際際滷

際際滷Share a Scribd company logo
BAHAN AJAR INVERTEBRATA 
(PORIFERA, COELENTERATA, PLATYHELMINTHES, 
NEMATHELMINTHES) 
A. CIRI-CIRI UMUM ANIMALIA 
Ciri-ciri umum animalia, yaitu merupakan organisme eukariotik, 
multiseluler, tidak memiliki dinding sel dan klorofil. Karena tidak mempunyai 
klorofil, maka hewan termasuk heterotrof, yaitu memperoleh makanan dari 
organisme lain. Umumnya hewan dapat bergerak untuk memperoleh makanan 
dan mempertahankan hidupnya. Habitat hewan ada yang di darat ada pula yang 
di air, baik tawar, payau maupun air laut. 
Selain memiliki persamaan ciri umum, hewan memiliki banyak 
perbedaan yang menunjukkan keanekaragamannya. Perbedaan ciri pada hewan 
tampak dari struktur tubuhnya. Berdasarkan ada tidaknya tulang belakang 
(vertebrae), hewan dibedakan menjadi dua, yaitu invertebrata (hewan yang 
tidak bertulang belakang) dan vertebrata (hewan bertulang belakang). 
Anggota Invertebrata dapat dikelompokkan menjadi delapan filum, yaitu 
Porifera, Coelenterata, Platyhelminthes, Nematelminthes, Annelida, Mollusca, 
Arthropoda, dan Echinodermata. 
B. KLASIFIKASI INVERTEBRATA 
1. FILUM PORIFERA 
 Ciri-Ciri: 
 Tubuh memiliki poro-pori atau lubang-lubang kecil (ostium) 
 Rangka luar tersusun tas duri-duri (spikula) 
 Hidup di air 
 Menempel pada bebatuan, tidak dapat bergerak bebas (seperti 
tumbuhan)
 Bentuk seperti tabung, vas bunga, mangkuk, atau bercabang seperti 
tumbuhan 
 Makanan berupa bakteri dan plankton, percernaan secara intraseluler 
 Reproduksi secara seksual dan aseksual 
 Peran: Digunakan sebagai spons mandi dan alat gosok 
 Klasifikasi: 
No. 
Kelas 
Ciri 
Calcarea 
(Calcispongiae) 
Hexactinelida 
(Hyalospongiae) 
Demospongiae 
1. Rangka Luar Tersusun atas spikula 
(duri-duri) dari zat 
kalsium karbonat 
(COCO3) 
Tersusun atas 
spikula (duri-duri) 
yang 
tersusun dari 
silika berjumlah 
enam seperti 
bintang. 
Tersusun atas 
spikula yang 
tersusun dari 
serabut spongin. 
2. Habitat Di air laut Di air laut Di air laut 
3. Contoh  Sycon 
 Gelatinosum 
 Euplectella 
 Pheronema 
 Spongia 
(Euspongia sp) 
 Hippospongia 
 Niphates 
digitalis. 
 Tipe Saluran: 
Tipe Saluran Ciri-ciri Contoh 
Ascon 
Air masuk  pori-pori (ostia)  
(Askonoid) 
spongocoel  keluar melalui oskulum. 
Leucosolenia. 
Sycon 
(Sikonoid) 
Air masuk  pori-pori (ostia)  
saluran radial yang berdinding 
koanosit  spongocoel  keluar 
melalui oskulum. 
Schypa dan 
Pheronema 
Leucon/Rhagon 
(Leukonoid) 
Air masuk  pori-pori (ostia)  
saluran radial yang bercabang-cabang 
 spongocoel  keluar melalui 
oskulum. 
Euspongia officinalis.
2. FILUM COELENTERATA 
 Ciri-ciri: 
Gambar 1. Struktur Tubuh Porifera 
Sumber: Buku Paket Biologi 1 SMA dan MA Untuk Kelas X 
 Tubuh memiliki ronnga (gastrovaskuler) yang digunakan sebaga usus 
(pada hewan tingkat tinggi) 
 Umumnya hidup di laut 
 Tubuh simetri radial dengan bentuk berupa polip (bentuk seperti 
tabung) dan medulla (bentuk seperti payung yang dikelilingi oleh 
lengan) 
 Mempunyai tentakel di sekitar mulut 
 Terdiri atas dua lapis sel, lapisan luar (epidermis) dan lapisan dalam 
(gastrodermis). Di antara kedua lapisan sel terdapat mesoglea. Pada satu 
atau kedua lapisan tersebut terdapat nematokist (racun sengat) 
 Makanan berupa plankton dan hewan kecil di air 
 Reproduksi secara seksual dan aseksual 
 Peran: Sebagai penyusun terumbu karang yang ada di lautan, karang 
penghalang yang dapat melindungi pantai dari abrasi air laut 
 Klasifikasi: 
No. 
