ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi

•
•
Cüneyt Çetintaş
Cüneyt Çetintaş

Bahçeşehir Üniversitesi Kentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi Yüksek Lisans Programı Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi Dersi

1 of 16
T.C. BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ KENTSEL SİSTEMLER ve ULAŞTIRMA YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI (TÜRKÇE TEZLİ) KSUY 5887- ULAŞTIRMA YATIRIMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DÖNEM ÖDEVİ TESLİMİ HAZIRLAYAN: DERSİN SORUMLUSU: 1162792- Cüneyt ÇETİNTAŞ Prof. Dr. Güngör EVREN İSTANBUL, 2012
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi i İÇİNDEKİLER: İÇİNDEKİLER: ..........................................................................................................................i Tablo Listesi:..............................................................................................................................ii 1. GİRİŞ: ................................................................................................................................ 1 2. YOLCULUK TALEBİ ve GÜNCELLEŞTİRME YÜZDESİNİN HESAPLANMASI:... 3 3. ALTERNATİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ:............................................................ 4 3.1. Mevcut Durumun İyileştirilmesi:................................................................................. 4 3.1.1. Altyapı Yatırımı:................................................................................................... 4 3.1.2. Araç Yatırımı:....................................................................................................... 4 3.1.3. İşletme Maliyeti:................................................................................................... 5 3.1.4. Kaza Oranı Maliyeti: ........................................................................................... 7 3.1.5. Finansal Değerlendirme: ..................................................................................... 7 3.1.6. Ekonomik Değerlendirme: ................................................................................... 8 3.2. Raylı Sistem Alternatifi:............................................................................................... 8 3.2.1. Altyapı Yatırımı:................................................................................................... 8 3.2.2. Araç Yatırımı:....................................................................................................... 9 3.2.3. İşletme Maliyeti:................................................................................................... 9 3.2.4. Bilet Geliri: ........................................................................................................ 10 3.2.5. Zaman Değeri: ................................................................................................... 10 3.2.6. Kaza Oranı Maliyeti: ......................................................................................... 10 3.2.7. Kalıcı Değer:...................................................................................................... 11 3.2.8. Finansal Değerlendirme: ................................................................................... 12 3.2.9. Ekonomik Değerlendirme: ................................................................................. 12 4. SONUÇ: ........................................................................................................................... 13
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi ii Tablo Listesi: Tablo 1. Yıllara göre yolculuk talepleri ..................................................................................... 3 Tablo 2. Güncelleştirilmiş Altyapı Yatırımı Gölge Fiyatları (TL)............................................. 4 Tablo 3. Otobüs İlave Araç Yatırımı (TL) ................................................................................. 5 Tablo 4. İşletme Maliyeti Gölge Fiyatlar (TL) .......................................................................... 6 Tablo 5. Yıllara göre bilet geliri (TL) ........................................................................................ 6 Tablo 6. Kaza Oranı Maliyeti (TL) ............................................................................................ 7 Tablo 7. Finansal değerlendirme kriterleri................................................................................. 7 Tablo 8. Ekonomik değerlendirme kriterleri.............................................................................. 8 Tablo 9. Altyapı Yatırımı (TL) .................................................................................................. 8 Tablo 10. Raylı Sistem İlave Araç Yatırımı (TL) ...................................................................... 9 Tablo 11. İşletme Maliyeti (TL)............................................................................................... 10 Tablo 12. Zaman Değeri ve Kaza Değeri (TL) ........................................................................ 11 Tablo 13. Finansal değerlendirme kriterleri............................................................................. 12 Tablo 14. Ekonomik değerlendirme kriterleri.......................................................................... 12
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 1 1. GİRİŞ: Bu çalışma kapsamında nüfusu 1.5 milyonu aşmış bir kent içerisinde yapılacak bir ulaştırma yatırımının ekonomik ve finansal fizibilitesinin yapılması ve neticesinde karlı olan seçeneğin belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında yararlanılacak veriler aşağıdaki gibidir: Nüfus > 1.500.000 Düşünülen raylı sistem hattı= 10 km VERİLER, BİLGİLER VE AÇIKLAMALAR 1- Yatırımın işletmeye açılış yılı 2017 ve değerlendirme dönemi 15 yıl olarak öngörülmüştür. 2- İskonto (güncelleştirme-indirgeme) oranı seçimi için -Kredi olanakları bağıntısı K=32+4.i -Yatırım olanakları bağıntısı Y=102-3.i Bağıntıları belirlenmiştir. 3- Maliyetler-Gelirler/Faydalar, etüdün yapıldığı 2012 yılı fiyatlarıyla değerlendirilecektir. 4- Güncelleştireme için temel (baz-sıfır) yılı olarak işletmeye açılma yılı olan 2017 yılı alınacaktır. 5- Yolculuk talebinin yıllık değeri T=30 000 000+0,a . 5 000 000.X bağıntısına göre tahmin edilebileceği öngörülmüştür. 6- Mevcut durumu iyileştirmek için altyapı yatırımı 25 milyon TL; araç yatırımı 30 milyon TL.dir. 7- Raylı sistem altyapı yatırımı 12 500 000 TL/km, araç yatırımı 2.0 milyon TL/araç’tır. 8- İşletmeye açılış yılında raylı sistem araçları dahil 22, her 5 yılda bir hizmete girecek araç 2 milyon yolcu/yıl başına 1 adet olacaktır. 9- Mevcut durumun iyileştirilmesi seçeneğinde her 5 yılda bir hizmete girecek araç sayısı 2 milyon yolcu/yıl başına 3, araç maliyeti 400 000 TL/araç’tır. 10- Raylı sistem ve mevcut durum için yolcu başına işletme maliyeti sırasıyla 0.100 ve 0.135 TLdir. Bilet fiyatı 0.150 TL’dir.
