi jan谷 mike t谷 ujit.Substancat qe nuk treten mire ne uj谷 quhet hidrofibike mund t谷 themi se kan谷 frik谷 nga uji. Anomalia e ujit Uji gjat谷 ftohjes tkurret n谷 m谷nyr谷 lineare deri rreth temperatur谷s + 4 属C. Pastaj n谷 m谷nyr谷 jolineare fillon tkurrjen dhe n谷 temperatur谷n + 4 属C arrin densitetin m谷 t谷 madh prej 1kg/L. Me ftohjen e m谷tejshme densiteti i tij nuk zvog谷lohet, por p谷r habi zmadhohet gradualisht dhe n谷 pik谷n e shkrirjes uji ka densitet m谷 t谷 madh se n谷 temperatur谷n + 4 属C. Kjo dukuri quhet anomalia e ujit. Fjala anomali do t谷 thot谷 sjellje jasht谷 parimeve. Ve巽orit谷 termale 1- Si巽 dihet t谷 gjitha l谷nd谷t kur humbasin nxeht谷si, tkurren. Edhe l谷ngjet q谷 njihen, me r谷nien e temperatur谷s tkurren dhe humbasin v谷llim. Me uljen e temperatur谷s rritet dend谷sia dhe k谷shtu q谷 ato pjes谷 q谷 jan谷 m谷 t谷 ftohta b谷hen m谷 t谷 r谷nda. P谷r k谷t谷 arsye gjendjet e ngurta t谷 l谷ngjeve jan谷 m谷 t谷 r谷nda se gjendjet e tyre normale t谷 l谷ng谷ta. Uji n谷 t谷 kund谷rt t谷 t谷 gjitha l谷ngjeve tkurret deri n谷 nj谷 r谷nie t谷 caktuar temperature (+4oC) dhe m谷 pas menj谷her谷 n谷 m谷nyr谷 t谷 papritur fillon t谷 bymehet. Kur ngrin, bymehet edhe m谷 tep谷r. P谷r k谷t谷 arsye gjendja e ngurt谷 e ujit 谷sht谷 m谷 e leht谷 se gjendja e tij e l谷ng谷t. Pra, akulli n谷 vend q谷 t谷 notoj谷 n谷 uj谷 sipas ligjeve faktikisht "normale" t谷 fizik谷s duhet t谷 fundoset n谷 fund t谷 tij. 2- Me shkrirjen e akullit apo me avullimin e ujit t谷rhiqet nj谷 sasi nxeht谷sie nga p谷rreth. E kur ndodh e kund谷rta e k谷saj, jepet nxeht谷si jasht谷. Ky veprim p谷rfaq谷son at谷 term fizik q谷 ne e quajm谷 "nxeht谷sia e fshehur".T谷 gjitha l谷ngjet zot谷rojn谷 nxeht谷si t谷 fshehur. Vet谷m se kjo nxeht谷si e ujit konsiderohet si m谷 e larta e t谷 gjithave. N谷 temperatura normale vet谷m amoniaku zot谷ron nj谷 energji t谷 fsheht谷 ngrirjeje m谷 t谷 lart谷 se uji. N谷 nxeht谷sin谷 e fsheht谷 n谷 avullim asnj谷 l谷ng nuk mund t谷 matet me ujin. 3- "Kapaciteti termal" i ujit, pra, sasia e nxeht谷sis谷 (energjis谷) s谷 duhur p谷r t谷 rritur nj谷 grad谷 temperatur谷n e ujit 谷sht谷 m谷 e madhe n谷 krahasim me t谷 gjitha l谷ngjet. 4- P谷rcjellshm谷ria termale e ujit, pra, aft谷sia e p谷rcjellshm谷ris谷 s谷 nxeht谷sis谷 n谷 krahasim me l谷ngjet e tjera 谷sht谷 pothuajse 4 her谷 m谷 e madhe. 5- P谷rcjellshm谷ria termale e gjendjes s谷 ngurt谷 t谷 ujit, pra, bor谷s dhe akullit, 谷sht谷 e ul谷t.
  • 3. P谷rmbajtja e ul谷t Minerale - Uj谷 i leht谷 Uji duhet t谷 jet谷 i leht谷 dhe pak i mineralizuar. Sasia e mineraleve t谷 tretura n谷 uj谷 谷sht谷 nj谷 tregues baz谷 p谷r ujin mineral natyral, paraqitur n谷 etiket谷 n谷 form谷n e parametrit Mbetje e that谷 n谷 180C n谷 mg / l". Sa m谷 e ul谷t t谷 jet谷 kjo vler谷, aq m谷 i mir谷 谷sht谷 uji. Uj谷rat me mbetje t谷 that谷 n谷n 150 mg/l konsiderohen uj谷ra t谷 leht谷. R谷nd谷sia e Mineraleve Uji duhet t谷 jet谷 i pasur n谷 minerale t谷 dobishme p谷r trupin e njeriut. Nd谷r mineralet e dobishme p谷rmenden: Magnezi q谷 mbron zemr谷n, veshkat, sistemin muskular dhe ndihmon tretjen, Kalciumi si element integrues i kockave dhe i r谷nd谷sish谷m p谷r sistemin dentar, Bikarbonatet n谷 sasi t谷 konsiderueshme ndihmojn谷 tretjen dhe jan谷 pozitive p谷r asimilimin e energjis谷 n谷 form谷n e duhur, etj. Substancat q谷 duhet t谷 jen谷 prezente n谷 sasi t谷 limituara jan谷 Natriumi i cili n谷 sasi t谷 m谷dha pengon pro巽esin e qarkullimit t谷 ujit n谷 organiz谷m, Nitratet q谷 jan谷 substanca ndot谷se dhe gjithashtu produkti nuk duhet t谷 shfaq谷 asnj谷 prezenc谷 Nitritesh.
