1. Uzay Giysisi - 1 Ni巽in giyiniriz? K脹脹n sokaa 巽脹karken ne giyeriz? Ni巽in? Ni巽in sualt脹 dal脹lar脹nda 旦zel giysi giyilir? Ni巽in uzay giysisine gereksinmemiz var? Olas脹 旦l巽端de hafif... D脹 etkilere kar脹 dayan脹kl脹... 聴巽inde rahat hareket edilebilmemize olanak tan脹yan... Uzay giysilerinde buna ek olarak...
2. Uzay Giysisi - 2 Gerilme kuvvetine dayan脹kl脹 olmas脹 gerekiyor. 端nk端 bu elbiselerin i巽inde gerekli tam hava bas脹nc脹n脹 salamak i巽in gaz vard脹r. Bir dier 旦zellii d端端k s脹cakl脹klara duyarl脹 olmamas脹 gerekiyor. 端nk端 脹s脹sal sal脹n脹m dolay脹s脹yla uzay souktur. Kolay k脹r脹labilir, y脹rt脹labilir olmamas脹 gerekir. Doal olarak 旦zel bir materyalden yap脹lmas脹 beklenir.
3. Uzay Giysisi - 3 En zor sorun souktan korunmakt脹r. Daha dorusu 脹脹n脹m yoluyla 脹s脹 kayb脹n脹 belirli s脹n脹rlar i巽inde tutmak gerekir. Bunun i巽in giysinin olas脹 旦l巽端de parlak cilalanmas脹 gerekir. Bunun da en iyi yolu giysiyi metalden yapmakt脹r. Bunun en iyi 巽旦z端m olmas脹na kar脹n giysinin elastik olmas脹 da istenir. O nedenle elastik bir materyalden yap脹l脹r ve parlak beyaza boyan脹r.
4. Uzay Giysisi - 4 Hem i巽erideki y端ksek bas脹nca dayanacak hem de esnek olacak, tek 巽旦z端m var; metal gibi kat脹 bir materyal. Z脹rhl脹 elbiseler tasar脹m脹nda deneyim var... Esnek metal t端pler bile uzay giysisi olarak d端端n端lm端t端r. zel bir astar kullan脹l脹r, bu ise iyi bir 脹s脹sal izolasyon salar.
5. Uzay Giysisi K脹sa zet Eer uzayda 巽al脹脹rken giysiniz yoksa 1) 15 saniyede bilin巽siz hale gelirsiniz (oksijen) 2) Kan ve t端m v端cud s脹v脹s脹 kaynar ve sonra donar 3) Deriniz, kalbiniz ve t端m dier organlar脹n脹z kaynayan s脹v脹lardan dolay脹 geniler 4) Korkun巽 bir s脹cakl脹k deiimi ile y端zy端zesiniz. G端neli bir yerde 120C, g旦lgede ise -100C. 5) eitli radyasyonla (kozmik 脹脹n ve g端neten kaynaklanan y端kl端 par巽ac脹klar) y端zy端zesiniz. 6) Y端ksek h脹zla hareket eden toz par巽ac脹klar脹 size 巽arpar
6. Uzay Giysisi K脹sa zet Bu tehlikelerden korunmak i巽in uzay giysisi Bas脹n巽l脹 bir atmosfere sahip olmal脹 Oksijen salamal脹 Sizden 巽脹kan karbondioksiti yok etmeli S脹cakl脹k a巽脹s脹ndan size bir konfor salamal脹 G旦ktalar脹ndan sizi korumal脹 Belirli bir limite kadar radyosyondan korumal脹 Temiz iyi bir g旦r端 salamal脹 Giysi i巽inde kolayca hareket etmenizi salamal脹 Ana ara巽taki komutan ile iletiimi salamal脹 Uzay arac脹n脹n d脹脹nda kolayca 巽al脹man脹z脹 salamal脹
8. Bas脹n巽l脹 atmosfer Uzay giysisi bir balona da benzetilebilir. Neoprene denilen yapay lastik ile dokunmus su ge巽irmez bir kumala kaplan脹r. D脹ar脹daki bir kaynaktan 旦zel bir pompa ile hava bas脹l脹r. Normal atmosferik bas脹nc脹n (1 atm) alt脹nda (0.29 atm) bir bas脹n巽 uygulan脹r. Uzay mekiinin kabininde ise 1 atm bas脹n巽 vard脹r. Airlockdaki bas脹n巽 da d端端kt端r. Astronotlarda da bas脹n巽 deiikliinden dolay脹 vurgun yeme riski vard脹r. Uzay giysisi ve kabin...
