2. 1. INTRODUCI?N Hoxe en d¨ªa conservamos moi poucas obras orixinais gregas. A maior¨ªa das existentes son copias romanas realizadas en m¨¢rmore ou en bronce. A escultura grega ten moito en com¨²n coa arquitectura: ? Funci¨®n : relacionadas cos templos como estatuas de culto. ? Criterios art¨ªsticos : proporci¨®n, canon, simetr¨ªa, beleza¡ Tema predominante: corpo humano idealizado (sen defectos) ? Tipolox¨ªas: atleta novo, home maduro vigoroso, muller xove¡ cada vez + perfectas.
3. 2.FIGURACI?N ARCAICA (S. VIII-VI) - Asimilaci¨®n influencias orientais (Exipto e Asia Menor, S. VIII-VII): ? Templo en pedra. ? Escultura monumental. - 2 tipolox¨ªas na escultura: a)N¨² masculino (kur¨®s). b) figura vestida feminina (kor¨¦). - Funci¨®n de ambas relixiosa ? imaxes de culto (deuses ou h¨¦roes) ou votivas ou conmemorativas (representaci¨®n doante) para inmortalizar victorias atl¨¦ticas ou guerreiras ? obedecen ao ideal heroico da aristocracia. - Modelo da estatua-bloque = a peza era tallada r¨ªxida e frontal dende as 4 caras do bloque de pedra.
4. - Lenta evoluci¨®n: de figura convencional, r¨ªxida, estilizada, con modelado anat¨®mico plano e esquem¨¢tico ? a outra de modelado volum¨¦trico (m¨²sculos) ata conquista org¨¢nica da figura. - Lentitude por pervivencia de convencionalismos xa que suxiren car¨¢cter sagrado da figura.
5. 3. CLASICISMO DO S. V: Conquista da beleza Ruptura no S. V a.C ? eliminaci¨®n dos convencionalismos arcaicos ? inicio clasicismo. Inicio co estilo severo ( Auriga de Delfos, Disc¨®bolo ¡). Trazos: ? Severidade: expresi¨®n contida, introspectiva, segura de si mesma. ? Modelado que supera os arcaismos (mirada intensa, beizos cheos, forte anatom¨ªa), ainda que con simplicidade anat¨®mica. ? Conquista o movemento (Disc¨®bolo), captando o intre que resume e sintetiza a acci¨®n.
6. Clasicismo culmina con Policleto e Fidias ? clasicismo idealizante: ? Policleto: - Te¨®rico que escribe o Canon = obra onde fixa un sistema de proporci¨®ns ideais entre as partes do corpo (1 corpo = 7 cabezas). - Exemplifica este canon no Dor¨ªforo (copia romana) = nu en posici¨®n de avance, captado en postura que sintetiza movemento e equilibrio ? contraposto (1 parte tensa e outra relaxada ? Dor¨ªforo = modelo ideal. ? Fidias: - Supervisor da construci¨®n da Acr¨®pole e director escult¨®rico do Parten¨®n ? 3 grandes obras: a) Friso interno : procesi¨®n de Panateneas. b) Front¨®ns : esculturas que narran mitos en espazos triangulares (loita Atenea e Poseid¨®n no W, e nacemento Atenea no E). c) Metopas: escenas b¨¦licas (centauros vs. Lapitas, caida de Troia, loita deuses vs xigantes e amazonas vs atenienses) = victoria intelecto contra forza bruta (gregos vs persas).
8. 4. A ESCULTURA ¡°PERSOAL¡± DO S. IV: A finais S. V a Guerra do Peloponeso ? debilitamento e crise das poleis cl¨¢sicas ? conquista por Filipo II de Macedonia (med. S. IV). Escultura ? individualidade por crise dos valores pol¨ªticos. A atenci¨®n c¨¦ntrase no individuo. Idealizaci¨®n cede paso ¨¢ atenci¨®n individual, e representaci¨®n sentimentos e emoci¨®ns. Varias aportaci¨®ns: ? Praxiteles: - Beleza hedonista. - Composici¨®n figuras en S (curva praxiteliana). - Deuses xa non son heroes m¨ªticos sen¨®n xoves graciosos e belos ( Hermes ). - Principal obra: Venus de Cnido = 1? n¨² feminino na arte grega.