  • 4. PES GJRAT Q NUK I KENI DITUR PR UJIN Thon谷 q谷 nj谷 moll谷 n谷 dit谷 e mban mjekun larg, por 巽ka mund t谷 b谷jn谷 p谷r ju tet谷 gota uj谷? Uji ka disa kontribute t谷 ve巽anta p谷r trupin. Gati 巽do qeliz谷 k谷rkon uj谷 p谷r t谷 funksionuar si duhet, sikurse edhe gati 巽do proces metabolik. P谷raf谷rsisht 55 deri 75 p谷r qind e trupit njer谷zor p谷rb谷het nga uji dhe meqen谷se humbim rreth tet谷 or谷 n谷 dit谷 p谷rmes frym谷marrjes, djersitjes dhe urin谷s, e r谷nd谷sishme 谷sht谷 q谷 t谷 kompensohet kjo humbje. Trupi juaj djersitet n谷 p谷rpjekje p谷r tu ftohur. Z谷vend谷simi i l谷ngjeve t谷 humbura ka r谷nd谷si vitale. E nevojshme 谷sht谷 t谷 pini uj谷 vazhdimisht. Mos u mb谷shtetni n谷 mekanizmin e etjes, sepse at谷her谷 tashm谷 jeni t谷 dehidruar. Shmangni pijet q谷 p谷rmbajn谷 kafein谷 ose alkool, sepse n谷 m谷nyr谷 t谷 shtuar dehidrojn谷 trupin tuaj. Ju sjellim pes谷 gj谷ra t谷 cilat nuk i keni ditur p谷r ujin, e t谷 cilat do tju nxisin t谷 pini tet谷 gota n谷 dit谷. 1. P谷rmir谷son funksionet mendore N谷se nuk ju kujtohet se 巽far谷 shkruan n谷 hyrje t谷 k谷tij artikulli, truri juaj ndoshta 谷sht谷 i etur. Pasi q谷 rreth 80 p谷r qind e indit trunor p谷rb谷het nga uji, e r谷nd谷sishme 谷sht谷 q谷 truri juaj t谷 jet谷 i hidratuar. Testimet klinike kan谷 treguar q谷 dehidrimi redukton kujtes谷n afatshkurt谷r dhe koncentrimin. N谷 tru uji u ndihmon proteinave, enzimave dhe materieve ushqyese p谷r t谷 arritur n谷 destinacionin e tyre. Kur trupi 谷sht谷 i dehidruar, l谷ngjet l谷vizin m谷 ngadal谷. Uji po ashtu pastron trurin nga radikalet e lira t谷 cilat d谷mtojn谷 qelizat. 2. Mund t谷 parandaloj谷 s谷mundjet kritike Artriti, madje edhe s谷mundjet e zemr谷s jan谷 s谷mundje serioze t谷 cilat ndikojn谷 n谷 miliona njer谷z, por mund t谷 shmangni t谷 b谷heni pjes谷 e k谷tyre statistikave n谷se pini mjaft uj谷. L谷ngu i ky巽eve mund谷son rr谷shqitjen n谷 skajet k谷rcore t谷 eshtrave n谷 zgavr谷n e ky巽eve. Kur ka mjaft uj谷, ka m谷 pak f谷rkim rreth ky巽eve dhe me k谷t谷 m谷 pak probabilitet p谷r artrit. Po k谷shtu, kur ka mjaft uj谷 n谷 sistemin ton谷, trupi pastrohet nga toksinat. Reduktohet sasia e koh谷s t谷 cil谷n ato toksina e kalojn谷 n谷 kontakt me zorr谷n ton谷 t谷 trash谷 dhe fshik谷z谷n, me 巽ka mund t谷 reduktojm谷 shanset p谷r zhvillim t谷 kancerit. Uji e pastron trupin nga sasia e tep谷rt e krip谷s. Disa studime kan谷 lidhur nivelin e lart谷 t谷 krip谷s, tensionin e lart谷 t谷 gjakut dhe shum谷 巽rregullime t谷 zemr谷s. 3. Mund t谷 ndihmoj谷 t谷 humbni pesh谷 Jeni t谷 uritur? Provoni t谷 mbushni stomakun tuaj me nj谷 got谷 uj谷. Ai nuk p谷rmban kalori ose yndyra, nd谷rsa nj谷 got谷 uji mund t谷 shpejtoj谷 metabolizmin tuaj. Pasi q谷 pothuajse 巽do proces q谷 zhvillohet n谷 trup k谷rkon uj谷, 谷sht谷 e thjesht谷 t谷 kuptohet se si gjith巽ka ngadal谷sohet kur trupi 谷sht谷 i uritur. Hulumtimet kan谷 treguar sesi pas pirjes s谷 dy gotave me uj谷, duhen 10 deri 40minuta q谷 metabolizmi t谷 filloj谷 t谷 punoj谷. Nj谷 studim vler谷son q谷 rritja e konsumit p谷r gjasht谷 gota n谷 dit谷, rezulton me humbjen mesatare prej 5,3 kilogram谷 yndyra gjat谷 vitit. 4. Shp谷rlan zgavr谷n e goj谷s. Thon谷 q谷 buz谷qeshja vlen nj谷 milion dollar谷 dhe nuk kushton asgj谷. Mbajtja e buz谷qeshjes me dh谷mb谷 t谷 bardh谷 si margaritar谷 mund t谷 realizohet thjesht dhe lir谷. Kariesi i dh谷mb谷ve vjen nga grumbullim i acideve t谷 cilat ndikojn谷 n谷 smaltin e dh谷mb谷ve, por p谷shtyma neutralizon acidet. Ajo p谷rmban edhe minerale t谷 ve巽anta t谷 cilat ndihmojn谷 sh谷ndetin e dh谷mb谷ve. Derisa trupi 谷sht谷 i hidratuar do t谷 keni mjaft p谷shtym谷 p谷rmbajtjen e dh谷mb谷ve t谷 sh谷ndetsh谷m. 5. Pirja e tep谷rt e ujit nuk 谷sht谷 e sh谷ndetshme E r谷nd谷sishme 谷sht谷 t谷 merrni doz谷n tuaj ditore, por nuk ka nevoj谷 ta teproni. Personat humbin rreth dy deri tri gota uj谷 p谷rmes frym谷marrjes dhe djersitjes. Mos harroni as urinimin. Mbidozimi ndodh kur pini m谷 shum谷 uj谷 se sa keni nevoj谷. Kur ndodh kjo, nivelet e natriumit n谷 trup b谷hen t谷 pabalancuara, 巽ka mund t谷 巽oj谷 deri te problemet tret谷se, sulmet, madje edhe koma.
