ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Монгол улсын хууль

•Download as PPTX, PDF•
•
S
surenee
1 of 14
Downloaded 57 times
Монгол улсын хууль
Монголчууд тулгар төр байгуулаад 800 жилийг ардаа орхисон байна. Эл хугацаанд буулгасан хааны зарлиг, зарлигаар баталсан, ноёдын чуулганаар хэлэлцэн тогтоосон хууль цааз, төрийн эрх бүхий байгууллагаас баталсан хууль тогтоомжууд хэдэн мянгаар тоологдох хэдий ч нэн ялангуяа XYII зууны эхэн үеийг хүртэлх хаадын зарлиг, цааз тун цөөхөн олдоод байгаа бөгөөд олдсон хэд нь ч судалгааны эргэлтэнд бүрэн ороогүй, харин сүүлийн жилүүдэд гадаад, дотоодын судлаачид судлах эхлэлийг тавиад байна.
Монголын хууль зүйн шинжлэх ухааны хөгжил, цаашдын чиг хандлагыг нарийвчлан судлах, нэн ялангуяа эрх зүйн онол, сэтгэлгээний хувьсал, өөрчлөлтийг ажиглаж, нэгтгэн дүгнэж, харьцуулан судлах нь онолын төдийгүй практик ач холбогдолтой. Үндэсний ардчилсан хувьсгал ялсны дараагаас эрх бүхий төрийн байгууллагуудын хурлын шийдвэрийг 1921-1924 оныг хүртэл “Уриа, Монголын үнэн” сонинд хэвлэж байсан бөгөөд, 1930-аад оноос хойш “Засгийн газрын албан сэтгүүл”-д он дараалан хэвлэж байжээ.
1924 оны 11 дүгээр сарын 26-ний өдөр Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын анхдугаар Үндсэн хууль 1940 оны 6 дугаар сарын 30-ны өдөр Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Үндсэн Хууль (2 дугаар) 1960 оны 7-р сарын 06 Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Үндсэн Хууль(3 дугаар) Нэмэлт өөрчлөлт : 1963-1990 он Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Үндсэн Хууль (нэмж өөрчилсөн) 1992 оны нэгдүгээр сарын 1З-ны өдөр Монгол Улсын Үндсэн Хууль (ардчилсан)
Олноо өргөгдсөн гэдэг оны цолыг мөнхүү өдрөөс эхлэн Монгол Улсын 14 дүгээр он гэж халахаар тогтжээ. Одоо Улсын Их Хурал анх удаа хуралдаж тийнхүү Засгийн газраас тогтсон явдлыг зөвшөөрөн батлаад, Бүгд Найрамдах ардын эрхтэй Монгол Улсын үндсэн хуулийг зохион баталж, дор жагсаан бичсэн тул энэхүү үндсэн хуулийг төв газрын ба орон нутгийн олон яамны эрх баригчдаас зарлан ухуулж бас олон албаны газар ил тавьж үзүүлбэл зохино. Бас энэхүү үндсэн хуулийн гол тогтоолуудыг олон сургууль ба цэргийн ангид зааварлан сургах явдлыг Их Хурлаас Ардын засгийн газар даалган гүйцэтгүүлэхээр тогтов.
Бидний ардын эрхтэй хэмжээт цаазат улсыг тэргүүлж байсан богд Жавзандамба хутагт хаан олноо өргөгдсөний 14 дүгээр он 4 дүгээр сарын 17-ний өдөр нэгэнт таалал төгссөн учир мөнөөхөн 11-р онд олноор хувьсгал үүсгэн, гадаадын харгисуудаг харьяат орон нутгаас хөөн гаргаж, дотоодын эзэрхэг байдлыг устгаж нэгэнт зоригоо олон ард түмний ашиг тусад нийлүүлэхийн тулд, хувьсгалын ардын сонгон байгуулсан ЗасгийнГазраас: НЭГ.Богд хааны тамгыг Засгийн Газар шилжүүлэн залж хадгалах. ХОЁР. Харьяат улсад Бүгд Найрамдах Ардын Засгийг явуулж, да жунтан гэдэг Ерөнхий даргыг сонгохгүй, улсын бүх дээд эрхийг Улсын Бага хуралд ба мөн хурлаар сонгогдсон Засгийн газар хадгалах
ГУРАВ. Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын засгийг явуулах их баярыг жил бүр 6 сарын шинийн 6-ний өдөр улсын баяртай хамтатган явуулах ДӨРӨВ. Олноо өргөгдсөн гэдэг оны цолыг мөнхүү өдрөөс эхлэн Монгол Улсын 14 дүгээр он гэж халахаар тогтжээ. Одоо Улсын Их Хурал анх удаа хуралдаж тийнхүү Засгийн газраас тогтсон явдлыг зөвшөөрөн батлаад, Бүгд Найрамдах ардын эрхтэй Монгол Улсын үндсэн хуулийг зохион баталж, дор жагсаан бичсэн тул энэхүү үндсэн хуулийг төв газрын ба орон нутгийн олон яамны эрх баригчдаас зарлан ухуулж бас олон албаны газар ил тавьж үзүүлбэл зохино. Бас энэхүү үндсэн хуулийн гол тогтоолуудыг олон сургууль ба цэргийн ангид зааварлан сургах явдлыг Их Хурлаас Ардын засгийн газар даалган гүйцэтгүүлэхээр тогтов.
