şIfalı b.5. sğlklı yaş
- 2. HİJYEN Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü hijyen olarak tanımlanır.
- 3. Temizliğin sadece görünür kirlenme olduğunda yapılması yeterli değildir. Örneğin; uykudan uyanınca yüzün yıkanması, çamaşırların değiştirilmesi, gündelik temizlik uygulamalarıdır.
- 4. Kişisel hijyen: Vücut bakımı ve temizliği Ağız ve diş sağlığı El ve ayak temizliği Beslenme Giyinme
- 5. VÜCUT TEMİZLİĞİ Sabahları kalkıldığında el, yüz ve diş temizliği, akşamları yatarken diş ve vücut temizliği mutlaka olması gereken temel temizlik önlemleridir. Vücut temizliğinin en büyük uygulaması tabi ki banyo yapmaktadır. Çünkü vücudumuzun her yerinin temizliğini tek seferde yapmış olacaksınız. Her gün banyo yapan bir insanın vücudu oldukça sağlıklı bir hal olacaktır.
- 6. Temizlik yapılırken tek başına su yeterli olmamaktadır. Mutlaka insan cildine uygun pH değerine sahip sabun ve şampuanların kullanılması gerekmektedir. Bu temizlik araçlarını da kullanabilmek için uygun diş fırçası, banyo sünger veya lifleri, ayak ve el temizliği için uygun fırçaların olması gerekmektedir. Sağlıklı bir yaşam için vücut temizliğine özellikle dikkat etmeniz gerekmektedir.
- 7. Dış ortamla teması ve çok kullanılması sebebiyle el temizliği önemlidir. Yemekten önce ve sonra, uyandıktan sonra, gıda işleriyle uğraşırken, yemek hazırlarken, hayvanlara dokunduktan sonra, bebek ve hasta bakımından önce ve sonra eller yıkanmalıdır.
- 8. Ayakların her gün yıkanması ve yıkandıktan sonra, özellikle parmak aralarının iyice kurulanması gerekir. Aksi halde nemli ortam, mantar enfeksiyonlarının gelişmesine sebep olur. Ayak tırnakları düzenli aralıklarla kesilmelidir. Parmak aralarının kuru kalabilmesi için ayakkabı sıkmamalı, çoraplar nem emici olmalıdır. Ayakkabının temizliği de çok önemlidir. Tırnakların muhtemel birer mikrop yuvası olabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.
- 9. AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI Maalesef ülkemizde; yirmi yaşına gelen her yüz kişiden 89"unun dişleri çürük, okul çocuklarının % 67"si diş fırçası kullanmamakta ve yılda her 4 kişiye sadece bir diş fırçası düşmektedir. Ağız ve diş sağlığının devam ettirilmesinde, hastalıklardan korunmada, en kolay ve ucuz metot diş fırçalamadır. Dişler, yemeklerden hemen sonra değil; ağzın asiditesinin normale dönmesi beklenerek (yemeklerden 1,5 saat sonra) fırçalanmalı ve çok az diş macunu kullanılmalıdır. Kullanılan fırçanın kılları bozulacağından üç ayda bir değiştirilmelidir. Fırçalama genellikle diş etinden dişe doğru olmalıdır
- 10. Dişlerde çürük olmasa bile altı ayda bir dişlerin muayene ettirilmesi uygun olur. Şekerli ve karbonhidratlı besinlerin yenmesinden sonra, ağzın su ile çalkalanması veya biraz su içilmesi diş çürüklerinin oluşumunu azaltır.
- 11. SAĞLIKLI GİYİNME Sağlığın korunabilmesi için dış ortam koşullarına göre giyinilmesi gerekir. Giyecekler hava, mevsim ve sıcaklık şartlarına uygun olmalıdır
- 12. Giyeceklerin cildi tahriş etmeyecek, allerji yapmayacak, teri emebilecek özellikteki maddelerden yapılması gerekmektedir. Ayrıca yapılacak iş sırasında ellerin, vücudun, gözlerin, kulakların, baş ya da ayakların korunmasını gerektiren bir durum ya da tehlike varsa özel koruyucu kıyafetler giyilmelidir. Bu giyecekler tüm iş uygulaması süresince çıkartılmamalıdır.