9. ? Scopas : - Esculturas + humanas que divinas. Figuras atormentadas de movementos nerviosos e ropas axitadas ? violencia nas acci¨®ns ? desaparici¨®n serenidade ol¨ªmpica. - Principais obras: D¨¦meter de Cnido e M¨¦nade. ? Lisipo : - ?ltimo grande da escultura grega. - Novo ideal de heroe, con expresi¨®n segura pero mov tenso. - Estira o canon de Policleto. - Cultiva o retrato ( Alexandre Magno ). - Principal obra: Apoxiomenos = atleta que se limpa o suor ? extensi¨®n brazos ? conquista do espacio diante del.
10. 2. Kor¨¦ arcaica Kor¨¦ de Antenor. M¨¢rmore. 255 cm. Orixinal grego. Atenas. C. 525 a.C. Orixe: excavaci¨®ns Acr¨®pole. Autor: ?Antenor? Tipolox¨ªa: Kor¨¦= estatua votiva, con perna esquerda adiantada, man estendida con ofrenda, vestida con chit¨®n (longa t¨²nica) e himati¨®n (manto ¨® hombro).
11. A escultura graga toma a Kor¨¦ dos seus veci?os asi¨¢ticos. Vestidas e de p¨¦, de tama?o natural ou maior. Son encargos da aristocracia como ofrendas votivas ou imaxes funerarias. Pezas de pedra talladas seg¨²n t¨¦cnica estatua bloque = a partir dun bloque rectangular debux¨¢base fronte, dorso e perf¨ªs e tall¨¢base dende os catro lados ? figura r¨ªxida e frontal. Evoluci¨®n: desde formas sumarias e planas primitivas ¨¢s imaxes brillentes e decorativas finais.
12. A pesar desto conserva convencionalismos: ollos amendoados, sorriso arcaico (inexpresividade), pelo en contas, frontalidade, rixidez, simetr¨ªa, hieratismo, perna esquerda adiantada, man estendida con ofrenda. M¨ªnimo movemento = man suxetando vestido ou estendida con ofrenda ? di¨¢logo coa divinidade ou co espectador. A t¨²nica proporciona ao artista un campo ideal para compo?er un xogo de curvas e pregues con certa insinuaci¨®n do corpo, pero mentendo convencionalismos.
14. 3. Kur¨®s arcaico Kur¨®s de Anavyssos. Marmore. 194 cm. Orixinal Grego. Atenas c530 a.C. Tipolox¨ªa: Kur¨®s = n¨² frontal, con perna esquerda adiantada, brazos caidos e pegados ao corpo.
15. Os gregos importan dende Exipto os elementos principais do Kur¨®s = figura n¨²a (car¨¢cter heroico), con perna adiantada e brazos pegados ao corpo. Tama?o heroico (c. 2m), atopados nos santuarios con funci¨®n votivas e conmemorativas de orgullosos aristoi ou de deuses ? representan ideal heroico da nobreza hel¨¦nica. ? igual que as korai, os kuroi seguen t¨¦cnica de estatua bloque ? figuras r¨ªxidas e frontais, nunha dimensi¨®n temporal allea ao espacio f¨ªsico do espectador, ignor¨¢ndoo.
16. Anatom¨ªa esquem¨¢tica e simetr¨ªa lateral e horizontal. Cheo de convencionalismos: ollos amendoados, sorriso arcaico, cabelo en contas, hieratismo, frontalidade, perna adiantada¡ Xa que 1 cualidade dun perfecto arist¨®crata era o vigor f¨ªsico non ¨¦ estra?o que os escultores gregos estudiaran anatom¨ªa ? representaci¨®n cada vez + exacta do corpo. As¨ª, formas estilizadas ? detalles naturalistas. Modelado plano e esquem¨¢tico ? volum¨¦trico e tridimensional (Kuros Anavyssos: robusto e cheo de vitalidade). Sen embargo persisten arcaismos (ollos inexpresivos, sorriso e pelo artificial) ? a figura est¨¢ viva pero r¨ªxida. Problemas resoltos no clasicismo.
17. 4. Disc¨®bolo Mir¨®n Copia romana en m¨¢rmore. 153 cm. Orixinal grego en bronce perdido. c. 470 a.C. Tipolox¨ªa: estatua de atleta lanzando disco.
18. Invento t¨¦cnica baleirado en bronce abriu aos escultores gregos 1 campo de experimentaci¨®n do momevento ? Disc¨®bolo = 1 dos seus primeiros logros. H¨¦roe ou atleta, o verdadeiro tema ¨¦ a representaci¨®n do movemento, mediante o chamado concepto grego de ritmo = o escultor descompo?e a acci¨®n nunha serie de posturas consecutivas ? elecci¨®n da + significativa que expresa o movemento ? o espectador percibe o intre anterior e posterior ¨¢ acci¨®n representada.