  • 5. Uji 谷sht谷 jet谷 Pra 2 atome hidrogjen dhe 1 oksigjen Kjo formul谷, mbase 谷sht谷 formula q谷 njihet m谷 shum谷 n谷 bot谷 Dhe n谷 t谷 gjith谷 gjuh谷t ka t谷 nj谷jtin kuptim: Uj谷 Jemi t谷 sigurt se n谷 t谷 gjitha gjuh谷t dhe t谷 gjitha kulturat ka nj谷 shprehje t谷 ngjashme Dim谷 q谷 gjat谷 gjith谷 historis谷 njer谷zore, n谷 rajone t谷 ndryshme t谷 bot谷s uji pranohet si i shenjt谷 dhe ai 谷sht谷 b谷r谷 objekt i vjershave, poemave, legjendave dhe tregimeve. Gjithashtu p谷r ujin jan谷 b谷r谷 edhe luft谷ra Dim谷 edhe at谷 q谷 uji 谷sht谷 nj谷 nga elementet baz谷 n谷 zhvillimin e civilizimit dhe arritjes s谷 qytet谷rimeve n谷 dit谷t e sotme Uji 谷sht谷 burim i jetes谷s Ky fakt 谷sht谷 provuar edhe shkenc谷risht N谷 fillim kishte uj谷, m谷 pas lind谷n n谷 tok谷 gjallesat sht谷 e mundur q谷 historia bot谷rore t谷 shpjegohet me lidhjen e t谷 gjitha gjallesave, pra njer谷zve, bim谷ve dhe kafsh谷ve me ujin Ne, n谷 programin Uji 谷sht谷 jet谷 do t谷 mundohemi t谷 shpjegojm谷 marr谷dh谷nien e njeriut me ujin N谷 k谷t谷 marr谷dh谷nie nuk mund t谷 mos p谷rmendim dhe bim谷t e kafsh谷t, prandaj do t谷 ishte m谷 e drejt谷 t谷 thonim q谷 do t谷 p谷rpiqemi q谷 t谷 shpjegojm谷 k谷t谷 marr谷dh谷nie duke u fokusuar tek njeriu Le tju p谷rcjellim menj谷her谷 nj谷 informacion t谷 detajuar: A e dinit se p谷r nj谷 lit谷r qum谷sht n谷 kuti kartoni q谷 bleni harxhohen 1 mij谷 litra uj谷? Nga kjo sasi, vet谷m 4 litra uji harxhohen si uj谷 i pijsh谷m p谷r lop谷n Detajet mund ti vazhdojm谷: qum谷shti q谷 谷sht谷 i domosdosh谷m p谷r njeriun, uji q谷 pin lopa q谷 prodhon, uji q谷 nevojitet p谷r t谷 prodhuar ushqimet q谷 do t谷 konsumoj谷 lopa, uji q谷 shpenzohet gjat谷 procesit t谷 paketimit deri n谷 faz谷n p谷rfundimtare t谷 gatshme p谷r tu shitur, etj N谷 vijim t谷 programit do t谷 japim shpesh detaje t谷 tilla Tham谷 q谷 do t谷 shpjegojm谷 lidhjet q谷 kemi me ujin duke pasur n谷 fokus njeriun, por duam t谷 theksojm谷 se nuk do ti lem谷 pas dore k谷to detaje t谷 r谷nd谷sishme. N谷 k谷t谷 pjes谷 t谷 par谷 t谷 programit, duam tju rikujtojm谷 disa informacione enciklopedike q谷 i kemi m谷suar gjat谷 arsimimit baz谷, por q谷 shum谷 prej nesh mund ti ken谷 harruar me kalimin e koh谷s: M谷 lart tham谷 se formula kimike e ujit 谷sht谷 H2O Molekula e ujit p谷rb谷het nga 2 atome hidrogjeni dhe nj谷 atom oksigjeni Dim谷 gjithashtu se uji 谷sht谷 pa er谷, pa ngjyr谷, pa shije dhe pa ngjyr谷 Uji mund t谷 p谷rmbaj谷 brenda tij er谷n dhe shijen e substancave t谷 tjera. N谷se nuk jemi t谷 detyruar t谷 pim谷 ujin q谷 ka er谷 dhe shije q谷 nuk na p谷lqen at谷her谷 mund edhe mos ta pim谷 Mund t谷 themi se njer谷zit dhe kafsh谷t p谷rgjith谷sisht ujin e kripur t谷 detit dhe ujin e mo巽aleve nuk e p谷lqejn谷 P谷r t谷 pir谷, ne preferojm谷 ujin q谷 vjen nga mali apo ujin e past谷r q谷 vjen nga burimet n谷ntok谷sore Shija e ujit t谷 burimeve ose ujit mineral, faktikisht 谷sht谷 shija e mineraleve t谷 tretura n谷 uj谷. E themi edhe nj谷 her谷; uji i distiluar (i mir谷fillt谷) nuk ka shije Edhe ngjyra e ujit mund t谷 ndryshoj谷 n谷 vart谷si t谷 substancave apo papast谷rtis谷 q谷 ka brenda. Nd谷rkoh谷 q谷 g谷lqerja i jep ujit nj谷 ngjyr谷 gurkali, hekuri dhe minerale t谷 ngjashme e shnd谷rron ujin n谷 ngjyr谷 t谷 kuq谷rrem谷 dhe kafe, kurse bakri i jep nj谷 ngjyr谷 blu flake. Myshku (algat) brenda n谷 uj谷 e tregojn谷 at谷 si me ngjyr谷 jeshile. Uji 谷sht谷 nj谷 tret谷s shum谷 i mir谷 p谷r shum谷 substanca t谷 tretshme. K谷to lloj substancash n谷 terminologji quhen hidrofilike (hydrophilic) Kurse substancat q谷 nuk treten n谷 uj谷 ose nuk bashkohen me ujin si yndyra quhen hidrofobike N谷 temperatur谷n 25 grad谷 celsius q谷 pranohet si kusht normal uji gjendet n谷 gjendje t谷 l谷ng谷t Po nga arsimimi baz谷 ju e dini q谷 uji n谷 0 grad谷 celsius ngrin, kurse n谷 100 grad谷 celsius zien. Por avullimi i ujit mund t谷 ndodh谷 n谷 temperatura t谷
