mga akdang pampanitikan
- 2. PabulaPabula - Ang pabula ay isang uri ng kathang- isip na panitikan kung saan mga hayop o kaya mga bagay na walang- buhay ang gumaganap na mga tauhan. ParabulaParabula - isang maikling kuwentong may aral na kalimitang hinahango mula sa Bibliya. Maikling kwentoMaikling kwento - ito'y salaysaying may isa o ilang tauhan,may isang pangyayari sa kakintalan.
- 3. . Sanaysay -Sanaysay - isang maiksing komposisyon na kalimitang naglalaman ng personal na kuru-kuro ng may-akda. Talambuhay -Talambuhay - isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng isang tao hango sa mga tunay na tala, pangyayari o impormasyon. Talumpati -Talumpati - isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan ng pagsalita sa entablado.
- 4. BalitaBalita - ay ang komunikasyon ng mga kasalukuyang kaganapan sa labas at/o loob ng isang bansa na nakatutulong sa pagbibigay-alam sa mga mamamayan. Kwentong bayan -Kwentong bayan - ay mga salaysay hinggil sa mga likhang-isip na mga tauhan na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan, katulad ng matandang hari, isang marunong na lalaki, o kaya sa isang hangal na babae. Salawikain -Salawikain - ay mga maiiksing pangungusap na lubhang makahulugan at naglalayong magbigay patnubay sa ating pang-araw-araw na pamumuhay. Kasabihan -Kasabihan - kawikaang nagsasaad ng ating karanasan.
- 5. Dula-Dula-Ang dula ay isang akdang pampanitikan na ang layunin ay itanghal sa pamamagitan ng pananalita, kilos at galaw ang kaisipan ng may- akda. Ang dula ay kinapapalooban ng usapan o diyalogo ng mga tauhan. Sa tuwirang usapan ng mga gumaganap sa dula nailalarawan ang iba't ibang damdamin nais ipadama sa mambabasa. Malinaw na nakasaad sa usapan ang diwang nais bigyang- Panitikan nina M. Reyes, A. Binsol at T. Laxina) Ang dula ay isang uri ng panitican na nahahatisa ilang yugto ng maraming tagpo.Pinaka layunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado . Ang tagpo sa dula ay ang paglabas- masok sa tanghalan ng mga tauhan.
- 6. ParabulaParabula-isa itong maikling salaysay na maaaring nasa anyong patula o prosa na malimit nangangaral o nagpapayo hinggil sa isang pangyayari, na kadalasang isinasalarawan ang isang moral o relihiyosong aral. Taliwas sa pabula, ang parabula ay walang inilalahok na tauhang hayop, halaman, bagay, at puwersa sa kalikasan na pawang kumikilos at nagsasalita gaya ng tao. Isang katangian nito ang pagiging isang kuwentong naglalahad o nagpapakita ng kung paanong katulad ng isang bagay ang iba pang bagay. Karamihan sa mga talinghagang nasa Bibliya ay mga kuwentong sinabi ni Hesus, na nagtuturo ng kung ano ang katangian ng Kaharian ng Diyos. Ang parabula ay isang akdang pampanitikan na naglalahad ng mga kuwentong hango sa Banal na Kasulatan o Bibliya.Ang mga halimbawa nito ay "Ang Mabuting Samaritano" at "Ang Alibughang Anak".
- 7. Mga akdang patulaMga akdang patula Mga tulang pasalaysay -Mga tulang pasalaysay - pinapaksa nito ang mahahalagang mga tagpo o pangyayari sa buhay, ang kagitingan at kabayanihan ng tauhan.
- 8. Awit at Korido -Awit at Korido - isang uri ng tulang nakuha natin sa impluwensya ng mga Espanyol. Ito ay may sukat na walong pantig bawat linya at may apat na linya sa isang saknong. Epiko -Epiko - tumatalakay sa mga kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao laban sa mga kaaway na halos hindi mapaniwalaan dahil may mga tagpuang makababalaghan at di-kapani-paniwala Balada -Balada - isang uri o tema ng isang tugtugin.
- 9. SawikainSawikain - ay maaaring tumukoy sa: A. idyomaidyoma, isang pagpapahayag na ang kahulugan ay hindi komposisyunal. B. motomoto, parirala na nagpapahiwatig ng sentimiento ng isang grupo ng mga tao. C. salawikainsalawikain, mga kasabihan o kawikaan. Bugtong -Bugtong - Ang bugtong, pahulaan, o patuuran ay isang pangungusap o tanong na may doble o nakatagong kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan (tinatawag ding palaisipan ang bugtong).