Нэгдүгээр зүйл: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс бол эзэрхэг түрэмгий ба феодалын дарлалыг устгасан /малчин, ажилчин, сэхээтэн/ хөдөлмөрчдийн тусгаар тогтносон бөгөөд цаашид нийгэм журамд давшин орохын тулд тус орныг хөрөнгөтний бус замаар хөгжүүлэх явдлыг хангагч улс мөн.
Нэгдүгээр зүйл: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс бол ажилчин, хоршоолсон ардууд, /малчин, тариаланчид/ хөдөлмөрч сэхээтний социалист улс бөгөөд түүний үндэс нь ажилчин анги, хоршоолсон ардын холбоо мөн. Хоёрдугаар зүйл: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс бол ардын ардчилсан төрийн хэлбэрээр тогтноно хөгжиж байгаа социалист улс мөн.
Энэ хуулийг БНМАУ-ын Ардын Их Хурал шинэчлэн сонгогдож ажилдаа орсноос эхлэн БНМАУ- ын Үндсэн хуулийг шинэчлэн батлах хүртэл хугацаанд дагаж мөрдөнө. БНМАУ-ын ардын Их Хурал, БНМАУ- ын Бага Хурал байгуулагдмагц БНМАУ-ын Үндсэн хуулийн /1960 оны/ гурав, дөрөвдүгээр бүлгийг тус тус хүчингүй болсонд тооцно.
1. 1924 оны үндсэн хуульХэзээ: 1924 оны 11-р сарын 8- нд нээгдсэн улсын анхдугаар их хурлаас мөн оны 11-р сарын 25- ний өдрийн 16 цаг 17 минутХаана: одоогийн Улаанбаатар зочид буудлын суурин дээр байсан хоёр давхар /тэр үеийн Засгийн газар/ модон байшиндШалтгаан: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсыг тунхагласан учирХэмжээ: 6 бүлэг, 50 зүйл
2. 1940 оны үндсэн хуульХэзээ: 1940 оны 6-р сарын 30Хаана:Шалтгаан:Хэмжээ: 12 бүлэг, 108 зүйл 3. 1960 оны үндсэн хуульХэзээ: 1960 оны 7-р сарын 6Хаана:Шалтгаан:Хэмжээ: 10 бүлэг, 94 зүйл 4. 1992 оны үндсэн хуульХэзээ: 1992 оны 1-р сарын 13-нд 11 цаг З5 минутХаана: Улаанбаатар хотШалтгаан:Хэмжээ: 6 бүлэг, 70 зүйлтэй
Монгол Улсын Үндсэн Хууль нь1992 оны 1 сарын 13-нд тухайн үеийн Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Ардын Их Хурлаар батлагдаж, тухайн оныхоо 2 сарын 12-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрджээ. 6 бүлэг, 70 зүйлтэй. Монгол улсад зах зээлийн эдийн засаг бүхий ардчилсан нийгмийг бүтээн байгуулах тогтолцооны үндсийг энэ хууль тавьж өгчээ. Шинэ Үндсэн хууль нь парламентын засаглалтай бүгд найрамдах улсыг бий болгож, шашин шүтэх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, хүний эрх зэрэг эрхүүдийг олгоно. Мөн засгийн газрын бүтэц зохион байгуулалт, сонгууль явагдах зэргийн талаар товч агуулдаг. Монгол улсад өмнө нь 1924, 1940, 1960 онуудад Үндсэн хуулиуд батлагдаж байсан байна.
