狠狠撸

YAZILIM S?REC?NDE ?NSAN
B?LG?SAYAR ETK?LE??M?

Genel kavramlar;
Yaz?l?m mühendisli?i ; tasar?m sürecinin yap?s?n?n
anla??lmas?n? ve bu tasar?m sürecinin etkile?imli sistem
tasar?m? i?erisindeki etkinli?ini belirlemeye ?al???r.
Kullan?labilirlik mühendisli?i; genel olarak insan bilgisayar
etkile?imi, ?zel olarak yüksek kullan?labilirli?e sahip kullan?c?
dostu insan bilgisayar ara yüzlerinin tasar?m?nda baz al?nacak
kriterlerin belirlenmesiyle ilgilenen bir aland?r.

Genel kavramlar;
Tasar?m Mant???; tasar?m mant???,bilgisayar sistemi
tasar?m?nda yap?sal ya da mimarisel ve i?levsel ya da
davran??sal olarak neden b?yle bir yol izlendi?inin bilgisidir.
Mü?teri (Customer); ?rünle ilgili istekleri belirleyen ki?i/grup
Tasar?mc? ( Designer); ?rünü geli?tirmekle sorumlu ki?i/grup

Yaz?l?m Ya?am D?ngüsü
? Yaz?l?m geli?tirme sürecindeki aktiviteleri belirleme giri?imidir.
? Bir yaz?l?m ürünün geli?imde; ürün ile ilgili gereksinimleri
belirleyen mü?teri ve ürünü tedarik eden tasar?mc? olmak
üzeri 2 temel ??e vard?r.
? Ayr?ca, tasar?m ?irketinden ürünü talep eden mü?teri ile
ürünün nihai kullan?c?s? olan mü?terinin ayr?m?n? yapmak ?ok
?nemlidir.

Yaz?l?m Ya?am D?ngüsündeki
Aktiviteler
Mimari
Tasar?m
Gereksinimleri
Belirleme
Detayl?
Tasar?m
Kodlama ve
Birim Saati
Tümle?tirme
ve Sistem
Saati
Kurulum ve
Bak?m

1. Basamak : Gereksinim Belirleme
? Gereksinimlerinin belirlenmesi a?amas?nda, tasar?mc? ve
mü?teri nihai sistemden ne beklenildi?i ile ilgili bir a??klama
yakalamaya ?al???r.
? Bu daha sonraki aktivitelerde belirlenecek olan sistemin
beklenen hizmetleri nas?l kar??layaca??ndan sorusundan
farkl?d?r.
? Bu a?ama; mü?teriden nihai ürünün faaliyet g?sterece?i i?
?evresi ya da alan? bilgisinin ??kar?lmas?n? i?erir.
? Beklentilerin kararla?t?r?lmas? kullan?c?n?n dilinde yap?l?r.
Tasar?m s?ras?nda ise sistematik olarak yaz?l?m diline ?evrilir.
Bu ?evrim ba?ar?l? tasar?m?n anahtar?d?r.

2. Basamak : Mimari Tasar?m
? Mimari tasar?mda sistemden beklenen g?revlerin nas?l yerine
getirilece?i üzerinde durulur.
? Bu a?amadaki ilk aktivite sistemin yüksek bir seviyede
bile?enlerine ayr??t?r?lmas?d?r
? Bu ayr??t?rmada, sistem bile?enlerinin sa?lad??? hizmetler gibi
i?levsel gereksinimler kadar sistemin ?al??aca?? ortamdan
kaynaklanan etkinlik, güvenirlik, süre k?s?tlamalar? gibi
i?levsel olmayan gereksinimleri de dikkate almak gerekir.
? ? Mimari tasar?mda sadece sistem bile?enlerinin hangi
hizmetleri sunaca?? de?il, ayr?ca ayr? bile?enler aras?ndaki
etkile?imler ve payla??lacak kaynaklar da belirlenir.