9. Oksijen Uzay giysisi normal hava kullanmaz 巽端nk端 d端端k bas脹n巽ta akcier ve kanda d端端k oksijen younluuna neden olur. Y端ksek dalara 巽脹karken bu belirtiler g旦zlenir. O nedenle solumak i巽in sadece oksijen verilir. Ya uzay arac脹ndan bir hortumla veya yaam destei salayan bir s脹rt 巽antas脹yla. Uzay mekii ve uzay istasyonunda ise tam bizim soluduumuz hava verilir. Uzay y端r端y端端ne 巽脹kmadan 旦nce saf oksijen soluyan astronotlar vurgun yemekten kurtulur.
10. Karbon Dioksit Nefes ald脹脹m脹zda karbon dioksit 巽脹kar脹r脹z. Giysinin i巽inde karbon dioksit younluu 旦ld端r端c端 seviyeye 巽脹kar. Uzay giysisi atmosferindeki fazla karbon dioksit d脹ar脹 at脹lmal脹d脹r. Bunun i巽in Lityum hidroksit kutusu kullan脹l脹r. Bu kutu ya uzay arac脹n脹n i巽inde ya da s脹rt 巽antas脹nda bulunur.
11. S脹cakl脹k... B端y端k s脹cakl脹k deiimlerinden korunmak i巽in... Astronot yorucu iler yapt脹脹nda 脹s脹 端retir. Eer bu 脹s脹 yokedilmezse astronot terler. Bunun sonucunda da kask脹n脹n i巽i buulan脹r. Daha 旦nemlisi astronot bu durumda m端thi su kaybeder. Gemini 9un astronotu Eugene Cernan uzay y端r端y端端 s脹ras脹nda 3 kilo y旦resinde su kaybetmiti. Bu 脹s脹 fazlal脹脹n脹 almak i巽in elbisenin i巽ine kuru hava verilir veya fan kullan脹l脹r. ou zaman da su soutmal脹 giysi kullan脹l脹r.
12. G旦kta脹 ve radyosyon... Astronotlar脹 k端巽端k ama h脹zl脹 toz par巽ac脹klar脹ndan korumak i巽in uzay giysileri 巽ok katl脹, dayan脹kl脹 sentetik kumatan yap脹l脹r. Giysinin 巽ok katl脹 oluu onun y脹rt脹lmas脹n脹 da 旦nler. Radyosyondan s脹n脹rl脹 bir koruma salar. Giysinin i巽i Mylar denilen bir materyal ile kaplan脹r. Bu radyosyonun yans脹mas脹n脹 salar. G端ne patlamas脹 sonucu y端kl端 par巽ac脹klardan koruyacak bir ey olmad脹脹 i巽in uzay y端r端y端leri g端ne etkinliinin olmad脹脹 zamanlarda yap脹l脹r.
13. Kask ve Temiz G旦r端... Kask saf plastikten veya dayan脹kl脹 polikarbonatdan yap脹l脹r. I脹k yans脹t脹c脹 bir k脹l脹f i巽indedir. G旦zl端k b旦l端m端 par脹ldamalar脹 旦nlemek i巽in hafif renklendirilmitir. G端ne g旦zl端端 gibi. Uzay y端r端y端端nden 旦nce bu g旦zl端k k脹sm脹n脹n i巽ine buulanmay脹 旦nleyecek bir sprey s脹k脹l脹r. ada kasklarda lamba da vard脹r. Astronot g旦lgede de g旦rebilsin diye.
