3. Ark shaharning eng qadimiy binolaridan biri bolib, u asrlar
mobaynida Buxoro hukmdorlarining qarorgohi bolib kelgan.
Qadimdan Arki Oliy deb atalgan ushbu qorgon Buxoro Eski
shahar qismining shimoli-garbida joylashgan.
Ark maydoni 4 gektarga yaqin bolib, balandligi 20 metrga barobar
suniy tepalikda joylashgan.
Devorlarining balandligi 16-20 metrni tashkil etsa, devorning
umumiy uzunligi 789 metr hisoblanadi.
Ark Buxorodagi eng qadimiy arxeologik yodgorlik hisoblanib,
uning ayrim madaniy qatlamlari mil.avv. 4-asrga bilan bogliq.
IX-X asrlarda Ark boshqatdan qurilib, qala devori bilan oraldi.
6. IX-X asrlarda qayta barpo etilgan Ark qorgoni XIII asrda
Chingizxon bosqini natijasida yana vayronaga aylanadi.
Arkning hozirgi korinishi XVI asrdan, yani Shayboniylar
tomonidan qayta rekonstrukiya qilingandan song ushbu holatga
kelgan.
Lekin 1920-yildagi Sovet armiyasining bosqini va havo
artileriyasining bombardimoni tufayli Arkning faqat 10% qismi
saqlanib qolingan.
Ark poyidagi Registon (forschadan qumli maydon, qum bilan
qoplangan joy) maydonida qadim davrlardan har xir bayram
marosimlari va Qozi kalon hamda Amir yoki xon tomonidan
farmoyish berilgan jazo ijro etilgan.
8. Arkka XVIII asrda qurilgan darvoza orqali kiriladi. Darvozaning ikki
tomonida qoshboginli minoralar qurilgan. Ularni memorlar tilida
guldastalar deb ataymiz.
Darvozagacha borish uchun avvallari taxtapul deb atalgan yogoch
koprikdan foydalanishgan. Hozirda esa ushbu koprik ornini
toshdan terilgan va yuqoriga qarab kotarilgan tosh yolakcha
egallagan.
Ark darvozasining yuqori qismida nogoraxona bolgan. Va u yerda
kechayu kunduz belgilangan vaqtda maqom kuylarini ijro etuvchi
muganniylar joylashgan.
Ular har bir maqomni aniq soatda ijro etgan, shu kuylarni eshitib,
shahar aholisi vaqtni bilib olgan.
10. Qala devorlari hozirgi kunga qadar bir necha marotaba
tamirlangan bolib, oxirgi marta qayta rekonstruksiya qilingan
garbiy qala devori korinishi jihatdan ajralib turibdi.
Shuningdek, Arkning sharqiy qismida hozirgi kunda arxeologik
qazishma ishlari olib borilmoqda. Bunda ham xorijiy, ham
mahalliy arxeolog olimlar ishtirok etishmoqda.