- 13. Sağlığa uygun giysiler vücudu dış ortamın tüm etkilerinden koruyan, mümkün olduğunca teri emebilen, allerji ve kokuya neden olmayan doğ al maddelerden yapılan giysilerdir. Ayrıca serbest harekete olanak vermeyen giysiler rahatsızlık vericidir. Tüm giyecekler seçilirken, önce rahatlığın amaçlanması en doğru yaklaşımdır. Bu konu ayakkabılar için özellikle önemlidir.
- 14. ORTAMIN TEMİZLİĞİ VE BAKIMI Sağlığımız, yaşadığımız ortamın temizliğinden de doğrudan etkilenir. Temizlik işlemleri bilinçli olarak yapılmalmalıdır. Ortamın temizliği olabildiğince sık yapılır. Yerler ve yüzeyler pürüzsüz olmalıdır. Tüm mobilya ve malzemeler ortama yerleştirilirken, temizlik için kolaylık sağlama düşüncesiyle, özel ilgi gösterilmelidir. Örneğin; yerinden oynamayacak kadar ağır olan parçaların arkasında ve yanında boşluk bırakılır.
- 15. Kirli zeminleri temizlerken kiri temiz alanlara yaymamak amaç olmalıdır. Temizlik gereçleri temizlenen yüzeylerden her zaman ve kesinlikle daha temiz olmalıdır Önce görünen kirler temizlenir; ileri temizlik, aşamalı olarak uygun sıraylagerçekleştirilir. Temizlik sırasında öncelikle sıcak su kullanılır. Temizliği yapılan yüzeyler sonunda kuru olarak bırakılır. Kullanılacak malzeme etkili, kullanım amacına ve standartlara uygun olmalıdır.
- 16. Buzdolapları Dış kısmının yüzey olarak temizlenmesi, içinin düzenli kullanılması gereği dışında, otomatik eriticili değilse, buzluğun bakımı düzenli olarak yapılmalı, iç yüzeyleri ve raflar deterjanlı sıcak su ile silinmelidir. İçinde yalnızca besinler bulundurulmalıdır.
- 17. Lavabo ve Tuvaletler Önce görünür kirler ıslatılarak temizlik fırçalarının kazıyıcı kenarları da kullanılarak temizlenir. · Toz ya da sıvı, ovucu bir deterjanla önce fırçalanarak temizlenir ve su ile durulanır. · Musluk başları da toz ya da ovucu bir deterjanla, başka bir fırça ya da bez kullanılarak temizlenir. · Sabunlukların dış yüzey temizliği her temizlikte yerine getirilmelidir. Sıvı sabunlar bittiğinde sabunluklar fırçalanarak temizlenip, kurulanmalı ve bu işlemlerden sonra yeniden doldurulmalıdır. · Evyelerin dışında kalan yer ve yüzeyler yukarıda belirtildiği gibi temizlenir. · Tuvalet ve lavabo fırçaları ayrı olmalı, başka yüzeylerde kullanılmamalı ve temas ettirilmemelidir
- 18. Temizlik sırasında kullanılan malzemeler ve bunların bakımı da özen ister. Temizlik sırasında eldiven kullanmakta yarar vardır. Burada amaç el cildinin korunmasıdır. Eldiven giyilmeden önce eller kurallara uygun olarak yıkanır ve kurulanır. Kirliliğin yayılmasının eldivenler aracılığıyla olabileceği unutulmamalıdır. Atık bulaşmış eldivenler, kendileri de birer bulaştırıcı araç olurlar. Bu nedenle temizlik sırasında eldivenler, faraş ve fırça gibi bir araç kullanmadan doğrudan, atıklarla temas ettirilmemelidir
- 19. YİYECEK VE İÇECEK TEMİZLİĞİ Yiyecek ve içecekler hastalık yapıcı mikroplarla bulaşmamış olmalıdır. Denetlenmiş, kapalı kaynak suları en emin temiz içme suyudur. Açık su kullanmak güvenli değildir. Böyle sular, kaynama başladıktan sonra en az üç dakika daha kaynatılıp soğutulur ve bu sayede temiz olarak içilebilir Besin maddelerinde bulunan çok sayıda mikroorganizma, mutfak temizliğinin önemini artırır. Bu nedenle ayrıca özen ister. Gerekli malzemelerin satın alınması ile yemeklerin sunulması arasında, depolama, hazırlama, pişirme, bekletmeden, servis sonrası temizlik ve bakıma kadar tüm iş akışı mutfakta sağlıklı ortam oluşturmada ayrı ayrı önem taşır. Mutfaktaki sıcak ve nemli ortamda bulunan bakterilerin sayısı her 20 dakikada iki katına çıkabilir ve bir tek bakteri 10 saatte 1 milyar olacak şekilde üreyebilir
- 20. Besinler alındıktan sonra bekletilmeden buzdolabı ya da dolaplara kaldırılır. Son kullanma tarihleri geçmeden kullanılır. Kırık, çatlak ve kirli yumurtalar alınmaz. Zedelenmemiş ve beresiz alınmış sebze ve meyvalardaki toz, toprak, ilaç kalıntıları temiz bol akar suda yıkanır. Sebzelerin hazırlandığı tezgah diğerlerinden ayrıdır.
