�ݺ�ߣ

Монголчуудын ёсМонголчуудын ёс
суртахуунысуртахууны
харилцааны уламжлалхарилцааны уламжлал
Ш.ГанбатШ.Ганбат ((Ш.ОтгонбилэгийнШ.Отгонбилэгийн
нэрэмжит Технологийннэрэмжит Технологийн
сургуулийн профессорсургуулийн профессор))

АгуулгаАгуулга

Нэг.Нэг. Т рийн албаны йлө үТ рийн албаны йлө ү ажилЛАгаа
т ний р д нгийн шалгуурүү ү үт ний р д нгийн шалгуурүү ү ү

Хоёр.Хоёр. Т рийн албанд хууль эрхөТ рийн албанд хууль эрхө
з йн болон ёсүз йн болон ёсү суртаХУУНЫ хэмсуртаХУУНЫ хэм хэмжээгхэмжээг
хослон хэрэгж лэх шаардлагаүүхослон хэрэгж лэх шаардлагаүү
 Гурав.Гурав. Монголчуудын ёсМонголчуудын ёс
суртахууны харилцаанысуртахууны харилцааны
уламжлалыг т рийн албаны йлө үуламжлалыг т рийн албаны йлө ү
ажиллагаанд хэрэглэх ньажиллагаанд хэрэглэх нь

Нэг. Төрийн албаны үйлНэг. Төрийн албаны үйл
ажиллагаа, түүний шалгууражиллагаа, түүний шалгуур
 Монголын ард т мний эрхэм зорилгыгүМонголын ард т мний эрхэм зорилгыгү
ндсэн хуульд:үндсэн хуульд:ү
- Х м нлэгү үү- Х м нлэгү үү
- Иргэний- Иргэний
- Ардчилсан- Ардчилсан
нийгэмийг цогцлуулан х гж лэх гэжө үүнийгэмийг цогцлуулан х гж лэх гэжө үү
заасан.заасан. ((Монгол улсын ндсэн хуулийнүМонгол улсын ндсэн хуулийнү
оршил хэсгээсоршил хэсгээс))
 Дээрх зорилго нь т рийн аль ч шатныөДээрх зорилго нь т рийн аль ч шатныө
байгууллагын эрхэмлэх нэт з йл м н.ү ү өбайгууллагын эрхэмлэх нэт з йл м н.ү ү ө

А. Хүмүүнлэг нийгмийн мөн чанарА. Хүмүүнлэг нийгмийн мөн чанар
юу вэ?юу вэ?
 Т рийн байгууллагын ажлын эцсийн рө үТ рийн байгууллагын ажлын эцсийн рө ү
д н:үд н:ү
 Х ний х гжлийн т вшингээрү ө үХ ний х гжлийн т вшингээрү ө ү
 Т р, иргэн хоёрын х м нлэгө ү үүТ р, иргэн хоёрын х м нлэгө ү үү
харилцаагаархарилцаагаар
 Т рийн йлчилгээний х ртээмж,ө ү үТ рийн йлчилгээний х ртээмж,ө ү ү
чанараарчанараар
 Т рийн байгууллагын йл ажиллагааныө үТ рийн байгууллагын йл ажиллагааныө ү
рэг хариуцлагаар тодорхойлогдоно.үүрэг хариуцлагаар тодорхойлогдоно.үү

Б. Иргэний нийгмийн агуулга юуБ. Иргэний нийгмийн агуулга юу
вэ?вэ?
 Т рийн эсвэл аль нэг нам, эвслийнөТ рийн эсвэл аль нэг нам, эвслийнө
нийгэм байгуулахг й, иргэдийн рсдийхү өөнийгэм байгуулахг й, иргэдийн рсдийхү өө
нь нийгэм байгуулах нь ндсэн хуулийнүнь нийгэм байгуулах нь ндсэн хуулийнү
зэл санаа м н.ү өзэл санаа м н.ү ө
 Иргэд улс т р, олон нийтийн болон ажөИргэд улс т р, олон нийтийн болон ажө
ахуйн байгууллага байгуулах ньахуйн байгууллага байгуулах нь
ч л тэй байна.ө өөч л тэй байна.ө өө
 Т р иргэн хоёр тэгш эрхтэй субъектөТ р иргэн хоёр тэгш эрхтэй субъектө
байна.байна.
 Т рийн хэргийн лэмж хэсгийг иргэнийө үТ рийн хэргийн лэмж хэсгийг иргэнийө ү
нийгмийн байгууллагуудад шилж лжүүнийгмийн байгууллагуудад шилж лжүү
((хариуцуулаххариуцуулах)) ажилланаажиллана

