Vở Chèo Quan Âm Thị Kính
- 1. (ChÌo cæ) Su tÇm vµ chØ nh lÝ: T¨ng B¸ Hïng - THCS Hoµng T©n (ChÝ Linh, H¶i D¬ ng )
- 2. I. T×m hiÓu chung 1 . Giíi thiÖ u vÒ ng hÖ thuËt chÌo a. Kh¸i niÖm Loại kịch hát, múa dân gian, kể chuyện diễn tích bằng hình thức sân khấu và trước kia thường được diễn ở sân đình nên còn gọi là chèo sân đình. Chèo nảy sinh và phổ biến rộng rãi ở Bắc Bộ b. TÝch truyÖn Được khai thác từ truyện cổ tích và truyện Nôm xoay quanh trục “bĩ cực thái lai” c. Néi dung Giíi thiÖu nh÷ng mÉu mùc vÒ ®¹o ®øc, tµi n¨ng ®Ó mäi ngêi noi theo. Bªn c¹nh viÖc c¶m th«ng víi sè phËn bi kÞch cña ngêi lao ®éng, ngêi phô n÷, ®Ò cao phÈm chÊt vµ tµi n¨ng cña hä, chÌo cßn ch©m biÕm, ®¶ kÝch trùc tiÕp vµ m¹nh mÏ nh÷ng ®iÒu bÊt c«ng, xÊu xa trong x· héi phong kiÕn ®¬ng thêi. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ )
- 3. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung 1 . Giíi thiÖ u vÒ ng hÖ thuËt chÌo a. Kh¸i niÖm b. TÝch truyÖn c. Néi dung d. Nh©n vËt ChÌo cã mét sè nh©n vËt truyÒn thèng víi nh÷ng ®Æc trng tÝnh c¸ch riªng. Mçi lo¹i nh©n vËt trong chÌo ®Òu cã h×nh thøc ho¸ trang, mét khu«n diÔn íc lÖ, c¸ch ®iÖu thÓ hiÖn trong ng«n ng÷, c¸c lµn ®iÖu, c¸c lo¹i ®éng t¸c chuyÓn ®éng…
- 4. Vai hÒ Vai th sinhVai l·o Vai n÷ lÖch Vai mô ¸cVai n÷ chÝnh
- 5. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung 1 . Giíi thiÖ u vÒ ng hÖ thuËt chÌo a. Kh¸i niÖm b. TÝch truyÖn c. Néi dung d. Nh©n vËt 2. Giíi thiÖ u vë chÌo cæ “Quan © m ThÞ KÝnh” Tãmt¾t Né i dung vë chÌo g åm ba phÇn: • PhÇn mét: ¸ n g iÕ t chång • PhÇn hai: ¸ n ho ang thai • PhÇn ba: O an t× nh ® îc g i¶i - ThÞ KÝnh lªn tß a se n
- 6. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung 1 . Giíi thiÖ u vÒ ng hÖ thuËt chÌo 2. Giíi thiÖ u vë chÌo cæ “Quan © m ThÞ KÝnh” II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch §o¹n trÝch n»m ë nöa sau cña phÇn mét vë chÌo. Tríc ®o¹n trÝch lµ líp vu quy: ThÞ KÝnh kÕt duyªn cïng ThiÖn SÜ vµ vÒ nhµ chồng. 2. Nh© n vËt 3. §äc vµ chó thÝch §o ¹ n trÝch g åm c¸ c nh© n vËt: • ThiÖn SÜ • ThÞ KÝnh • Sïng ¤ng (cha ThiÖ n SÜ) • Sïng Bµ (m ÑThiÖ n SÜ) • M·ng ¤ng (cha ThÞ KÝnh) Häc sinh xem trÝch ®o¹n do Nhµ h¸t chÌo ViÖt Nam dµn dùng
- 7. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung 1 . Giíi thiÖ u vÒ ng hÖ thuËt chÌo 2. Giíi thiÖ u vë chÌo cæ “Quan © m ThÞ KÝnh” II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch 2. Nh© n vËt 3. §äc vµ chó thÝch 4. Bè cô c ® o ¹ n trÝch 3 phần Đầu -> thấy sự bất thường Tiếp -> Đi!Đi vào! Đoạn còn lại 5. Ph© n tÝch a. Nh© n vËt Sïng Bµa. Nh© n vËt Sïng Bµ I. T×m hiÓu chung 1 . Giíi thiÖ u vÒ ng hÖ thuËt chÌo 2. Giíi thiÖ u vë chÌo cæ “Quan © m ThÞ KÝnh” II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch 2. Nh© n vËt 3. §äc vµ chó thÝch 4. Bè cô c ® o ¹ n trÝch 5. Ph© n tÝch a. Nh© n vËt Sïng Bµ
- 8. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) a. Nh© n vËt Sïng Bµ I. T×m hiÓu chung 1 . Giíi thiÖ u vÒ ng hÖ thuËt chÌo 2. Giíi thiÖ u vë chÌo cæ “Quan © m ThÞ KÝnh” II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch 2. Nh© n vËt 3. §äc vµ chó thÝch 4. Bè cô c ® o ¹ n trÝch 5. Ph© n tÝch - Xuất thân: giàu có, đầy quyền uy - Lời buộc tội: + Cái con mặt sứa gan lim này! Mày định giết con bà à? -> Khép Thị Kính vào tội giết chồng + Tuồng bay mèo mả gà đồng lẳng lơ. + Mày có trót say hoa đắm nguyệt Đã trên dâu dưới bộc hẹn hò... + Gọi Mãng tộc phó về cho rảnh. -> Cho rằng Thị Kính là loại đàn bà hư đốn phụ bạc chồng. + Chém bổ băm vằm xả xích mặt! Gái say trai lập chí giết chồng? + Con gái nỏ mồm thì về ở với cha... -> Có tâm địa xấu xa, phải bị đuổi đi.