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 2 11- Gölge fiyat düzeltme katsayıları yatırım maliyetlerinde : -İşçilikte 0.50 ; dövizde 1.02 dir. İşletme maliyetlerinde : İşçilikte 0.00 ; dövizde 1.02 alınacaktır. 12- Raylı sistem için altyapı yatırımında işçilik oranı %40, döviz oranı %25 İşletmede döviz oranı %0 Mevcut durumu iyileştirmesi için altyapı yapımında işçilik oranı %40, döviz oranı %0, işletme maliyetinde ise döviz payı %40 alınacaktır. 13- Mevcut durumda ulaşım süresi bir yön için 30 dakikadır. Raylı sistemle bu süre 20 dakika kısalacaktır. Zaman değeri 10.0 TL/saat’tir. 14- Mevcut durumda kaza oranı 100 000 yolcu başına 1, raylı sistemde 0.1 alınacaktır. Kaza başına maliyet 10 000 Tl.dir. Raylı sistemin ömrü 50 yıl ve değerlendirme dönemi sonundaki kalıcı değeri yatırım değerinin %25’i alınacaktır.
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 3 2. YOLCULUK TALEBİ ve GÜNCELLEŞTİRME YÜZDESİNİN HESAPLANMASI: Rapordaki hesaplamalar işletmeye açılma yılı 2017, değerlendirme dönemi 15 yıl ve 2012 fiyatları baz alınarak yapılmıştır. İki alternatif için yolculuk talebi hesabı: T= 30.000.000 + a. 5.000.000.x talep fonksiyonu yardımıyla yıllara göre yolculuk talebi hesabı sonucundaki veriler Tablo 1’de gösterilmektedir. a= 0,2 alınmıştır. (öğrenci numarası son rakamı) İskontalama (güncelleştirme) oranı seçimi hesabı: Kredi olanakları bağlantısı K= 32+4.i Yatırım olanakları bağlantısı Y= 102-3.i Tablo 1. Yıllara göre yolculuk talepleri Yıl Yolculuk Talebi 2017 30,000,000 2018 31,000,000 2019 32,000,000 2020 33,000,000 2021 34,000,000 2022 35,000,000 2023 36,000,000 2024 37,000,000 2025 38,000,000 2026 39,000,000 2027 40,000,000 2028 41,000,000 2029 42,000,000 2030 43,000,000 2031 44,000,000 2032 45,000,000 TOPLAM 600,000,000 Bu iki bağlantı birbirine eşitlenerek etütte kullanılacak i değeri bulunur. Bu durumda i= %10 olur.
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 4 3. ALTERNATİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ: 3.1. Mevcut Durumun İyileştirilmesi: Bu alternatif değerlendirilirken her bir yatırım kalemini oluşturan veriler 2017 yılına indirgenmiş, gerekli kalemlerde gölge fiyat uygulaması yapılmıştır. Aşağıda bu veriler tek tek açıklandıktan sonra alternatif için finansal ve ekonomik bakış açısı analizleri kullanılarak gerçekleştirilecektir. 3.1.1. Altyapı Yatırımı: Mevcut durumun iyileştirilmesinde alt yapı yatırımı olarak 25.000.000 TL’lik bir maliyetin 2012 yılında yapılacağı belirtilmiştir. Bu yatırımın işçilik oranı %40, işçilik gölge fiyat düzeltme katsayısı ise 0,5’dir. Tablo 2. Güncelleştirilmiş Altyapı Yatırımı Gölge Fiyatları (TL) Yıl İşçilik Döviz Kalan 2012 8,052,550 0 24,157,650 2013 0 0 0 2014 0 0 0 2015 0 0 0 2016 0 0 0 3.1.2. Araç Yatırımı: Mevcut durumu iyileştirmek için yapılması gereken araç yatırımı 2017 yılında 30.000.000 TL’dir. Her 5 yılda bir hizmete girecek araçların sayısı oluşacak yolcu talebi göz önüne alınarak hesaplanacaktır (2 milyon yolcu/ yıl başına 3 araç olacak şekilde). Bu dönemde alınan araçlar ise bir önceki 5 yılın içerisinde alınacaktır. Bu durumda ilk araç alımı 2022 yılındaki talebi karşılayabilmek üzere 2017 yılında hizmete alınacaktır.
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 5 Tablo 3. Otobüs İlave Araç Yatırımı (TL) Yıl İlave Araç Sayısı İlave Araç Maliyeti Güncelleştirilmiş 2012 2013 2014 2015 2016 2017 3,600,000 3,600,000 2018 0 2019 0 2020 0 2021 0 2022 9 3,600,000 2,235,956 2023 0 2024 0 2025 0 2026 0 2027 9 3,600,000 1,387,956 2028 0 2029 0 2030 0 2031 0 2032 9 0 TOPLAM 27 10,800,000 7,223,273 3.1.3. İşletme Maliyeti: İşletme maliyeti; yolcu başına mevcut sistemin iyileştirilmesinde 0,135 TL’dir. Mevcut durumun iyileştirilmesinde işletme maliyetinin %40’ı döviz olarak kullanılacağı öngörülmüştür ve gölge fiyat düzeltme katsayısı 1,02’dir.