В. Ардчилсан нийгмийн мөнВ. Ардчилсан нийгмийн мөн
чанар юу вэ?чанар юу вэ?
 Эрх ч л нь б х нийгэмд хамаатай байх,ө өө үЭрх ч л нь б х нийгэмд хамаатай байх,ө өө ү
р р хэлбэл хэн ч гэсэн ямар нэгэнөө өөр р хэлбэл хэн ч гэсэн ямар нэгэнөө өө
дарамтг йгээр ч л т сонголт хийх боломжтойү ө өөдарамтг йгээр ч л т сонголт хийх боломжтойү ө өө
байх.байх.
 Амьдралын дээд, дунд, доод т вшинийүАмьдралын дээд, дунд, доод т вшинийү
ялгаанаас т дийг й эрдэм боловсрол, ажилө үялгаанаас т дийг й эрдэм боловсрол, ажилө ү
мэргэжил, нас х йс, ндэс язгуур, улс т р,ү ү өмэргэжил, нас х йс, ндэс язгуур, улс т р,ү ү ө
шашин ш тлэгийн ялгаанаас л хамаарч тэгшү үшашин ш тлэгийн ялгаанаас л хамаарч тэгшү ү
эрх эдлэх боломжтой байхэрх эдлэх боломжтой байх
 Ард т мэн рсд рийнх т л засаглалыгү өө өө өө өө ө өөАрд т мэн рсд рийнх т л засаглалыгү өө өө өө өө ө өө
байгуулж хэрэгж лэн хяналт тавихүүбайгуулж хэрэгж лэн хяналт тавихүү
Жич: Монгол улсад засгийн б х эрх ард т мнийү үЖич: Монгол улсад засгийн б х эрх ард т мнийү ү
мэдэлд байна.мэдэлд байна. (( ндсэн хуулийн 3-р з йлийнү үндсэн хуулийн 3-р з йлийнү ү
нэгээснэгээс))

Төрийн албаны үйл ажиллагааныТөрийн албаны үйл ажиллагааны
шалгууршалгуур
 А. Гол шалгуурА. Гол шалгуур
 Зохион байгуулалтын б тцийн оновчтой байдалүЗохион байгуулалтын б тцийн оновчтой байдалү ((т рийнөт рийнө
байгуулагуудын удирдлагын менежмент нь зохионбайгуулагуудын удирдлагын менежмент нь зохион
байгуулалтын з в б тэцтэйгээ тохирсон, уян хатан байхө үбайгуулалтын з в б тэцтэйгээ тохирсон, уян хатан байхө ү ))
Жишээ нь: Тухайн байгууллагын онцлог, х рэх р д ндү ү үЖишээ нь: Тухайн байгууллагын онцлог, х рэх р д ндү ү ү
тохирсон, н сэр биш, олон шат дамжлагаг й байх.ү үтохирсон, н сэр биш, олон шат дамжлагаг й байх.ү ү
 йл ажиллагааны р д нҮ ү үйл ажиллагааны р д нҮ ү ү ((т рийн йлчилгээ ньө үт рийн йлчилгээ ньө ү
х ртээмжтэй, шуурхай, чанартай, х нд сурталг й,ү ү үх ртээмжтэй, шуурхай, чанартай, х нд сурталг й,ү ү ү
авилгал хээл хахуулиас ангид байхавилгал хээл хахуулиас ангид байх))
 Хэвтээ болон босоо чиглэлд ажиллах чадварХэвтээ болон босоо чиглэлд ажиллах чадвар ((дээд дооддээд доод
т вшний байгууллагатай харилцах чадвар адилүт вшний байгууллагатай харилцах чадвар адилү
зиндааны байгууллагуудтай хамтарч ажиллаж буйзиндааны байгууллагуудтай хамтарч ажиллаж буй
байдалбайдал))

