Uzaktan eği̇ti̇mi̇n yöntemi̇
- 1. UZAKTAN EÄžÄ TÄ MÄ N YÖNTEMÄ GÄ RÄ Ä¡ Bilginin küresel yapıya dönüşmesinin tek temeli iletiÅŸim teknolojilerinde meydana gelen hızlı geliÅŸmelerdir.Ä°letiÅŸim teknolojilerini etkili olarak kullanan toplumlar bilgi toplumu evrimini hızlı bir biçimde tamamlamaktadırlar. Ä°letiÅŸim teknolojilerindeki geliÅŸmeler eÄŸitimin yapısını da etkilemektedir. Ä°letiÅŸim teknolojilerinde meydana gelen hızlı geliÅŸimler, eÄŸitimde fırsat eÅŸitliÄŸinin daha çok bireye ulaÅŸtırılmasına katkılar saÄŸladı. Buna paralel olarak eÄŸitimde kalite geliÅŸmeleri meydana geldi. Bu geliÅŸimlerin yanında iletiÅŸim teknolojileri uzaktan eÄŸitim kavramını yaygınlaÅŸtırdı. Uzaktan eÄŸitim teknolojilerinin geliÅŸmesi, eÄŸitim sunumunda karşılaşılan dar boÄŸazın aşılmasında uzun vadeli bir çözüm görünmektedir. Çözüm de kendi içinde kimi problemleri taşımaktadır. Uzaktan eÄŸitim yönetimi bu sorunlardan biridir.Uzaktan eÄŸitim yönetimi; klasik anlamda eÄŸitim yönetiminden farklı düşünsel ve yönetsel beceri ve modelleri gerektirdiÄŸi düşünülmektedir. Uzaktan eÄŸitimde, eÄŸitim-öğretim sanal bir örgüt içinde oluÅŸmaktadır. Bu nedenle, eÄŸitim-öğretim ortamlarının tasarımı ve yönetiminde sanal niteliÄŸin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Örgüt Nedir? BursalıoÄŸlu (1982) örgütü, üyeleri tarafından kurulan bir koalisyon, planlı biçimde güçler ve eylemler topluluÄŸu, bir iletiÅŸim ağı, olarak tanımlar. Koçel (1998) örgütü, insan – iÅŸ – teknoloji faktörlerini birleÅŸtiren bir sistem; sosyal bir varlık, sosyal bir sistem; teknik ve toplumsal faktörlerle ilgili bir düzenleme; bir iÅŸletmedeki iÅŸleri, mevkileri, iÅŸ görenleri ve aralarındaki otorite ve haberleÅŸme iliÅŸkilerini gösteren bir yapı olarak tanımlanabileceÄŸini belirtmektedir.
- 2. Örgüt,toplumsal gereksinmelerin bir bölümünü karşılamak üzere, bireylerin bir araya gelerek, önceden belirlenmiş amaçları gerçekleştirecek işleri yapmak için güçlerini eşgüdümleyen insanlardan oluşan toplumsal sistemdir (Koçel, 1998; Can, 1994; Ülgen, 1993; Başaran, 1984). Uzaktan Eğitimde Örgüt Yapıları Örgütlerin etkili olabilmesi için sahip oldukları insan kaynaklarını, ve diğer kaynaklarını ve işlevlerini eşgüdümlenmiş bir biçimde bir araya getirmeleri gerekir, bu bir araya getirme süreci örgütleme olarak ifade edilmektedir. Örgütleme bir süreci ifade eder. Bu süreç; Faaliyetlerin anlamlı ve etkili bir şekilde gruplanmasını, Bu grupların belirli örgüt kademe ve statüleri haline getirilmesini, Bu statülere işgörenlerin atanması aşamalarını içerir. Örgüt yapıları kurulurken çeşitli etkenlerin göz önünde bulundurulması gerekir. Bunlar örgütü biçimlendiren, karakterize eden öğelerdir. Bunlar; Amaç, Örgüt büyüklüğü, Örgütteki yönetim kademelerinin ve alt sistemlerin sayısı, Örgütteki her pozisyonun yetkisi, İşbölümü ve uzmanlaşma, Kontrol alanı, Neyin, nasıl, ne zaman, nerede, kim tarafından ve ne amaçla yapılacağının önceden belirlenerek belirli yöntem ve usullere bağlanması, Bölümlendirme, İletişim kanalları ve biçimi, Eşgüdümlemedir (Koçel, 1998; Can, 1994; Ülgen, 1993; Başaran, 1984).
