7. GHEADA Pronunciación aspirada do fonema /g/ (semellante ao h do inglés) ghato, amigho É un trazo característico do galego e está presente en máis da metade do territorio .
8. SESEO Consiste en pronunciar /s/ en lugar de / Θ/ Pode ser: Seseo implosivo : en posición final de sílaba: lus, des. Seseo explosivo : en posición inicial de sílaba: masá, seo, rapasa, cosiña.
9. DITONGO –OI-/ -UI- Os grupos latinos –ULT (multum) e –UCT (luctam)realízanse maioritariamente como –oi- (moito, loita) e –ui- (muito, luita). Tamén existen – u- (muto, luta) e –uti- (mutio, lutia)
10. CA-/CUA- , GA-/GUA- Os grupos latinos CUA- e QUA- mantéñense como cua- e gua- en parte do territorio ( cuatro, gardar ). Na outra, pérdese o u ( catro, gardar )
12. PLURAL DAS PALABRAS REMATADAS EN –N. TERMINACIÓNS LATINAS -anum, -anos, -anam, -anas PARADIGMA dos DEMOSTRATIVOS e do PRONOME PERSOAL VERBO
13. PLURAL DAS PALABRAS REMATADAS EN -N Tres solucións principais: -NS: cans -S: cas -IS: cais TRAZO FUNDAMENTAL : A isoglosa marca os tres bloques
14. TERMINACIÓNS LATINAS -anum, -anos, -anam, -anas Dúas solucións maioritarias: - án para masculino e feminino: o irmán, a irmán, o chan, a lan. - ao para masculino e - á para feminino: o irmao, a irmá, o chao, a la. Tamén hai outras menos estendidas : -á para masc. e fem.: o irmá/a irmá -ão masc. /á fem.: o irmão / a irmá
15. DEMOSTRATIVO E PRONOME PERSOAL Demostrativo iste, esta, esto / este, esta, isto Pronome persoal il / el Pronome persoal ti /tu
22. Pretérito II e II conx.(P2) 2ª persoa: colleches / colliches / colleste (s)
23. Pretérito II e II conx.(P3) 3ª persoa Colleu , partiu Colleu, parteu Colliu, partiu
24. Terminación –des (cantades, cantabades) Cantais, cantabais (galego oriental e Baixo Miño) cantás, cantabandes (occidente da Coruña) cantandes, cantabandes (sur de Ourense, e sudoeste de Pontevedra)
27. 3 BLOQUES PLURAL PALABRAS EN -N BLOQUE ORIENTAL -IS BLOQUE CENTRAL -S BLOQUE OCCIDENTAL -NS
28.
29. BLOQUE OCCIDENTAL Occidente das provincias da Coruña e Pontevedra. Trazos máis importantes: PLURAL –NS cans, camiós GHEADA amigho, cheghar SESEO Implosivo Explosivo, no occidente des, lus cansións DITONGO OI maioritario moito, noite TERMINACIÓN –ÁN para os dous xéneros O irmán / a irmán PRONOMES TI, El Ti de onde vés?
30. AREAS BLOQUE OCCIDENTAL ÁREA FISTERRÁ Seseo total (implosivo e explosivo) Cheísmo ( encontreiche) Terminación –iu: colliu, partiu ÁREA BERGANTIÑÁ Seseo parcial (implosivo) Non cheísmo Colliu, partiu ÁREA PONTEVEDRESA Microsubárea Verdugo-Miño: Teísmo Seseo parcial e na costa total. Terminación –eu: colleu, parteu
31. BLOQUE CENTRAL Boa parte das provincias de Lugo e Ourense e a franxa interior de Pontevedra e Coruña. Trazos máis importantes: PLURAL –S cas, camiós GHEADA, só na parte occidental amigo /amigho, chegar / cheghar NON SESEO (zonas de s. implosivo) canción, dez, luz DITONGO OI moito, noite TERMINACIÓN –AO / Á O irmao / a irmá PRONOME TI (occ. / TU (or.) Ti / Tu de onde vés? Ditongo CA-/CUA-, GA-/GUA- catro/cuatro, gardar/guardar
32. ÁREAS DO BLOQUE CENTRAL ÁREA MINDONIENSE Pronomes nosoutros/as, vosoutros/as Léxico específico: felgo, golpe, cimo… ÁREA LUCU-AURIENSE Subárea Limia Baixa: sibilantes sonoras Demostrativos iste, ise, aquil Pronome persoal il Imperativos culle, turce, bibe (st en falas ourensás) ÁREA CENTRAL DE TRANSICIÓN Ditongo –oi- (noite) e –ui- Demostrativo este Pronome el
33. BLOQUE ORIENTAL Leste de Lugo e Ourense e zonas galegofalantes de Asturias, León e Zamora. Trazos máis importantes: PLURAL –IS cais, camiois NON GHEADA amigo, chegar NON SESEO canción, dez, luz DITONGO UI ou U muito/muto /(mutio) TERMINACIÓN –AO / Á o irmao / a irmá PRONOME TU Tu que comes? TERMINACIÓN –ÍN camín, paxarín. Ditongo CUA-, GUA- cuatro, guardar
34. ÁREAS DO BLOQUE ORIENTAL ÁREA ASTURIANA Mantemento do - l - intervocálico: molín, avolo ÁREA ANCARESA Vogais nasalizadas: cadeã, ũa Gheada ÁREA ZAMORANA Teísmo ÁREA ORIENTAL-CENTRAL Terminación –íus (vecíus)
35.
36. Documentos a consultar Arquivo sonoro . A nosa fala. Bloques e áreas lingüísticas do galego . (Fernández Rei e Carme Hermida). Pódense escoitar textos dialectais en liña: http://www.consellodacultura.org/arquivos/asg/anosafala.php Wikipedia : Áreas lingüísticas do galego : http://gl.wikipedia.org/wiki/%C3%81reas_ling%C3%BC%C3%ADsticas_do_galego