19. O Disc¨®bolo racha coa frontalidade do kur¨®s ? cruce de 2 arcos simult¨¢neos e contrapostos. Sen embargo continua alg¨²n arcaismo: cada parte do corpo aparece representada dende o punto de vista m¨¢is claro (t¨ªpico exipcio) ? torso e brazos de fronte, pernas de perfil. A figura s¨® ten eficacia expresiva de fronte, no resto de puntos de vista reina a confusi¨®n de li?as. Modelado leve e certa inexpresividade chocante coa tensi¨®n da acci¨®n (estilo severo). Desaparecen convencionalismos ? volume nos m¨²sculos, beizos cheos, ollos rasgados¡
20. Obra moi famosa no mundo antigo ? multitude de copias romanas en m¨¢rmore (+ econ¨®mico que o bronce). A estatua de m¨¢rmore en esta postura precisaba un apoio para equilibrala e non rachar ? tronco detr¨¢s do atleta.
21. 5. O Dor¨ªforo Policleto Copia romana en m¨¢rmore. 212 cm. Orixinal grego en bronce, perdido. C. 430 a.C. Funci¨®n desco?ecida. T¨¦cnica baleirado en bronce. Tipolox¨ªa: estatua de atleta-xove portando lanza (Dor¨ªforo).
22. Policleto = broncista + destacado da escultura cl¨¢sica. Pretende recrear un modelo ideal da realidade sen imperfecci¨®ns ? escribe Canon = tratado sobre as relaci¨®ns num¨¦ricas das proporci¨®ns ? exemplificaci¨®n no Dor¨ªforo (bronce), reproducida en numerosas copias romanas de m¨¢rmore. Composici¨®n, a partir do contrapposto (alternancia membros distendidos e contraidos) ? na esquerda, o brazo dobrado terma da lanza tenso, mentres a perna relaxase e cadeira caida ? a metade esquerda esp¨¢llase. Mentres na metade dereita, o brazo relaxado co hombro caido, e perna apoia peso do corpo no chan que levanta a cadeira ? metade dereita contraida. Contrapposto ? vitalidade.
23. Alg¨²ns ven no Dor¨ªforo, adem¨¢is de modelo perfecto, o ideal de h¨¦roe aristocr¨¢tico. Modelado volum¨¦trico natural. Cabeza sen arcaismos mostra beleza ideal, representando non a agu¨¦n determinado sen¨®n 1 modelo.
24. 6. Esculturas do Parten¨®n Fidias M¨¢rmore, Relevos nas metopas e friso. Figuras exentas nos front¨®ns. Museo Brit¨¢nico de Londres. C 447-438 a.C. Orixinais gregos da decoraci¨®n pl¨¢stica do Parten¨®n
26. As esculturas do Parten¨®n = conxunto + numeroso e apreciado de orixinais gregos conservados, eso si, bastante deteriorados. Proxecto + importante da clasicismo pola cantidade e tama?o das imaxes, relizadas en pouco tempo. Ainda que os textos antigos atrib¨²en a Fidias todo protagonismo, debemos pensar en moitos autores diferentes, dirixidos por el mismo ? ¡°Estilo Fidias¡±. A arquitectura e escultura do Parten¨®n integran un programa pol¨ªtico, a iniciativa de Pericles, que daba forma a conciencia colectiva da democracia ateniense, loubando os m¨¦ritos e triunfos de toda a comunidade.
27. Os traballos principiaron polas 92 metopas que rodeaban o edificio e recoll¨ªan escenas de catro mitos onde a civilizaci¨®n vence a barbarie (alusi¨®n gregos vs persas). Os centauros vs lapitas son as ¨²nicas conservadas. Altorrelevos (case bulto redondo), que estar¨ªan pintadas e de calidade moi desigual (varias mans) ? algunhas lineais e indecisas e outras m¨¢is logradas. A continuaci¨®n realizouse o friso interior (160 m) ao peristilo ? procesi¨®n das Panateneas que sub¨ªa ¨¢ Acr¨®pole para ofrecer vestido sagrado a xoanon de Atenea. Xinetes e carros prparan o desfile no lado W, ¨¦ste discurre polos lados maiores ata a fachada oriental onde agradan os deuses. Am¨®sanos o mellor estilo Fidias, homox¨¦neo a pesar da participaci¨®n de moitas mans; con ritmo sereno que evita a monoton¨ªa e recrea ilusi¨®n de tridimensionalidade polo bulto case enteiro das imaxes.
