More Related Content
Viewers also liked (6)
Similar to төв мэдрэл (20)
More from tserendulamaa (20)
төв мэдрэл
- 3. Тархиюунаасбүтдэгвэ? Нейронбуюуэсээсбүрэлдэнэ.Эс(нейрон)нэгбүрнькомпьютертайадилажиллана.Эсбүрнь бусадэстэйхолбоосуудүүсгэж,цахилгаанболонхимийнмэдээлэлилгээдэг.Мөннэгбүрньмаш нарийнтөвөгтэйбүтэцтэй,наймаалжтайтөстэй.Өөрийнгэсэнтөвбасалаануудтай.Салаахэсэг бүрньхолбоосынолонцэгтэй. 1.Дендриттэмтрүүлхэлбэртэй,мэдээллийгхүлээнавах,хадгалах,бусадэсүүдийнхээ дендриттэйхолбогдохүүрэгтэй 2.Аксонмэдээлэл,дохиодамжихүндсэнзам.Мөнбусадэсүүдэдмэдээлэлдамжуулахүндсэн гаралтюм 3.Эсийнцөм 4.Аксоныүзүүр. Бүхдендритүүдньтархиныхэсгүүдийгхолбодогойролцоогоор900миллиардглиальэсүүдийн сүлжээгээрхүрээлэгдсэнбайдаг.Глиальбуюухолбогчэсүүдмашчухалүүрэгтэй.Эдгээрглиаль эсүүдхэрзэрэгсайнхөгжсөн,хэролонбайгаагаасшалтгаалжтанысэтгэххурдтодорхойлогдоно. Глиальэсээальчнасныхүнхөгжүүлжболохньтуршилтаарбатлагдсан. • Ялаанытархи100мянганэсээс • Хулганытархи5саяэсээс • Сармагчнытархи10тэрбумэсээс • Дөнгөжтөрсөнхүүхдийнтархи100тэрбумэсээсбүрддэг.
- 4. Төрснөөсэхлэнхүүхдийнтархиныэсүүдньөөрхоорондыншинэхолбоосуудбуюу синаптикуудыгсекундэд3тэрбумаарньбийболгожбайдаг.Ялангуяа03насандхүүхдийн тархиндахьэсүүдийншинэхолбосхамгийнэрчимтэйявагддаг.Доорхизурганд6сартай хүүхдийгтодорхойхөтөлбөрөөрхөгжүүлж24сартайболохүедньавсанзургыгхарьцуулсан байна.ХүүхдийноюуныгальболохбагаасньхөгжүүлбэлүрдүнтэйгэдгийгФранцынтархи судлаачнарбаталсан.Эсүүдийншинэхолбоосуудхүниймэдээлэлдамжуулах,сэтгэххурдыг уламихээрнэмэгдүүлдэг. Хүнийуурагтархиньнэгтриллионэсээсбүрдэнэ.Yүнийаравнынэгньидэвхитэйэсюм.Зөвхөн нэгэсгэхэдөөрбусад10000гаруйэсүүдтэйгээхолбогдожчаддагбайна.Жишээболгоход сүлжээнд1шгарутасбайвалогташиггүй,харинсүлжээндэхьутаснытоо2,3,…100гэхмэт нэмэгдсээр10000болохүедтаныутасжинхэнэхэрэглээндочно.Тэгэвэлнэгбүрнь10000гаруй бусадэсүүдтэйгээхолбогдожчаддаг,тэгээднэгтриллионширхэгэсүүдийннэгдэлболсонуураг тархихэмээхиймаваргасүлжээндоторхимэдээлэлтархаххурд,шинэхолбоосшинэснаан үүсгэхболомжхэмжээлгшүйихюм.Танынэглэсгэхэднээлтхийх,шинэсанаагганцаараа үүсгэхболомжтойньбатлагдсан. МэдрэлийнэсийнхолбоосүүсэхболомжийнтооньЕртөнцдээрхатомынтооноосчдавна.Та үүндитгэхүү? Тархины10эсавъя.Эсүүдийгбайжболохбүххувилбараархолбоход3,628,800төрлийнхослол үүснэ. Хэрэв11эсавбалүүсчболоххослолынтоо39,916,800. Харин10тэрбумэсийгянзбүрээрхослуулантооцожүз.Хэдгарахбол? Тархиныхэсгүүд Энэзурагтнасандхүрсэнхүнийдундажтархиныэгцдээрээсболонбаруунталаасньавсан байдалхарагдажбайна. • Доодтархибуюууурагтархинысуурь. • Тархинытөвхэсэг • Дээдтархи • Бордавхаргагэсэнүндсэн4хэсэгттархийгхуваажтайлбарлая.Доодтархи:Амьсгал, зүрхнийцохилтынүйлявцзэрэгтөрөлхийнолонинстинктүйлявцыгудирддаг,мөн нугаснаасирсэнмэдээллийгдээшньдамжуулдаг. Төвхэсэг:Сэтгэлхөдлөлийгудирддагбатархинысуурийгхүрээлжбайдаг.Ихэнх мэдээллүдэндзангидагддаг. Дээдхэсэг:Сэтгэх,ярих,бүтээнтуурвихчадварыгхариуцдагхоёрталбөмбөлгөөс бүрддэг.Талбөмбөлөгтусбүрөөрөөрүйлажиллагааявуулдаг.Мэдээллийгөөрөөрарга хэлбэрээрболовсруулдаг.