3. Basamak : Detayl? Tasar?m
? Mimari tasar?mda belirlenen bile?enlerin ger?ekle?tirece?i
g?revlerin detayland?r?lmas?d?r.
? Detayl? tasar?mda sistem bile?enlerin ?zellikleri bir
programlama dilinde tasarlanacak kadar detayland?r?lmal?d?r.
? Bir?ok detay tasar?m modeli aras?ndan fonksiyonel olmayan
gereksinimleri de kar??layan detay tasar?m? se?mek uygun
olacakt?r.

4. Basamak : Kodlama ve Birim Testi
? Sistemin bile?enlerinin detayl? tasar?m?n?n ard?ndan sonra
bile?enlerin ger?ekle?tirdi?i g?revler i?letilebilir programlama
dilinde ifade edilir buna kodlama denir.
? Kodlaman?n ard?ndan mimari tasar?mda belirlenen test
?l?ütlerine g?re bile?enin üstlendi?i g?revi do?ru olarak
yerine getirip getirmedi?i test edilir. (Birim Testi)

5. Basamak : Bütünle?tirme ve
Sistem Testi
? Her bir bile?en test edilip kendisinden beklenen g?revi yeterli
olarak yerine getirdi?inden emin olunduktan sonra tüm
bile?enler mimari tasar?mda belirtildi?i gibi birle?tirilir.
? Bir sonraki test, sistemin do?ru olarak ?al??t???n? ve
kaynaklar?n uygun olarak payla??ld???n? anlamak i?in yap?l?r.
? Son sistemin baz? otoritelerce sertifikasyonu gerekebilir.
? ISO9241: ofis ortamlar?ndaki i? istasyonlar?n?n kullan??l?l?k sertifikas?

6. Basamak : Kurulum ve Bak?m
? Sistemin kabul testlerini ge?i?inden sonra ger?ek ortama
kurulumu ve anla?malar ?er?evesinde bak?m a?amas?na
ge?i?i ba?lar.
? ?rünün teslim edilmesinden sonra, tasar?mc?dan sistemin
yeni bir versiyonun tasarlanmas? istenene ya da ürünün
kullan?mdan kademeli olarak ?ekilmesine kadar sistem ile
ilgili tüm i?ler bak?m kategorisi alt?nda dü?ünülür.
? Bu a?amada sistemde var olan ve ?imdiye kadar yap?lan
a?amalarda g?zden ka?an hatalar düzeltilir.
? Sistem ve bile?enlerinin revizyonu yap?l?r.
? Ya?am d?ngüsünün büyük b?lümü bak?mdan olu?ur.

Ge?erlilik ve Do?rulama
? Ya?am d?ngüsü boyunca tasar?m?n hem kullan?c?n?n
isteklerine cevap vermesi hem de tamamlanm?? ve i?sel
tutarl??? sa?l?yor olmas? gerekir. Bu kontroller s?ras?yla
ge?erlilik ve do?rulama olarak adland?r?l?r.
? Boehm, ge?erlilik ve do?rulama aras?ndaki fark? kullan??l? bir
tarifle ?zetlemi?tir. Ge?erlilik do?ru ?eyin tasarlanmas?;
Do?rulama ise bir ?eyin do?ru tasarlanmas?d?r.

Ge?erlilik ve Do?rulama
? Do?rulama, genellikle tek ya?am d?ngüsünde veya ard???k iki
aktivite aras?nda meydana gelir. ?rünün do?ru ve düzgün
olarak tasarlanmas?d?r. Do?rulaman?n ispat? matematiksel
dilin yap?s?na ve anlam?na dayand??? i?in formal olarak
yap?lmaktad?r.
? Ge?erlilik, ürünün kabul edilebilir olarak tasarlanmas?d?r.
Ge?erlilik do?rulamaya g?re daha ?zneldir. Ge?erlili?in
temelinde kullan?c?n?n ger?ek dünya ile ilgili gereklilikleri
vard?r.