- 3. Bu faktörlere ek olarak örgütü şekillendiren örgüt içi süreçler de bulunmaktadır. Bunların başında: Önderlik, Performans değerleme, İletişim, Karar süreci, Güdüleme süreci gelmektedir. Bilimsel - teknolojik gelişmeler ve çevre, bu öğeler üzerinde de etkide bulunarak modern örgütlerin yapılanmasında etkili olmaktadır. Örneğin belirli bir teknoloji ve çevre koşulları altında demokratik liderlik geçerli bir yönetim yaklaşımı olabilirken, başka bir çevrede otokratik liderlik daha doğru bir yaklaşım olabilmektedir. Bilgi çağında bilginin patlama sayılacak kadar yoğun üretilmesi, üretilen bilginin oldukça kısa sürede uygulamaya sokulması, bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişme ve globalleşme gibi değişimler örgütleri yapılarını ve süreçlerini gözden geçirmeye zorlamaktadır. Bilgi çağında örgütler teknoloji kullanımında hangi düzeyde olurlarsa olsunlar, ileri bilgi ve iletişim teknolojilerinin radikal etkileri ile karşı karşıyadırlar. Güncel bilgi ve iletişim teknolojileri çok dinamik bir gelişim göstererek örgütlerin yapılarında yaşanan dönüşümü hızlandırmaktadır (Öğüt, 2001). Buna bağlı olarak örgütlerde; hibrid-melez (Hybridorganization) örgütlenmeye, ortak girişimlere (Jointventures), geçici istihdama, dikey ayrışıma (verticalDissaggregation), küçülmeye (Downsizing), yalın örgüte (Leanorganization), taşeronla çalışmaya (Sub-contacting), yığışım örgütüne (Cluster Organization) kendi kendini yöneten çalışma gruplarına, sanal örgüte (VitrualOrganization), örgütsel öğrenmeye, dış kaynaklardan (Outsourcing) yararlanma, çekirdek yetenek (CoreCompetence) yaklaşımına, toplam kalite yönetimine ve şebeke örgütlerine (Network Organization) doğru değişim gözlenmektedir
- 4. 2000’li yıllarda örgütsel değişimlerin yönünün daha çok şebeke örgütlenme yapısına yönelik olduğu gözlenmektedir. Şebeke örgütlerinin temel özelliği; bir mal veya hizmetin üretilebilmesi için yapılması gereken iş ve faaliyetlerin ve bunun için gerekli olan kaynakların tek bir örgüt bünyesinde toplanması yerine, farklı işletmelere dağıtılmasıdır. Değişimlerin sonucu ortaya çıkan diğer bir örgüt yapısı da yığışım (cluster) örgütüdür. Bu örgütü çekici kılan özellik aslında şebeke örgütünü çekici kılan temel fikirle aynıdır. Yığışım örgütü ; Değişik disiplinlerden gelen bireylerin bir grup oluşturarak sürekli ya da geçici olarak belli işleri gerçekleştirmeleridir. Çeşitli işlevsel alanlardan gelen işgörenlerin oluşturduğu çapraz – takım bazındaki yapıyı ifade eder. Grubun çalışma biçimi hiyerarşi temelinde değil, grup üyelerinin uzmanlık ve bilgileri, karar verme yetenekleri ve hizmet ya da mal sundukları bireylerle ilişkileri temelinde, grup üyelerinin kendi aralarında geliştirecekleri düzen içinde gerçekleşir. Örgütler çevre ve teknoloji gibi değişkenlerin yanında faaliyet alanının veya üzerinde çalıştığı hammaddenin özelliğine göre faklılaşabilmektedir. Örneğin eğitim örgütleri mal üreten örgütlerden ayrı bir yapı ve yönetim yaklaşımını gerektirmektedir. Bunun yanında eğitim sürecinin örgün ya da uzaktan eğitimle gerçekleşmesi de örgütün yapısını uzaktan eğitimin özelliklerine bağlı olarak etkilemektedir.