  • 6. ndryshme Vet谷m 1% e atmosfer谷s p谷rb谷het nga avulli i ujit. N谷 var谷si t谷 kushteve klimatike, ky avull gjendet i shp谷rndar谷 n谷 zona t谷 ndryshme t谷 bot谷s A e dini se gjendja e ngurt谷 e ujit, pra kur 谷sht谷 i ngrir谷, 谷sht谷 m谷 e leht谷 se gjendja e l谷ng谷t e tij? V谷llimet e t谷 gjitha l谷ngjeve q谷 dihen zvog谷lohen me uljen e temperatur谷s Me pak谷simin e v谷llimit rriten dend谷sit谷 e l谷ngjeve dhe pjes谷t e ftohta b谷hen m谷 t谷 r谷nda Por v谷llimi i ujit n谷 kund谷rshtim me t谷 t谷r谷 l谷ngjet q谷 dihen, zvog谷lohet deri sa temperatura bie n谷 nj谷 nivel t谷 caktuar, pra n谷 4 grad谷 celsius dhe m谷 von谷 v谷llimi fillon t谷 rritet p谷rs谷ri Kurse kur uji ngrin, v谷llimi i tij 谷sht谷 m谷 i madh se sa kur 谷sht谷 i l谷ngsh谷m, si rrjedhim, gjendja e ngurt谷 e ujit 谷sht谷 m谷 e leht谷 se sa gjendja e l谷ngshme. Kjo 谷sht谷 arsyeja q谷 akulli nuk fundoset n谷 uj谷, por mbetet n谷 sip谷rfaqe. Kjo ve巽ori e ujit jep mund谷sin谷 q谷 t谷 vazhdoj谷 jeta n谷 uj谷 n谷 muajt e dimrit ose n谷 zonat q谷 jan谷 gjithmon谷 t谷 ftohta. Sip谷rfaqja e detit, lumit dhe liqenit ngrin, por ngaq谷 akulli q谷ndron n谷 pjes谷n e sip谷rme, gjallesat q谷 jetojn谷 brenda n谷 uj谷 mund t谷 vazhdojn谷 t谷 jetojn谷 Aft谷sia e ujit p谷r t谷 p谷rcjell谷 nxeht谷sin谷 谷sht谷 4 her谷 m谷 e madhe se ajo e l谷ngjeve t谷 tjera q谷 dihen. Kurse p谷rcjellja e nxeht谷sis谷 prej akullit apo bor谷s 谷sht谷 e pak谷t. Akulli ia p谷rcjell shum谷 pak ftoht谷sin谷 e ajrit shtres谷s s谷 ujit q谷 gjendet n谷n t谷. K谷shtu q谷 edhe n谷se atmosfera 谷sht谷 n谷n 50 grad谷 celsius, akulli mbi det nuk e kalon trash谷sin谷 1-2 metra Fal谷 k谷saj fokat, pinguin谷t dhe kafsh谷t e tjera t谷 polit mund t谷 巽ajn谷 akullin dhe t谷 arrijn谷 ujin posht谷 akullit. Duke th谷n谷 Uji 谷sht谷 jet谷 ne pohojm谷 t谷 v谷rtet谷n m谷 t谷 thjesht谷 Uji 谷sht谷 burimi natyror m谷 i r谷nd谷sish谷m i t谷 gjitha gjallesave Sot, n谷 shum谷 fusha si p谷rdorimi i ujit nga njeriu, zhvillimi ekonomik, prodhimi i energjis谷, siguria komb谷tare etj ka diskutime n谷 lidhje me ujin Me rritjen e k谷rkes谷s p谷r uj谷 si pasoj谷 e shtimit t谷 popullsis谷, jan谷 p谷rhapur dhe kan谷 arritur dimensione serioze p谷rpjekjet dhe konfliktet n谷 ekonomi, dhe n谷 temat e mjedisit Burimet e ujit p谷rballen me probleme shum谷 t谷 r谷nd谷sishme N谷 serialin e programit Uji 谷sht谷 jet谷, do p谷rpiqemi t谷 vler谷sojm谷 t谷 t谷ra k谷to diskutime. Gjithashtu do t谷 flasim edhe p谷r marr谷dh谷niet e Turqis谷 dhe shoq谷ris谷 turke me ujin. Uji 谷sht谷 jet谷 Kjo e v谷rtet谷 na del p谷rpara gjat谷 gjith谷 jet谷s dhe n谷 m谷nyr谷 t谷 dukshme Por shum谷 her谷 vazhdojm谷 jet谷n pa e v谷n谷 re k谷t谷 gj谷 N谷 p谷rpjekjet q谷 b谷jm谷 p谷r t谷 kuptuar dhe shpjeguar realitetin se uji 谷sht谷 burimi i jet谷s, sot r谷nd谷sin谷 e ujit, do t谷 mundohemi tua sqarojm谷 duke ju p谷rcjell谷 t谷 dh谷na q谷 kan谷 t谷 b谷jn谷 kryesisht me sh谷ndetin e njeriut Uji 谷sht谷 komponenti m谷 i r谷nd谷sish谷m n谷 organet, indet dhe nyjet e trupit t谷 njeriut 75% e nj谷 trupi t谷 sh谷ndetsh谷m p谷rb谷het nga uji Shp谷rndarja e ujit n谷 trup tregon m谷 qart谷 r谷nd谷sin谷 e tij jet谷sore. 