Б. Гол бус шалгуурБ. Гол бус шалгуур
 Т рийн байгууллагууд ямагт ,,суралцагчөТ рийн байгууллагууд ямагт ,,суралцагчө
байгууллага” байх.байгууллага” байх.
 Т рийн байгууллагууд ргэлж нээлттэйө үТ рийн байгууллагууд ргэлж нээлттэйө ү
ажиллахажиллах ((РРRR буюу олон нийттэйбуюу олон нийттэй
харилцах талаар ахиц рчл лт байнгаөө өхарилцах талаар ахиц рчл лт байнгаөө ө
хийххийх))
 Т рийн байгууллагууд б х т вшиндээө ү үТ рийн байгууллагууд б х т вшиндээө ү ү
соёл, нэт з йлсийн систем бий болгожү үсоёл, нэт з йлсийн систем бий болгожү ү
ажиллах.ажиллах.
 Т рийн байгууллагууд мэдээлэлөТ рийн байгууллагууд мэдээлэлө
технологийн ололтыг р д нтэй ашиглах.ү үтехнологийн ололтыг р д нтэй ашиглах.ү ү

Төрийн байгууллагын үйлТөрийн байгууллагын үйл
ажиллагааны бүдүүвчажиллагааны бүдүүвч

Төрийн байгууллагынТөрийн байгууллагын ((ажилтаныажилтаны))
ажлын ба нийгмийн үнэлэмжажлын ба нийгмийн үнэлэмж
1.1. Т рийн хууль, тогтоомжийн х рээндө үТ рийн хууль, тогтоомжийн х рээндө ү
байгаа эсэхбайгаа эсэх ((хууль тогтоомжийн дагуухууль тогтоомжийн дагуу
биш бол ,,шударга бус” нэр авч олонбиш бол ,,шударга бус” нэр авч олон
т мний нэлэмж буурнаү үт мний нэлэмж буурнаү ү ))
2.2. Нийгмийн ёс суртахуунд нийцэжНийгмийн ёс суртахуунд нийцэж
байгаа эсэхбайгаа эсэх ((нийгмийн ёс суртахуунднийгмийн ёс суртахуунд
харшилбал худалч, муу, хариуцлагаг йүхаршилбал худалч, муу, хариуцлагаг йү
зэрэг нэр авназэрэг нэр авна))

Хоёр. Төрийн албанд хууль эрхХоёр. Төрийн албанд хууль эрх
зүйн болон ёс суртахуунызүйн болон ёс суртахууны
хэмжээг хослон хэрэгжүүлэххэмжээг хослон хэрэгжүүлэх
шаардлагашаардлага

Бичигдсэн хэм хэмжээний агуулгаБичигдсэн хэм хэмжээний агуулга
юу вэ?юу вэ?
 Т рийн хууль тогтоомжөТ рийн хууль тогтоомжө
- ндсэн хуульҮ- ндсэн хуульҮ
- Салбарын эрх з йн баримт бичг дү үү- Салбарын эрх з йн баримт бичг дү үү
- Т рийн албан хаагчийн ёс з йн д рэм г.мө ү ү- Т рийн албан хаагчийн ёс з йн д рэм г.мө ү ү
 Орон нутгийн журам, д рэмүОрон нутгийн журам, д рэмү
- Аймаг орон нутгийн хэмжээнд м рд х журамө ө- Аймаг орон нутгийн хэмжээнд м рд х журамө ө
- Эрдэнэтч дийн эрмэлзэх нэт з йл г.мүү ү ү- Эрдэнэтч дийн эрмэлзэх нэт з йл г.мүү ү ү
 Байгууллагын шийдвэрБайгууллагын шийдвэр
- Байгууллагын дотоод журам- Байгууллагын дотоод журам
- Ажлын байрны тодорхойлолт- Ажлын байрны тодорхойлолт
- Байгууллагын имижийг тодорхойлох- Байгууллагын имижийг тодорхойлох
шийдвэр д г.мүүшийдвэр д г.мүү