29. Remate do conxunto polos front¨®ns ? episodios m¨ªticos alusivos ¨¢ cidade: Nacemento de Atenea (E) e disputa Poseid¨®n e Atenea na orixe da polis. S¨® conservamos fragmentos ? hip¨®teses sobre a s¨²a colocaci¨®n. Figuras de excepcional calidade. Percibimos a estructura org¨¢nica dos corpos a trav¨¦s de unha tea fin¨ªsima que se pega ao corpo ( t¨¦cnica de pa?os mollados) . O marco triangular ? adaptaci¨®n dos personaxes deit¨¢ndose, sent¨¢ndose, ergu¨¦ndose cun h¨¢bil ritmo compositivo
30. 7. Hermes de Olimpia Prax¨ªteles Orixinal grego ou copia romana do S. I a.C. M¨¢rmore. 213 cm. Olimpia (Grecia) 2?? S.IV a.C. Iconograf¨ªa (Tema): Hermes leva a Dioniso e xoga cun acio.
32. Atopado nas ruinas de Olimpia no S. XIX foi identificado coma orixinal de Prax¨ªteles, pero hoxe dubidamos desto, porque certos detalles (ropa enrugada, ¨¢rbore¡) apuntar¨ªan a unha posible copia de ¨¦poca helen¨ªstica. Iconograf¨ªa: a obra trata con humor un vello mito: Hermes (deus mensaxeiro) debe esconder a Dioniso (producto das ¡°aventuras¡± de Zeus) en Creta. No cami?o, fai un alto e xoga co neno (futuro deus do vi?o) cun racimo de uvas. Centro de inter¨¦s = relaci¨®n entre as 2 figuras, recre¨¢ndose o artista nos aspectos m¨¢is emotivos e humanos do mito: a tenrura e o humor (pouco tratados en escultura grega), xa que cando o rapaz , revela a s¨²a futura vocaci¨®n, Hermes esboza un s¨²til sorriso. Existe contraste marcado entre as 2 figuras: as¨ª Hermes ten un tratamento naturalista e proporcionada, en tanto Dioniso semella, + que un bebe, un home en miniatura ? forma non cadra con tama?o.
33. Composici¨®n: parte do contrapposto ? esaxeraci¨®n ? ¡°curva praxiteliana¡± = ritmo en S do corpo que se acent¨²a nas cadeiras. Lado esquerdo de Hermes est¨¢ relaxado e apoiado no tronco, mentres o dereito se contrae e levanta a cadeira ? ¡°curva praxiteliana¡±. Vemos contraste entre o modelado brando e suave da pel (m¨²sculos naturais) e enrugas do manto. Modelado con xogos de luces e sombras que deixan esvarar a luz polo corpo. Caracter¨ªzase esta obra polo hedonismo (busqueda pracer e beleza) ? deuses e heroes v¨®lvense familiares, sentimentais e amables.
34. 8. Afrodita de Cnido Prax¨ªteles Copia romana en m¨¢rmore. 205cm. Orixinal grego en m¨¢rmore, perdido. C.360 a.C. Museos Vaticanos. Encargo rexeitado e adquirido por Cnido. Obra m¨¢is famosa da Antiguidade. Iconograf¨ªa: Afrodita sorprendida no ba?o.
35. Estatua + famosa da Antiguidade. S¨® dispo?emos de copias romanas. Obra escandalosa xa que Prax¨ªteles esculpe o 1? nu feminino, a tama?o natural. Audacia maior por ser imaxe de deusa e destinada ao culto ? inaugura un x¨¦nero com ampla profusi¨®n na arte occidental. Rexeitada polo santuario de Cos, foi adquirida pola cidade de Cnido. O esc¨¢ndalo e a s¨²a beleza ? cambio de funci¨®n, de culto a contemplaci¨®n est¨¦tica. Situada no centro dun tholos (templo circular) para que os visitantes a contemplaran dende todos os puntos de vista, ainda que fora concebida para ser vista frontalmente.