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 6 Tablo 4. İşletme Maliyeti Gölge Fiyatlar (TL) Yıl Döviz Kalan 2017 1,652,400 2,430,000 2018 1,552,255 2,282,727 2019 1,456,661 2,142,149 2020 1,365,620 2,008,264 2021 1,279,093 1,881,019 2022 1,197,012 1,760,312 2023 1,119,284 1,646,006 2024 1,045,796 1,537,935 2025 976,419 1,435,910 2026 911,013 1,339,724 2027 849,429 1,249,160 2028 791,513 1,163,990 2029 737,108 1,083,982 2030 686,053 1,008,901 2031 638,189 938,513 2032 593,357 872,584 TOPLAM 16,851,200 24,781,177 41,632,377 Tablo 5. Yıllara göre bilet geliri (TL) Yıl Bilet Geliri Güncelleştirilmiş 2017 4,500,000 4,500,000 2018 4,650,000 4,227,273 2019 4,800,000 3,966,942 2020 4,950,000 3,719,008 2021 5,100,000 3,483,369 2022 5,250,000 3,259,837 2023 5,400,000 3,048,159 2024 5,550,000 2,848,028 2025 5,700,000 2,659,092 2026 5,850,000 2,480,971 2027 6,000,000 2,313,260 2028 6,150,000 2,155,537 2029 6,300,000 2,007,374 2030 6,450,000 1,868,335 2031 6,600,000 1,737,986 2032 6,750,000 1,615,896 TOPLAM 90,000,000 45,891,068
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 7 3.1.4. Kaza Oranı Maliyeti: Mevcut durumda kaza oranı 100.000 yolcu başına 1’dir. Tablo 6. Kaza Oranı Maliyeti (TL) Yıl Kaza Maliyeti Güncelleştirilmiş 2017 3,000,000 3,000,000 2018 3,100,000 2,818,182 2019 3,200,000 2,644,628 2020 3,300,000 2,479,339 2021 3,400,000 2,322,246 2022 3,500,000 2,173,225 2023 3,600,000 2,032,106 2024 3,700,000 1,898,685 2025 3,800,000 1,772,728 2026 3,900,000 1,653,981 2027 4,000,000 1,542,173 2028 4,100,000 1,437,025 2029 4,200,000 1,338,249 2030 4,300,000 1,245,557 2031 4,400,000 1,158,658 2032 4,500,000 1,077,264 TOPLAM 60,000,000 30,594,045 3.1.5. Finansal Değerlendirme: Tablo 7. Finansal değerlendirme kriterleri DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL) TOPLAM ALTYAPI YATIRIMI MALİYETİ 40,262,750 TOPLAM ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 30,000,000 TOPLAM İLAVE ARAÇ YATIRIMI 7,223,273 TOPLAM İŞLETME MALİYETİ 41,301,961 TOPLAM BİLET GELİRİ 45,891,068 NBD = -I + ∑(G-M) = -(40,262,750 +30,000,000+7,223,273)+( 45,891,068-47,749,300) NBD = -72,896,916 TL
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 8 3.1.6. Ekonomik Değerlendirme: Tablo 8. Ekonomik değerlendirme kriterleri DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL) TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI ALTYAPI YATIRIMI 32,210,200 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 30,000,000 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İLAVE ARAÇ YATIRIMI 7,223,273 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI İŞLETME MALİYETİ 41,632,377 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ BİLET GELİRİ 45,891,068 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ KAZA MALİYETİ 30,594,045 NBD = -I + ∑(F-M) = -(32,210,200 +30,000,000+7,223,273)+( 45,891,068 -41,623,377 - 30,594,045) NBD = -95,768,827 TL 3.2. Raylı Sistem Alternatifi: Bu sistem alternatifinde yolculuk verileri diğer alternatifle aynı olduğundan tekrar hesaplanmamıştır. Diğer alternatifte olduğu gibi veriler her bir kalem için ayrı olarak hesaplanmış ve sonucunda finansal ve ekonomik değerlendirme kriterlerine göre raylı sistem alternatifi incelenmiştir. 3.2.1. Altyapı Yatırımı: Raylı sistem için altyapı yatırımı 12.500.000 TL/km*10 km = 125.000.000 TL. ve 2012 yılında yapılacağı öngörülmüştür. Bu yatırımın işçilik oranı %40, işçilik gölge fiyat düzeltme katsayısı ise 0,5’dir; ayrıca döviz oranı %25 ve döviz gölge fiyat düzeltme katsayısı 1,02’dir. Tablo 9. Altyapı Yatırımı (TL) Yıl İşçilik Döviz Kalan 2012 40,262,750 51,335,006 70,459,813 TOPLAM 162,057,569
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 9 3.2.2. Araç Yatırımı: İşletmeye açılış yılında raylı sistemde yedekler dâhil 22 araç kullanılması öngörülmüştür. Raylı sistem için yapılması gereken araç yatırımı 2.000.000 TL/araç*22 araç = 44.000.000 TL’dir. (2017 yılında yapılması öngörülmüştür.) Her 5 yılda bir hizmete girecek araçların sayısı oluşacak yolcu talebi göz önüne alınarak hesaplanacaktır (2 milyon yolcu/yıl başına 1 araç olacak şekilde). Bu alınan araçlar ise bir önceki 5 yılın içerisinde alınacaktır. Yani ilk araç alımı 2022 yılındaki talebi karşılayabilmek üzere 2017 yılında hizmete alınacaktır. Tablo 10. Raylı Sistem İlave Araç Yatırımı (TL) Yıl İlave Araç Sayısı İlave Araç Maliyeti Güncelleştirilmiş 2017 6,000,000 6,000,000 2018 0 2019 0 2020 0 2021 0 2022 3 6,000,000 3,725,528 2023 0 2024 0 2025 0 2026 0 2027 3 6,000,000 2,313,260 2028 0 2029 0 2030 0 2031 0 2032 3 0 TOPLAM 9 18,000,000 12,038,788 3.2.3. İşletme Maliyeti: İşletme maliyeti; yolcu başına Raylı Sistemde 0,100 TL’dir.