- 10. Kantahin -Kantahin - ay musika na magandang pakinggan. Kadalasang itong maganda kung gusto rin ito ng makikinig Tanaga -Tanaga - isang maikling katutubong Pilipinong tula na naglalaman ng pang-aral at payak na pilosopiyang ginagamit ng matatanda sa pagpapagunita sa mga kabataan. Tula -Tula - Pinagyayaman ito sa pamamagitan ng paggamit ng tayutay. Ang mga likhang panulaan ay tinatawag na tula.
- 11. Palaisipan-Palaisipan- ay isang suliranin o uri ng bugtong (enigma) na sinusubok ang katalinuhan ng lumlutas nito. Sa karaniwang palaisipan, inaasahuan na lutasin ang palaisipan sa pamamagitan ng pagsama-sama ng mga piraso sa isang logical na paraan para mabuo ang solusyon. Kadalasang nililikha ang mga palaisipan bilang isang uri ng libangan,
- 12. Haiku-Haiku- isang tulang Hapon na may labimpitong patnig sa bawat taludtod. Ang unang taludtod ay may limang patnig,sa ikalawa'y pito at sa ikatlo ay may lima.Noon ay tinawag na hokku, ang nagbigay sa haiku ng pangalan nito ngayon ay isang manunulat na Hapones at siya si Masaoka Shiki sa katapusan ng 19th century.
- 13. Karagatan -Karagatan - ang tulang ito ay ginagamit na laro. kadalasan itong ginaganap sa mga ma namatay o may lamay at may matandang tutula ukol sa paksa ng laro.may tabong papaikutin, kung saan matatapat ang hawakan ng tabo ay syang sasagot sa tanong ng isang dalaga na may matalinhagang bugtong at matalinhagang sagot ng binata. ito ay nagmula sa isang alamat ng isang prinsesa ay nahulugan ng singsing habang siya'y naglalakbay sa karagatan . kung sino man ang makakita ng singsing ay siyang mapapakasalan ng prinsesa.
- 14. Duplo -Duplo - ito ang pumalit sa karagatan. Labanan ito ng pagalingan sa pagbigkas at pagbibigay katwiran nang patula. Ang mga pagbigkas ay galing sa mga kasabihan, salawikain at Bibliya. Ito ay madalas laruin tuwing may lamay sa patay. Balagtasan-Balagtasan- ang balagtasan naman ang pumalit sa duplo. Ito ay debate na binibigkas nang patula. Ipinangalan ito sa tanyag na manunulat na si Francisco "Balagtas" Baltazar"Ang Ama ng Balagtasan". Pinatanyag ito ng "Hari ng Balagtasan" na si Jose Corazon de Jesus (Huseng Batute).
- 15. ang dalitdalit ay isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng walong pantig kada taludto, apat na taludtod kada saknong at may isahang tugmaan. ang dalit ay tulang awit na kung saan nagpupuri sa Diyos o sa birhen. ODA-ODA-Nagbibigay papuri o parangal at walang tiyak na bilang ng pantig o kayay mga taludtud
- 16. Elehiya-Elehiya-tula ng pananangis pag-aalala sa isang yumaong mahal sa buhay at naghimig ng matimpi at mapagmuni muni
- 17. Awiting bayan-Awiting bayan-TThe native songs of the Philippines are: Lupang Hinira -Bahay Kubo -Bayan Ko -Dalagang Pilipina -Paruparong Bukid -Sarung-Banggi -Pamulinawen -Manang Biday -Leron Leron Sinta -Dandansoy ito ang mga nakaraang awitin na hango sa totoong naganap sa totoong buhay sa isang bayan. Kalimitan, ito ay popular sa sa bayang nasabi. talindaw -diona -oyayi -dalit -kumintang -kalusan -sambotani -kundiman
- 18. Tulang padulaTulang padula-- ay isang tula na itinatanghal at ang paraan ng pagsasalita ay tinutula, may tunog at may tugma. Soneto-Soneto- ITO AY TULANG MAY LABING APAT NA TALUDTOD HINGGIL SA DAMDAMIN AT KAISIPAN
- 19. ssssss Fliptop-Fliptop-ginagawa sa paraang rap at makabagong pagtula ng kabataan -ang fliptop ay ang makabagong henerasyon ng balagtasan.Ito ay matatawag ring makata.