Formalite Bo?lu?u
? Do?al dilde ifade edilen gereksinimlerin kar??lan?p
kar??lanmad???n? objektif olarak kontrol etmek ?ok zordur.
Sonu? olarak, do?al dile ?zgü durumlarla, net ve planlanm??
geli?tirme süreci sonucunda olu?acak ger?ek durumlar
aras?nda mutlaka bir kayma olacakt?r. = “formalite bo?lu?u”
Ger?ek
gereksinimler
ve k?s?tlamalar
Formalite bo?lu?u

Y?netim ve S?zle?me Konular?
? Yaz?l?m ya?am d?ngüsü daha ?ok yaz?l?m?n teknik konular?yla
ilgilenirken, zaman k?s?tlamalar?, ekonomiklik gibi tasar?m?n
y?netimsel konular? bu süre? i?erisinde ?ok da ?nemli de?ildir.
? Sistemin geli?imsel faaliyetleri d???nda sistemin pazarlana
bilirli?i, personel e?itimi ve yeterlilik düzeyi gibi y?netimsel
ihtiya?lar daha geni? bir perspektifte ele al?nmal?d?r.
-Program?n bitirilece?i zaman,
-Ekonomik harcamalar,
-Personelin e?itim ihtiyac?,
gibi kullan?c? ile tasar?mc? aras?nda imzalanan anla?ma
kapsam?ndaki konular? i?erir.

Y?netim ve S?zle?me Konular?
? -Program?n bitirilece?i zaman,
-Ekonomik harcamalar,
-Personelin e?itim ihtiyac?,
gibi kullan?c? ile tasar?mc? aras?nda imzalanan anla?ma
kapsam?ndaki konular? i?erir.
? Kullan?c? ile tasar?mc? aras?nda anla?ma imzalanmas? hukuki
a??dan yarar sa?lasa da etkile?imli sistemlerin tasar?m?nda
zorluk ya?anmamas? i?in anla?ma konular?nda esneklik
sa?lanmas? fayda sa?lar.

Etkile?im Sistemler ve Yaz?l?m
Ya?am D?ngüsü
? Geleneksel yaz?l?m mühendisli?i ya?am d?ngüsü büyük
yaz?l?m sistemlerine bir zemin olu?turmak i?in 1960’larda ve
1970’lerde ortaya ??kt?.
? 1970'lerin sonlar?nda ki?isel bilgisayar?n ??kmas?, geni? bir
kitle taraf?ndan kabul g?rmesi ve ard?ndan gelen büyük ticari
ba?ar?s?yla ; bugün herhangi bir sistemin ba?ar?s? i?in hayati
?nem ta??yan kolay kullan?ml? daha modern ve daha
etkile?imli sistemler geli?tirilmeye ba?land?.

Etkile?im Sistemler ve Yaz?l?m
Ya?am D?ngüsü
? Tasar?mlar?n kullan??l?l???n?n art?r?lmas? i?in;
– Sistem devingen geli?tirilmeli ve kullan?c?lar?n etkile?imi
g?zlemlenip de?erlendirilmeli.
– Bu deneme ortamlar? ger?ek ortama olabildi?ince yak?n
olmal?.
? John Carroll: sistemin ?ok ince bir detay? kullan??l?l???n?
etkileyebilir. Bu yüzden, kaba tahminlerin ger?ek ortamda
?al??acak sistemin kullan??l?l???na katk?s? olmayacakt?r

Etkile?imli Sistemler i?in Ya?am
D?ngüsü
Mimari
Tasar?m
Gereksinimleri
Belirleme
Detayl?
Tasar?m
Kodlama ve
Birim Saati
Tümle?tirme
ve Sistem
Saati
Kurulum ve
Bak?m

Kullan?labilirlik
? Bir uygulamada belirlenen i?lerin kullan?c?lar taraf?ndan,
gerekli e?itimin ve teknik deste?in verilmesinin ard?ndan,
uygun ?evre ko?ullar?nda kolayl?kla ve etkili bi?imde
kullan?labilmesi olarak tan?mlanabilmektedir .