- 5. Bağımsız uzaktan eğitim örgütleri Bu örgüt yapısında, uzaktan eğitim hizmeti sunan örgütler tamamen bağımsızdır. Bu bağımsız örgütler, kendi yapıları hakkında kendileri karar verme yetkisine sahiptir. Buna en iyi örnek, İngiltere de bulunan Açık Üniversite verilebilir. Bu sistemde iki farklı örgütlenme yapısı bulunmaktadır. a) Özel ve Devlet Uzaktan Eğitim Okulu yada Fakülteleri b) Uzaktan Eğitim Üniversiteleri a) Özel ve Devlet Uzaktan Eğitim Okulu yada Fakülteleri Uzaktan eğitim okulları ve fakülteleri kendi içinde bağımsız kuruluşlardır. Bu kuruluşlar, kendi elemanlarını alır, finans yapısı, eğitim-öğretim, materyal geliştirme ve öğrenci işlerini kendileri bağımsız olarak organize eder. Bu örgütler, ulusal yada uluslar arası örgütlenmesini kendileri meydana getirirler. Bu tür kuruluşlar, yönetimlerini okul yada fakülte düzeyinde örgütlerler.
- 6. b) Uzaktan Eğitim Üniversiteleri Bu örgütler kendi başına bağımsız kararlar verebilen üniversitelerdir. Örgütlenmeleri üniversite düzeyinde gerçekleşmektedir. Bu kuruluşlar, ekonomik, eğitim-öğretim, öğrenci işleri, eleman çalıştırma ve işletim ve örgütlenme yapılarını kendileri bağımsız olarak organize ederler. KarıĢık örgüt yapıları Bu tür örgütlerde, örgün ve uzaktan eğitim faaliyetleri aynı anda devam eder. Bu örgüt yapısında, uzaktan eğitim hizmeti sunan örgütler yarı bağımsızdır. Bu yarı bağımsız örgütler, kendi yapıları hakkında kendileri karar verme yetkisine tam olarak sahip değildir. Bu sistem üç farklı örgütlenme yapısı bulunmaktadır. 1. Uzaktan eğitim veren bağımsız fakülteler 2. Konsildasyon modeli 3. Entegre olan sistem 1. Uzaktan eğitim veren bağımsız fakülteler Uzaktan eğitim hizmeti veren fakülteler ve uzaktan eğitim birimleri tam olarak bağımsız değildir. Bu tür fakülteler üniversite senatosuna bağlıdır. Üniversitenin örgün eğitiminde görev yapan öğretim elemanları, materyal geliştirme ve ders tasarımlarında aktif rol oynar. Bu tür örgütlerin diğer işleri mesela öğrenci işleri, işletim, maliye gibi konular üniversite ile organize edilir. 2. Konsildasyon modeli Bu tür uzaktan eğitim hizmeti veren kurumlar birkaç üniversitenin katılımıyla oluşturulmuştur. Bu tür örgütler tam olarak bağımsız değildir. Bu tür uzaktan eğitim kurumunun maliyesi, işletmesi, öğrenci işleri, eğitim- öğretim faaliyetleri bir konsedilasyon ile oluşturulan bir komite tarafından organize edilir.