36. Composici¨®n: contrapposto de Policleto adoptado maxistralmente ¨¢ forma feminina ? sensualidade por modelado suave, sutileza de curvas e proporci¨®ns. O impacto da imaxe ? ca pose e o xesto. A deusa, sorprendida polo espectador (voayeur), leva a man dereita ¨¢ pube (fonte do seu poder) e coa outra colle 1 toalla ? ambig¨¹edade ? combinaci¨®n sagrado (relixi¨®n) con profano (naturalismo e sensualidade, por leve sorriso). A postura en m¨¢rmore precisaba soporte exterior ? xarra de auga, integrada no tema pola tea que colle a deusa para cubrirse.
37. 9. M¨¦nade Scopas Copia romana en m¨¢rmore. 45 cm. Orixinal grego en m¨¢rmore, perdido. Mediados S. IV. Tipolox¨ªa: M¨¦nade en ¨¦xtase.
38. Scopas representa no s¨¦culo IV a expresi¨®n do ¡°pathos¡± (dimensi¨®n emotiva e irracional do ser humano) ? anguria, crenza irracional e sentimento relixioso. Escultor e arquitecto, Scopas participou na decoraci¨®n do Mausoleo de Halicarnaso ? fama por dramatismo e tensi¨®n psicol¨®xica dos personaxes ? cabezas reviradas, beizos entreabertos e posturas forzadas. Dioniso (Baco romano) = deus da festa e a fertilidade (vi?o), representa a irracionalidade e emoci¨®ns ? culto en forma de touro ou chivo con orx¨ªas desenfrenadas ? ¨¦xtase na que o crente sent¨ªa air de si mesmo e vivir outra dimensi¨®n, liber¨¢ndose da realidade.
39. Culto dionis¨ªaco ? fascinaci¨®n entre as mulleres, tan marxinadas en outros aspectos ? m¨¦nades = devotas de Dioniso, no culto tocan pandeiro e danzan fren¨¦ticamente ata caer extasiadas. Aparecen as¨ª en pintura e escultura pintadas con ropaxes revoltas en plena danza. Copia romana moi estragada, conserva nembargantes a forza do orixinal. Representada en plena ¨¦xtase, liberada das s¨²as ataduras (que simboliza a roupa entreaberta). Composici¨®n concentra o dramatismo no violento xiro do corpo ? movemento en espiral que tensa e curva o tronco e culmina na cabeza ? mirada ao ceo.
40. A imaxe racha co equilibrio e a armon¨ªa da escultura cl¨¢sica ? composici¨®n dram¨¢tica que continuar¨¢ o helenismo ( Laoconte )
41. 10. Apoxiomeno Lisipo Copia romana en m¨¢rmore. 205 cm. Museos Vaticanos. Orixinal grego en bronce, perdido. 2? metade S. IV a.C. Funci¨®n desco?ecida. Tipolox¨ªa: atleta quit¨¢ndose o aceite(Apoxiomeno)
43. Lisipo marca fin escultura cl¨¢sica e abre campo de experiencias que desenrolar¨¢ o helenismo. Inter¨¦sase por problemas e motivos do s¨¦culo pasado, pero aportando innovaci¨®ns radicais. No Apoxiomeno retoma a figura do atleta, pero sorprndido nun intre intrascendente, quit¨¢ndose o aceite e suor cunha paleta tras 1 competici¨®n. Experimenta cuesti¨®ns formais de canon, composici¨®n, espacio e movemento ? soluci¨®ns in¨¦ditas. O orixinal en bronce, colocado nunha praza romana por Tiberio, perdeuse, polo que s¨® conservamos copias romanas en m¨¢rmore. Aqu¨ª, Lisipo, alonga o canon de Policleto ? exrtremidades longas e cabeza pequena ? figuras m¨¢is esveltas, estilizadas e elegantes.
44. Movemento ef¨ªmero e inestable. A composici¨®n parte do contrapposto de Policleto, pero esaxerado ? torsi¨®n do tronco + atrevida que racha co repouso tanto frontal coma lateral ? separa as pernas para equilibrar a postura ? sensaci¨®n de abaneo que suxire movemento instant¨¢neo. Modelado natural: m¨²sculos tensos e novos elementos: ollos xuntos e pequenos, beizos apretados. Audaz ¨¦ a invasi¨®n do espacio do espectador pola figura (brazos estirados) ? estorbo frontal que nos obriga a xirar ¨® redor da figura descubrindo os diferentes puntos de vista ? Lisipo crea a 1? figura tridimensional, que conquista o espacio f¨ªsico do espectador = novidade que desenrolar¨¢ o helenismo.