14. Uzay Giysisi 聴巽inde Hareket... iirilmi uzay giysisinin i巽inde hareket etmek 巽ok zordur. iirilmi lastik eldivenin i巽indeki parma脹n脹z脹 hareket ettirmeye 巽al脹t脹脹n脹z脹 d端端n端n. Bu durmun 端stesinden gelmek i巽in uzay giysisinde balant脹 yerleri vard脹r. Astronot bundan yararlanarak elini, kolunu, aya脹n脹, dizini ve baca脹n脹 k脹v脹rabilir.
15. 聴letiim... Ana kumandadaki arkadalar脹 veya yerdeki kumanda merkezi ile konumas脹 i巽in iletiim kurmas脹 gerekir, ba脹rsa sesini duyuramaz. Telefon teli ile araca bal脹 olmas脹 gerekir. ada astronot giysileri art脹k radyo al脹c脹/verici bar脹nd脹rmaktad脹r. Bu radyo al脹c脹/vericiler ya s脹rt 巽antas脹nda ya da g旦端s 巽antalar脹nda bulunur. 聴letiim i巽in kulakl脹k ve mikrofon kullan脹rlar.
16. Mercury Mercury astronotlar脹n脹n giysileri daha 旦nce kullan脹lan giysiler gibi bas脹n巽l脹 giysiler. Ama bu 旦zellik sadece kabin bas脹nc脹 bozulursa kullan脹lmak 端zere tasrlanm脹, ayn脹 jet pilotlar脹n脹n elbiseleri gibi. 聴lk kez yapay lastik dokuma 端zerine Mylar al端minyum bir kat daha ilave edilmiti. Bu projede ilk ABD insanl脹 u巽uu ger巽ekletirildi 1961.
17. Mercury Mercury astronotlar脹n脹n giysilerini bac脹kl脹 bir bot, yakadan halkal脹 bir kask ve eldivenler tamaml脹yordu. Giysi astronotun ta脹d脹脹 bir fun yard脹m脹yla soutuluyordu. Giysiye bal脹 bir hortum ile oksijeni ana ara巽ta al脹yordu.
18. Mercury Mercury uzay giysisi i巽inde astronot Alan Shepard. Resimde g旦r端len hortumlar oksijen ve elbiseyi soutan sistem i巽in kullan脹lmaktad脹r.
19. Gemini Mercury uzay giysileri uzay y端r端y端端 i巽in yap脹lmam脹t脹 ve astronotlar 巽ok zorluk 巽ekmiti. Gemini projesinde ilk kez yapay lastik dokuma 端zerine teflon kaplanarak astronotlar g旦ktalar脹ndan korunmutur. Terden 巽ok 巽ekmilerdi. 1965
20. Kabin 聴巽inde Hareket... ekimsiz ortamda hareket etmek 巽ok zordur. rnein bir eyi iterseniz siz ters tarafa doru savrulursunuz. Gemini astronotlar脹 konumlar脹n脹 korumak konusunda b端y端k zorluklar yaad脹klar脹n脹 dile getirdiler. Bir viday脹 s脹kamad脹lar 巽端nk端 kendileri ters tarafa doru hareket ediyorlard脹. O nedenle art脹k kabinlerde bol miktarda ayak ve el tutacak tutamaklar yap脹ld脹.
21. Kabin 聴巽inde Hareket... Astronotlar uzaya 巽脹kmadan 旦nce yerde b端y端k su tanklar脹 i巽inde uzay y端r端y端端 antremanlar脹 yap脹yorlar. Batmazl脹k salayan iirilmi uzay giysisi su i巽inde bir anlamda 巽ekimsiz ortam oluturuyor. NASA ayr脹ca uzay y端r端y端lerinde kullanmak 端zere gaz ile 巽al脹an rokete sahip manevra ara巽lar脹 gelitirdi. Bunlardan bir tanesi joystick ile kontrol edilen ve ad脹na insanl脹 manevra birimi denilen bir koltuktu.
22. Apollo 11 Neil Amstrongun giysisi. 聴lk su soutmal脹 giysi. ok katl脹. 聴lk 端巽 kat bas脹n巽 i巽in. Sonraki 5 kat ise ise sentetik kuma aralar脹nda alim端nyum var. 聴ki kat Kapton 脹s脹 yal脹t脹m脹 i巽in. 聴ki kat yanmaz teflon kaplama 巽arpmalar i巽in. En d脹ta ise yine yanmaz beyaz teflon kaplama.
