5. Wat is geestelijke gezondheid ?
de vraag wat geestelijke gezondheid is, maakt al decennia lang het voorwerp uit van intensieve en
geanimeerde discussies, zowel binnen als buiten de gezondheidssector
We verwijzen naar een definitie die ondanks pros en contras nog steeds algemeen aanvaard is.
Gezondheid verwijst naar een toestand van volledig fysiek, sociaal en psychisch welbevinden.(WHO-
Wereldgezondheidsorganiatie)
Geestelijke gezondheid is een toestand die een persoon toelaat zich optimaal te ontwikkelen op psychisch,
intellectueel en emotioneel vlak, dit voor zover deze ontwikkeling niet ten koste gaat van de ontwikkeling van
andere personen. (WFMH, World Federation for Mental Health, Londen, 1948)
Een goede maatschappij garandeert deze ontwikkelingskansen aan haar leden, waardoor de maatschappij
zelf zich mee ontwikkelt in tolerantie ten opzichte van andere maatschappijen. (WFMH, Londen, 1948)
7. psychiatrische ziekte =
een ziekte met psychische symptomen
en/of door psychische oorzaken,
die gepaard gaan met lijden en/of sociaal
disfunctioneren
8. Psychiatrische urgentie
Acute verstoring
Denken, gedrag, stemming en/of sociale relaties
Vraag tot onmiddellijke interventie
Vraag van pati谷nt, zijn familie en/of sociale omgeving
De鍖nitie American Psychiatric Association
9. Doelstellingen
urgentiepsychiatrie
Uitsluiten van somatische oorzaken
Snelle stabilisatie van de acute crisis
Vermijd dwang
Minst restrictieve behandeling
Therapeutische alliantie aangaan
Goede zorg en nazorg
Zeller, 2010
10. Inschatting bij
aanmelding
Is het een casus voor psychiatrie?
Is de situatie veilig genoeg voor het
uitvoeren van een consult?
Hoe urgent is nadere diagnostiek en
behandeling?
11. Elementen van een
crisisdiagnose
Waarom decompenseert deze pati谷nt nu?
Wat zijn de biologische, psychologische en
sociale krachten en zwakten van de pati谷nt?
Welke stressoren hebben het evenwicht
van draaglast en draagkracht verstoord?
Welke problemen moeten aangepakt
worden om de veiligheid en/of evenwicht
15. Mental Health Triage Scale (Smart, 1999)Mental Health Triage Scale (Smart, 1999)Mental Health Triage Scale (Smart, 1999)Mental Health Triage Scale (Smart, 1999)
Categorie
1
2
3
4
5
Wanneer zien?
direct
10 minuten
30 minuten
semi-urgent
niet acuut
Omschrijving
levensbedreigend
gewelddadig/su誰cidaal
onrustig/psychotisch/gevaarlijk
bekende stoornis
chronische stoornis
Beleid
somatisch
LO/PO
LO/PO
LO/PO
LO/PO
LO = lichamelijk onderzoek PO = psychiatrisch onderzoekLO = lichamelijk onderzoek PO = psychiatrisch onderzoekLO = lichamelijk onderzoek PO = psychiatrisch onderzoekLO = lichamelijk onderzoek PO = psychiatrisch onderzoek
16. Triage van de pati谷nt met acute psychiatrische symptomen
(Williams & Wilkins, 1995)
Triage van de pati谷nt met acute psychiatrische symptomen
(Williams & Wilkins, 1995)
Triage van de pati谷nt met acute psychiatrische symptomen
(Williams & Wilkins, 1995)
Categorie Symptomen Actie
zeer acuut
abnormale vitale functies
dreigend gedrag
motorische onrust
lichamelijk onderzoek
laten plaatsnemen in rustige
ruimte, supervisie,
medicatie, 鍖xatie, isolatie
acuut
heftige angst