Kelas 
Ciri 
Hidrozoa Scyphozoa Anthozoa 
1. Bentuk tubuh Polip dan medusa Umumnya medusa Polip. 
2. Habitat Di air laut/tawar Di air laut Di air laut 
3. Contoh  Hydra sp 
 Obelia sp 
 Aurelia aurita 
 Bunga karang 
(coral) 
 Anemone laut
3. FILUM PLATYHELMINTHES 
 Ciri-ciri: 
 Tubuh berbentuk pipih 
Gambar 2. Struktur Tubuh Coelenterata 
Sumber: Buku Paket Biologi 1 SMA dan MA Untuk Kelas X 
 Tersusun atas 3 lapisan sel (tripoblastik), yaitu ectoderm, mesoderm, 
dan endoderm, tidak mempunyai rongga tubuh 
 Hidup di air laut, air tawar, dan tanah lembab 
 Memiliki sistem saraf tangga tali, reproduksi secara aseksual 
 Merupakan hewan hermafrodit 
 Klasifikasi: 
No. 
Kelas 
Ciri 
Turbelaria 
(Cacing pipih) 
Trematoda 
(Cacing Isap) 
Cestoda 
(Cacing Pita) 
1. Tubuh Pipih, lunak, 
bersilia 
Dilindungi kutikula, 
mulut dengan alat 
penghisap 
Panjang seperti 
pita, terdiri dari 
segmen 
(proglotid) 
2. Habitat Di air tawar Parasit pada 
vertebrata 
Parasit 
3. Contoh Planaria sp  Fasciola hepatica 
 Clonorchis 
sinensis 
 Schistosoma 
japonicum 
 Taenia saginata 
 Taenia solium
4. FILUM NEMATHELMINTHES 
 Ciri-ciri: 
 Asal kata nema = benang dan helminthes = cacing. Disebut juga cacing 
benang/gilig. 
 Tubuh berbentuk bulat panjang (gilig) dengan ujung-ujung yang 
meruncing, tidak bersegmen. 
 Habitat: Di tanah lembab, perairan tawar, parasit pada hewan vertebrata 
atau manusia. 
 Tubuh tersusun atas 3 lapis, tetapi rongga tubuhnya semu/palsu 
(tripoblastik pseudoselomata). 
 Sistem pencernaan: mulut- faring-usus-anus. 
 Beberapa jenis Nemathelminthes memiliki kait pada mulutnya. 
 Tidak punya sistem respirasi, pernapasan secara difusi melalui 
permukaan tubuh. 
 Reproduksi secara seksual, alat kelamin terpisah. Individu betina 
berukuran lebih besar dari individu jantan. 
 Klasifikasi: 
 Kelas Nematoda, contoh-contoh: 
a. Ascaris lumbricoides (Cacing Perut), parasit pada usus halus manusia 
Gambar 1. Siklus Hidup 
Ascaris lumbricoides
b. Ancylostoma duodenale (Cacing Tambang), parasit pada usus halus 
manusia 
Gambar 2. Ancylostoma 
duodenale (Cacing Tambang) 
c. Oxyuris vermicularis (Cacing Kremi), parasit pada usus besar 
manusia 
Gambar 3. Oxyuris 
vermicularis (Cacing Kremi) 
d. Wuchereria bancrofti (Cacing Rambut), parasit pada pembuluh limfa 
Gambar 4. Wuchereria 
bancrofti (Cacing Rambut) 
e. Trichinella spiralis (Cacing Otot), parasit pada otot manusia 
Gambar 5. Trichinella spiralis 
(Cacing Otot)
 Kelas Nematomorpha, contoh: 
a. Gordius aquaticus, hidup di dalam air. 