- 21. Dondurulmuş besinler sıcak ortamda değil buz dolabında çözülür, çözüldükten sonra tekrar dondurulmaz. Besin hazırlama alanlarının temizliği besinler kaldırıldıktan sonra yapılır. Özellikle et suları ya da her çeşit etten yapılmış gıdalarla bulaşmış yüzey, alet ve malzemelerin temizliği çok önemlidir. Bu tür yüzey ve malzemeler iş biter bitmez, hemen soğuk suyla akıtılmalı, sonra da yüksek ısıda su ve deterjan kullanılarak temizlenmelidir. Yüzey temizliği için çamaşır suyu da kullanılabilir.
- 22. SAĞLIKLI BESLENME Dünya nüfusunun önemli bir bölümü, yetersiz ve dengesiz beslenme sonucu oluşan hastalıklarla mücadele ediyor. Öte yandan, aşırı ve dengesiz beslenme sonucu oluşan obezite (aşırı şişmanlık), birçok insan için önemli bir sağlık sorunu olmayı sürdürüyor.
- 23. Sabah kahvaltısı mutlaka yapılmalı, öğün atlanılmamalıdır. Süt içme alışkanlığı mutlaka edinilmelidir. Kemik sağlığı için, kalsiyum yönünden zengin süt, peynir, yoğurt tüketimine özen gösterilmelidir. Bol miktarda sebze-meyve ile günde en az 8-10 bardak sıvı tüketilmelidir. Şeker, tuz ve yağ içeriği yüksek yiyecek-içecek tüketiminin, bir çok hastalığı beraberinde getirdiği unutulmamalıdır.
- 24. Temiz ve mikropsuz besinleri tüketmeye özen gösterilmeli. Çiğ sebze ve meyveler bol suyla yıkanmadan kesinlikle yenilmemelidir. Açıkta satılan yiyecekler satın alınmamalıdır. Eller yemekten önce mutlaka yıkanmalı, unutmayın kirli eller pek çok hastalık mikrobu taşımaktadır
- 25. Fast-food sistemi ile tüketilen besinlerin enerji ve bazı besin öğeleri yönünden dengeli olmaması uzun dönemde bazı sağlık problemlerine neden olabilmektedir. Bu sağlık problemlerinin başında şişmanlık gelmektedir. Fast-food ürünlerindeki en önemli sorun yüksek enerji içermeleridir. Bu da kilo alımına yol açabilmektedir. Fast-food ürünlerindeki yağın çoğu hayvansal kaynaklıdır. Bu ürünlerin sodyum, kolesterol ve özellikle doymuş yağ miktarı, diğer besin öğeleri yoğunluğuna göre daha fazladır. Bu durum başta koroner kalp hastalıkları ve kanser olmak üzere, birçok kronik hastalık için risk faktörüdür.