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 10 Tablo 11. İşletme Maliyeti (TL) Yıl Döviz Kalan 2017 0 3,000,000 2018 0 2,818,182 2019 0 2,644,628 2020 0 2,479,339 2021 0 2,322,246 2022 0 2,173,225 2023 0 2,032,106 2024 0 1,898,685 2025 0 1,772,728 2026 0 1,653,981 2027 0 1,542,173 2028 0 1,437,025 2029 0 1,338,249 2030 0 1,245,557 2031 0 1,158,658 2032 0 1,077,264 TOPLAM 30,594,045 3.2.4. Bilet Geliri: Bilet fiyatları her iki alternatifte de aynı olduğundan dolayı bir önceki bölümde bulunan veriler kullanılacaktır. 3.2.5. Zaman Değeri: Mevcut Durumda ulaşım süresi 30 dakikadır. Raylı Sistemle ulaşım süresi 20 dakika olacaktır. Zaman değeri 10 TL/saat’tir. 10/60 dk. = 1/6 TL/dk. yolculuk zamanı kısalacaktır. Bu sabite yıllara göre yolcu sayısıyla çarpıldığında ise zaman değeri faydası bulunmuş olur. 3.2.6. Kaza Oranı Maliyeti: Raylı sistemde bu oran 0,1 olacaktır. Kaza başına maliyet 10.000 TL’dir.
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 11 Tablo 12. Zaman Değeri ve Kaza Değeri (TL) Yıl Raylı Sistem Zaman Faydası Güncelleştirilmiş Maliyet Raylı Sistem Kaza Maliyeti Güncelleştirilmiş Maliyet 2017 50,000,000 50,000,000 300,000 300,000 2018 51,666,667 46,969,697 310,000 281,818 2019 53,333,333 44,077,135 320,000 264,463 2020 55,000,000 41,322,314 330,000 247,934 2021 56,666,667 38,704,096 340,000 232,225 2022 58,333,333 36,220,411 350,000 217,322 2023 60,000,000 33,868,436 360,000 203,211 2024 61,666,667 31,644,751 370,000 189,869 2025 63,333,333 29,545,467 380,000 177,273 2026 65,000,000 27,566,345 390,000 165,398 2027 66,666,667 25,702,886 400,000 154,217 2028 68,333,333 23,950,416 410,000 143,702 2029 70,000,000 22,304,157 420,000 133,825 2030 71,666,667 20,759,281 430,000 124,556 2031 73,333,333 19,310,959 440,000 115,866 2032 75,000,000 17,954,404 450,000 107,726 TOPLAM 1,000,000,000 509,900,754 6,000,000 3,059,405 3.2.7. Kalıcı Değer: Raylı Sistemin ömrü 50 yıl olup, değerlendirme dönemi sonundaki kalıcı değeri yatırım değerinin %25’i olacağı öngörülmüştür. Raylı sistem için kalıcı değer 54,524,089 TL. olarak bulunmuştur.
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 12 3.2.8. Finansal Değerlendirme: Tablo 13. Finansal değerlendirme kriterleri DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL) TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ALTYAPI YATIRIMI 201,313,750 GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 44,000,000 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İLAVE ARAÇ YATIRIMI 12,038,788 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İŞLETME MALİYETİ 30,594,045 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ BİLET GELİRİ 45,891,068 NBD = -I + ∑(G-M) = -(201,313,750 +44,000,000+12,038,788)+( 45,891,068- 30,594,045) NBD = -242,055,515 TL Raylı Sistem, Net Bugünkü Değer Kriterine göre uygun bir yatırım değildir. 3.2.9. Ekonomik Değerlendirme: Tablo 14. Ekonomik değerlendirme kriterleri DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL) TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI ALTYAPI YATIRIMI 162,057,569 GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 44,000,000 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İLAVE ARAÇ YATIRIMI 12,038,788 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI İŞLETME MALİYETİ 30,594,045 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ BİLET GELİRİ 45,891,068 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ZAMAN FAYDASI 509,900,754 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ KAZA MALİYETİ 3,059,405 KALICI DEĞER 54,524,089 NBD = -I + ∑(F-M) = -(162,057,569 +44,000,000+12,038,788 -54,524,089)+ ( 45,891,068 - 30,594,045 +509,900,754-3,059,405) NBD = 358,566,105 TL
Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 13 4. SONUÇ: Finansal açıdan değerlendirildiğinde her iki yatırım da uygun gözükmemektedir. Ekonomik açıdan değerlendirildiğinde; Raylı Sistem NBD= 358,566,105 TL Mevcut Sistem NBD= -95,768,827 TL olduğunu görmekteyiz. Bu durumda raylı sistemin yapılması seçeneğinin daha uygun olduğunu söyleyebiliriz.