Бичигдээгүй хэм хэмжээнийБичигдээгүй хэм хэмжээний
агуулга юу вэ?агуулга юу вэ?
 Х н т р лхтний ёс суртахууны эрхэмү ө өХ н т р лхтний ёс суртахууны эрхэмү ө ө
чанарууд жишээлбэл: Шударга ёс, азчанарууд жишээлбэл: Шударга ёс, аз
жаргал, нинжин сэтгэл г.мжаргал, нинжин сэтгэл г.м
 Нийгмийн ёс суртахууны байдал т л в.ө өНийгмийн ёс суртахууны байдал т л в.ө ө
((Нийгмийн харилцааны эерэг с р гө өНийгмийн харилцааны эерэг с р гө ө
талууд, жишээ нь: Ёс суртахууны нэтүталууд, жишээ нь: Ёс суртахууны нэтү
з йлс, ёс суртахууны доройтол г.мүз йлс, ёс суртахууны доройтол г.мү ))
 ндэсний ёс суртахууны харилцаагҮндэсний ёс суртахууны харилцаагҮ
вл н х гж лэх асуудалө ө ө үүвл н х гж лэх асуудалө ө ө үү ((т рийн албанөт рийн албанө
хаагчид т рийн албыг нг рс н еэс ньө ө ө ө үхаагчид т рийн албыг нг рс н еэс ньө ө ө ө ү
улбаалан авч явахулбаалан авч явах))

Хослон хэрэгжүүлэх шаардлагаХослон хэрэгжүүлэх шаардлага
Эрх з йн хэм хэмжээүЭрх з йн хэм хэмжээү
- Ажлын чанар, р д нг дээшл лэхү ү үүАжлын чанар, р д нг дээшл лэхү ү үү
- Ажлаа т рийн шаардлагын дагуу явуулахөАжлаа т рийн шаардлагын дагуу явуулахө
- Ажлын нормчлол , стандартыг м рд хө өАжлын нормчлол , стандартыг м рд хө ө
- Ажлаа эрх з йн хэмжээнд зохион байгуулахүАжлаа эрх з йн хэмжээнд зохион байгуулахү
Ёс суртахууны хэм хэмжээЁс суртахууны хэм хэмжээ
- Ажлаа нийгэмд зориулж уян хатан зохион байгуулахАжлаа нийгэмд зориулж уян хатан зохион байгуулах
- Нийгмийн ёс суртахууны байдал, х лээлтэд нийц лэхү үүНийгмийн ёс суртахууны байдал, х лээлтэд нийц лэхү үү
йл ажиллагаа явуулахүйл ажиллагаа явуулахү
Жич: 1. Эрх з йн хэмжээ нь гол т л в албан харилцаандү ө өЖич: 1. Эрх з йн хэмжээ нь гол т л в албан харилцаандү ө ө
хэрэгждэг бол ёс суртахууны хэм хэмжээ нь албан болонхэрэгждэг бол ёс суртахууны хэм хэмжээ нь албан болон
албан бус харилцаанд зэрэг хэрэгждэг.албан бус харилцаанд зэрэг хэрэгждэг.
2. Эрх з йн хэм хэмжээ цаг хугацааны тодорхой хязгаартү2. Эрх з йн хэм хэмжээ цаг хугацааны тодорхой хязгаартү
хэрэгждэг бол ёс суртахууны хэм хэмжээ цаг хугацааныхэрэгждэг бол ёс суртахууны хэм хэмжээ цаг хугацааны
хязгаарлалтг й байдаг.үхязгаарлалтг й байдаг.ү

Хослохгүй зөвхөн эрх зүйн хэмХослохгүй зөвхөн эрх зүйн хэм
хэмжээг сахивал?хэмжээг сахивал?
 З вх н т рийн ажил, алба ярьсанө ө өЗ вх н т рийн ажил, алба ярьсанө ө ө
албархуу нэгэналбархуу нэгэн
 Т рийн албаар далайлгасан нэгэнөТ рийн албаар далайлгасан нэгэнө
 Ёс суртахууны хэм хэмжээнийЁс суртахууны хэм хэмжээний
,,давс” нь багадсан нэгэн болно.,,давс” нь багадсан нэгэн болно.