- 26. SPOR VE SAĞLIK Her geçen gün düzenli yapılan bedensel egzersizler, sporun sağlık için önemini daha da belirginleştirmektedir. Bu egzersizlerin amacı, kasların, kemiklerin, eklemlerin, kalp- damar sisteminin ve fonksiyonlarının en uygun şekilde çalışmasını sağlamaktadır. Dayanıklılık sporları (Uzun mesafe koşuları, bisiklet, uzun mesafe yüzme vb.) yapanlarda kroner arter hastalığı hipertansiyon ve şeker hastalığı daha az görülmektedir. İnsan bedeni özel yetenekleri olan mükemmel bir varlıktır. Merkezi sinir sistemi yaşam dinamizmini kontrol eder. Kalp, yaşam boyu düzenli olarak vücuda kan pompalar. Sürekli egzersizlerle solunum sindirim, boşaltım ve iskelet kas sistemlerinin istenen düzeyde tutulması sağlanır. Uzun süre hareketsiz kalan insan bedeni hareket yeteneğini kaybeder ve sağlık problemleri doğabilir.
- 27. Spor yapmanın faydaları: İyi bir moral ölçüleri içerisinde gelişmiş kemik, kas yapısı ve iyi bir duruş alışkanlıkları kazandırır. Kültürel zevk, duyarlılık sağlar. Serbest zamanları değerlendirme davranış ve becerileri kazandırır. Kendini kontrol etmeyi, başkalarına kurallara saygıyı öğretir. Ölçülü ve planlı bir şekilde çalışmayı ve dinlenmeyi öğretir. Birlikte olma, birlikte iş yapma ve bireyin toplumda kendisini belirlemesine olanak verir.
- 28. İdeal Çalışma Ortamı Nasıl Olmalı? Çalışmaya kolay başlanabilmesi,fikrin dağılmaması, zaman kaybının önlenmesi, çalışmanın sağlıklı sürdürülebilmesi için çalışma odası özenle düzenlenmelidir. Çalışma odanızdaki eşyalar sizin ilginizi dağıtacak şekilde olmamalıdır. Odanız sabit ve sade döşenmiş olmalıdır. Renklerin bile psikolojik etkisi vardır. Yeşil sakinleştirici, kırmızı uyarıcı, mavi sükûnet vericidir. Çalışma masanız cama çok yakın olmamalı, dışarıdaki şeylerin ilginizi dağıtması önlenmelidir..
- 29. Masanız ışık karşınızdan gelecek şekilde konulmalıdır. Odanız sık sık havalandırılman, oturacağınız sandalye sizi uykuya götürecek kadar rahat olmamalıdır. Çalışma yeriniz yatmaya müsait olan divan ve çekyat gibi bir yer olmamalıdır. Masanız dağınık olmamalı, odanızda aradığınızı hemen bulabilmelisiniz. Odanız fazla sıcak, fazla soğuk ve karanlık olmamalıdır. Gürültüden uzak olmalı ve mümkünse sadece sizin kullandığınız bir yer olmalıdır. Müsait bir oda yoksa bir köşeyi çalışmak için hazırlamalısınız. Çalışma masanız sizi hayallere daldıracak gereksiz şeylere işgal edilmemeli; derse oturduğunuzda sadece çalışmanıza yararlı ve çalışmaya yönlendirici kaynak ve araç gereçle hazır olmalıdır. Bütün bunlarla birlikte gerektiğinde her ortamda çalışılmalı; ille de çalışmak için müsait yer ve köşe aranmamalı, zorunlu hallerde her yerde çalışılabilmelidir
- 30. DÜZENLİ YAŞAM VE UYKU Sağlık ve zindelik için düzenli yaşam ve uyku da vazgeçilmez şartlardır. Uyku gereksinimi insan yaşamı boyunca süre açısından değişkendir. Büyüme hormonu uykuda salgılandığından çocukların büyüme ve gelişmesinde düzenli ve yeterli uyku çok önemlidir. Yetişkinlik döneminde 7- 8 saatlik uykunun yeterli olduğu kabul edilir.
- 31. Bireyler arasında uyku gereksinimi ve ritmi farklılık gösterir. Bazı insanlar 4-6 saatlik uyku ile yetinirler kimileri ise 10-12 saat uyurlar. Bazıları erken yatıp erken kalktıklarında, bazılarıysa geç yatıp geç kalktıklarında kendilerini daha zinde hissederler. Uyku aynı zamanda ruh sağlığının bir göstergesidir. Streste ve pek çok psikiyatrik hastalıkta uyku ritmi ve süresi bozulur. Bunun yanında yeterli uyku uyunmadığında kişinin fiziksel ve ruhsal streslere dayanıklılığı azalır.