Gambar 6. Gordius aquaticus
Ad

More Related Content

What's hot (20)

Rpp dunia tumbuhan (microteaching)
Rpp dunia tumbuhan (microteaching)Rpp dunia tumbuhan (microteaching)
Rpp dunia tumbuhan (microteaching)
DiahAnggr
RPP IPA kelas VII Klasifikasi Makhluk Hidup pertemuan I (kurikulum 2013)
RPP IPA kelas VII Klasifikasi Makhluk Hidup pertemuan I (kurikulum 2013)RPP IPA kelas VII Klasifikasi Makhluk Hidup pertemuan I (kurikulum 2013)
RPP IPA kelas VII Klasifikasi Makhluk Hidup pertemuan I (kurikulum 2013)
Desty Erni
RPP BIOLOGI KELAS X IPA KEANEKARAGAMAN HAYATI
RPP BIOLOGI KELAS X IPA KEANEKARAGAMAN HAYATIRPP BIOLOGI KELAS X IPA KEANEKARAGAMAN HAYATI
RPP BIOLOGI KELAS X IPA KEANEKARAGAMAN HAYATI
almansyahnis .
RPP BIOLOGI KELAS X / KD 3.8 DAN 4.8 ( ANIMALIA )
RPP BIOLOGI KELAS X / KD 3.8 DAN 4.8   ( ANIMALIA )RPP BIOLOGI KELAS X / KD 3.8 DAN 4.8   ( ANIMALIA )
RPP BIOLOGI KELAS X / KD 3.8 DAN 4.8 ( ANIMALIA )
almansyahnis .
RPP BIOLOGI SMA ( PLANTAE) )
RPP BIOLOGI  SMA  ( PLANTAE) )RPP BIOLOGI  SMA  ( PLANTAE) )
RPP BIOLOGI SMA ( PLANTAE) )
almansyahnis .
Kisi bio-smp kelas vii
Kisi bio-smp kelas viiKisi bio-smp kelas vii
Kisi bio-smp kelas vii
Agustinus Wiyarno
Rpp jamur welly
Rpp jamur wellyRpp jamur welly
Rpp jamur welly
Welly Andrei
RPP Biologi SMA Kelas XI MIA . KD 3. 2 ( mekanisme transpor pada membran) a...
RPP Biologi SMA Kelas XI MIA  . KD 3. 2 ( mekanisme transpor pada membran)  a...RPP Biologi SMA Kelas XI MIA  . KD 3. 2 ( mekanisme transpor pada membran)  a...
RPP Biologi SMA Kelas XI MIA . KD 3. 2 ( mekanisme transpor pada membran) a...
almansyahnis .
RPP SMA Biologi Kelas XI
RPP SMA Biologi Kelas XIRPP SMA Biologi Kelas XI
RPP SMA Biologi Kelas XI
Diva Pendidikan
RPP BIOLOGI KELAS X / KURIKULUM 2013 KD 3.6 DAN 4.6 ( JAMUR )
RPP BIOLOGI  KELAS X / KURIKULUM 2013 KD 3.6 DAN 4.6  ( JAMUR )RPP BIOLOGI  KELAS X / KURIKULUM 2013 KD 3.6 DAN 4.6  ( JAMUR )
RPP BIOLOGI KELAS X / KURIKULUM 2013 KD 3.6 DAN 4.6 ( JAMUR )
almansyahnis .
Latihan soal kingdom animalia x semester 2
Latihan soal kingdom animalia x semester 2Latihan soal kingdom animalia x semester 2
Latihan soal kingdom animalia x semester 2
BiomaPublishing
RPP SMA Biologi Kelas XII
RPP SMA Biologi Kelas XIIRPP SMA Biologi Kelas XII
RPP SMA Biologi Kelas XII
Diva Pendidikan
Kunci dan Perangkat Biologi SMP kelas 7
Kunci dan Perangkat Biologi SMP kelas 7Kunci dan Perangkat Biologi SMP kelas 7
Kunci dan Perangkat Biologi SMP kelas 7
Sulistiyo Wibowo
RPP kur 13 materi spermatophya + games
RPP kur 13 materi spermatophya + gamesRPP kur 13 materi spermatophya + games
RPP kur 13 materi spermatophya + games
deaywu
Lks klasifikasi tumbuhan
Lks klasifikasi tumbuhanLks klasifikasi tumbuhan
Lks klasifikasi tumbuhan
Yuningsih Yuningsih
2 keanekaragaman-hayati
2 keanekaragaman-hayati2 keanekaragaman-hayati
2 keanekaragaman-hayati
Yus Ndut
RPP BIOLOGI KLS X RUANG LINGKUP BIOLOGI
RPP BIOLOGI KLS X RUANG LINGKUP BIOLOGIRPP BIOLOGI KLS X RUANG LINGKUP BIOLOGI
RPP BIOLOGI KLS X RUANG LINGKUP BIOLOGI
almansyahnis .