85% e trurit, 90% e gjakut, 75% t谷 muskujve, 82% t谷 veshkave dhe 22% t谷 kockave p谷rb谷hen nga uji Nj谷 person i rritur, humb 2.5 litra uj谷 n谷 dit谷 n谷p谷rmjet rrug谷s s谷 djersitjes, urinimit dhe t谷 frym谷marrjes Specialist谷t b谷jn谷 t谷 ditur se nj谷 njeri normal duhet t谷 konsumoj谷 6-8 gota uj谷 n谷 dit谷 p谷r t谷 marr谷 sasin谷 e nevojshme t谷 ujit q谷 humbet trupi N谷se trupi nuk merr sasin谷 e duhur t谷 l谷ngjeve at谷her谷 qelizat fillojn谷 t谷 marrin l谷ngje nga sistemi i qarkullimit, pra i gjakut; dhe kjo shkakton sforcim t谷 zemr谷s Veshkat e nj谷 trupi q谷 ka nevoj谷 p谷r l谷ngje nuk punojn谷 rregullisht N谷 nj谷 situat谷 t谷 till谷, funksionin e veshkave e sip谷rmarrin m谷l巽ia dhe organet e tjera N谷 nj谷 trup q谷 nuk merr sasin谷 e duhur t谷 l谷ngjeve, krahas problemeve q谷 p谷rmend谷m edhe pak m谷 lart, shfaqen edhe probleme t谷 tjera sh谷ndet谷sore si kapsll谷ku, tharja dhe kruarja e l谷kur谷s, pu巽rrat, gjakderdhja nga hund谷t, infeksion n谷 rrug谷t urinare, kolla, rrufa, sinoziti dhe dhimbja e kok谷s
  • 7. Specialist谷t e sh谷ndetit kan谷 studiuar problemet sh谷ndet谷sore q谷 shkaktohen n谷 trup nga humbja e l谷ngjeve dhe kan谷 nxjerr谷 nj谷 tablo n谷 baz谷 t谷 p谷rqindjeve Rezultatet e mundshme t谷 humbjes s谷 ujit n谷 p谷rpjes谷tim me pesh谷n e trupit jan谷 si m谷 posht谷; Kur humbim 1 p谷r qind uj谷 t谷 pesh谷s s谷 trupit, ndjejm谷 etje, 巽rregullohet temperatura e trupit dhe na bie performanca. Kur humbim 2 p谷r qind uj谷 t谷 pesh谷s s谷 trupit shkaktohet rritja e temperatur谷s s谷 trupit dhe shtohet ndjesia e etjes. Kur humbim 3 p谷r qind uj谷 t谷 pesh谷s s谷 trupit, shkaktohet prishja n谷 shkall谷 m谷 t谷 gjer谷 t谷 temperatur谷s s谷 trupit dhe ndihet etje t谷 tepruar. n谷 4 p谷r qind humbje, bie 20-30 p谷r qind rezistenca fizike. n谷 5 p谷r qind humbje, ndjejm谷 dhimbje koke dhe lodhje, n谷 6 p谷r qind humbje, ndjejm谷 lig谷si dhe t谷 dridhura, n谷 7 p谷r qind humbje, bie vilani, n谷 10 p谷r qind humbje kemi humbje t谷 koshienc谷s,, n谷 11 p谷r qind humbje kemi vdekje t谷 mund谷shme, Kurse kur humbim 12% uj谷 t谷 pesh谷s s谷 trupit, ekspert谷t b谷jn谷 t谷 ditur se njeriu p谷rballet me vdekjen e sigurt E p谷rs谷risim edhe nj谷 her谷, informacionet e lartp谷rmendura nuk jan谷 p谷r t谷 t谷ra gjallesat, por vet谷m p谷r njeriun Psh, deveja, q谷 谷sht谷 nj谷 kafsh谷 shkret谷tire, mund t谷 vazhdoj谷 t谷 jetoj谷 edhe kur humbja e ujit arrin n谷 40 % N谷 k谷t谷 serial programesh, n谷 fillim ju fol谷m p谷r r谷nd谷sin谷 q谷 ka uji p谷r sh谷ndetin e njeriut dhe lidhjen e ujit me trupin e njeriut Kurse tani me q谷llim q谷 t谷 tregojm谷 lidhjen e ujit me bot谷n, po ju p谷rcjellim disa shifra. 