ТӨРИЙН АЛБАН ХААГЧДЫНТӨРИЙН АЛБАН ХААГЧДЫН
МАНЛАЙЛАХ ЧАДВАРЫН ҮЗҮҮЛЭЛТМАНЛАЙЛАХ ЧАДВАРЫН ҮЗҮҮЛЭЛТ
1. СЭТГЭЛИЙН ТЭНХЭЭТЭЙ БАЙХ 1. СЭТГЭЛИЙН ТЭНХЭЭТЭЙ БАЙХ БУСДЫН ТӨЛӨӨ АЖИЛЛАХ
СЭТГЭЛ ЗҮЙ ЭЗЭМШСЭН, ИРГЭДТЭЙ ХАРИЛЦАХ
ХАРИЛЦААНЫ ЧАДВАРТАЙ, ӨӨРИЙГӨӨ ЗӨВ АВЧ ЯВДАГ,
СУРСАН ЗҮЙЛЭЭ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЧАДВАРТАЙ БАЙХ
2. БИЕ БЯЛДРЫН ХУВЬД МАНЛАЙЛАХ ЭРҮҮЛ МЭНДДЭЭ
АНХААРЧ АЧААЛАЛТАЙ АЖИЛЛАХ ЧАДВАРТАЙ БАЙХ
3. АМЬДРАЛАА АВЧ ЯВАХ ЧАДВАРТАЙ БАЙХ ЦАГИЙГ ЗӨВ
УДИРДАХ, ҮЙЛ ЯВЦЫГ ЗӨВ ДАРААЛУУЛАХ, ЗӨВ ТӨЛӨВЛӨЖ
ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ

4.4. БУСАДТАЙ ХАЬЦАХ ЧАДВАРААР МАНЛАЙЛАХ ЭХЛЭЭД
ӨӨРИЙГӨӨ ХҮНДЭТГЭХ ДАРАА НЬ БУСАДТАЙ ЗӨВ
ХАРЬЦАХ ЭРЭМБИЙГ БАРИМТЛАХ ХЭРЭГТЭЙ. ӨӨРИЙГӨӨ
ХҮНДЭТГЭСЭН АЛБАН ХААГЧ АВЛИГААС АНГИД БАЙЖ
ЧАДНА.
5. ОЮУНЫ ЧАДАМЖААР МАНЛАЙЛАХ МЭДЭЭЛЛИЙГ ЦЭГЦЛЭХ
ЧАДВАР, ГАДААД ХЭЛ СУРАХ ЧАДВАР, БҮХЛЭЭС
ХЭСЭГЧИЛЖ ОЙЛГОХ ЧАДВАР, ЕРӨНХИЙГӨӨС
НАРИЙВЧЛАХ ЧАДВАР, СИСТЕМЛЭГ СЭТГЭЛГЭЭ ЭЗЭМШИХ

Гурав. Монголчуудын ёсГурав. Монголчуудын ёс
суртахууны уламжлалыгсуртахууны уламжлалыг ӨВЛӨНӨВЛӨН
хэрэглэх ньхэрэглэх нь
 Монголын нууц товчоо болон монголынМонголын нууц товчоо болон монголын
т хийн эх сурвалж бичг дэдүү үүт хийн эх сурвалж бичг дэдүү үү
монголчуудын ёс суртахуунымонголчуудын ёс суртахууны
харилцааны нийтлэг зарчим, нэлэмж дү үүхарилцааны нийтлэг зарчим, нэлэмж дү үү
тэмдэглэгдэж ирсэн.тэмдэглэгдэж ирсэн.
 Монголын б х т хэнд ёс суртахууныү үүМонголын б х т хэнд ёс суртахууныү үү
в рм ц харилцаа йлчилж ирсэн.ө ө ө үв рм ц харилцаа йлчилж ирсэн.ө ө ө ү
 Ёс суртахууны харилцааны нийтлэгЁс суртахууны харилцааны нийтлэг
уламжлалыг вл н хэрэглэх ньө өуламжлалыг вл н хэрэглэх ньө ө
даяаршлын ед ч нэн чухал юм.үдаяаршлын ед ч нэн чухал юм.ү