Kullan?labilirlik Mühendisli?i
? Bir ürünün kullan?labilirli?ini de?erlendirebilmek i?in hangi
kriterler kullan?lacak? sorusuna cevap arar.

? Geli?tirilecek sistemin kullan?labilirli?ini ?l?ebilmek i?in,
kullan?c?-sistem etkile?imine yo?unla?an “Kullan?labilirlik
?artnamesi” olu?turulur.
?zellik: Geriye d?nük hata kurtar?m?
?l?ülen davran??: Hatal? bir program ak???n? geri alma
?l?üm metodu: Hatal? program durumunu geri alabilmek i?in gerekli
kullan?c? eylemi say?s?
?u anki düzey: ?u anda bu i?leve sahip bir ürün yok
En k?tü durum: Hatadan kurtulabilmek i?in ka? ad?m gerekiyorsa
Planlanan düzey: En fazla 2 eylem
En iyi düzey: Tek bir vazge?me i?lemi

ISO 9241 kullan?labilirlik standartlar?
- Etkinlik: Yapmak istedi?ini ba?arabildin mi?
-Verim: Yapaca??n i?lemi bo?a ?aba sarf etmeden yapabildin
mi?
-Memnuniyet: Sürecin ho?nutluk düzeyi ne?

ISO 9241 ‘ten baz? metrikler
Kullan?labilirlik Etkinlik Verim
Memnuniyet
kriterleri ?l?ümleri ?l?ümleri ?l?ümleri
G?rev i?in Ama?lar?n ger?ekle?me G?revi zaman?nda Memnuniyet
uygunlu?u yüzdesi tamamlama i?in ?l?üt
Yetkin personel Kullan?lan etkili Uzman kullan?c?yla Gü? ?zellikleri
i?in uygunlu?u ?zelliklerin say?s? kar??la?t?r?ld???nda i?in memnuniyet
verimlilik düzeyi ?l?e?i
??renilebilirlik ??renilen i?levlerin ??renme i?in ??renme kolayl???
yüzdesi gerekli zaman i?in ?l?ek
Hata tolerans? Hatalar?n ba?ar?yla Hatalar? düzeltmek Hatalar? düzeltmek
düzeltilme yüzdesi i?in harcanan zaman i?in ?l?ek

? Kullan?labilirlik testleri en uygun bi?imde ?nsan Bilgisayar
Etkile?imi ara?t?rmalar? i?in kurulmu? olan laboratuvarlarda
yap?lmal?d?r.

Kullan?labilirlik Mühendisli?i ile ilgili
problemler
? Deneyimler sonucu olu?an ve tasar?m sürecinin ba??nda
belirlenen metrikler. Ger?ek ortamda uyguland???nda
farkl?sonu?lar ??kabilir.
? ?ok k?s?tl? durumlar i?in ?ok k?s?tl? kullan?c? davran??lar?na
dayan?r.
? Kullan?labilirlik de?il, geli?tirilen baz? metrikler kar??lan?yor
asl?nda tasar?mc? ne zaman hangi eylem ya da durumun
olaca??n? kestiremeyebilir.

? Her ge?i?te son ürünün biraz daha olgunla?mas?...
? Prototiplendirme türleri:
– At?lacak (throw away);
? Geli?tirilen bir prototip sonucu elde edilen tasar?m
bilgilerinden faydalan?l?r fakat geli?tirilen prototip ilerki safhalarda
kullan?lmaz.
– Art?r?ml? (Incremental);
? Son ürünle ilgili genel bir bak?? a??s? var. Her yinelemede
ayr? bir alt bile?en geli?tirilir.

Prototiplendirme türleri:
? – Evrimsel (Evolutionary);
? Prototip at?lmaz, sonraki itarasyon bunun üzerine in?a
edilir. Son ürün, her itarasyonda biraz daha olgunla?arak
olu?ur.
? Prototiplendirme etkile?imli sistemlerde de ger?ek
kullan?c?n?n yakla??mlar?n? g?rebilmek a??s?ndan ?nemlidir

Prototiplendirme problemleri:
? Prototiplendirme problemleri:
– Y?netici a??s?ndan;
? Zaman k?s?t?
? Planlama gü?lü?ü
? Fonksiyonel olmayan ?zellikler prototiplendirmede
genelde g?z ard? edilir.
? S?zle?meler; prototipleme legal bir s?zle?me i?in
temel olamaz. Prototiplendirme sonu?lar?n?n ba?lay?c?l???
olabilmesi i?in d?kümantasyonu sa?lan?p anla??lmas? gerekir.