70% e rruzullit tok谷sor p谷rb谷het nga oqeanet dhe detet Shkrimtari i famsh谷m fantastiko-shkencor Arthur C. Clarke duke u bazuar tek kjo e v谷rtet谷, mbron teorin谷 se kur b谷het fjal谷 p谷r bot谷n nuk duhet th谷n谷 sip谷rfaqja tok谷sore por oqean Shkenc谷tar谷t kan谷 k谷rkuar p谷rgjigje p谷r pyetjen Nga ka ardhur ky uj谷? Ka diskutime dhe t谷 dh谷na shkencore plot detaje t谷 ngat谷rruara dhe t谷 gjata q谷 kan谷 nisur q谷 me procesin e krijimit t谷 tok谷s e kan谷 vazhduar deri n谷 dit谷t tona Pa hyr谷 n谷 diskutime mund t谷 themi se 97% e ujit q谷 gjendet n谷 bot谷 p谷rb谷het nga uji i kripur i oqeaneve dhe deteve3/4 e 3% t谷 ujit t谷 谷mb谷l p谷rb谷het nga akujt n谷 pole kurse 村 e p谷rb谷jn谷 uj谷rat n谷ntok谷sore, t谷 lumenjve dhe liqeneve Tani po ju b谷jm谷 t谷 ditur nj谷 realitet m谷 trondit谷s: Nga 3% e ujit t谷 谷mb谷l vet谷m 1% ka cil谷sin谷 e ujit t谷 pijsh谷m. Pra nga 3 mij谷 e 334 gota uji vet谷m 1 got谷 uji 谷sht谷 i pijsh谷m Le t谷 vazhdojm谷 t谷 japim informata q谷 do t谷 shqet谷soheni kur ti d谷gjoni ose t谷 pakt谷n nuk do tju p谷lqej谷 q谷 ti d谷gjoni Sigurisht q谷 q谷llimi yn谷 nuk 谷sht谷 q谷 tju shqet谷sojm谷 por duhet t谷 sensibilizojm谷 opinionin q谷 gjithkush t谷 kuptoj谷 r谷nd谷sin谷 e situat谷s pa qen谷 tep谷r von谷 dhe t谷 filloj谷 t谷 b谷j谷 di巽ka n谷se ka mund谷si Gjat谷 nj谷 viti, konsumi i ujit n谷 bot谷 p谷r nj谷 person 谷sht谷 mesatarisht 800 metra kub. N谷 shekullin e fundit popullsia e bot谷s 谷sht谷 dyfishuar, kurse konsumi i ujit 谷sht谷 gjasht谷fishuar. 40 p谷r qind e popullsis谷 s谷 bot谷s, vuan nga mungesa e ujit do vit Rreth 2 miliard谷 e 200 milion谷 njer谷z dhe 巽do 8 sekonda nj谷 f谷mij谷 vdesin nga s谷mundje t谷 shkaktuara nga uj谷rat e ndotura. Pjesa m谷 e madhe e viktimave t谷 ujit t谷 ndotur jan谷 n谷 vendet n谷 zhvillim. 1 miliard谷 e 200 milion njer谷z nuk mund t谷 gjejn谷 uj谷 t谷 past谷r p谷r t谷 pir谷 Nj谷 e treta e popullsis谷 bot谷rore, nuk ka sistem p谷r pastrimin e ujit. N谷 vendet n谷 zhvillim, 70% e mbeturinave industriale dhe 90% e uj谷rave t谷 kanalizimeve p谷rzien me ujrat e burimeve n谷ntok谷sore, pra uji i past谷r ndotet me shpejt谷si Mesatarisht 2 milion谷 ton mbeturina 巽do dit谷 derdhen n谷 lumenj, liqene dhe p谷rrenj. 1 lit谷r uj谷 i pis谷t ndot 8 litra uj谷 t谷 past谷r. 70% e tok谷s bujq谷sore n谷 bot谷 k谷rc谷nohet p谷r tu b谷r谷 shkret谷tir谷. Burime t谷 ndryshme japin t谷 dh谷na t谷 ndryshme mbi shp谷rndarjen e konsumimit t谷 ujit n谷 bot谷 sipas sektor谷ve Por shifrat mesatare jan谷: 70% e konsumimit t谷 ujit harxhohet n谷 bujq谷si p谷r t谷 vaditur, 22% n谷 industri dhe rreth 8% si uj谷 i pijsh谷m dhe uj谷 q谷 p谷rdoret p谷r nevojat e njeriut Kurse n谷
  • 8. Evrop谷 33% e konsumimit t谷 ujit p谷rdoret n谷 industri, 51% n谷 bujq谷si p谷r t谷 vaditur dhe rreth 16% si uji i pish谷m dhe p谷r nevojat e njeriut. Uji mbase p谷r k谷t谷 moment 谷sht谷 burimi m谷 i vyer q谷 kemi Vlera t谷 tilla q谷 na vijn谷 menj谷her谷 n谷 mendje dhe q谷 na duken t谷 paz谷vend谷sueshme si nafta dhe floriri nuk kan谷 asnj谷 kuptim po nuk pati uj谷 Rendesia e ujit Uji ka rend谷si te madhe p谷r njer谷zimin por edhe p谷r kafsh谷t. 3/4 e tok谷s 谷sht谷 uj谷. Uji gjendet kudo ne natyre, edhe ne trupin e njeriut edhe te trupi i kafsh谷ve. 95 % e trupit te njeriut 谷sht谷 uj谷. uji ka rend谷si edhe ne bujq谷si e blegtori. Uji ka rend谷si p谷r bujq谷sin谷 sepse me uj谷 ujiten bim谷t e ndryshme pa te cilin bim谷t smund te jetojn谷. Uji ka rend谷si edhe ne blegtori te gjitha kafsh谷t e kan谷 nj谷 pjes谷 te trupit me uj谷, gjithashtu ka dobi edhe se te gjitha kafsh谷t pin uj谷. Jeta e njeriut nuk do te ishte e mundur pa uj谷 sepse : njeriu e shfryt谷zon at谷 p谷r shume gjera, p谷r pastrim, pirje etj. Gjithashtu uji ka rend谷si edhe ne tregti (biznes) sepse disa kompani e filtrojn谷 ujin dhe e shesin at谷 e k谷shtu