- 32. Yeterli süre uyunduğu halde uykudan zinde kalkılmıyorsa, üzerinde yatılan yatak, kullanılan yastık, odanın ısısı, ortamda yeterli temiz hava olup olmadığı, ortamda bulunan ısıtıcıların, eşya ya da malzemelerin cila, boya, deterjan gibi kimyasallar yoluyla ortam havasını kirletip kirletmediği, uyku sırasında süre giden bir gürültü kaynağının olup olmadığı gibi etkenler gözden geçirilmelidir. Doğal olarak burun tıkanıklığı ve nefes almada zorlukla birlikte seyreden tüm hastalıklarda ve aşırı şişmanlıkta da uykunun kalitesi bozulur.
- 33. STRES Stres, kişinin başetme yeteneğini aşan ya da zorlayan bir durum algılandığında ortaya çıkan bir tepki olarak tanımlanır Bireyin başetme yetenekleri, stresli olayın üstesinden gelebilecek düzeyde olduğu sürece, kişi kendini aşırı gerilimden uzak tutabilir. Ancak olayın gerektirdikleri, kişinin başetme kaynaklarından daha ağır ise, bir dengesizlik durumu gelişir ve bedene fiziksel ve psikolojik taşıma kapasitesinin üstünde bir ağırlık yüklenir. Belki bu ağır yükü bir yere kadar taşıyabilirsiniz. Bedeniniz geçici bir dengesizliği hoşgörebilir ve silkinerek eski haline dönebilir. Ancak bu durum devam ederse, aşırı stresin işaret-leri belirir ve arkasından bir tükenmişlik durumu ya da stresle ilgili diğer hastalıklar gelir.
- 34. Kontrol Edilebilir Durumlarda Kullanılabilecek Yöntemler: Stres kaynağının zayıflamasına ya da ortadan kalkmasına yardım edecek şekilde probleme odaklaşan yöntemlerdir. Davranışsal yöntemler: Yapmak istediğiniz bir işi önceden planlamak ya da düzenlemek. Sorunları çözümlemek için bilgi istemek. Yardımcı olabilecek kişilerle konuşmak. Stres yaratan kişiyle yüzleşmek. Stresi ateşleyen durumlardan kaçınmak. Başaçıkmayı teşvik için ortam yaratmak İstenen davranışı başarmak için kendi kendine anlaşma yapmak
- 35. Bilişsel yöntemler: Başaçıkmak için kendinizle olumlu diyalogda bulunmak (olumlu, hedefe yönelik düşünceler). Zihinde canlandırma (kendinizi durumla başaçıkarken canlandırmak). Gerçekçi olmayan inançlarla savaşmak (kendinizle neyin mantıklı ve gerçeğe dayalı olduğu üzerinde tartışmak).
- 36. Kontrol Edilemeyen Durumlarda Kullanılabilecek Yöntemler: Yaşadığınız stres tepkinizi azaltmak ve duruma daha kolay katlanabilmenize yardımcı olmak için duygularınıza odaklaşan yöntemlerdir. Davranışsal yöntemler : İnsana acı çektiren şeyleri hatırlatan durumlardan kaçınmak, Gerilimi azaltmak için fiziksel egzersiz yapmak, Kas gevşetme, zihinsel dinginlik ve derin nefes egzersizleri, Boş zamanlarda keyifli etkinliklerde bulunmak, Sosyal destek.
- 37. Bilişsel yöntemler: Endişe yaşadığınız süreyi sınırlı tutmak. Yeniden değerlendirme: olayların iyi taraflarını aramak. Aklınıza olumsuz düşünceler geldiğinde bunları durdurmak. Kendi durumunuzun diğer insanlarla olumlu karşılaştırmasını yapmak
- 38. SİGARA ALKOL VE MADDE BAĞIMLILIĞINDAN UZAK DURMA Adı ne olursa olsun, insanın ruh ve beden sağlığına zarar veren her alışkanlık zararlıdır. İnsanları zararlı alışkanlıklara yönlendiren sebepleri üç grupta toplamak mümkündür: 1. Olumsuz çevreyle (özellikle arkadaş çevresiyle) ilgili sebepler. 2. Merak, özenti, taklit duygularıyla ilgili sebepler, 3. Mutsuzluk sebepleri.