23. Ay Y端r端y端端 Kask脹n g旦zl端k k脹sm脹 巽eitli filtreler i巽eriyordu, g端ne 脹脹脹ndan korunmak i巽in. Botlar Ayda y端r端mek i巽in yap脹lm脹t脹. S脹rt 巽antas脹 oksijen, karbon dioksiti yokeden donan脹m ve soutma suyunu bar脹nd脹r脹yordu. Giysi ve s脹rt 巽antas脹 yerde toplam 82 kg geliyordu ama AYda sadece 14 kg.
24. Uzay Mekii Uzay mekiinin ilk u巽ular脹nda astronotlar kahverengi u巽u giysileri kulland脹lar. Eer kabin bas脹nc脹 bozulursa giysilerin bas脹nc脹 巽al脹acakt脹. 聴lk Apollo giysilerine benziyordu.
25. Uzay Mekii Mekik u巽ular脹n脹n say脹s脹 artt脹k巽a giysiler de deimeye balad脹. Art脹k bas脹n巽l脹 elbise giyilmiyordu. A巽脹kmavi bir 旦nl端k ve siyah botlar vard脹. Bu Challenger kazas脹na kadar devam etti.
26. Uzay Mekii Kazadan sonra astronotlar tekrar f脹rlat脹l脹 ve d端nyaya d旦n端lerinde bas脹n巽l脹 giysiler giymeye balad脹. Bu portakal renkli bas脹n巽l脹 giysiler, iletiim kepi, kask, bot, eldiven ve ayr脹ca para端t ve iirilebilir yaam koruyucu ile donat脹lm脹t脹.
27. Extravehicular Mobility Unit EMU, ara巽d脹脹 devingen birim Tanesi 12 milyon dolara mal olan bu giysiler sadece yumuak deil ayn脹 zamanda sert bileenler de i巽eriyordu. 13 kat materyalden oluuyordu. En i巽teki iki kat soutmay脹, onun 端zerindeki iki kat bas脹nc脹, sonraki sekiz kat 脹s脹sal yal脹t脹m脹 ve gokta脹 巽arpmas脹n脹 ve son kat ise d脹 kaplamay脹 sal脹yordu. D脹 katmanda kullan脹lan Kevlar adl脹 materyal mermi ge巽irmezlii ile biliniyordu. Daha 旦nce her astronotun boyuna g旦re dikilen giysiler, EMUlar ile yerine bir standarta b脹rakm脹t脹. Her kat 旦yle dikiliyor ve birbirine yap脹t脹r脹l脹yordu ki herkese uyuyordu.
28. Extravehicular Mobility Unit EMUlar aa脹daki par巽alardan oluuyordu. Maximum Absorption Garment(MAG), idrar torbas脹. Liquid Cooling and Ventilation Garment(LCVG) , uzay y端r端y端leri s脹ras脹nda astronotun 端rettii fazla 脹s脹y脹 almak i巽in EMU Electrical Harness(EEH) , 聴letiim kurmay脹 sal脹yor. Communications Carrier Assembly(CCA) , iletiim i巽in mikrofon ve kulakl脹k. Lower Torso Assembly (LTA) , EMUnun alt yar脹s脹, pantolon, diz ve bilek balant脹lar脹, botlar ve bel alt脹. Hard Upper Torso (HUT) , sert fiberglass kabuk omuzu, v端cudu, kask脹, yaam destei salayan s脹rt 巽antas脹n脹 ve kontrol mod端l端n端 destekliyor.