1. Эе эвийг хичээх ёс1. Эе эвийг хичээх ёс
 Монголчууд эе эвийг эрхэмлэж ирсэн ард т мэн. ТиймчүМонголчууд эе эвийг эрхэмлэж ирсэн ард т мэн. Тиймчү
учраас- эвг й х н зараа шиг эрдэмг й х н хэр шиг –ү ү ү ү үучраас- эвг й х н зараа шиг эрдэмг й х н хэр шиг –ү ү ү ү ү
цувж явсан барнаас цуглаж суусан шаазгай дээр –цувж явсан барнаас цуглаж суусан шаазгай дээр –
б гдээрээ хэлэлцвэл бурууг й б лээн усаар угаавалү ү үб гдээрээ хэлэлцвэл бурууг й б лээн усаар угаавалү ү ү
хирг й – дуулбал дуу нэг дугтарвал х ч нэг – эвтү үхирг й – дуулбал дуу нэг дугтарвал х ч нэг – эвтү ү
шаазгай буга барина гэж сургаж ирсэн.шаазгай буга барина гэж сургаж ирсэн.
 Эвтэй байх нь аль ч ед ямарч ажлыг гацаахг й, рү ү үЭвтэй байх нь аль ч ед ямарч ажлыг гацаахг й, рү ү ү
д нтэй явуулах бодит н хц л м н.ү ө ө өд нтэй явуулах бодит н хц л м н.ү ө ө ө
 ,,Т рийн хэргийг” хэвийн явуулахын тулд намчирхал, ахө,,Т рийн хэргийг” хэвийн явуулахын тулд намчирхал, ахө
д сэг байдал, дов толгодын злээс ,, ард т мний т л ”үү ү ү ө өөд сэг байдал, дов толгодын злээс ,, ард т мний т л ”үү ү ү ө өө
эх орныхоо х гжлийн т л зэлд нэгдэх хэрэгтэйө ө өө үэх орныхоо х гжлийн т л зэлд нэгдэх хэрэгтэйө ө өө ү

2. Өвөг дээдсээ хүндлэх ёс.2. Өвөг дээдсээ хүндлэх ёс.
Дээдсийг хүндэл доодсыг асарДээдсийг хүндэл доодсыг асар
 в г дээдсээ х ндлэх нь эх нутаг, тусгаарӨ ө үв г дээдсээ х ндлэх нь эх нутаг, тусгаарӨ ө ү
тогтнолоо, дээдсийнхээ лдээсэн нэт в, соёл,ү ү өтогтнолоо, дээдсийнхээ лдээсэн нэт в, соёл,ү ү ө
зан заншлыг хайрлан хамгаална гэсэн г.үзан заншлыг хайрлан хамгаална гэсэн г.ү
 Энэ нь х н б р, байгууллага б р намтар, т хээү ү ү үүЭнэ нь х н б р, байгууллага б р намтар, т хээү ү ү үү
нэн з в бичиж лдээж вл лэхээс эхэлнэ.ү ө ү ө үүнэн з в бичиж лдээж вл лэхээс эхэлнэ.ү ө ү ө үү
((АНУ-ын Атланта хотын захиргаа гайхамшигтайАНУ-ын Атланта хотын захиргаа гайхамшигтай
музейтэй ажээмузейтэй ажээ))
 Т рийн ажилтан б хэн нг рс н, одоо, ирээд йнө ү ө ө ө үТ рийн ажилтан б хэн нг рс н, одоо, ирээд йнө ү ө ө ө ү
3 цагийг холбож буурлаас г сонсч ажиллах ньү3 цагийг холбож буурлаас г сонсч ажиллах ньү
ёс суртахуунтай йлдэл юм.үёс суртахуунтай йлдэл юм.ү

3. Нэр төрөө эрхэмлэх ёс3. Нэр төрөө эрхэмлэх ёс
 Монголчууд нэр т р, нэр х ндийг т хийнө ү үүМонголчууд нэр т р, нэр х ндийг т хийнө ү үү
б хийл едээ эрхэмлэж ирсэн.ү үб хийл едээ эрхэмлэж ирсэн.ү ү
 Нэр хугархаар яс хугараг, нэр хугарах дрийх,өНэр хугархаар яс хугараг, нэр хугарах дрийх,ө
нэр олох насных, х н нэрээ тогос д , гэхү ө өөнэр олох насных, х н нэрээ тогос д , гэхү ө өө
зэргээр сургаж ирсэн нь н ед уламө өө үзэргээр сургаж ирсэн нь н ед уламө өө ү
сургамжтай байна.сургамжтай байна.((Т рийн албан хаагч юмөТ рийн албан хаагч юмө
юманд нэр нь холбогдож байнаюманд нэр нь холбогдож байна))
 ,,Т шмэл х н 9 эрдмийг т гс вч, т вшин сайханү ү ө ө ө,,Т шмэл х н 9 эрдмийг т гс вч, т вшин сайханү ү ө ө ө
сэтгэлг й болбоос хорт чоно мэт жигшигдэхг йнү үсэтгэлг й болбоос хорт чоно мэт жигшигдэхг йнү ү
тул т в сэтгэлийн эеийг хичээ” хэмээн ..........өтул т в сэтгэлийн эеийг хичээ” хэмээн ..........ө
сургаалд заасан байдаг.сургаалд заасан байдаг.