ato kompani kane te ardhura te larta. Dihet se njeriu mund t谷 jetoj谷 rreth nj谷 muaj pa ushqim, por vet谷m 5 deri n谷 7 dit谷 pa uj谷! Uji 谷sht谷 l谷ng pa er谷, pa shije dhe pa ngjyr谷. Njeriu humb 巽do dit谷 rreth 1.5 deri 2.5 litra uj谷, gj谷 q谷 duhet z谷vend谷suar me an谷 t谷 pirjes s谷 rregullt t谷 ujit. Rreth 2/3 e pesh谷s trupore p谷rb谷het nga uji. Kjo sasi uji nuk 谷sht谷 e njejt谷 tek t谷 gjith谷, varet nga mosha dhe gjinia. Nga mungesa e ujit rritet rreziku i s谷mundjes s谷 veshk谷ve, bllokimi dhe infeksioni i rrug谷ve t谷 urinimit, tharja e l谷kures dhe mukozes, q谷 mund谷son dep谷rtimin m谷 t谷 leht谷 t谷 virus谷ve dhe bakterieve n谷 mbrendi t谷 trupit. Gjat谷 temperaturave t谷 larta, aktiviteve t谷 r谷nda fizike, diares谷 dhe etheve, shtohet nevoja p谷r uj谷. Ata q谷 djersiten shum谷, ata q谷 shpesh jan谷 n谷 l谷vizje e udh谷tim ose ata t谷 cil谷t me k谷naq谷si shkojn谷 n谷 saun谷, duhet t谷 llogarisin se duhet shtuar sasin谷 e ujit deri m谷 tri her谷! Etja shkaktohet kur trupi yn谷 ka humbur m谷 shum谷 se 0.5 % t谷 pesh谷s n谷 form谷 t谷 ujit, d.m.th. nj谷 person q谷 peshon 70 kg ndjen etje pas nj谷 humbje prej 350 ml te ujit. Shpesh ndodh q谷 kjo ndjesi t谷 mos p谷rceptohet e sidomos n谷 pleq谷ri, kur bie aktiviteti i qelizave dhe receptor谷ve q谷 p谷rceptojn谷 etjen. N谷 gjendje stresi fare pak mund t谷 p谷rceptojm谷 etjen, q谷 ka p谷r pasoj谷 zvog谷limin e koncentrimit dhe shfaqjen e lodhjes. Shkaktar谷 i shpesht谷 i kok谷dhembjeve 谷sht谷 uji i pak谷t n谷 organiz谷m. Uji ndihmon t谷 humbni n谷 pesh谷, pa marr谷 parasysh se 巽lloj diete mbani. Uji nuk p谷rmban kalori, por ndihmon n谷 harxhimin e energjis谷 p.sh. ata q谷 pin谷 1.5 deri 2 litra uj谷 (edhe ata q谷 vuajn谷 nga mbipesha) n谷 dit谷 b谷jn谷 djegien e 100 kilokalorive ( rreth 7000 kcal permban 1 kg ind djamor). Gjat谷 巽do ngr谷nie, shoq谷roni ushqimit l谷ngje, e ve巽an谷risht preferohet 0.5 l uj谷 (jo t谷 ftoht谷) para ushqimit, sepse mbush lukthin dhe stimulon metabolizmin. Var谷sisht nga mbingarkesat dhe aktivitetet fizike q谷 kryejn谷 individ谷 t谷 caktuar, marrja e l谷ngjeve n谷 sasi t谷 madhe 谷sht谷 e domosdoshme.
  • 9. L谷ngu i 巽muar i jet谷sUji UJI 谷sht谷 simbolik, n谷 nj谷 kuptim t谷 mir谷fillt谷 uji 谷sht谷 i domosdosh谷m p谷r jet谷n dhe p谷r nga r谷nd谷sia vjen i dyti, menj谷her谷 pas oksigjenit. Pa ngr谷n谷 mund t谷 jetojm谷 edhe p谷r disa jav谷, por pa uj谷 mund t谷 mbijetojm谷 vet谷m nja pes谷 dit谷. Uji p谷rb谷n tre t谷 kat谷rtat e trupit ton谷. P谷r shembull, truri p谷rmban 75 deri n谷 85 p谷r qind uj谷 dhe muskujt kan谷 70 p谷r qind uj谷. P谷rve巽 dobive t谷 tjera, uji na ndihmon t谷 tretim dhe t谷 p谷rvet谷sojm谷 ushqimin, sepse i 巽on l谷nd谷t ushqyese te qelizat. Ai largon l谷nd谷t helmuese dhe l谷nd谷t e tjera t谷 panevojshme, lubrifikon ky巽et dhe zorr谷n e trash谷 dhe rregullon temperatur谷n e trupit. Por a e dini se pirja e nj谷 sasie t谷 mjaftueshme uji ndihmon edhe p谷r t谷 r谷n谷 n谷 pesh谷? Q谷 t谷 bini n谷 pesh谷, pini uj谷 Para s谷 gjithash, uji nuk ka as kalori, as yndyrna dhe as kolesterol dhe ka pak natrium. S谷 dyti, ai t谷 pret oreksin. S谷 treti, uji e ndihmon trupin t谷 shp谷rb谷j谷 yndyrnat e depozituara. N谷 巽m谷nyr谷? Po ja, kur veshkat nuk kan谷 sasin谷 e mjaftueshme t谷 ujit, nuk punojn谷 dot si巽 duhet. N谷 k谷t谷 rast, p谷r t谷 kompensuar pun谷n e veshkave