სახმელეთო იმპერია აქემენიანთა ირანი (ძვ.წ VI-IV სს.)
- 2. ბევრი რამ აქემენიანთა იმპერიულ მმართველობაში მისაბაძი აღმოჩნდა ალექსანდრე მაკედონელისათვის. კიროს II დიდი / იმპერიის შექმნა ასურეთის იმპერიის განადგურების შემდეგ (ძვ.წ 614/12) იწყება სპარსული ტომების დომინირებისეპოქა. დინაასტიის დამფუძნებელი იყო აქემენი , რომელიც მეთაურობდა სპარსულ ტომებს.
- 3. ძვ.წ 558 წელს სპარსულ-აქემენურ სამეფოს სათავეში ჩაუდგა აქემენის შთამომავალი კიროს II დიდი (ძვ.წ 558-530 ) ძვ.წ 550 წელს დაამარცხა მიდიელები და მალე შემოიერთა მიდიის ტერიტორიები. ძვ.წ 539 წელს დაიპყრო ბაბილონი. კიროსმა ებრაელები იხსნა „ბაბილონური ტყვეობიდან“და სამშობლოში დააბრუნა, ასევე გამოუყო სახსრები იერუსალიმის ტაძრისაღსადგენად. სწორედ ამის გამო ის ერთადერთი არაებრაელი მეფეა , რომელსაც ბიბლიაში დიდი პატივით მოიხსენიებენ. კიროსმა მიიღო გადაწყვეტილება იმპერიის ფარგლებში „რელიგიური ავტონომიის“შემოღებაზე - კაცობრიობის ისტორიაშიპირველად ეს ნაბიჯი კიროსმა გადადგა. რომშიიყო ასეთი წესი „religiolicita” ანუ სახელმწიფო რელიიგის გარდა “დაშვებული რელიგია „ . კიროსმა შეძლო ერთმანეთთან შეერწყა გამარჯვებულთა და დამარცხებულთა წეს-ჩვეულებები. აქემენთა იმპერიაში სამხედრო თემებად ცხოვრობდნენ მათ მიწებსკი არენდატორებიამუშავებდნენ. კიროს II ის მემკვიდრის, კამბისეს II ის ( ძვ.წ 530-522 ) დროს დაიპყრეს უამრავი ქვეყანა მათ შორის ეგვიპტე მცირე ხნით. ისინი ცენტრალური აზიიდან მაკედონიამდე აკონტროლებდნენ ტერიტორიას . დარისო I-მა (ძვ.წ 522 – 486 ) მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციულ- ფინანსურირეფორმებიჩაატარა . დარიოსმა სახელმწიფო დაყო ადმინისტრაციულ-საგადამხდელოორგანოებად , რომლებსაც სატრაპები ეწოდებოდა . ბერძენი ისტორიკოსი , ჰეროდოტე ჩამოთვლის 20 სატრაპიას და 70 ხალხს . მე-19 სატრაპიაშიშედიოდა კოლხეთისსამეფოს სამხრეთ
- 4. ნაწილი .(მთლიანად კოლხეთის დაპყრობა ვერ შეძლეს , კოლხეთის სამეფო კი ნებაყოფლობით ხარკს იხდიდა .) ახალი ადმინისტრაციულიოლქების სათავეშიიდგნენ სატრაპები. დარიოსის რეფორმების შემდეგ ადმინისტრაციულ პოსტებზე სპარსელები ინიშნებოდნენ. სატრაპებს ეკისრებოდათ სამოქალაქო ფუნქციები. მხედარმთავრები უშუალოდ მეფეს ემორჩილებოდნენ. არსებობდა საიდუმლო პოლიცია და მეფე მათი დახმარებით ყველას აკონტროლებდა. აქემენიანთა იმპერიის არსებობა ძირითადად არმიაზე იყო დამოკიდებული . არმიის ბირთვს შეადგენდა 10 ათასი „უკვდავი“ მეომარი , რომლების წარმოადგენდნენ მეფის პირად გვარდიას. დარიოსმა საკუთარი თავი „მეფეთ მფედ“ და „მთელი ქვეყნიერების მეფედ“ გამოაცხადა. აქემენიანთა სატახტო ქალაქი იყო პერსეპოლისი. მათი რელიგია იყო ზოროასტრიზმი , რომელიც ზარათუშტამ იქადაგა, იყენებდნენ არამეულ ენას. სპარსელებიმიიჩნევდნენ , რომ მათი სრული ბატონობის დასამყარებლად საჭიროიყო ბალკანეთის ნახევარ კუნძულზე ბერძნულიქალაქ - სახელმწიფოების დამორჩილებაც,რომელთა შორის უძლიერესები ათენიდა სპარტა იყვნენ. დარიოსმა და ქსერქსემ ( ძვ.წ 486- 465) ბერძენთა წინააღმდეგ, რომლებშიც დამარცხდნენ ... ძვ.წ 490 წელს მარათონის . ძვ.წ480 სალამინის საზღვაო, ძვ.წ 479 პლატეასთან და მიკალის კონცხთან .
- 5. ბერძნებმა გაიმარჯვესდა აიძულეს სპარსელებიუარი ეთქვათ საბერძნეთის დაპყრობის გეგმაზე . მათ შორის ძვ.წ 449 წელს ხელშეკრულება დაიდო. ძვ.წ 334წელს ბერძნულ-მაკედონური არმია შეიჭრა აქემენიანთა სახელმწიფოს საზღვრებშიდა რამდენიმე წელიწადში აქემენიანთა იმპერია განადგურდა.