29. Extravehicular Mobility Unit Extravehicular Visor Assembly (EVA) , astronotu parlak g端ne 脹脹脹ndan koruyordu. In-suit Drink Bag (IDB) , uzay y端r端y端端 s脹ras脹nda astronota i巽me suyu sal脹yordu. Primary Life Support Subsystem (PLSS) , oksijen, elektrik, karbon dioksit giderme birimi, soutma suyu, iletiim i巽in radyo donat脹m脹 ve uyar脹 sistemini bar脹nd脹r脹yordu. Secondary Oxygen Pack (SOP) , acil oksijen destei sal脹yor Display and Control Module (DCM) , PLSSnin 巽al脹mas脹n脹 kontrol eden g旦sterge.
30. Uzay giysisinin giyilmesi..... Mekik i巽indeki bas脹n巽 0.7 atmosfer bas脹nc脹na d端端r端l端r ve havadaki oksijen miktar脹 art脹r脹l脹r Bir s端re sonra % 100 oksijen solumaya balan脹r bu ise yakla脹k 30 dk. s端rer. Kan ve cierlerdeki azot temizlenir MAG giyilir Ve Airlock odas脹na ge巽ilir LCVG giyilir EEH birimi HUT a balan脹r DCM birimi HUT a balan脹r. (PLSS birimi 旦nceden HUT a balanm脹t脹r ) Kollar HUTa ge巽irilir
31. Uzay giysisinin giyilmesi... Rub the helmet with anti-fog compound Place a wrist mirror and checklist on the sleeves Insert a food bar and water-filled IDB inside the HUT Check the lights and TV cameras on the EVA Place the EVA over the helmet Connect the CCA to the EEH Step into the LTA and pull it above their waist Plug the SCU into the DCM and into the shuttle Squirm into the upper torso portion of the suit
32. Extravehicular Mobility Unit Attach the cooling tubes of the LVCG to the PLSS Attach the EEH electrical connections to the PLSS LTA birimi HUTa kitlenir CCA ve g旦zl端kler tak脹l脹r ( Eer astronotlar onlar脹 giymise ) Konforlu i巽 eldivenler giyilir HELMET ve Eva birbirine kitlenir D脹 eldivenler giyilir Check the EMU for leaks by increasing the pressure to 0.20 atm above the airlock pressure
33. Extravehicular Mobility Unit Eer gaz ka巽a脹 yoksa Airlockda bas脹n巽 d端端r端l端r. Bu aamalardan sonra EMU otomatik olarak 巽al脹ma bas脹nc脹na d端端r端l端r. Giysideki hortumlar Airlockda bulunan ara巽 vanalar脹na balan脹r. Oksijen, elektrik ve su i巽in Airlockun d脹 kap脹s脹 a巽脹lr . Hortumlar vanalardan ayr脹l脹r. . Astronot Airlockdan d脹ar脹ya ad脹m脹n脹 atar ve kargo b旦l端m端ne ge巽er.
36. Gelecekteki Uzay Giysisi... NASAn脹n Mars i巽in haz脹rlad脹脹 yeni uzay giysisi. Daha sert materyalden, daha dayan脹kl脹, daha esnek ve daha hafif bir giysi. En 旦nemlisi de giyip 巽脹karmas脹 巽ok daha kolay.
37. Gelecekteki Uzay Giysisi... ABDde Kuzey Dakota niversitesi ve yanlar脹nda 5 okulun daha 旦rencileri bir proje 巽er巽evesinde yeni dizayn edilen astronot elbiselerini Nisan 2007 tarihinde UTAH 巽旦l端nde test ederek Marsda ne denli kolay kullan脹laca脹n脹 anlamaya 巽al脹acaklar. NASA fon salayarak 旦rencilerin bu t端r 巽al脹malara kat脹lmalar脹n脹 sal脹yor.
38. Gelecekteki Uzay Giysisi Uzay 巽al脹malar脹 konusunda y端ksek lisans 旦renimi g旦ren Fabio Sau , Mars da kullan脹lacak astronot elbisesini Kuzey Dakota engebelerinde test ederken g旦r端l端yor.
39. Gelecekteki Uzay Giysisi KD 旦rencileri taraf脹ndan design edilen prototip Mars uzay elbiselerinden biri de parlak mavi renktedir. Bu model Mars y端zeyinde 巽al脹an astronotlar脹 tozdan koruyacak ve ayn脹 zamanda 脹s脹sal koruma salayacak.