More Related Content

Ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi

  • 1. T.C. BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ KENTSEL SİSTEMLER ve ULAŞTIRMA YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI (TÜRKÇE TEZLİ) KSUY 5887- ULAŞTIRMA YATIRIMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ DÖNEM ÖDEVİ TESLİMİ HAZIRLAYAN: DERSİN SORUMLUSU: 1162792- Cüneyt ÇETİNTAŞ Prof. Dr. Güngör EVREN İSTANBUL, 2012
  • 2. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi i İÇİNDEKİLER: İÇİNDEKİLER: ..........................................................................................................................i Tablo Listesi:..............................................................................................................................ii 1. GİRİŞ: ................................................................................................................................ 1 2. YOLCULUK TALEBİ ve GÜNCELLEŞTİRME YÜZDESİNİN HESAPLANMASI:... 3 3. ALTERNATİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ:............................................................ 4 3.1. Mevcut Durumun İyileştirilmesi:................................................................................. 4 3.1.1. Altyapı Yatırımı:................................................................................................... 4 3.1.2. Araç Yatırımı:....................................................................................................... 4 3.1.3. İşletme Maliyeti:................................................................................................... 5 3.1.4. Kaza Oranı Maliyeti: ........................................................................................... 7 3.1.5. Finansal Değerlendirme: ..................................................................................... 7 3.1.6. Ekonomik Değerlendirme: ................................................................................... 8 3.2. Raylı Sistem Alternatifi:............................................................................................... 8 3.2.1. Altyapı Yatırımı:................................................................................................... 8 3.2.2. Araç Yatırımı:....................................................................................................... 9 3.2.3. İşletme Maliyeti:................................................................................................... 9 3.2.4. Bilet Geliri: ........................................................................................................ 10 3.2.5. Zaman Değeri: ................................................................................................... 10 3.2.6. Kaza Oranı Maliyeti: ......................................................................................... 10 3.2.7. Kalıcı Değer:...................................................................................................... 11 3.2.8. Finansal Değerlendirme: ................................................................................... 12 3.2.9. Ekonomik Değerlendirme: ................................................................................. 12 4. SONUÇ: ........................................................................................................................... 13
  • 3. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi ii Tablo Listesi: Tablo 1. Yıllara göre yolculuk talepleri ..................................................................................... 3 Tablo 2. Güncelleştirilmiş Altyapı Yatırımı Gölge Fiyatları (TL)............................................. 4 Tablo 3. Otobüs İlave Araç Yatırımı (TL) ................................................................................. 5 Tablo 4. İşletme Maliyeti Gölge Fiyatlar (TL) .......................................................................... 6 Tablo 5. Yıllara göre bilet geliri (TL) ........................................................................................ 6 Tablo 6. Kaza Oranı Maliyeti (TL) ............................................................................................ 7 Tablo 7. Finansal değerlendirme kriterleri................................................................................. 7 Tablo 8. Ekonomik değerlendirme kriterleri.............................................................................. 8 Tablo 9. Altyapı Yatırımı (TL) .................................................................................................. 8 Tablo 10. Raylı Sistem İlave Araç Yatırımı (TL) ...................................................................... 9 Tablo 11. İşletme Maliyeti (TL)............................................................................................... 10 Tablo 12. Zaman Değeri ve Kaza Değeri (TL) ........................................................................ 11 Tablo 13. Finansal değerlendirme kriterleri............................................................................. 12 Tablo 14. Ekonomik değerlendirme kriterleri.......................................................................... 12
  • 4. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 1 1. GİRİŞ: Bu çalışma kapsamında nüfusu 1.5 milyonu aşmış bir kent içerisinde yapılacak bir ulaştırma yatırımının ekonomik ve finansal fizibilitesinin yapılması ve neticesinde karlı olan seçeneğin belirlenmesi hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında yararlanılacak veriler aşağıdaki gibidir: Nüfus > 1.500.000 Düşünülen raylı sistem hattı= 10 km VERİLER, BİLGİLER VE AÇIKLAMALAR 1- Yatırımın işletmeye açılış yılı 2017 ve değerlendirme dönemi 15 yıl olarak öngörülmüştür. 2- İskonto (güncelleştirme-indirgeme) oranı seçimi için -Kredi olanakları bağıntısı K=32+4.i -Yatırım olanakları bağıntısı Y=102-3.i Bağıntıları belirlenmiştir. 3- Maliyetler-Gelirler/Faydalar, etüdün yapıldığı 2012 yılı fiyatlarıyla değerlendirilecektir. 4- Güncelleştireme için temel (baz-sıfır) yılı olarak işletmeye açılma yılı olan 2017 yılı alınacaktır. 5- Yolculuk talebinin yıllık değeri T=30 000 000+0,a . 5 000 000.X bağıntısına göre tahmin edilebileceği öngörülmüştür. 6- Mevcut durumu iyileştirmek için altyapı yatırımı 25 milyon TL; araç yatırımı 30 milyon TL.dir. 7- Raylı sistem altyapı yatırımı 12 500 000 TL/km, araç yatırımı 2.0 milyon TL/araç’tır. 8- İşletmeye açılış yılında raylı sistem araçları dahil 22, her 5 yılda bir hizmete girecek araç 2 milyon yolcu/yıl başına 1 adet olacaktır. 9- Mevcut durumun iyileştirilmesi seçeneğinde her 5 yılda bir hizmete girecek araç sayısı 2 milyon yolcu/yıl başına 3, araç maliyeti 400 000 TL/araç’tır. 10- Raylı sistem ve mevcut durum için yolcu başına işletme maliyeti sırasıyla 0.100 ve 0.135 TLdir. Bilet fiyatı 0.150 TL’dir.