Rpp transportasi membran kur 2013
Rpp transportasi membran kur 2013Rpp transportasi membran kur 2013
Rpp transportasi membran kur 2013
Herfen Suryati
Archaebacteria
ArchaebacteriaArchaebacteria
Archaebacteria
asry afriza
Rpp ipa smp kls viii 3
Rpp ipa smp kls viii 3Rpp ipa smp kls viii 3
Rpp ipa smp kls viii 3
Desty Erni
Rpp dunia tumbuhan (microteaching)
Rpp dunia tumbuhan (microteaching)Rpp dunia tumbuhan (microteaching)
Rpp dunia tumbuhan (microteaching)
DiahAnggr
RPP IPA kelas VII Klasifikasi Makhluk Hidup pertemuan I (kurikulum 2013)
RPP IPA kelas VII Klasifikasi Makhluk Hidup pertemuan I (kurikulum 2013)RPP IPA kelas VII Klasifikasi Makhluk Hidup pertemuan I (kurikulum 2013)
RPP IPA kelas VII Klasifikasi Makhluk Hidup pertemuan I (kurikulum 2013)
Desty Erni
RPP BIOLOGI KELAS X IPA KEANEKARAGAMAN HAYATI
RPP BIOLOGI KELAS X IPA KEANEKARAGAMAN HAYATIRPP BIOLOGI KELAS X IPA KEANEKARAGAMAN HAYATI
RPP BIOLOGI KELAS X IPA KEANEKARAGAMAN HAYATI
almansyahnis .
RPP BIOLOGI KELAS X / KD 3.8 DAN 4.8 ( ANIMALIA )
RPP BIOLOGI KELAS X / KD 3.8 DAN 4.8   ( ANIMALIA )RPP BIOLOGI KELAS X / KD 3.8 DAN 4.8   ( ANIMALIA )
RPP BIOLOGI KELAS X / KD 3.8 DAN 4.8 ( ANIMALIA )
almansyahnis .
RPP BIOLOGI SMA ( PLANTAE) )
RPP BIOLOGI  SMA  ( PLANTAE) )RPP BIOLOGI  SMA  ( PLANTAE) )
RPP BIOLOGI SMA ( PLANTAE) )
almansyahnis .
Rpp jamur welly
Rpp jamur wellyRpp jamur welly
Rpp jamur welly
Welly Andrei
RPP Biologi SMA Kelas XI MIA . KD 3. 2 ( mekanisme transpor pada membran) a...
RPP Biologi SMA Kelas XI MIA  . KD 3. 2 ( mekanisme transpor pada membran)  a...RPP Biologi SMA Kelas XI MIA  . KD 3. 2 ( mekanisme transpor pada membran)  a...
RPP Biologi SMA Kelas XI MIA . KD 3. 2 ( mekanisme transpor pada membran) a...
almansyahnis .
RPP SMA Biologi Kelas XI
RPP SMA Biologi Kelas XIRPP SMA Biologi Kelas XI
RPP SMA Biologi Kelas XI
Diva Pendidikan
RPP BIOLOGI KELAS X / KURIKULUM 2013 KD 3.6 DAN 4.6 ( JAMUR )
RPP BIOLOGI  KELAS X / KURIKULUM 2013 KD 3.6 DAN 4.6  ( JAMUR )RPP BIOLOGI  KELAS X / KURIKULUM 2013 KD 3.6 DAN 4.6  ( JAMUR )
RPP BIOLOGI KELAS X / KURIKULUM 2013 KD 3.6 DAN 4.6 ( JAMUR )
almansyahnis .
