Lurraren egitura eta dinamika aztertzen da. Plaken tektonikaren azalpena: aurrekariak Wegenerren kontinenteen jitoa, plaken tektonika, ertz-motak eta bakoitzari dagozkion egitura geologikoak
Este documento presenta la información sobre las asignaturas, objetivos, datos complementarios, excursiones y normas de un curso escolar. Detalla las diferentes materias, fechas de evaluaciones y excursiones planificadas, asà como las expectativas de comportamiento y participación de los estudiantes.
The given document does not contain any meaningful information, as it only consists of repeated letters with no coherent words, sentences or paragraphs.
The given document does not contain any meaningful information, as it only consists of repeated letters with no coherent words, sentences or paragraphs.
2. UNIBERTSOA
ZER DA ?
Unibertsoa existitzen den materia eta energia guztia eta horiek existitzen diren
espazioaren eta denboraren batasuna da.
ZER DAGO BERA BARRUAN?
Unibertsoaren barruan existitzen diren atomo, molekula, planeta, satelite, planeta
nano, izar, galaxia eta galaxien arteko eduki guztia dago.
3. KOMETAK
• Kometak eguzki sistemako argizagi mota bat dira, eguzkiaren inguruan
orbita oso eliptikoak eginez orbitatzen dutenak. Asteroideak ez bezala,
kometak Eguzkiaren ondotik pasatzen direnean sublimatzen diren material
solidoz osaturik daude, eta isats edo adats moduko bat agertzen da. 30-
80milioi kilometrokoa.
4. METEORITOAK
• METEORITO BAT LURRAZALERA IRITSI DEN KANPOKO ESPAZIOAN
SORTUTAKO GORPUTZ NATURALA DA, TALKAREN ONDORIOZ
SUNTZITU EZ DENA. ESPAZIOAN DAUDENAN METEOROIDE IZENA
HARTZEN DUTE ETA LURRAREN ATMOSFERAN SARTZEN DIRENEI
METEORO ESATEN ZAIE. ASTEROIDEAK BAINO TXIKIAGOAK DIRA
GEHIENEZ 50 METROKO DIAMETROA.
5. ASTEROIDEAK
• ASTEROIDEAK ESPAZIOAN ZEHAR DAUDEN GORPUTZ SOLIDO ETA
FORMA IRREGULARREKOAK DIRA, PLANETAK BAINO TXIKIAGOAK.
HORREGATIK, JOHN HERSCHELEK IZEN HORI EMAN ZIEN.
6. IZARRAK
» Izar bat plasmazko gorputz esferiko handia eta trinkoa da,
bere erdigune beroan fusio nuklearra mantentzeko bezain
handia dena. Fusioa da izarrek beren kanpo geruzatik
etengabe kanporatzen duten energiaren iturburu.
Hidrogenoa eta helioa baino astunago den ia gai guztiak
izarretako erdigunean sortzen dira eta izarra handiena
eguzkia da gertuago dagoelako.
7. IZARREN EZAUGARRIAK
• ADINA: IZAR GEHIENEK MILA MILIOI BAT ETA 10 MILA MILIOI URTE
BITARTEKO ADINA DUTE.
• DISTIRA: IZARREN DISDIRA MAGNITUDEA IZENEKO BALORE BATEKIM
ADIERASTEN DA. ZENBAT ETA TXIKIAGOA IZAN IZARRA ORDUAN ETA
DISDIRATSUAGOA DA IZARRA .
• ARGITASUNA: ASTRONOMIAN ARGITASUNA IZARRAK DENBORA
UNITATEKO IGORTZEN DUEN ARGI KOPURUA DA. ERRADIOAK ETA
IZARRAREN GAINAZALAK BALDINTZATZEN DUTE IZAR BATEN
ARGITASUNA.
• KOLOREAK: BEGI HUTSEZ BEGIRATU EZKERO ZURIAK DIRUDITE IZAR
GEHIENTSUENEK, BAINA URDINAK, ZURIAK, GORRIAK, LARANJAL ETA
HORIAK DIRA .KOLOREA IZARRAREN TENPERATURAREKIN DAGO
ERLAZIONATURIK.
• KONPOSAKETA KIMIKOA: %70 HIDROGENOA %28 HELIOA %2
BESTE ELEMENTU PIZUTSUAGOAK ( ELEMENTU METALIKOAK )
8. SATELITEAK
• Sateliteak beste objektu baten inguruan grabitatzen ari den gorputza da.