  • 5. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 2 11- Gölge fiyat düzeltme katsayıları yatırım maliyetlerinde : -İşçilikte 0.50 ; dövizde 1.02 dir. İşletme maliyetlerinde : İşçilikte 0.00 ; dövizde 1.02 alınacaktır. 12- Raylı sistem için altyapı yatırımında işçilik oranı %40, döviz oranı %25 İşletmede döviz oranı %0 Mevcut durumu iyileştirmesi için altyapı yapımında işçilik oranı %40, döviz oranı %0, işletme maliyetinde ise döviz payı %40 alınacaktır. 13- Mevcut durumda ulaşım süresi bir yön için 30 dakikadır. Raylı sistemle bu süre 20 dakika kısalacaktır. Zaman değeri 10.0 TL/saat’tir. 14- Mevcut durumda kaza oranı 100 000 yolcu başına 1, raylı sistemde 0.1 alınacaktır. Kaza başına maliyet 10 000 Tl.dir. Raylı sistemin ömrü 50 yıl ve değerlendirme dönemi sonundaki kalıcı değeri yatırım değerinin %25’i alınacaktır.
  • 6. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 3 2. YOLCULUK TALEBİ ve GÜNCELLEŞTİRME YÜZDESİNİN HESAPLANMASI: Rapordaki hesaplamalar işletmeye açılma yılı 2017, değerlendirme dönemi 15 yıl ve 2012 fiyatları baz alınarak yapılmıştır. İki alternatif için yolculuk talebi hesabı: T= 30.000.000 + a. 5.000.000.x talep fonksiyonu yardımıyla yıllara göre yolculuk talebi hesabı sonucundaki veriler Tablo 1’de gösterilmektedir. a= 0,2 alınmıştır. (öğrenci numarası son rakamı) İskontalama (güncelleştirme) oranı seçimi hesabı: Kredi olanakları bağlantısı K= 32+4.i Yatırım olanakları bağlantısı Y= 102-3.i Tablo 1. Yıllara göre yolculuk talepleri Yıl Yolculuk Talebi 2017 30,000,000 2018 31,000,000 2019 32,000,000 2020 33,000,000 2021 34,000,000 2022 35,000,000 2023 36,000,000 2024 37,000,000 2025 38,000,000 2026 39,000,000 2027 40,000,000 2028 41,000,000 2029 42,000,000 2030 43,000,000 2031 44,000,000 2032 45,000,000 TOPLAM 600,000,000 Bu iki bağlantı birbirine eşitlenerek etütte kullanılacak i değeri bulunur. Bu durumda i= %10 olur.
  • 7. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 4 3. ALTERNATİFLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ: 3.1. Mevcut Durumun İyileştirilmesi: Bu alternatif değerlendirilirken her bir yatırım kalemini oluşturan veriler 2017 yılına indirgenmiş, gerekli kalemlerde gölge fiyat uygulaması yapılmıştır. Aşağıda bu veriler tek tek açıklandıktan sonra alternatif için finansal ve ekonomik bakış açısı analizleri kullanılarak gerçekleştirilecektir. 3.1.1. Altyapı Yatırımı: Mevcut durumun iyileştirilmesinde alt yapı yatırımı olarak 25.000.000 TL’lik bir maliyetin 2012 yılında yapılacağı belirtilmiştir. Bu yatırımın işçilik oranı %40, işçilik gölge fiyat düzeltme katsayısı ise 0,5’dir. Tablo 2. Güncelleştirilmiş Altyapı Yatırımı Gölge Fiyatları (TL) Yıl İşçilik Döviz Kalan 2012 8,052,550 0 24,157,650 2013 0 0 0 2014 0 0 0 2015 0 0 0 2016 0 0 0 3.1.2. Araç Yatırımı: Mevcut durumu iyileştirmek için yapılması gereken araç yatırımı 2017 yılında 30.000.000 TL’dir. Her 5 yılda bir hizmete girecek araçların sayısı oluşacak yolcu talebi göz önüne alınarak hesaplanacaktır (2 milyon yolcu/ yıl başına 3 araç olacak şekilde). Bu dönemde alınan araçlar ise bir önceki 5 yılın içerisinde alınacaktır. Bu durumda ilk araç alımı 2022 yılındaki talebi karşılayabilmek üzere 2017 yılında hizmete alınacaktır.
  • 8. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 5 Tablo 3. Otobüs İlave Araç Yatırımı (TL) Yıl İlave Araç Sayısı İlave Araç Maliyeti Güncelleştirilmiş 2012 2013 2014 2015 2016 2017 3,600,000 3,600,000 2018 0 2019 0 2020 0 2021 0 2022 9 3,600,000 2,235,956 2023 0 2024 0 2025 0 2026 0 2027 9 3,600,000 1,387,956 2028 0 2029 0 2030 0 2031 0 2032 9 0 TOPLAM 27 10,800,000 7,223,273 3.1.3. İşletme Maliyeti: İşletme maliyeti; yolcu başına mevcut sistemin iyileştirilmesinde 0,135 TL’dir. Mevcut durumun iyileştirilmesinde işletme maliyetinin %40’ı döviz olarak kullanılacağı öngörülmüştür ve gölge fiyat düzeltme katsayısı 1,02’dir.