Latihan soal kingdom animalia x semester 2
Latihan soal kingdom animalia x semester 2Latihan soal kingdom animalia x semester 2
Latihan soal kingdom animalia x semester 2
BiomaPublishing
RPP SMA Biologi Kelas XII
RPP SMA Biologi Kelas XIIRPP SMA Biologi Kelas XII
RPP SMA Biologi Kelas XII
Diva Pendidikan
Kunci dan Perangkat Biologi SMP kelas 7
Kunci dan Perangkat Biologi SMP kelas 7Kunci dan Perangkat Biologi SMP kelas 7
Kunci dan Perangkat Biologi SMP kelas 7
Sulistiyo Wibowo
RPP kur 13 materi spermatophya + games
RPP kur 13 materi spermatophya + gamesRPP kur 13 materi spermatophya + games
RPP kur 13 materi spermatophya + games
deaywu
2 keanekaragaman-hayati
2 keanekaragaman-hayati2 keanekaragaman-hayati
2 keanekaragaman-hayati
Yus Ndut
RPP BIOLOGI KLS X RUANG LINGKUP BIOLOGI
RPP BIOLOGI KLS X RUANG LINGKUP BIOLOGIRPP BIOLOGI KLS X RUANG LINGKUP BIOLOGI
RPP BIOLOGI KLS X RUANG LINGKUP BIOLOGI
almansyahnis .
Rpp transportasi membran kur 2013
Rpp transportasi membran kur 2013Rpp transportasi membran kur 2013
Rpp transportasi membran kur 2013
Herfen Suryati
Archaebacteria
ArchaebacteriaArchaebacteria
Archaebacteria
asry afriza
Rpp ipa smp kls viii 3
Rpp ipa smp kls viii 3Rpp ipa smp kls viii 3
Rpp ipa smp kls viii 3
Desty Erni

Similar to BAHAN AJAR STAD (FILUM PORIFERA dll) (20)

Bab 1. pengantar perkenalan dunia hewan
Bab 1. pengantar perkenalan dunia hewanBab 1. pengantar perkenalan dunia hewan
Bab 1. pengantar perkenalan dunia hewan
Nana Citra
Sjaksnjs.ppt
Sjaksnjs.pptSjaksnjs.ppt
Sjaksnjs.ppt
BintangTahtaHandika
0K ANIMALIA INVER dan VERTEBRATA.ppt
0K ANIMALIA INVER dan VERTEBRATA.ppt0K ANIMALIA INVER dan VERTEBRATA.ppt
0K ANIMALIA INVER dan VERTEBRATA.ppt
InsanmaulanaAdiprata
Pengelompokan Hewan-ok.ppt
Pengelompokan Hewan-ok.pptPengelompokan Hewan-ok.ppt
Pengelompokan Hewan-ok.ppt
vian8181
Kingdom animalia
Kingdom animaliaKingdom animalia
Kingdom animalia
sukarmankarman6
document (5).pptx
document (5).pptxdocument (5).pptx
document (5).pptx
DikaSetia1
Bab 8 animalia 1
Bab 8 animalia 1Bab 8 animalia 1
Bab 8 animalia 1
Rudy LP
Kingdom animalia
Kingdom animaliaKingdom animalia
Kingdom animalia
Fahrudin Kiefa Social Agency
Presentation2
Presentation2Presentation2
Presentation2
Ahmada Sayyid
Animalia invertebrata kelas X
Animalia invertebrata kelas XAnimalia invertebrata kelas X
Animalia invertebrata kelas X
anitasari2311
Ringkasan invertebrata
Ringkasan invertebrataRingkasan invertebrata
Ringkasan invertebrata
megasudarso
DUNIA HEWAN (ANIMALIA).ppt
DUNIA HEWAN (ANIMALIA).pptDUNIA HEWAN (ANIMALIA).ppt
DUNIA HEWAN (ANIMALIA).ppt
BennyRyouta1
Kingdom Animalia (Avertebrata)
Kingdom Animalia (Avertebrata)Kingdom Animalia (Avertebrata)
Kingdom Animalia (Avertebrata)
Dewi Ayu Pratiwi
Bahan ajar 1 filum porifera, coelenterata, platyhelminthes
Bahan ajar 1 filum porifera, coelenterata, platyhelminthesBahan ajar 1 filum porifera, coelenterata, platyhelminthes
Bahan ajar 1 filum porifera, coelenterata, platyhelminthes
Raden Iqrafia Ashna
Hewan & lingkungan
Hewan & lingkunganHewan & lingkungan
Hewan & lingkungan
Atanasius Wiwid Wijanarko
MATERI ANIMALIA
MATERI ANIMALIAMATERI ANIMALIA
MATERI ANIMALIA
Poslen Simbolon Peabank
Porifera platyhelminthes
Porifera platyhelminthesPorifera platyhelminthes
Porifera platyhelminthes
Brillian Pramudyawardana
Porifera platyhelminthes
Porifera platyhelminthesPorifera platyhelminthes
Porifera platyhelminthes
Brillian Pramudyawardana
Animalia
AnimaliaAnimalia
Animalia
gurubio
Ad

Recently uploaded (20)

Anatomi Huruf anatomi tipografi adalah istilah yang digunakan untuk menggamba...