su誰cidale gedachten
verwardheid
extreme ongerustheid familie
psychiatrische diagnostiek
niet acuut
psychiatrisch consult voor een niet
spoedeisend consult
psychiatrische diagnostiek
17. PraktijktipVerwijzer aan de telefoon niet uitmelken
Verwijzer enigszins in crisis
Verwijzer vaak alleen
Wilt snel horen wanneer pati谷nt kan gezien worden
Maak afspraken naar waar pati谷nt kan
Zorg dat verwijzer aan pati谷nt zegt wat hij kan verwachten
18. Triagechecklist spoedopname voor
pati谷nten met mentale problemen
Bepaal de ernst van de problemen
Bepaal of pati谷nt een gevaar is voor zichzelf
of voor anderen
Schat het risico van weglopen in
Overweeg of de verschijnselen kunnen
veroorzaakt worden door somatische
ziekte
19. Triagechecklist spoedopname voor
pati谷nten met mentale problemen
Inventariseer problemen
Observeer het gedrag
Verzamel informatie bij familie/aanwezigen
Check vitale functies
Inventariseer aanwijzingen voor somatische
aandoeningen
20. Triagechecklist spoedopname voor
pati谷nten met mentale problemen
Bepaal de urgentie van verpleegkundige
zorg
Beoordeel hoe lang de pati谷nt kan wachten
op nadere beoordeling
Maak de omgeving geschikt om pati谷nt
veilig te laten wachten
Beoordeel welke maatregelen genomen
moeten worden om somatische
noodtoestanden te voorkomen
22. medische klaring
de eerste medische evaluatie
van pati谷nt in urgentie met symptomen die
bij eerste evaluatie psychiatrisch zijn
doel is na te gaan of er belangrijke
medische ziekte aanwezig is die transfer
naar dienst psychiatrie bemoeilijkt (onveilig)
Leslie S. Zun & LaVonne Downey, Primary Psychiatry, 2008
24. Relatie psychiatrische symptomen en
somatische aandoeningen
onafhankelijk van elkaar voorkomen
somatiek verergert psychiatrie
somatiek veroorzaakt psychiatrie
somatiek presenteert zich via psychiatrie
psychiatrie kan gepaard gaan met somatiek
invloed medicatie op psychiatrie en
somatiek
Penninx &Van Dyck, 2010
25. Aanwijzingen somatisch vs. psychiatrischAanwijzingen somatisch vs. psychiatrisch
somatisch psychiatrisch
< 12 of > 40 jaar
plots ontstaan (uren, enkele dagen)
鍖uctuerend beeld
desori谷ntatie
ingedaald bewustzijn
visuele hallucinaties
blanco psychiatrische voorgeschiedenis
emotioneel labiel
abnormale vitale symptomen/KO
geschiedenis van middelenmisbruik
13-40 jaar
progressief ontstaan (weken,maanden)
continue kliniek
verstrooid
wakker en alert
auditieve hallucinaties
psychiatrische voorgeschiedenis
vlak affect
normale parameters/KO
geen abusus van middelen
Emembolu & Zun, 2010 naar Williams & Shepherd, 2000Emembolu & Zun, 2010 naar Williams & Shepherd, 2000
26. Zun, 2005
Het is onmogelijk elke pati谷nt volledig uit te werken
voor elke mogelijke somatische aandoening vooraleer
te verwijzen naar de dienst psychiatrie
27. medische klaring?
niemand kan medisch worden geklaard
wel dienen medische urgenties te worden uitgesloten
Upfold J, Emergency Psychiatry, 2001
32. besluitvorming
positief antwoord op 1 vraag (1-3)
geen gelijkaardig psychiatrisch ziektebeeld
in de voorgeschiedenis
abnormale vitale parameters
1 positieve observatie (5-7)
triage naar onderzoekskamer voor
medisch assessment