- 7. 3. Entegre olan sistem Bu tür modelde, uzaktan eğitim birimleri örgün eğitim hizmeti veren üniversitelerin çok uzağına kurulmuştur. Bütün eğitim-öğretim faaliyetleri örgün eğitim-öğretim içinde görev yapan öğretim elemanları tarafından yürütülmektedir. Uzaktan eğitim öğrencileri örgün eğitim veren üniversitelerin kampüslerine gidip öğretim elemanlarıyla rahatlıkla görüşebilir. e-Üniversite Modeli e-üniversite esas olarak dünyada var olan uzak eğitim yapılarından bağımsız uzaktan eğitim örgütleri içinde düşünülebilmesine rağmen benzerlerinden yönetim yaklaşımı olarak farklılık göstermekte ve Türkiye'de yürürlükte olan yasalara uygun olduğu düşünülmektedir. Bilişim teknolojilerinin temel özelliklerine sahip olan eğitim örgütlerinin başarılı uygulamalarını sağlamak için e-üniversite yönetim modeli geliştirildi. Bu model sayesinde, eğitim hizmeti sağlayan örgütlerde tam istihdam ve gelişim başarılı bir biçimde sağlanabilir. e-Üniversite sayesinde dünyada bulunan uluslarda eğitimde fırsat eşitliği belli bir oranda sağlanmış olur. Çünkü, bilişim teknolojileri eğitimde fırsat eşitliğini sağlamada başarılı uygulamalar yapabilirler.
- 8. Örgüt Yapısı e-Üniversite yönetim modelinde toplam olarak sekiz alt birim bulunmaktadır. 1. Web grubu 2. Ölçme ve değerlendirme grubu 3. Öğretim tasarımı 4. Proje yöneticisi 5. Bilgi işlem 6. e-Kütüphane. 7. Öğrenci bürosu 8. Halkla ilişkiler 1-Web grubu Bu grup, örgüt ile ilgili bütün bilgileri ve öğretilecek olan ders içeriklerini www formatına dönüştürüp internet ortamına yerleştirirler. İlgili veriler www formatına dönüştürülürken grafik ve animasyon özellikleri de etkili bir biçimde kullanılmalıdır. Bu grup aynı zamanda internet teknolojisini yakından takip ederek e-üniversite personelin ve öğrencilerin hizmetine sunarlar. 2-Ölçme ve değerlendirme grubu Bu grup, yapılan eğitim ve öğretim faaliyetlerinin etkililiğini ortaya çıkarmak için ölçme ve değerlendirme uygulamalarını organize eder. Bu organize faaliyetlerinde, uzmanlar ölçme ve değerlendirme kurallarını (test planı, geçerlik, güvenirlik, kullanışlık, test maddesi yazılması, madde analizi vb) her zaman büyüktür. 3-Öğretim tasarımı Bu grup, hazırlanacak olan derslerin öğretim kurallarına göre hazırlanmasını sağlar. Öğretim tasarım faaliyetlerinde temel olan dört ana nokta her zaman uygulanır (İsman ve Eskicumalı, 2001). 1. Faaliyetlerin başlangıcında dersin kimin için geliştirileceği belirlenir. Burada öğretmenin ve öğrencilerin genel özellikleri ve öğrenme kapasiteleri dikkate alınır. 2. Tasarım faaliyetlerinde mutlaka nelerin öğretileceği belirtilmeli. Diğer bir ifade ile ders içerikleri açık ve net olarak ortaya çıkarılır. 3. En uygun olan öğrenme-öğretme yöntemleri belirlenir. 4. Ölçme ve değerlendirme faaliyetlerinin nasıl yapılacağı belirlenir. 4-Proje yöneticisi