Anatomi Huruf anatomi tipografi adalah istilah yang digunakan untuk menggamba...Anatomi Huruf anatomi tipografi adalah istilah yang digunakan untuk menggamba...
Anatomi Huruf anatomi tipografi adalah istilah yang digunakan untuk menggamba...
widhiansyahnandaaa
Pengembangan Basis Data untuk Web Application.pptx
Pengembangan Basis Data untuk Web Application.pptxPengembangan Basis Data untuk Web Application.pptx
Pengembangan Basis Data untuk Web Application.pptx
Fajar Baskoro
RENCANA + Link2 MATERI _Inhouse Training_ *"PENGADAAN BARANG Bantuan CSR"*.pptx
RENCANA + Link2 MATERI _Inhouse Training_ *"PENGADAAN BARANG Bantuan CSR"*.pptxRENCANA + Link2 MATERI _Inhouse Training_ *"PENGADAAN BARANG Bantuan CSR"*.pptx
RENCANA + Link2 MATERI _Inhouse Training_ *"PENGADAAN BARANG Bantuan CSR"*.pptx
Kanaidi ken
Persentasi mapel informatika Kelompok 9 .pdf
Persentasi mapel informatika Kelompok 9 .pdfPersentasi mapel informatika Kelompok 9 .pdf
Persentasi mapel informatika Kelompok 9 .pdf
farelaj81
Modul Ajar Kreatif deep learning dalam pembelajaran SKI
Modul Ajar Kreatif deep learning dalam pembelajaran SKIModul Ajar Kreatif deep learning dalam pembelajaran SKI
Modul Ajar Kreatif deep learning dalam pembelajaran SKI
azainuddin048
(250425) Pengelolaan Data Induk Ijazah - Kapusdatin.pdf
(250425) Pengelolaan Data Induk Ijazah - Kapusdatin.pdf(250425) Pengelolaan Data Induk Ijazah - Kapusdatin.pdf
(250425) Pengelolaan Data Induk Ijazah - Kapusdatin.pdf
amryliburseran82
654227553-PPT-STATISTIKA-PENIDIKAN-MODUL-6.ppt
654227553-PPT-STATISTIKA-PENIDIKAN-MODUL-6.ppt654227553-PPT-STATISTIKA-PENIDIKAN-MODUL-6.ppt
654227553-PPT-STATISTIKA-PENIDIKAN-MODUL-6.ppt
ahmadkholid769
PERAN PEKERJA SOSIAL DALAM PENANGANAN KORBAN PERDAGANGAN MANUSIA DAN ANAK DIS...
PERAN PEKERJA SOSIAL DALAM PENANGANAN KORBAN PERDAGANGAN MANUSIA DAN ANAK DIS...PERAN PEKERJA SOSIAL DALAM PENANGANAN KORBAN PERDAGANGAN MANUSIA DAN ANAK DIS...
PERAN PEKERJA SOSIAL DALAM PENANGANAN KORBAN PERDAGANGAN MANUSIA DAN ANAK DIS...
gladissagita10
Tipografi adalah seni dan teknik mengatur huruf dalam ruang visual, agar pesa...
Tipografi adalah seni dan teknik mengatur huruf dalam ruang visual, agar pesa...Tipografi adalah seni dan teknik mengatur huruf dalam ruang visual, agar pesa...