Upfold, 2001
33. besluitvorming
snelheid medisch assessment afhankelijk
van medisch en psychiatrisch risico
inhoud assessment: anamnese, KO
aanvullend assessment: labo en andere op
indicatie
Upfold, 2001
34. besluitvorming
negatieve antwoorden op vragen 1-3
jonger dan 40 of gelijkaardig psychiatrisch
ziektebeeld in de voorgeschiedenis
normale vitale parameters
normale observaties (5-7)
triage naar gespreksruimte voor
psychiatrisch assessment
Upfold, 2001
36. opmerkingen
SO triageVPK opleiding in medisch en
psychiatrisch assessment
na triage naar onderzoekskamer of
gesprekskamer
op elk ogenblik terugverwijzing mogelijk
beide teams dienen elkaars werkwijze te
respecteren en open te staan voor de
verschillende werkwijzen
Upfold, 2001
37. voordelen
medisch laag risico pati谷nten vlug verwijzen
vanuit triage naar crisis: geen verergering
symptomen door wachten
mogelijks medisch risico pati谷nten
opnemen in een onderzoekskamer en niet
in een gespreksruimte: medisch onderzoek
is completer
opgeleide spoedVPK zorgt voor een
deskundig assessment en beperking
onderzoeken Upfold, 2001
38. routinelabo
pbo
creatinine
elektrolyten
glucose
leverenzymes
TSH
vit B12 en FZ
Riba & Ravindranath, 2010
40. Life-timeprevalenties van 壊顎誰界庄糸温鉛庄岳艶庄岳 van de volwassen Nederlandse en Vlaamse
bevolking
(Van Heeringen, 2006)
Life-timeprevalenties van 壊顎誰界庄糸温鉛庄岳艶庄岳 van de volwassen Nederlandse en Vlaamse
bevolking
(Van Heeringen, 2006)
Life-timeprevalenties van 壊顎誰界庄糸温鉛庄岳艶庄岳 van de volwassen Nederlandse en Vlaamse
bevolking
(Van Heeringen, 2006)
Nederland (%) Vlaanderen (%)
Doodsgedachten 35 -
Su誰cidegedachten 11 8
Su誰cideplan - 3
Su誰cidepoging 3 3
41. su誰cidepoging
Vlaanderen 2009
10.300 geregistreerde via spoedopname
165 per 100.000 inwoners
28 per dag
53,5% poging in voorgeschiedenis
45,8% poging minder dan 1 jaar geleden
9,8% 4 pogingen of meer
IPEO, 2009
43. basisvragen 壊顎誰界庄糸温鉛庄岳艶庄岳
Voorgeschiedenis 1) Heeft u in het verleden een zelfmoordpoging ondernomen?
Hopeloosheid
2) Had u ooit het idee dat uw leven niet de moeite waard meer
was?
3)Voelt u zich hopeloos?
Su誰cidegedachten
4) Denkt u er soms aan dat u beter dood zou zijn?
5) Heeft u de laatste tijd gedachten gehad een einde aan uw
leven te maken?
Su誰cideplannen
6) Heeft u er over nagedacht hoe u uzelf wilt verwonden of
beschadigen? Welke methode zou u dan gebruiken?
Voorbereiding 7) Heeft u al voorbereidingen getroffen?
Controleerbaarheid 8)Voelt u zich op dit moment veilig?
44. risiconiveau 壊顎誰界庄糸温鉛庄岳艶庄岳
SNIV 0 geen risico geen su誰cidegedachten
SNIV 1 licht risico af en toe vluchtige su誰cidegedachten
geen su誰cideplannen
SNIV 2 matig risico
permanent duidelijk aanwezige
su誰cidegedachten
geen su誰cideplannen
SNIV 3 ernstig risico su誰cideplannen
SNIV 4 zeer ernstig risico su誰cideplannen en voorbereiding
of su誰cidepoging
45. OPVANG SUCIDEPOGERS OP SPOEDOPNAME
- Zorg voor lichamelijke letsels
- Identi鍖catie hoog risico pati谷nten
- Organisatie goede psychiatrische opvang
-Veilige plaats
- Goede anamnese
46. ANAMNESE SUCIDEPOGERS OP SPOEDOPNAME
HOUDING
- Niet beoordelen/veroordelend
- Meelevend
- Open
-Voorzichtig bereidvaardig
ANAMNESE
