แผ่นพับกาพย์ห่อโคลง
- 1. กาพย์ห่อโคลง ประพาสธารทองแดง ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒ เจ้าฟ้ าธรรมธิเบศร ์(เจ้าฟ้ ากุ้ง) กระจายสยายซร้องนาง ผ้าสไบบางนางสีดา ห่อห้อยย้อยลงมา แต่ค่าไม้ใหญ่สูงงาม กระจายสยายคลี่ซร้อง นงพะงา สไบบางนางสีดา ห่อห้อย ยื่นเลื้อยเฟื้อยลงมา โบยโบก แต่ค่าไม้ใหญ่น้อย แกว่งเยื้องไปมา คุณค่าของกาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง ๑. คุณค่าในด้านธรรมชาติวิทยา ให้ความรู้เกี่ยวกับสัตว์ ต่างๆและพันธุ์ไม้ต่างๆในเมืองไทยหรือที่หายาก ๒. คุณค่าในด้านวรรณศิลป์ การเดินความหรือการใช้คาใน แต่ละบทสร้างจินตภาพได้อย่างชัดเจน เช่น การใช้เสียง การเลือกสรรคา บอกรูปพรรณสัณฐานของสัตว์อย่างชัดเจน ความเป็นอยู่ของสัตว์ มีการพรรณนาใช้เลียนเสียงธรรมชาติ ได้อย่างชัดเจน หัวลิงหมากลางลิง ต้นลางลิงแลหูลิง ลิงไต่กระไดลิง ลิงโลดคว้าประสาลิง หัวลิงหมากเรียกไม้ ลางลิง ลางลิงหูลิงลิง หลอกขู้ ลิงไต่กระไดลิง ลิงห่ม ลิงโลดฉวยผู้ชม ฉีกคว้าประสาลิง ธารไหลใสสะอาด มัจฉาชาติดาษนานา หวั่นว่ายกินไคลคลา ตามกันมาให้เห็นตัว ธารไหลใสสะอาดน้า รินมา มัจฉาชาตินานา หวั่นว่าย จอกสร่ายกินไคลคลา เชยหมู่ ตามคู่มาคล้ายคล้าย ผุดให้เห็นตัว ผู้จัดทา นายสนธยา หยวกขาว รหัส ๕๖๘๑๑๒๔๐๒๒ คณะครุศาสตร์ สาขาภาษาไทย กลุ่ม D ๒ เลขที่ ๓
- 2. เลียงผาอยู่ภูเขา หนวดพรายเพราเขาแปล้ปลาย รูปร่างอย่างแพะหมาย ขนเหม็นสาบหยาบเหมือนกัน เลียงผาอยู่พ่างพื้น ภูเขา หนวดพู่ดูเพราเขา ไปล่ท้าย รูปร่างอย่างแพะเอา มาเปรียบ ขนเหม็นสาบหยาบร้าย กลิ่นกล้าเหมือนกัน งูเขียวรัดตุ๊กแก ตุ๊กแกแก่คางแข็งขยัน กัดงูงูยิ่งพัน อ้าปากง่วงล้วงตับกิน งูเขียวแลเหลื้อมพ่น พิษพลัน ตุ๊กแกคางแข็งขยัน คาบไว้ กัดงูงูเร่งพัน ขนดเครียด ปากอ้างูจึงได้ ลากล้วงตับกิน นกแก้วแจ้วเสียงใส คลอไคล้คู่หมู่สาลิกา นกตั้วผัวเมียคลา ฝ่าแขกเต้าเหล่าโนรี นกแก้วแจ้วรี่ร้อง เร่หา ใกล้คู่หมู่สาลิกา แว้ดเคล้า นกตั้วผัวเมียมา สมสู่ สัตวาฝ่าแขกเต้า พวกพ้องโนรี กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง มีความสาคัญในฐานะที่เป็นวรรณคดีบันทึก ความรู้ทางธรรมชาติวิทยาอันเป็นแนวสารคดีที่ยังอุดม สมบูรณ์ไปด้วยรสวรรณศิลป์ให้ความสนุกบันเทิงเริงใจมิใช่ น้อย ประวัติกาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง เป็นบทประพันธ์ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรไชยเชษฐ์ สุริยวงศ์ หรือเจ้าฟ้ากุ้ง ทรงพระนิพนธ์ขึ้นเมื่อครั้นตาม เสด็จสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศโดยชลมารคไปมนัสการ พระพุทธบาท จ.