Монгол улсын хууль

More Related Content

Монгол улсын хууль

  • 2. Монголчууд тулгар төр байгуулаад 800 жилийг ардаа орхисон байна. Эл хугацаанд буулгасан хааны зарлиг, зарлигаар баталсан, ноёдын чуулганаар хэлэлцэн тогтоосон хууль цааз, төрийн эрх бүхий байгууллагаас баталсан хууль тогтоомжууд хэдэн мянгаар тоологдох хэдий ч нэн ялангуяа XYII зууны эхэн үеийг хүртэлх хаадын зарлиг, цааз тун цөөхөн олдоод байгаа бөгөөд олдсон хэд нь ч судалгааны эргэлтэнд бүрэн ороогүй, харин сүүлийн жилүүдэд гадаад, дотоодын судлаачид судлах эхлэлийг тавиад байна.
  • 3. Монголын хууль зүйн шинжлэх ухааны хөгжил, цаашдын чиг хандлагыг нарийвчлан судлах, нэн ялангуяа эрх зүйн онол, сэтгэлгээний хувьсал, өөрчлөлтийг ажиглаж, нэгтгэн дүгнэж, харьцуулан судлах нь онолын төдийгүй практик ач холбогдолтой. Үндэсний ардчилсан хувьсгал ялсны дараагаас эрх бүхий төрийн байгууллагуудын хурлын шийдвэрийг 1921-1924 оныг хүртэл “Уриа, Монголын үнэн” сонинд хэвлэж байсан бөгөөд, 1930-аад оноос хойш “Засгийн газрын албан сэтгүүл”-д он дараалан хэвлэж байжээ.
  • 4. 1924 оны 11 дүгээр сарын 26-ний өдөр Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын анхдугаар Үндсэн хууль 1940 оны 6 дугаар сарын 30-ны өдөр Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Үндсэн Хууль (2 дугаар) 1960 оны 7-р сарын 06 Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Үндсэн Хууль(3 дугаар) Нэмэлт өөрчлөлт : 1963-1990 он Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Үндсэн Хууль (нэмж өөрчилсөн) 1992 оны нэгдүгээр сарын 1З-ны өдөр Монгол Улсын Үндсэн Хууль (ардчилсан)
  • 5. Олноо өргөгдсөн гэдэг оны цолыг мөнхүү өдрөөс эхлэн Монгол Улсын 14 дүгээр он гэж халахаар тогтжээ. Одоо Улсын Их Хурал анх удаа хуралдаж тийнхүү Засгийн газраас тогтсон явдлыг зөвшөөрөн батлаад, Бүгд Найрамдах ардын эрхтэй Монгол Улсын үндсэн хуулийг зохион баталж, дор жагсаан бичсэн тул энэхүү үндсэн хуулийг төв газрын ба орон нутгийн олон яамны эрх баригчдаас зарлан ухуулж бас олон албаны газар ил тавьж үзүүлбэл зохино. Бас энэхүү үндсэн хуулийн гол тогтоолуудыг олон сургууль ба цэргийн ангид зааварлан сургах явдлыг Их Хурлаас Ардын засгийн газар даалган гүйцэтгүүлэхээр тогтов.
  • 6. Бидний ардын эрхтэй хэмжээт цаазат улсыг тэргүүлж байсан богд Жавзандамба хутагт хаан олноо өргөгдсөний 14 дүгээр он 4 дүгээр сарын 17-ний өдөр нэгэнт таалал төгссөн учир мөнөөхөн 11-р онд олноор хувьсгал үүсгэн, гадаадын харгисуудаг харьяат орон нутгаас хөөн гаргаж, дотоодын эзэрхэг байдлыг устгаж нэгэнт зоригоо олон ард түмний ашиг тусад нийлүүлэхийн тулд, хувьсгалын ардын сонгон байгуулсан ЗасгийнГазраас: НЭГ.Богд хааны тамгыг Засгийн Газар шилжүүлэн залж хадгалах. ХОЁР. Харьяат улсад Бүгд Найрамдах Ардын Засгийг явуулж, да жунтан гэдэг Ерөнхий даргыг сонгохгүй, улсын бүх дээд эрхийг Улсын Бага хуралд ба мөн хурлаар сонгогдсон Засгийн газар хадгалах
  • 7. ГУРАВ. Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын засгийг явуулах их баярыг жил бүр 6 сарын шинийн 6-ний өдөр улсын баяртай хамтатган явуулах ДӨРӨВ. Олноо өргөгдсөн гэдэг оны цолыг мөнхүү өдрөөс эхлэн Монгол Улсын 14 дүгээр он гэж халахаар тогтжээ. Одоо Улсын Их Хурал анх удаа хуралдаж тийнхүү Засгийн газраас тогтсон явдлыг зөвшөөрөн батлаад, Бүгд Найрамдах ардын эрхтэй Монгол Улсын үндсэн хуулийг зохион баталж, дор жагсаан бичсэн тул энэхүү үндсэн хуулийг төв газрын ба орон нутгийн олон яамны эрх баригчдаас зарлан ухуулж бас олон албаны газар ил тавьж үзүүлбэл зохино. Бас энэхүү үндсэн хуулийн гол тогтоолуудыг олон сургууль ба цэргийн ангид зааварлан сургах явдлыг Их Хурлаас Ардын засгийн газар даалган гүйцэтгүүлэхээр тогтов.