4. Үнэнч байх ёс4. Үнэнч байх ёс
 ,, нэнээр явбал хэр тэргээр туулай г йцнэ”,Ү ү ү,, нэнээр явбал хэр тэргээр туулай г йцнэ”,Ү ү ү
шударга явдал гэгээн хуурамч явдал харанхуйшударга явдал гэгээн хуурамч явдал харанхуй
хэмээх ёс суртахууны сургаал нь ард т мнийүхэмээх ёс суртахууны сургаал нь ард т мнийү
нийтлэг ашиг сонирхолын т л бай гэсэнө өөнийтлэг ашиг сонирхолын т л бай гэсэнө өө
утгатай ажээ.утгатай ажээ.
 нэнч шударга ёс суртахууны эрхэм чанарҮнэнч шударга ёс суртахууны эрхэм чанарҮ
учраас нэн г, нэнч йл х чтэй байдаг.ү ү ү ү үучраас нэн г, нэнч йл х чтэй байдаг.ү ү ү ү ү
 нэнч шудрга байх нь ард т мний чин эрмэлзэлҮ үнэнч шудрга байх нь ард т мний чин эрмэлзэлҮ ү
учраас нэнд тэм лэг.ү үүучраас нэнд тэм лэг.ү үү ((Т рийн ажилтан т рдө ө өөТ рийн ажилтан т рдө ө өө
нэнчээр з тгэхээс гадна иргэдэд нэнчээрү ү үнэнчээр з тгэхээс гадна иргэдэд нэнчээрү ү ү
йлчлэх нь ёс суртахууны шаардлагад нийцнэүйлчлэх нь ёс суртахууны шаардлагад нийцнэү ))
Жич: Дор хаяж худалч биш байх.Жич: Дор хаяж худалч биш байх.

5. Төрөө дээдлэх үзэл5. Төрөө дээдлэх үзэл
 ,,Алд бие минь алжаавал алжаатугай. Аху т р минь бө үү,,Алд бие минь алжаавал алжаатугай. Аху т р минь бө үү
алдартугай” хэмээсэн Чингисийн сургаал, т рийн с лдө үалдартугай” хэмээсэн Чингисийн сургаал, т рийн с лдө ү
рш х болтугай, т р т мэн н дтэй т рс н бие нэг н дтэйө өө ө ү ү ө ө үрш х болтугай, т р т мэн н дтэй т рс н бие нэг н дтэйө өө ө ү ү ө ө ү
зэрэг сургаалууд нь т р дээдлэж ирсэн Монголчуудынө өөзэрэг сургаалууд нь т р дээдлэж ирсэн Монголчуудынө өө
б тээл юм.үб тээл юм.ү
 Т р хэрхэн дээдэлж байна вэ? Гэвэл олон х м сө өө ү үүТ р хэрхэн дээдэлж байна вэ? Гэвэл олон х м сө өө ү үү
тулгамдаж магадг й болсон нь энэ ёс гээгдэхэдүтулгамдаж магадг й болсон нь энэ ёс гээгдэхэдү
х рсэнийг харуулна.үх рсэнийг харуулна.ү
 Т рийг т рийн ажилтан, иргэд адилхан дээдлэх ёстойө өТ рийг т рийн ажилтан, иргэд адилхан дээдлэх ёстойө ө
((мэдлэг чадварг й, х нд сурталтан т рийн ажилтан т рү ү ө ө өөмэдлэг чадварг й, х нд сурталтан т рийн ажилтан т рү ү ө ө өө
дээдэлж чадахг йүдээдэлж чадахг йү ))
 Т рийн ажил, т рийн т шээд х ндлэгдэхг й байна.ө ө ү ү үТ рийн ажил, т рийн т шээд х ндлэгдэхг й байна.ө ө ү ү ү
Жич: Ард т мэн бохир т рийн т л биш, цэвэр сайнү ө ө өөЖич: Ард т мэн бохир т рийн т л биш, цэвэр сайнү ө ө өө
т рийн т л с слэн м рг х ёстой.ө ө өө ү ө өт рийн т л с слэн м рг х ёстой.ө ө өө ү ө ө