- 39. ZARARLI ALIŞKANLIKLARIN SEBEPLERİ Cehâlet, tembellik, bencillik, bilgisizlik, kötü arkadaş, grup baskısı, aşağılık kompleksi, kötüleri merak etme, kötülere özenme, kötüleri taklit etme, birahane, diskotekler, millî kültürden uzaklaşma, ahlâkî değerlerin zayıflaması, uyuşturucu kültürünün benimsenmesi, dış güçlerin ajan ve mafya faaliyeti, sevgiden, ilgiden ve şefkatten mahrum kalma, işsizlik,
- 40. ZARARLI ALIŞKANLIKLARDAN KORUNMA YOLU Sevgi, ilgiye ve şefkate Eğitim Çevre (Aile, okul, arkadaş ve iş çevreleri) Medya, Genel ahlak sahibi olmak Çocuğa çevre şartlarını o şekilde hazırlamalıdır ki, onun davranışı karşısında ona söyleyeceğimiz söz; “Sakın yapma” yerine, “Aferin!” olmalıdır.
- 41. Sokak çocuklarının hepsinin sokak çocuğu oluşlarının, tiner ve bally koklamalarının nedeni, suçlu çocukların tamamına yakınının suç işlemelerinin sebebi, yetişkin suçluların büyük çoğunluğunun suçlu olmalarının nedeni, çocukluk ve gençlik yıllarında sevgiden, ilgiden ve şefkatten mahrum kalmaları ve bozuk kişiler ve bozuk çevreler tarafından yönlendirilmeleridir.
- 42. ZARARLI ALIŞKANLIKLARDAN KORUNMA KONUSUNDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Bilindiği gibi zararlı alışkanlıklar, kişinin ruh ve beden sağlığını bozan alışkanlıklardır. Zararlı alışkanlıklar konusunda verilen bilgilendirmelerde dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır 1. Çocuklara ve gençlere hiçbir zararlı, özellikle uyuşturucu madde gösterilmemeli ve nasıl kullanıldığı öğretilmemelidir. 2. Uyuşturucu maddelerin adları ve nasıl elde edildikleri bildirilmemelidir.
- 43. 3. Uyuşturucu maddeler gaz, sıvı ve katı halde kullanılarak kişilerin tuzaklara düşürüldüğü anlatılmalıdır. 4. Zararlı maddeleri kullananların nasıl krize girdiği ve nasıl öldüğü anlatılmalı ve gösterilmelidir. Tehlikeli madde ve tehlikeli davranış o şekilde tanıtılmalıdır ki; özendirici olmayıp caydırıcı olsun.
- 44. Çocuklar ve gençler gördüklerini taklit eder, öğrendiklerini yaparlar. Bu nedenle zararlı alışkanlıklar konusunda insanlar, özellikle çocuklar ve gençler bilgilendirilirken, onların gördüklerini taklit edecekleri ve öğrendiklerini yapacakları unutulmamalı
- 45. İnsan iki temel davranışından biri, haz duyduğu şeye yaklaşmak, diğeri, elem duyduğu şeyden uzaklaşmaktır. İnsan tehlikeli şeyi, haz verici zannederse, bilmeden felâkete sürüklenir. Fakat onun felâket unsuru olduğunu kesin olarak bilirse, ondan uzak durur. İşte zararlı alışkanlıklar, birçok kişi tarafından ve medyada özellikle internette, özendirildiği için çocuklar ve gençler bunlardan haz duyacaklarını düşünerek, bilmeden ölüme giderler.
- 46. Halbuki, zararlı alışkanlıkların getirdiği kriz ve ölüm gibi sonuçları gördükleri zaman, aynı şeyi asla yaşamak istemezler. Zararlı bir maddenin hem kullanışını, hem de getirdiği sonucu öğretmek ve göstermek doğru değildir. Çünkü zararlı maddeyi kullanmayı düşünen kişinin zihni onu kullanmaya programlanırsa, bu durumda gelecek sonucu düşünemez olur ve ilk fırsatta zararlı maddeyi kullanır.
- 47. 1974 TÜRKİYE GÜZELİ 3 YIL SONRA
- 48. ÖZGÜR İNSAN BAĞIMLI OLAMAZ , BAĞIMLI İNSAN ÖZGÜR DEĞİLDİR.