  • 8. Нэгдүгээр зүйл: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс бол эзэрхэг түрэмгий ба феодалын дарлалыг устгасан /малчин, ажилчин, сэхээтэн/ хөдөлмөрчдийн тусгаар тогтносон бөгөөд цаашид нийгэм журамд давшин орохын тулд тус орныг хөрөнгөтний бус замаар хөгжүүлэх явдлыг хангагч улс мөн.
  • 9. Нэгдүгээр зүйл: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс бол ажилчин, хоршоолсон ардууд, /малчин, тариаланчид/ хөдөлмөрч сэхээтний социалист улс бөгөөд түүний үндэс нь ажилчин анги, хоршоолсон ардын холбоо мөн. Хоёрдугаар зүйл: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс бол ардын ардчилсан төрийн хэлбэрээр тогтноно хөгжиж байгаа социалист улс мөн.
  • 10. Энэ хуулийг БНМАУ-ын Ардын Их Хурал шинэчлэн сонгогдож ажилдаа орсноос эхлэн БНМАУ- ын Үндсэн хуулийг шинэчлэн батлах хүртэл хугацаанд дагаж мөрдөнө. БНМАУ-ын ардын Их Хурал, БНМАУ- ын Бага Хурал байгуулагдмагц БНМАУ-ын Үндсэн хуулийн /1960 оны/ гурав, дөрөвдүгээр бүлгийг тус тус хүчингүй болсонд тооцно.
  • 11. 1. 1924 оны үндсэн хуульХэзээ: 1924 оны 11-р сарын 8- нд нээгдсэн улсын анхдугаар их хурлаас мөн оны 11-р сарын 25- ний өдрийн 16 цаг 17 минутХаана: одоогийн Улаанбаатар зочид буудлын суурин дээр байсан хоёр давхар /тэр үеийн Засгийн газар/ модон байшиндШалтгаан: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсыг тунхагласан учирХэмжээ: 6 бүлэг, 50 зүйл
  • 12. 2. 1940 оны үндсэн хуульХэзээ: 1940 оны 6-р сарын 30Хаана:Шалтгаан:Хэмжээ: 12 бүлэг, 108 зүйл 3. 1960 оны үндсэн хуульХэзээ: 1960 оны 7-р сарын 6Хаана:Шалтгаан:Хэмжээ: 10 бүлэг, 94 зүйл 4. 1992 оны үндсэн хуульХэзээ: 1992 оны 1-р сарын 13-нд 11 цаг З5 минутХаана: Улаанбаатар хотШалтгаан:Хэмжээ: 6 бүлэг, 70 зүйлтэй
  • 13. Монгол Улсын Үндсэн Хууль нь1992 оны 1 сарын 13-нд тухайн үеийн Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Ардын Их Хурлаар батлагдаж, тухайн оныхоо 2 сарын 12-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрджээ. 6 бүлэг, 70 зүйлтэй. Монгол улсад зах зээлийн эдийн засаг бүхий ардчилсан нийгмийг бүтээн байгуулах тогтолцооны үндсийг энэ хууль тавьж өгчээ. Шинэ Үндсэн хууль нь парламентын засаглалтай бүгд найрамдах улсыг бий болгож, шашин шүтэх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, хүний эрх зэрэг эрхүүдийг олгоно. Мөн засгийн газрын бүтэц зохион байгуулалт, сонгууль явагдах зэргийн талаар товч агуулдаг. Монгол улсад өмнө нь 1924, 1940, 1960 онуудад Үндсэн хуулиуд батлагдаж байсан байна.