Prototiplendirme teknikleri:
? Hikaye Kartlar?
? Bilgisayar sisteminde olmayabilir. Sistemin ak???n?n yada
etkile?im noktalar?n?n hikaye edilmesi
? Limitli i?leve sahip simülasyonlar
? Uygulaman?n ?al??mas?n? daha iyi g?sterebilir. Etkile?im
fazlad?r.
? ?st düzey programlama deste?i
? UIMS(UserInterfaceManagementSystem), arka tarafta
i?leyecek sistem i?levlerinden ba??ms?z ve sunum taraf?n?n
geli?tirilmesi.

Faydalar?;
? Tasar?m ekibinin verilen tasar?m kararlar?ndan,
sebeplerinden, alternatiflerinden haberi olur.
? Bilgi birikimi sa?lan?r. Bir proje ekibinin kar??la?t??? durumlar
kar??s?nda ald??? kararlar, bir ba?ka ekibe yol g?sterebilir.
? Bir tasar?m?n gerek?eleri ortaya konurken, üzerinde biraz
daha dü?ünülmü? ve irdelenmi? olur

? HCI a??s?ndan faydalar?;
? Tasar?m alternatiflerinin kar??la?t?r?lmas? ve se?im kriterlerinin
payla??lmas?.
? Tasar?mc?n?n herhangi bir ?ekilde g?remedi?i ??züm
alternatiflerinin ortaya ??kmas? sa?lanabilir.

Tasar?m Mant??? Türleri
? Sürece odaklanan;
– Rittel’in IBIS (issue-based information system) stili temel
(tasar?m g?sterimi & diyalog planlamas?)
– Tasar?m toplant?lar?nda, üzerinde durulan konular ve al?nan
kararlar?n kaydedilmesinde kullan?l?yor.
– Farkl? ürünler i?in kullan?labilecek ?ekilde tasar?m bilgisinin
genelle?tirilmesinden ziyade, o ürüne ?zel karar sürecini
kaydeder.

? Yap?ya odaklanan;
– Bir tasar?m projesindeki tasar?m alternatiflerinin
yap?salla?t?r?lmas?na vurgu yapar
– Yap?ya odakland??? i?in tasar?m toplant?s?nda sorulan
sorular?n ayn?s? kullan?lmak zorunda de?il
– Anahtar; do?ru sorular?n olu?turulmas? ve se?enekleri
de?erlendirebilmek i?in gereken do?ru kriterlere karar
verilmesi.(QOC notasyonu)

? Psikolojik;
– Tasar?mc?lar?n sistemin desteklemesi gerekti?ine inand?klar?
g?revleri kaydedip, daha sonra bu g?revleri yerine getirecek
sistemi geli?tirmeleri ile i?ler.
– Tasar?mc?lar sistem kullan?c?lar?n?n g?zlemlenmesinde
kullan?lacak g?revler i?in bir tak?m senaryolar ?nerirler.
– Kullan?c? g?zlemleri, sistemin o versiyonunun ger?ek
tasar?m? i?in gereken bilgiyi sa?lar.
– Tasar?mc?n?n ?nemli g?revlerle ilgili varsay?mlar?n?n
sonu?lar?, ger?ek kullan?ma kar?? de?erlendirilerek, tasar?m?
?ekillendirme ve geli?tirme ?nerilerinde kullan?l?r

狠狠撸

Yaz?l?m mühendisli?inde i?nsan bilgisayar etkile?imi

More Related Content

Yaz?l?m mühendisli?inde i?nsan bilgisayar etkile?imi