  • 9. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 6 Tablo 4. İşletme Maliyeti Gölge Fiyatlar (TL) Yıl Döviz Kalan 2017 1,652,400 2,430,000 2018 1,552,255 2,282,727 2019 1,456,661 2,142,149 2020 1,365,620 2,008,264 2021 1,279,093 1,881,019 2022 1,197,012 1,760,312 2023 1,119,284 1,646,006 2024 1,045,796 1,537,935 2025 976,419 1,435,910 2026 911,013 1,339,724 2027 849,429 1,249,160 2028 791,513 1,163,990 2029 737,108 1,083,982 2030 686,053 1,008,901 2031 638,189 938,513 2032 593,357 872,584 TOPLAM 16,851,200 24,781,177 41,632,377 Tablo 5. Yıllara göre bilet geliri (TL) Yıl Bilet Geliri Güncelleştirilmiş 2017 4,500,000 4,500,000 2018 4,650,000 4,227,273 2019 4,800,000 3,966,942 2020 4,950,000 3,719,008 2021 5,100,000 3,483,369 2022 5,250,000 3,259,837 2023 5,400,000 3,048,159 2024 5,550,000 2,848,028 2025 5,700,000 2,659,092 2026 5,850,000 2,480,971 2027 6,000,000 2,313,260 2028 6,150,000 2,155,537 2029 6,300,000 2,007,374 2030 6,450,000 1,868,335 2031 6,600,000 1,737,986 2032 6,750,000 1,615,896 TOPLAM 90,000,000 45,891,068
  • 10. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 7 3.1.4. Kaza Oranı Maliyeti: Mevcut durumda kaza oranı 100.000 yolcu başına 1’dir. Tablo 6. Kaza Oranı Maliyeti (TL) Yıl Kaza Maliyeti Güncelleştirilmiş 2017 3,000,000 3,000,000 2018 3,100,000 2,818,182 2019 3,200,000 2,644,628 2020 3,300,000 2,479,339 2021 3,400,000 2,322,246 2022 3,500,000 2,173,225 2023 3,600,000 2,032,106 2024 3,700,000 1,898,685 2025 3,800,000 1,772,728 2026 3,900,000 1,653,981 2027 4,000,000 1,542,173 2028 4,100,000 1,437,025 2029 4,200,000 1,338,249 2030 4,300,000 1,245,557 2031 4,400,000 1,158,658 2032 4,500,000 1,077,264 TOPLAM 60,000,000 30,594,045 3.1.5. Finansal Değerlendirme: Tablo 7. Finansal değerlendirme kriterleri DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL) TOPLAM ALTYAPI YATIRIMI MALİYETİ 40,262,750 TOPLAM ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 30,000,000 TOPLAM İLAVE ARAÇ YATIRIMI 7,223,273 TOPLAM İŞLETME MALİYETİ 41,301,961 TOPLAM BİLET GELİRİ 45,891,068 NBD = -I + ∑(G-M) = -(40,262,750 +30,000,000+7,223,273)+( 45,891,068-47,749,300) NBD = -72,896,916 TL
  • 11. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 8 3.1.6. Ekonomik Değerlendirme: Tablo 8. Ekonomik değerlendirme kriterleri DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL) TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI ALTYAPI YATIRIMI 32,210,200 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 30,000,000 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İLAVE ARAÇ YATIRIMI 7,223,273 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI İŞLETME MALİYETİ 41,632,377 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ BİLET GELİRİ 45,891,068 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ KAZA MALİYETİ 30,594,045 NBD = -I + ∑(F-M) = -(32,210,200 +30,000,000+7,223,273)+( 45,891,068 -41,623,377 - 30,594,045) NBD = -95,768,827 TL 3.2. Raylı Sistem Alternatifi: Bu sistem alternatifinde yolculuk verileri diğer alternatifle aynı olduğundan tekrar hesaplanmamıştır. Diğer alternatifte olduğu gibi veriler her bir kalem için ayrı olarak hesaplanmış ve sonucunda finansal ve ekonomik değerlendirme kriterlerine göre raylı sistem alternatifi incelenmiştir. 3.2.1. Altyapı Yatırımı: Raylı sistem için altyapı yatırımı 12.500.000 TL/km*10 km = 125.000.000 TL. ve 2012 yılında yapılacağı öngörülmüştür. Bu yatırımın işçilik oranı %40, işçilik gölge fiyat düzeltme katsayısı ise 0,5’dir; ayrıca döviz oranı %25 ve döviz gölge fiyat düzeltme katsayısı 1,02’dir. Tablo 9. Altyapı Yatırımı (TL) Yıl İşçilik Döviz Kalan 2012 40,262,750 51,335,006 70,459,813 TOPLAM 162,057,569
  • 12. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 9 3.2.2. Araç Yatırımı: İşletmeye açılış yılında raylı sistemde yedekler dâhil 22 araç kullanılması öngörülmüştür. Raylı sistem için yapılması gereken araç yatırımı 2.000.000 TL/araç*22 araç = 44.000.000 TL’dir. (2017 yılında yapılması öngörülmüştür.) Her 5 yılda bir hizmete girecek araçların sayısı oluşacak yolcu talebi göz önüne alınarak hesaplanacaktır (2 milyon yolcu/yıl başına 1 araç olacak şekilde). Bu alınan araçlar ise bir önceki 5 yılın içerisinde alınacaktır. Yani ilk araç alımı 2022 yılındaki talebi karşılayabilmek üzere 2017 yılında hizmete alınacaktır. Tablo 10. Raylı Sistem İlave Araç Yatırımı (TL) Yıl İlave Araç Sayısı İlave Araç Maliyeti Güncelleştirilmiş 2017 6,000,000 6,000,000 2018 0 2019 0 2020 0 2021 0 2022 3 6,000,000 3,725,528 2023 0 2024 0 2025 0 2026 0 2027 3 6,000,000 2,313,260 2028 0 2029 0 2030 0 2031 0 2032 3 0 TOPLAM 9 18,000,000 12,038,788 3.2.3. İşletme Maliyeti: İşletme maliyeti; yolcu başına Raylı Sistemde 0,100 TL’dir.