Normalean, planeta baten inguruan biratzen diren astroak izendatzeko
erabiltzen da. Satelite naturalak denboraren poderioz unibertsoaren
handitasunean beste gorputz batzuen topaketatik sortuak dira.
9. ATMOSFERA
• ATMOSFERA PLANETA BAT EDO ASKI MASA DUEN BESTELAKO GORPUTZ
MATERIAL BAT INGURATZEN GASEZKO GERUSA DA, GORPUNTZ HORREN
GRABITATE INDARRAK EUTSIA. PROBABILITATE GEHIAGO DAGO
ATMOSFERARI EUSTEKO, BALDIN GRABITATEA HANDIA BADA ETA
ATMOSFERAREN TENPERATURA TXIKIA BADA.
• ATMOSFERAKO GERUZAK:
Lurrazaletik gora, bost geruza nagusi ditu atmosfera :troposfera,
estratosfera, mesosfera, ternosfera eta exosfera.
10. ZER GERTATZEN ARI ZAIO
ATMOSFERARI
• ATMOSFERAREN ZATI BAT APURTZEN ARI DA
KONTAMINASIOARENGATIK ETA HORI GURETZAKO
OSO KALTEGARRIA DA EGUZKIIZPIAK GURE AZALA
LEHORTUKO DU JANARIA EZ DA EGONGO ETA URA
LEHORTUKO ZEN.
11. BIG BANG
BIG BANGAREN TEORIA GAUR EGUN UNIBERTSOAREN TEORIA DA,
HASIERAKO MOMENTUAK ETA ONDOREN EBOLUZIOA AZALTZEKO
ERABILTZEN DEN TEORIA KOSMOLOGIKO NAGUSIA DA, EREMUA
HONEN ARABERA UNIBERTSO DENTSITATE ETA TENPERATURA
OSO ALTUA ZEUN EGOERA BATETIK HEDATU ZEN.
13. MARTEN BIZITZA AL DAGO
• BAI, ZIENTIFIKOAK ROBOT BAT UTZI ZUTEN MARTEN ETA
ROBOTA AURKITU ZUEN HONDAKINAK, BAINA PERTSON BAT
EZIN DA BIZI URA, OXIGENOA ETA JANARIA BEHARKO DUELA.
HORAIN ROBOTA MARTEN DAGO.
14. BA AL DAGO BESTE
PLANETA?
• UZTAILAN 29 2005AN LEHENGO PLANETA AURKITU ZUTEN EZ
ZEUKANA IZENIK, BROW ETA BERE LAGUNAK AURKITU ZUTEN
TELESKOPIOAREKIN . GAUR EGUN PLANATA AURKITZEN DA 97
ALDIZ URRUNAGO EGUZKITIK LURRA BAINO.
15. MATERIA ILUNA
• MATERIA ILUNA ERRADIAZIO ELEKTROMAGNETIKORIK
IGORTZEN EZ DEN MATERIA DA. BERASB EZIN DUGU BERE
PRESENTZIA ZUZENEAN NABARITU. ZENBAIT FENOMENO
ASTRONOMIKO ULERTZEKO MATERIA ARRUNT NAHIKORIK EZ
ZEGOELA KONTURANTZEAN, FISIKARIEK, UNIBERTSOA BESTE
OSAGAIREN BAR IZAN BEHARKO ZUELA ONDORIOSTATU ZUTEN.
AZKEN NEURKETEK DIOENEZ, NEUR EZINA DEN OSAGAGAI HORI,
UNIBERTSOKO MATERIA OSOAREN % 22 IZANGO LITZAKE.
16. GRABITAZIOA
• GRABITAZIOA MATERIAS OSATUTAKO GORPUTZEK EUREN
ARTEAN DUTEN ERAKARPENA DA. EGUNEROKO BIZITZAN
NABARITZEN DUGU, GORPUTZEAN PISUA SORTZEN BAITU.
GRABITAZIOAK MANTENTZEN DITU LURRA ETA BESTE PLANETAK
ORBITAN EGUZKIAREKIN INGURUAN, ILARGIA LURRAREN
INGURUAN, ITSASALDIAK SORTZEN DITU, IZAR ETA PLANETEN
BARNEALDERA BERTZEN DU