- 9. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) . Ngôn ngữ khi nói về nhà mình: . Ngôn ngữ khi nói về nhà Thị Kính: -> Giọng kiêu kì về dòng giống + Gi ng nhà bà ây gi ng ph ng,ố đ ố ượ gi ng cô ngố + Nhà bà ây cao mô n l nh t cđ ệ ộ + Tr ng r ng l i n ra r ngứ ồ ạ ở ồ + Đồng nát thì về cầu Nôm -> Khinh bỉ nhà Thị Kính thấp hèn. + Mày là con nhà cua ốc + Liu điu lại nở ra dòng liu điu a. Nh© n vËt Sïng Bµ I. T×m hiÓu chung II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch 2. Nh© n vËt 3. §äc vµ chó thÝch 4. Bè cô c ® o ¹ n trÝch 5. Ph© n tÝch
- 10. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) a. Nh© n vËt Sïng Bµ I. T×m hiÓu chung II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch 2. Nh© n vËt 3. §äc vµ chó thÝch 4. Bè cô c ® o ¹ n trÝch 5. Ph© n tÝch - Hành động: + Dúi đầu Thị Kính xuống đất + Bắt Thị Kính ngửa mặt lên, không cho phân bua -> Hành động: tàn nhẫn, độc ác, thô bạo. Ngôn ngữ: đay nghiến, mắng nhiếc, xỉ vả. => Là người tàn nhẫn, độc đoán, bất nhân, khinh bỉ người nghèo khó. -> Lời lẽ phân biệt đối xử qua các làn điệu: Hát sắp, nói lệch, múa hát sắp. Tiêu biểu cho loại vai mụ ác trong chèo
- 11. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) a. Nh© n vËt Sïng Bµ I. T×m hiÓu chung II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch 2. Nh© n vËt 4. Bè cô c ® o ¹ n trÝch 5. Ph© n tÝch 3. §äc vµ chó thÝch b. Nh© n vËt ThÞ KÝnh - Lời nói: 5 lần kêu oan + Lần 2: Oan cho con lắm mẹ ơi! + Lần 3: Oan thiếp lắm chàng ơi! + Lần 4: Mẹ xét tình cho con, oan cho con lắm mẹ ơi! + Lần 5: Cha ơi! Oan cho con lắm cha ơi! -> bị sỉ vả -> bị vu thêm tội -> thờ ơ, bỏ mặc -> bị đẩy ngã ->Tình cảnh: bị hắt hủi, hành hạ, đơn độc, đau khổ - Xuất thân: Nghèo. Tính cách đức hạnh, đoan trang, thương yêu chồng. - Cử chỉ: + Lần 1: Giời ơi! Mẹ ơi Oan cho con lắm mẹ ơi! Vật vã khóc, ngửa mặt rũ rượi, chạy theo van xin. => Nhẫn nhục, trong oan ức vẫn chân thật, hiền lành, giữ phép tắc gia đình
- 12. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) * Sự việc Sùng bà gọi Mãng ông đến trả Thị Kính: + Ông Mãng ơi, ông sang mà ăn cữ cháu. + Sùng ông dúi Mãng ông rồi bỏ vào nhà. Thị Kính chạy vôị lại đỡ cha. Hai cha con ôm nhau than khóc. -> Xung đột kịch tập trung cao nhất: => Tõ xung ®ét trong gia ®×nh chuyÓn sang xung ®ét gay g¾t trong x· héi phong kiÕn (kÎ giµu - ngêi nghÌo). - Thị Kính như bị đẩy vào cực điểm của nỗi đau: + Nỗi đau bị đuổi khỏi nhà chồng. + Nỗi đau oan ức, + Nỗi đau cảnh cha già bị khinh bỉ, hành hạ. -> Bộc lộ cực điểm tính cách bất nhân, bất nghĩa của Sùng bà và nỗi bất hạnh lớn nhất của Thị Kính.