- 5. Тархиныгаднахэсгээрбүрхэжбайрладаг.3ммзузаантай6дэддавхраатайТархиныбор давхаргадараахчадваруудыгхариуцдаг:Хоёрхөлдээрээбосооявах,Гарынхааэрхий, долооворхуруугзөрүүлэнбарих,Ярих,бичих,Аманяриагойлгох,Унших.Суутнуудын тархиныбордавхаргаэнгийнхүнийхээсилүүаржгар,атирааихтэйбайдагбайна.Хэдий чинээаржгар,атирааихбайнатэрхэмжээгээрбордавхаргынталбайихэснэ,тэр хэмжээгээрэсүүдийнтооболонхолбоосолширно…тиймээслсуутухаантанхэмээн нэрлэгдэнэ. Хэрэвуурагтархиндзүсэлтхийжхарвалтархинысууринд“эртнийдавхраа”хэмээхгүрвэл, матар,шувуунытархитайихээхэнтөстэйдавхрааголжүзнэ.Иймээсчэрдэмтэд“хэвлээр явагчдынэртнийтархи”гэжнэрлэсэнбайдаг.Тархиныэнэхэсэгньжирийнболовччухал үйлдлүүдболохамьсгал,зүрхнийагшилтындавтамжзэрэголонтөрөлхинстинктийгхариуцдаг. Жишээлбэлзамдээрсуужбайгаашувуухүнойртохоорнисээдявчихдаг.Учирньшувууны “хэвлээрявагчийн”гэдэгнэртэйтархиндамиахамгаалахтөрөлхийнкодбайдагучраастэр.
- 6. Тархицацаргасанбүтэцтэйболохнь ДоорхаржбуйзурагболScienceсэтгүүлийн1996онышилдэгзургааршалгарчбайсанбүтээл. Осолдорсоннэгэнэмэгтэйнтархиныбүхцусыгасарбогинохугацаандсоруулжаваноронднь тусгайшингэнхийжавсанзураг.Тархиныэд,эсүүдэдочижбуйцусанхангамжцацаргасан бүтэцтэйболохньилтбайна.Эсүүдчбасөөрхоорондоохолбогдожцацаргасанбүтэц үүсгэдэг.Тархиндөрнөжбуйпроцес,дамжижбуймэдээллүүд,тэрчбүүхэлтархимааньөөрөө бүхэлдээцацаргасанбүтэцтэй.Дээрөгүүлсэнчлэнтархиболчөлөөтнейронуудынэцэс төгсгөлгүйорооцолдсонхолбоостбүтэцтэйбайдаг.ЭнэхүүбүтцийнцаанахүнийЗадгай Сэтгэлгээнуугдажбайдаг.Өөрөөрхэлбэл,задгайсэтгэлгээболхүндзаяагдмалшинжюм. • ЗадгайСэтгэлгээгэдэгньаливаазүйлийнүндсэнсанааголонталаасньзадлажхолбон хэлхэхбайдлаарсэтгэхүйлявцмөн. • ЗадгайСэтгэлгээньхувьхүнийоюуныдахиндавтагдашгүйчанарыгнээнилэрхийлэхарга ухаанмөн.Хэннэгнийгдагандууриахбусөөрийнхөөсэтгэлгээниймодыгтарьж ургуулаарай. СанахсэргээхХуулбарлагчтөхөөрөмжболохынхувьдтархиболюутайчхарьцуулшгүйилүү юм.Таболжөнгөрсөнямарнэгзүйлийгсанахгүйбайгаагэдэгболягүнэндээтатархинаасаатэр мэдээлэлийголжчадахгүйбайнагэсэнүг.Тархиболөөррүүгээоржирсэнбүхмэдээлэл өгөгдлийгхадгалахчадвартай.Хэрэвтаныгмэддэгбүхбөөрөнхийхэлбэртэйзүйлсээхэлгэвэл алим,зүрж,бөмбөг,усанүзэмзэргийгтаойтогтоолтынхоо“бөөрөнхийзүйлсийнмодноос” сугаланавчнэрлэнэ.Тархиингэжномынсаншигмэдээллийгтөрөлжүүлжбайдаг.Хэрвээбидний уурагтархи“тайвширсананхаарлын”нөхцөлбайдалдбайгааболбидмэдээллийгхавьгүйхурдан, үрдүнтэйгээр“шингээжавч”чаднахэмээнолонсудлаачиддүгнэжбайна.1998оны10сарын2ны өдрийгихэнхмонголчуудсайнсанажбайдагбайна.ТэрөдөрС.Зоригагсаннасбарсанболхоор биднийойухаандтэрүйлявдалүлджээ.Ямарнэгэнбаяртүйлявдал,эсвэлгэнэтийнүйлявдлыг тархихадгалаад,дарааньмашсайнсэргээжчаддагбайна. Давтах,үрдүнтэйаргууд,бодлоготестүүдээртархиатасралтгүйдасгалжуулахньэсүүдийн хоорондоххолбоосыгуламчангаруулж,синаптикхолбоонызайойртожингэснээрцахилгаан химийндохионуудэсүүдийнхоорондуламсайндамждаг.Таныамжилтолохэсэхньтархитай шуудхолбоотой,харинсайнюмуумуутархиныүндсэнялгааньэсүүд,тэдгээрийнхолбоос, синаптикзай,глиальэсээсхамаардаг.“Үргэлжхэрэглэгддэгтүлхүүргялалзажбайдаг”гэж Б.Франклиныхэлснийгсанажяваарай.