- Sociodemogra鍖sche risicofactoren
- Stressoren
- Depressie/alcohol
- Su誰cidevragen
48. Kenmerken
aanpassingsstoornissen
Emotionele en gedragsproblemen
Reactie op herkenbare stress factor
Centraal kenmerk: pati谷nt verliest greep op
situatie
60 70% van de psychiatrische problemen
in de eerste lijn
Herstel is proces van controle
Klink & Terluin, 2010
49. Classi鍖catie
Met depressieve stemming
Met angst
Met gemengde angst en depressieve stemming
Met een stoornis in het gedrag
Met een gemengde stoornis van emoties en gedrag
52. Drie fasen waarin controleherstel plaats vindt na een stressor
(Klink & Terluin, 2010)
Drie fasen waarin controleherstel plaats vindt na een stressor
(Klink & Terluin, 2010)
Drie fasen waarin controleherstel plaats vindt na een stressor
(Klink & Terluin, 2010)
Drie fasen waarin controleherstel plaats vindt na een stressor
(Klink & Terluin, 2010)
Rangorde Naam Omschrijving Duur
I Crisisfase
Gevoel greep op functioneren
kwijt te zijn/
ontreddering
1-3 weken
II
Probleem- en
oplossingsfase
Ori谷ntatie op problemen en
oplossingen
Tot ongeveer 6
weken
III Toepassingsfase
Fase waarin oplossingen
worden toegepast en herstel
van functioneren
Tot ongeveer 9-12
weken
54. in 2009 dronk Belg gemiddeld 8,1 liter pure alcohol
= 81 liter bier, 25 liter wijn en 3,4 liter sterke drank
56. standaardglas
altijd dezelfde hoeveelheid alcohol onafhankelijk van de
grootte van het glas en de hoeveelheid alcohol
in Europa = standaardglas = 10g pure alcohol
= 12,7 ml pure alcohol
57. aantal gram pure alcohol =
volume in ml x %alcoholvolume x 0,789*
100
* 1 ml alcohol bevat 0,789 alcohol
58. aantal gram pure alcohol =
250 ml x 5% x 0,789*
100
= 9,863 g
* 1 ml alcohol bevat 0,789 alcohol
59. aantal gram pure alcohol =
250 ml x 8% x 0,789*
100
= 15,78 g
* 1 ml alcohol bevat 0,789 alcohol
60. aantal gram pure alcohol =
750 ml x 12,5% x 0,789*
100
= 73,969 g
* 1 ml alcohol bevat 0,789 alcohol
standaardglas wijn 100 ml
gemiddeld geschonken glas wijn 130 ml
61. niet meer dan 21
standaardglazen per week
nooit meer dan 5
standaardglazen per keer
2 alcoholvrije dagen per
week
niet meer dan 14
standaardglazen per week
nooit meer dan 3
standaardglazen per keer
2 alcoholvrije dagen per
week
47% drinkt niet of bijna niet
46,6% drinkt 1 - 14 glazen
4,5% drinkt 15 - 28 glazen
1,6% drinkt problematisch
29% drinkt niet of bijna niet
61,3% drinkt 1 - 14 glazen
6,8% drinkt 15 - 28 glazen
2,9% drinkt problematisch
62. geen alcohol onder de 16 jaar
geen sterke drank onder de 18 jaar
tussen 16 en 18 jaar
niet meer dan 2 standaardglazen per keer
niet meer dan 2 dagen per week
geen wekelijkse gewoonte
64. Hoeveel mensen hebben een
alcoholprobleem?
23 miljoen Europeanen (5% mannen en 1%
vrouwen)
5% van de Belgen drinkt meer dan gezond
is
gezondheidsenqu棚te 2008 inVlaanderen:
10% problematisch drinken
65. screening CAGE
CUT DOWN heeft u ooit het gevoel gehad te
moeten minderen met drinken?
ANNOYED raakt u ooit wel eens ge誰rriteerd
door opmerkingen over uw alcoholgebruik?
GUILTY heeft u zich ooit schuldig gevoeld over
uw drinkgedrag?
EYE OPENER heeft u vaak alcohol nodig om s
morgens op gang te komen?