  • 13. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 10 Tablo 11. İşletme Maliyeti (TL) Yıl Döviz Kalan 2017 0 3,000,000 2018 0 2,818,182 2019 0 2,644,628 2020 0 2,479,339 2021 0 2,322,246 2022 0 2,173,225 2023 0 2,032,106 2024 0 1,898,685 2025 0 1,772,728 2026 0 1,653,981 2027 0 1,542,173 2028 0 1,437,025 2029 0 1,338,249 2030 0 1,245,557 2031 0 1,158,658 2032 0 1,077,264 TOPLAM 30,594,045 3.2.4. Bilet Geliri: Bilet fiyatları her iki alternatifte de aynı olduğundan dolayı bir önceki bölümde bulunan veriler kullanılacaktır. 3.2.5. Zaman Değeri: Mevcut Durumda ulaşım süresi 30 dakikadır. Raylı Sistemle ulaşım süresi 20 dakika olacaktır. Zaman değeri 10 TL/saat’tir. 10/60 dk. = 1/6 TL/dk. yolculuk zamanı kısalacaktır. Bu sabite yıllara göre yolcu sayısıyla çarpıldığında ise zaman değeri faydası bulunmuş olur. 3.2.6. Kaza Oranı Maliyeti: Raylı sistemde bu oran 0,1 olacaktır. Kaza başına maliyet 10.000 TL’dir.
  • 14. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 11 Tablo 12. Zaman Değeri ve Kaza Değeri (TL) Yıl Raylı Sistem Zaman Faydası Güncelleştirilmiş Maliyet Raylı Sistem Kaza Maliyeti Güncelleştirilmiş Maliyet 2017 50,000,000 50,000,000 300,000 300,000 2018 51,666,667 46,969,697 310,000 281,818 2019 53,333,333 44,077,135 320,000 264,463 2020 55,000,000 41,322,314 330,000 247,934 2021 56,666,667 38,704,096 340,000 232,225 2022 58,333,333 36,220,411 350,000 217,322 2023 60,000,000 33,868,436 360,000 203,211 2024 61,666,667 31,644,751 370,000 189,869 2025 63,333,333 29,545,467 380,000 177,273 2026 65,000,000 27,566,345 390,000 165,398 2027 66,666,667 25,702,886 400,000 154,217 2028 68,333,333 23,950,416 410,000 143,702 2029 70,000,000 22,304,157 420,000 133,825 2030 71,666,667 20,759,281 430,000 124,556 2031 73,333,333 19,310,959 440,000 115,866 2032 75,000,000 17,954,404 450,000 107,726 TOPLAM 1,000,000,000 509,900,754 6,000,000 3,059,405 3.2.7. Kalıcı Değer: Raylı Sistemin ömrü 50 yıl olup, değerlendirme dönemi sonundaki kalıcı değeri yatırım değerinin %25’i olacağı öngörülmüştür. Raylı sistem için kalıcı değer 54,524,089 TL. olarak bulunmuştur.
  • 15. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 12 3.2.8. Finansal Değerlendirme: Tablo 13. Finansal değerlendirme kriterleri DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL) TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ALTYAPI YATIRIMI 201,313,750 GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 44,000,000 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İLAVE ARAÇ YATIRIMI 12,038,788 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İŞLETME MALİYETİ 30,594,045 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ BİLET GELİRİ 45,891,068 NBD = -I + ∑(G-M) = -(201,313,750 +44,000,000+12,038,788)+( 45,891,068- 30,594,045) NBD = -242,055,515 TL Raylı Sistem, Net Bugünkü Değer Kriterine göre uygun bir yatırım değildir. 3.2.9. Ekonomik Değerlendirme: Tablo 14. Ekonomik değerlendirme kriterleri DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ TUTAR (TL) TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI ALTYAPI YATIRIMI 162,057,569 GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ARAÇ YATIRIM MALİYETİ 44,000,000 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ İLAVE ARAÇ YATIRIMI 12,038,788 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ GÖLGE FİYATLI İŞLETME MALİYETİ 30,594,045 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ BİLET GELİRİ 45,891,068 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ ZAMAN FAYDASI 509,900,754 TOPLAM GÜNCELLEŞTİRİLMİŞ KAZA MALİYETİ 3,059,405 KALICI DEĞER 54,524,089 NBD = -I + ∑(F-M) = -(162,057,569 +44,000,000+12,038,788 -54,524,089)+ ( 45,891,068 - 30,594,045 +509,900,754-3,059,405) NBD = 358,566,105 TL
  • 16. Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi 13 4. SONUÇ: Finansal açıdan değerlendirildiğinde her iki yatırım da uygun gözükmemektedir. Ekonomik açıdan değerlendirildiğinde; Raylı Sistem NBD= 358,566,105 TL Mevcut Sistem NBD= -95,768,827 TL olduğunu görmekteyiz. Bu durumda raylı sistemin yapılması seçeneğinin daha uygun olduğunu söyleyebiliriz.