- 13. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) + Thị Kính quay vào nhà nhìn từ cái kỉ, đến sách, đến thúng khâu, rồi cầm chiếc áo đang khâu dở, bóp chặt trong tay. -> Tâm trạng: Nỗi tiếc nối đau đớn, xót xa cho hạnh phúc bị tan vỡ - Lời hát sử rầu : => KÕt côc: bÕ t¾c kh«ng lèi tho¸t. * Sau khi bị oan: “Thương ôi! Bấy lâu nay sắt cầm tịnh hảo Bỗng ai làm chăn gối lẻ loi” Thêi gian g¾n bã, hoµ hîp ®Çm Êm, h¹nh phóc. Kho¶nh kh¾c chíp nho¸ng cña sù ®æ vì, chia l×a, dang dë
- 14. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) - Thị Kính giả trai đi tu: Phải sống ở đời mới mong tỏ rõ con người đoan chính -> Đi tu cầu Phật Tổ chứng minh sự trong sạch của mình. => Phản ánh số phận bế tắc của người phụ nữ trong xã hội cũ. Lên án thực trạng xã hội vô nhân đạo đối với những con người lương thiện. KÝnh T©m n¬i cöa PhËt Tiêu biểu cho loại vai nữ chính trong chèo
- 15. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch 2. Nh© n vËt 4. Bè cô c ® o ¹ n trÝch 5. Ph© n tÝch 3. §äc vµ chó thÝch 6 . Tæ ng kÕ t * Nghệ thuật: - Đoạn trích tiêu biểu cho sân khấu chèo truyền thống. - Xây dựng xung đột kịch lôi cuốn, kịch tính. Nhân vật mụ ác có tính điển hình cao về xuất thân, lời nói, hành động Nhân vật nữ chính có tính điển hình cao về xuất thân, lời nói, hành động, tâm trạng, số phận…
- 16. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch 1 . VÞ trÝ ® o ¹ n trÝch 2. Nh© n vËt 4. Bè cô c ® o ¹ n trÝch 5. Ph© n tÝch 3. §äc vµ chó thÝch 6 . Tæ ng kÕ t * Nghệ thuật: ** Nội dung: - Thể hiện phẩm chất tốt đẹp cùng nỗi oan bi thảm, bế tắc của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. - Sự đối lập giai cấp thông qua xung đột gia đình, hôn nhân trong xã hội phong kiến. - Thể hiện cách nhìn nhận, thái độ của nhân dân ta. + Cảm thông, thương xót người phụ nữ và người lao động nghèo khổ. + Lên án, tố cáo giai cấp phong kiến.
- 17. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch III. Luy n t pệ ậ * Bài tập trắc nghiệm: Hãy chọn phương án trả lời đúng: Câu 1: Nhận định nào đúng về chèo? A. Chèo là một loại kịch hát, múa dân gian. B. Chèo nảy sinh và phổ biến rộng rãi ở Bắc Bộ. C. Chèo kể chuyện, diễn tích bằng hình thức sân khấu. D. Cả A, B, C.D
- 18. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch III. Luy n t pệ ậ Ngoài các nhân vật trong đoạn trích, em còn biết những nhân vật nào trong vở kịch “Quan âm Thị Kính”? Có thể kể thêm các nhân vật quen thuộc như Mẹ Đốp, xã trưởng, Thị Mầu…
- 19. TiÕt 118-119 Quan ©m ThÞ KÝnh (ChÌo cæ ) I. T×m hiÓu chung II. T×m hiÓu ®o¹n trÝch III. Luy n t pệ ậ Em có biết xã Hoàng Tân chúng ta có những đội chèo nào? Vở diễn gần nhất là gì? Em sẽ làm gì để giữ gìn nét văn hóa chèo của quê hương?Hoàng Tân trước đây mỗi thôn đều có đội chèo nhưng gần đây chỉ còn một đội mà nòng cốt là các diễn viên thôn Đại Bộ. Vở chèo gần đây nhất (năm 2005) là vở diễn “Tình nghĩa quê hương” đã được bằng khen của Sở Văn hóa thông tin Hải Dương.
- 20. -Học thuộc tóm tắt đoạn trích. - Xem lại toàn bộ vở chèo. - Soạn bài: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy Híng dÉn tù häc
- 21. Baøi hoïc keát ٳù