67. MMM-model
Omgevings- of contextuele factoren:
wetten, regels, beschikbaarheid en media
Interpersoonlijke factoren:
gedrag van rolmodellen, sociale interacties
en rollen
Psychosociale factoren:
attitudes, vervreemding, persoonlijkheid
Biologische- en genetische factoren:
kwetsbaarheid
68. misbruik (DSM-IV-TR)
onaangepast gebruik met beperking
辿辿n of meer van volgende criteria
in belangrijke mate niet meer voldoende aan
verplichtingen
herhaaldelijk gebruik in gevaarlijke situaties
herhaaldelijk problemen met justitie
voortdurend gebruik ondanks schade
71. afhankelijkheid (dsm-IV-TR)
onaangepast gebruik met beperking
drie of meer van volgende criteria
tolerantie
onthouding
grotere hoeveelheden/langer drinken
aanhoudende wens/niet succesvolle pogingen om te minderen of stoppen
veel tijd bezig met product
activiteiten verminderd of stop gezet door gebruik middel
ondanks lichamelijke en geestelijke schade blijvend gebruik
74. Effecten van alcohol
de fysieke eigenschappen van de drinker
de gemoedstoestand
de verwachtingen die de gelegenheid met zich
meebrengt
de intentie waarmee gedronken wordt
de plaats of omgeving waar gedronken wordt -!Het
gezelschap of het gebrek hieraan
het gedrag van diegenen in de omgeving van de
drinker
het moment van de dag
75. BAC mg/100ml fysieke en mentale effecten
30 remmingen verdwijnen, lichte euforie
50
afname van vaardigheden en
beoordelingsvermogen
80
afname van motoriek
risico op ongevallen verdubbelt
100 praatziek, triomfantelijk, agressief
160 risico op ongevallen vertienvoudigt
200 mompelen, wankelen
400 coma , dood
78. risico taxatie
hoeveelheid alcohol
duur van het gebruik
frequentie
gebruikgedrag
andere middelen
tekenen van ontwenning
lichamelijke conditie
mentale conditie
voorgeschiedenis
82. Delirium is not a normal manifestation of aging and,
often, is the only sign of a serious underlying medical
Emergency Departement Management of Delirium in the Elderly
West J Emerg Med. 2012;13(2):194-201
83. cijfers
10% tot 30% van de bejaarden (65+) meldt
zich aan op spoedopname met een delirium
diagnose wordt gesteld bij 24% tot 35%
12 maanden mortaliteit van 10% tot 26%
84. de鍖nitie
verstoring van het bewustzijn en cognitieve
veranderingen die zich ontwikkelen op
korte termijn
hyperactief - hypoactief - mengvorm
85. diagnose
Er is waarschijnlijk sprake van een delirium:
- als de pati谷nt cognitieve stoornissen of hallucinaties heeft.
- als deze stoornissen in korte tijd ontstaan zijn (uren, dagen)
- als de pati谷nt wisselend adequaat is (raadpleeg het
verpleegkundig dossier)
86. diagnose
In de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 4th Edition Text Revision
(DSM-IV-TR) van de American Psychiatric Association worden de volgende diagnostische
criteria gegeven voor het delirium:
A. Bewustzijnsstoornis (dat wil zeggen verminderde helderheid van het besef van de omgeving)
met verminderd vermogen om de aandacht te concentreren, vast te houden of te verplaatsen.
B. Een verandering in de cognitieve functies (zoals geheugenstoornis, desori谷ntatie, taalstoornis)
of de ontwikkeling van een waarnemingsstoornis die niet eerder is toe te schrijven aan een reeds
aanwezige, vastgestelde of zich ontwikkelende dementie.
C. De stoornis ontwikkelt zich in korte tijd (meestal uren tot dagen) en neigt ertoe in het verloop
van de dag te 鍖uctueren.
D. Er zijn aanwijzingen vanuit de anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumuitslagen dat
de stoornis veroorzaakt is door de directe fysiologische consequenties van een somatische
aandoening.
90. Onderzoek en behandeling
supportief
hydratatie
vermijden vrijheidsbeperking
mobilisatie
beperken van lawaai
ROT
geruststelling
zetel
interfereert gedrag met
veiligheid en zorg ?
lage dosis neurolepticum
lage dosis kortwerkend
benzodiazepine
verder evaluatie en
behandeling
neen
ja
92. medicatie
haloperidol 0,5 tot 1 mg
lorazepam
alternatief: risperidone 0,25 tot 0,5 mg
(olanzapine)
cave: morphine bij pijnbestrijding, geen
diazepam tenzij bij ontwenning van alcohol
of benzodiazepines
94. Definitie van agressie
! Agressie is geen 辿辿nduidig concept, maar
continu端m van verbale over fysieke agressie
tot verkrachting en moord
! Hier: Agressie bestaat uit al dan niet bewuste
gedragingen van een persoon die een andere
persoon kunnen benadelen zonder dat de
andere persoon daarmee instemt.