6. Нялхсыг асарч, өнчин ядуусыг6. Нялхсыг асарч, өнчин ядуусыг
тэтгэх үзэлтэтгэх үзэл
 Ер нь хэн боловч х нлэг энэрэнг й ёсныү үЕр нь хэн боловч х нлэг энэрэнг й ёсныү ү
зарчимыгзарчимыг ((гуманизмгуманизм)) бие сэтгэлдээбие сэтгэлдээ
ямагт тээж байх учиртай.ямагт тээж байх учиртай.
 Т р иргэндээ ер нхийл н йлчлэх бусө ө ө үТ р иргэндээ ер нхийл н йлчлэх бусө ө ө ү
т рийн халамж шаардсан нялхас, нчинө өт рийн халамж шаардсан нялхас, нчинө ө
ядуустаа ил анхаарах нь гол юм.үүядуустаа ил анхаарах нь гол юм.үү
((Манай х н амын 35.6 хувь нь ядууүМанай х н амын 35.6 хувь нь ядууү
байнабайна))
 н д р т рийн байгууллага, албанӨ өө ө өн д р т рийн байгууллага, албанӨ өө ө ө
тушаалтнууд х гжлийн бэрхшээлтэйөтушаалтнууд х гжлийн бэрхшээлтэйө
иргэдэд зориулсан зам, зогсоол, шат бийиргэдэд зориулсан зам, зогсоол, шат бий
болгосон уу?болгосон уу?

<<<< т лс н х гшид, с г й нялх ба вчитӨ ө ө ө ө өө ү өт лс н х гшид, с г й нялх ба вчитӨ ө ө ө ө өө ү ө
х н нэхээр арга ядсан амьтан ба гээг йү ү ү үх н нэхээр арга ядсан амьтан ба гээг йү ү ү ү
ядуу лэмж х чтэнд шахагдсанү үядуу лэмж х чтэнд шахагдсанү ү
гаслантанг ЭНЭР . ч хэн ч л энэрэгчӨ үү үгаслантанг ЭНЭР . ч хэн ч л энэрэгчӨ үү ү
тэдгээртэдгээр маш муу х нүмаш муу х нү >>>>
,, Ардыг тэжээх йн рашааны дусал”ү,, Ардыг тэжээх йн рашааны дусал”ү
шашдараасшашдараас
Жич: Т рийн албан хаагч ,,маш муу х н”ө үЖич: Т рийн албан хаагч ,,маш муу х н”ө ү
байж болохг й, ачтан буянтан байхүбайж болохг й, ачтан буянтан байхү
хэрэгтэй.хэрэгтэй.

ДүгнэвээсДүгнэвээс
1.1. Т рийн албан хаагч нь дараах шатлалд ёсөТ рийн албан хаагч нь дараах шатлалд ёсө
суртахууны харилцааг тээгч нь байна. нд:Үүсуртахууны харилцааг тээгч нь байна. нд:Үү
а. Нийгэмтэйгээа. Нийгэмтэйгээ
харилцаххарилцах ((нийгмийн ёс з йд суралцахүнийгмийн ёс з йд суралцахү ))
б.б.
Салбарынхантайгаа харилцахСалбарынхантайгаа харилцах ((мэргэжлийн ёсмэргэжлийн ёс
з йг эзэмшихүз йг эзэмшихү ))
в. йлчл лэгчидтэй харилцахҮ үүв. йлчл лэгчидтэй харилцахҮ үү ((х м стэйү үүх м стэйү үү
з й ёсны дагуу харилцахүз й ёсны дагуу харилцахү ))
г. ртэйгээ харилцахӨөг. ртэйгээ харилцахӨө ((,,Би”-тэй з вө,,Би”-тэй з вө
харилцаж х гж лэхө үүхарилцаж х гж лэхө үү ))
2.2. Т рийн албан хаагч нь ндэсний соёл, ёсө үТ рийн албан хаагч нь ндэсний соёл, ёсө ү
заншлын харилцаанаас т дийг й, х нө ү үзаншлын харилцаанаас т дийг й, х нө ү ү
т р лхтний ёс суртахууны нэт з йлсээсө ө ү үт р лхтний ёс суртахууны нэт з йлсээсө ө ү ү
суралцагч байхсуралцагч байх

Анхаарал тавьсандАнхаарал тавьсанд
баярлалаабаярлалаа

�ݺ�ߣ

Yos zui ulamjlal

More Related Content

Yos zui ulamjlal