สระบุรี ทั้งนี้คาว่าธารทองแดงเป็นชื่อลา น้าที่เขาพระพุทธบาท ที่อยู่ในบริเวณพระพุทธบาท อัน เป็นที่รื่นรมย์ด้วยธรรมชาติ มีสัตว์ต่าง ๆ และพันธุ์ไม้ต่าง ๆ อยู่มากมาย นอกจากนี้ ที่แห่งนี้เป็นบริเวณที่ตั้งพระตาหนัก ธารเกษม ที่มีมาตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ในหนังสือปริทรรศน์แห่งวรรณคดีไทยของ "นายตารา ณ เมืองใต้" ซึ่งเรียบเรียงเมื่อ พ.ศ. 2484 เรียกชื่อวรรณคดี เรื่องนี้ว่า "กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง" ตาม ลักษณะคาประพันธ์และเนื้อเรื่อง ต่อมาเมื่อกรมศิลปากรอนุญาตให้นาเรื่องนี้ไป พิมพ์รวมกับพระนิพนธ์เรื่องอื่นของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์ เพื่อ เผยแพร่ในงานพระราชทานเพลิงศพพระยาเลขวณิชธรรม วิทักษ์ (เยี่ยม เลขะวณิช) ใน พ.ศ. 2505 ก็ได้เขียนคานา อธิบายเกี่ยวกับเรื่องนี้เรียกชื่อว่า นิราศ โดยเทียบกับชื่อ พระนิพนธ์อีกเรื่องหนึ่งที่แต่งคู่กันคือ กาพย์ห่อโคลงนิราศ ธารโศก ทาให้ผู้อ่านเข้าใจว่าเรื่องนี้มีชื่อว่ากาพย์ห่อโคลง นิราศธารทองแดง และเข้าใจเช่นนี้มาจนกระทังปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม ในหนังสือเรียนวรรณคดีวิจักษ์จะใช้ชื่อเดิม ว่า กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง ผลงานเจ้าฟ้ากุ้งผู้แต่งกาพย์ห่อโคลง สาหรับงานนิพนธ์ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรที่เป็นที่ รู้จักอย่างแพร่หลาย คือ นันทโปนันทสูตรคาหลวง พระ มาลัยคาหลวง กาพย์เห่เรือ กาพย์ห่อโคลงประพาสธาร ทองแดง กาพย์ห่อโคลงนิราศพระบาทและเพลงยาว จุดประสงค์ในการแต่งเรื่องนี้ เพื่อใช้กาพย์ห่อโคลงเป็นวรรณคดีมีอยู่คู่โลกสืบไป เพื่อให้ผู้อ่านแซ่ซ้องสรรเสริญอีกอย่างหนึ่งเพื่อการพรรณนา ธรรมชาติสองข้างทางที่พบเห็นระหว่างเดินทางไปนมัสการ รอยพระพุทธบาท ลักษณะคาประพันธ์กาพย์ห่อโคลง มีลักษณะทางฉันทลักษณ์ดังนี้ ขึ้นต้นด้วย กาพย์ยานี 1 บท แล้วตามด้วยโคลงสี่สุภาพ 1 บทใจความ เหมือนกัน กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง นั้นมีกาพย์ ยานีและโคลงสี่สุภาพรวม 108 คู่ และโคลงปิดท้ายมี 2 บท