95. Indicatoren
! Studie: agitatie, abnormaal activiteitenniveau,
dreigende gebaren, ge誰ntoxiceerde presentatie,
luid praten MAAR weinig specifiek
! Beste predicator: geweld in de
voorgeschiedenis
96. Preventieve pijler van het protocol
! Escalatie van een dreigende situatie voorkomen
! Verbale en niet-verbale communicatie
! Gewelddadige pati谷nt is in de eerste plaats angstig en
hulpeloos
! Hulpverlener moet signaal geven van bereidheid tot
hulp en ondersteuning en begrip tonen voor de vraag
en de emoties van de pati谷nt
*
97. Zes stappen
! 1. Interpretatie als vraag tot contactname
! 2. Kordate houding en luisterbereidheid (45属,
oogcontact, vluchtweg!)
! 3. Gedrag benoemen, kwaadheid benoemen
! 4. Zonder agressie, rustige verstandhouding
! 5. Luisteren naar problemen, oplossingen
aangereikt door pt en afspraken maken
! 6. Zelfcontrole OF als arts tijdelijk de controle
overnemen
*
99. Acht stappen
! 1. benadering van de pati谷nt met minstens vijf
personen (stappen benoemen)
! 2. sedatieve medicatie of isolatie voorstellen,
zoniet controle overnemen
! 3. fixatie van de pati谷nt organiseren als verder
verblijf in het ziekenhuis noodzakelijk is
! 4. effectieve fixatie (zonodig met politie)
*
100. Acht stappen (vervolg)
! 5. sedatieve medicatie (snelwerkende
benzodiazepines of neuroleptica)
! 6. noodzakelijke onderzoeken
! 7. vitale parameters volgen en neurovasculaire
compressie door binders uitsluiten +
beleidsvoorstel aan de pati谷nt
! 8. transfer naar afdeling
*
103. taxonomie
Vrijheidsbeperking
Geen wettelijk kader (beperkt wettelijk kader)
Beschermingsmaatregel: met de wil van de pati谷nt
en/of toestemming gegeven
Dwangmaatregel: tegen de wil van de pati谷nt en/
of pati谷nt geen toestemming gegeven
Wilsonbekwaam of wil niet kunnen uitdrukken:
Posthoc
Vertegenwoordiger
104. Vormen van vrijheids-
beperkend maatregelen
Directe
Afzonderen
Fixeren
Medicatie
Voeding/vocht
Separeren
Time-out
Indirecte
Basisbehoeften
worden ingehouden
of gewijzigd (bv.
kleurcode als
uitgangsregeling)
105. wet van 26 juni 1990
De bescherming van de persoon van de
geesteszieke
Juridisch statuut (vrijheidsberoving)
Drie voorwaarden
Geen alternatieve behandeling mogelijk
Geestesziek
106. Uitvoeringsbesluiten
18 juli 1991
Op de Wet van 26 juni 1990
Isolatie- en observatiekamer: deze
dwangmaatregel in register met vermelding
duur, aard en medische indicatie
Verpleegkundig intensief en regelmatig
toezicht
107. KB 18 juni 1990 (13 juli
2006)
Maatregelen ter voorkoming van lichamelijke
letsels: 鍖xatiemiddelen, isolatie, beveiliging, toezicht
B1-handelingen/verstrekkingen = geen voorschrift
van arts nodig
VPK autonoom en hierdoor verantwoordelijk
Uitzonderingsmaatregel
Verhogen toezicht
Alle genomen maatregelen noteren in
108. omzendbrief Weckx
24 oktober 1990
Dwangmaatregel: iedere maatregel gericht
op de afzondering van een reeds
opgenomen pati谷nt waardoor diens
bewegingsvrijheid wordt beperkt
Noden medisch verzoenen met essenti谷le
rechten pati谷nt
Verantwoordelijkheid en uitvoering is
gedeeld
109. omzendbrief Weckx
24 oktober 1990
Registratie
Naam, leeftijd, geslacht, opnamedatum, nummer van afzondering (jaar)
Datum en uur ingang en ophef鍖ng maatregel
Naam en handtekening verantwoordelijk geneesheer
Naam en handtekening verantwoordelijk verpleegkundige
Reden en indicatie (noodmaatregel)
Eventuele medicatie
Follow-up gegevens
110. u.n. verklaring 46/119
1991
Vrijheidsbeperking volgens vastgelegde
procedure
Gevaarscriterium is belangrijkste reden