nd谷rhyn m谷l巽ia. Por kjo gj谷 e pengon at谷 t谷 kryej谷 si巽 duhet shp谷rb谷rjen e yndyrnave. P谷r pasoj谷, yndyrnat mbeten t谷 grumbulluara n谷 trup dhe n谷 k谷t谷 m谷nyr谷 ju shtoni n谷 pesh谷. Prandaj, si巽 thot谷 dr. Donald Robertson i Southwest Bariatric Nutrition Center n谷 Skotsdeil, Arizon谷, SHBA, 束pirja e sasis谷 s谷 duhur t谷 ujit 谷sht谷 nj谷 faktor ky巽 p谷r t谷 r谷n谷 n谷 pesh谷. N谷 qoft谷 se njer谷zit q谷 po p谷rpiqen t谷 bien n谷 pesh谷 nuk pin谷 uj谷 sa duhet, trupi nuk mund ti shp谷rb谷j谷 si巽 duhet yndyrnat損. sht谷 e v谷rtet谷 q谷 shpesh shkaku i shtimit n谷 pesh谷 谷sht谷 se trupi mbledh uj谷. Prandaj, shum谷 njer谷z, trupi i t谷 cil谷ve ka prirjen t谷 mbledh谷 uj谷, mendojn谷 se zgjidhja 谷sht谷 t谷 pin谷 m谷 pak uj谷. Por e v谷rteta 谷sht谷 krejt ndryshe. Kur trupi nuk ka sasin谷 e mjaftueshme t谷 ujit, p谷rpiqet t谷 ruaj谷 巽do pik谷 uj谷, duke e grumbulluar n谷 vende t谷 tilla si shputat e k谷mb谷ve, duart dhe k谷mb谷t. K谷shtu specialist谷t n谷 fush谷n e t谷 ushqyerit k谷shillojn谷 q谷 ti japim trupit at谷 q谷 i nevojitetuj谷 t谷 mjaftuesh谷m. Dhe mos harroni, sa m谷 shum谷 krip谷 t谷 p谷rdorni, aq m谷 shum谷 uj谷 do t谷 grumbullohet n谷 trupin tuaj p谷r ta holluar at谷. Jepini uj谷 trupit do dit谷, trupi humbet mesatarisht rreth dy litra uj谷 n谷p谷rmjet l谷kur谷s, mushk谷rive, zorr谷ve dhe veshkave. do dit谷, vet谷m me an谷 t谷 frym谷marrjes ne humbim af谷rsisht gjysm谷 lit谷r l谷ngje. Po t谷 mos z谷vend谷sohet ky uj谷 trupi yn谷 do t谷 vuaj谷 nga mungesa e ujit. Disa shenja q谷 kan谷 njer谷zit t谷 cil谷t vuajn谷 nga humbja e l谷ngjeve jan谷 dhembje koke,
  • 10. lodhje, dhembje muskujsh, urin谷 me ngjyr谷 t谷 err谷t, nuk e durojn谷 dot nxeht谷sin谷, e ndiejn谷 goj谷n dhe syt谷 t谷 that谷. Pra, sa uj谷 k谷shillohet t谷 pim谷? Dr. Hauard Flaks, specialist p谷r problemet e dhjamosjes thot谷: 束Sasia minimale p谷r nj谷 njeri t谷 sh谷ndetsh谷m shkon nga tet谷 deri n谷 dhjet谷 gota 巽ereklit谷rshe n谷 dit谷. Keni nevoj谷 p谷r m谷 shum谷 uj谷 po t谷 b谷ni shum谷 ushtrime fizike ose po t谷 jetoni n谷 nj谷 vend me klim谷 t谷 nxeht谷. P谷rve巽 k谷saj, njer谷zit q谷 jan谷 mbi pesh谷 duhet t谷 pin谷 edhe nj谷 got谷 m谷 shum谷 p谷r 巽do 10 kilogram谷 q谷 kan谷 mbi pesh谷n ideale.損 Megjithat谷, disa thon谷 se mjafton t谷 pish uj谷 kur je i etur, por n谷 fakt po t谷 jesh shum谷 i etur tashm谷 trupi po vuan disi nga humbja e l谷ngjeve. A mund t谷 pihen l谷ngje t谷 tjera n谷 vend t谷 ujit? Ndon谷se l谷ngjet e holluara t谷 frutave dhe t谷 perimeve jan谷 t谷 mira, sepse jan谷 l谷ngje, ato p谷rmbajn谷 kalori. Gjithashtu, l谷ngjet me sheqer dhe qum谷shti e shtojn谷 nevoj谷n e trupit p谷r uj谷, sepse p谷r ti tretur ato duhet uj谷. Nga ana tjet谷r, pijet alkoolike dhe ato q谷 p谷rmbajn谷 kafein谷, si kafeja dhe 巽aji, nxitin paksa urinimin dhe k谷shtu nevojitet t谷 pim谷 m谷 shum谷 uj谷 p谷r t谷 z谷vend谷suar l谷ngjet q谷 dalin nga trupi. Pra, nuk ka asgj谷 q谷 mund ta z谷vend谷soj谷 k谷t谷 l谷ng t谷 巽muar, ujin. At谷her谷 si thoni sikur t谷 pinit nj谷 got谷 uj谷 pik谷risht tani? K谷shilla q谷 ndihmojn谷 p谷r t谷 pir谷 m谷 shum谷 uj谷 Mbani nj谷 shishe me uj谷. Shoq谷roni 巽do vakt me nj谷 got谷 uj谷. Pini para, gjat谷 dhe pas ushtrimeve fizike. N谷 vend se t谷 pushoni gjat谷 pun谷s p谷r t谷 pir谷 nj谷 kafe pushoni p谷r t谷 pir谷 nj谷 got谷 uj谷. P谷r ta b谷r谷 m谷 t谷 mir谷 shijen e ujit t谷 巽ezm谷s, hidhni pak l谷ng limoni ose p谷rdorni nj谷 filt谷r.