- 9. Proje yöneticisi, eÄŸitim-öğretim faaliyetlerini gerçekleÅŸtirmek için bütün alt birimler arasında genel koordinasyonu yapar. Bu yönetici, yapılacak iÅŸlerin genel bir dağılımını etkili bir biçimde gerçekleÅŸtirir. 5-Bilgi iÅŸlem Bu grubun genel olarak iki görevi bulunmaktadır. 1. Birincisi, e-üniversitenin teknolojik alt yapısını saÄŸlar. 2. Ä°kincisi, bu grup aynı zamanda öğrenci iÅŸlerini (kayıt, not ve diÄŸerlerini) sanal ortamlarda gerçekleÅŸtirir. Öğrenci kendisi hakkındaki bilgileri tamamen sanal ortamlardan öğrenir. 6-e-Kütüphane Bu grup, e-üniversite için sanal kütüphane faaliyetlerini organize eder. Öğrenciler ve öğretim elemanları konuları hakkındaki kitapları ve diÄŸer yayınları sanal ortamlardan elde eder. 7-Öğrenci bürosu Bu grup, öğrencilere danışmanlık hizmeti verir. Aynı zamanda, bu grup öğrencileri ilgi ve yeteneklerine göre yönlendirir. Bu yönlendirme faaliyetleri zaman zaman öğrenci akademik baÅŸarılarını yükseltebilir. 8-Halkla iliÅŸkiler Bu grup, e-üniversitenin diÄŸer kurum ve kuruluÅŸlarla olan iliÅŸkilerini yönlendirir. Bu grup, e-üniversitenin basın-yayın iÅŸlerini de organize eder. Ä letiÄ¢im ve Karar Süreci e - Ãœniversitesinin en üst karar organı yönetim kuruludur. Yönetim kurulu rektör ve birim yöneticilerinden oluÅŸmaktadır. Yönetim kurulunun baÅŸkanı rektördür. Kurul oy çokluÄŸu esasına dayalı olarak karar alır ve kurul üyeleri eÅŸit oy hakkına sahiptir. Kurul daimi üyeler dışında gerektiÄŸinde baÅŸka üye de alabilir. Ãœst düzey kararlar bu organca alınacaktır. Birimlere iliÅŸkin kararlar birim sorumlularınca alınacaktır. e - üniversitesinde iletiÅŸim dikey ve yatay olarak gerçekleÅŸmektedir. Birim uzmanları arasındaki iletiÅŸim yatay ve uzmanlarla yönetim kurulu arasındaki iletiÅŸim ise dikey iletiÅŸim yoluyla gerçekleÅŸir.
- 10. EĢgüdümleme Süreci e -üniversite yönetim ve eşgüdümleme gibi yönetim süreçlerini üstlenecektir. Eğitim öğretim, içerik hazırlama, program, danışman öğretim elamanı gibi kaynakları seçeceği diğer üniversitelerden sağlayacaktır. Gerek duyulursa kendisi de diğer üniversitelere ilgi alanında kaynak sağlayabilecektir. e - üniversitede eğitim – öğretimin yönetimi proje yöneticisi tarafından gerçekleştirilecektir. Üniversite ülkenin gereksinim duyduğu insangücü talebine dayalı olarak birden fazla uzmanlık alanlarında program açabilecektir. Her programın yönetiminden bir proje yöneticisi sorumlu olacaktır. Programın yürütülmesi sırasında partner üniversite, diğer dış kaynaklar ve birim uzmanlarının eşgüdümü proje yöneticilerince sağlanacaktır. Partner üniversitelerden hizmetin sağlanması protokol yada benzeri anlaşmalarla hizmetin üniversiteden veya öğretim elemanları ya da direk uzmanlardan satın alınması biçiminde gerçekleşecektir. Sonuç Bilgi toplumunun bir gereği olarak bilişim teknolojilerine dayalı bir e -üniversite modeli geliştirildi. Geliştirilen bu yeni modelin temel amacı, bilişim teknolojilerinin etkin olarak kullanıldığı toplumlarda e-üniversite faaliyetlerini başarılı bir biçimde gerçekleştirmektir.
- 11. Eğer bu model uygulama olanağı bulabilirse çok başarılı eğitim-öğretim faaliyetleri gerçekleştirileceği düşünülmektedir. Bu model ile, eğitim-öğretim faaliyetleri istenilen her zaman ve her yerde tek yönlü yada çift yönlü etkileşimli eğitim-öğretim faaliyetleri planlanabilir. Bunun sonucunda, bireyler kendi alanlarıyla ilgili gelişimlerini sürekli bir hale getirebilir ve yaşam boyu öğrenme gerçekleştirilebilir. Kaynak: erkekgozuyle.com