Tipografi adalah seni dan teknik mengatur huruf dalam ruang visual, agar pesa...
widhiansyahnandaaa
Modul Ajar Matematika Tingkat Lanjut Kelas 11 SMA/MA Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Matematika Tingkat Lanjut Kelas 11 SMA/MA Fase F Kurikulum MerdekaModul Ajar Matematika Tingkat Lanjut Kelas 11 SMA/MA Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Matematika Tingkat Lanjut Kelas 11 SMA/MA Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Kelas
INFORMATIKA kelompok 4(Bagus,Randu,Risqi).pdf
INFORMATIKA kelompok 4(Bagus,Randu,Risqi).pdfINFORMATIKA kelompok 4(Bagus,Randu,Risqi).pdf
INFORMATIKA kelompok 4(Bagus,Randu,Risqi).pdf
xyienmi
ARP Table.pptx Administrasi Jaringan Komputer
ARP Table.pptx Administrasi Jaringan KomputerARP Table.pptx Administrasi Jaringan Komputer
ARP Table.pptx Administrasi Jaringan Komputer
Universitas Teknokrat Indonesia
MODUL PEMBELAJARAN DEEP LEARNING PENDIDIKAN PANCASILA KELAS 5 CP 032 REVISI 2...
MODUL PEMBELAJARAN DEEP LEARNING PENDIDIKAN PANCASILA KELAS 5 CP 032 REVISI 2...MODUL PEMBELAJARAN DEEP LEARNING PENDIDIKAN PANCASILA KELAS 5 CP 032 REVISI 2...
MODUL PEMBELAJARAN DEEP LEARNING PENDIDIKAN PANCASILA KELAS 5 CP 032 REVISI 2...
AndiCoc
Presentasi Informatika-kelompok 8-Reina,Desi,Nabil.pdf
Presentasi Informatika-kelompok 8-Reina,Desi,Nabil.pdfPresentasi Informatika-kelompok 8-Reina,Desi,Nabil.pdf
Presentasi Informatika-kelompok 8-Reina,Desi,Nabil.pdf
faviannabil33
RENCANA (di Hotel H!, 22-23 Mei'25) + Link2 Materi BimTek *PTK 007 Rev-5 Thn ...
RENCANA (di Hotel H!, 22-23 Mei'25) + Link2 Materi BimTek *PTK 007 Rev-5 Thn ...RENCANA (di Hotel H!, 22-23 Mei'25) + Link2 Materi BimTek *PTK 007 Rev-5 Thn ...
RENCANA (di Hotel H!, 22-23 Mei'25) + Link2 Materi BimTek *PTK 007 Rev-5 Thn ...
Kanaidi ken
Literasi Digital: Peluang Usaha Jasa Penulisan di Era Informasi
Literasi Digital: Peluang Usaha Jasa Penulisan di Era InformasiLiterasi Digital: Peluang Usaha Jasa Penulisan di Era Informasi
Literasi Digital: Peluang Usaha Jasa Penulisan di Era Informasi
Restu Bias Primandhika
Dadang Solihin Policy Brief Nomor 001/Mei 2025
Dadang Solihin Policy Brief Nomor 001/Mei 2025Dadang Solihin Policy Brief Nomor 001/Mei 2025
Dadang Solihin Policy Brief Nomor 001/Mei 2025
Dadang Solihin
presentasi informatika, kelompok-7(Elza, Isnan, Salma)_20250517_153001_0000.pdf
presentasi informatika, kelompok-7(Elza, Isnan, Salma)_20250517_153001_0000.pdfpresentasi informatika, kelompok-7(Elza, Isnan, Salma)_20250517_153001_0000.pdf
presentasi informatika, kelompok-7(Elza, Isnan, Salma)_20250517_153001_0000.pdf
xyienmi
Tugas kelompok mapel informatika kelompok 5
Tugas kelompok mapel informatika kelompok 5Tugas kelompok mapel informatika kelompok 5
Tugas kelompok mapel informatika kelompok 5
roishilmi66
MA Bab 6 Tersesat[1].docx modul ajar bin
MA Bab 6 Tersesat[1].docx modul ajar binMA Bab 6 Tersesat[1].docx modul ajar bin
MA Bab 6 Tersesat[1].docx modul ajar bin
SDmaarifex
Anatomi Huruf anatomi tipografi adalah istilah yang digunakan untuk menggamba...
Anatomi Huruf anatomi tipografi adalah istilah yang digunakan untuk menggamba...Anatomi Huruf anatomi tipografi adalah istilah yang digunakan untuk menggamba...
Anatomi Huruf anatomi tipografi adalah istilah yang digunakan untuk menggamba...
widhiansyahnandaaa
Pengembangan Basis Data untuk Web Application.pptx
Pengembangan Basis Data untuk Web Application.pptxPengembangan Basis Data untuk Web Application.pptx
Pengembangan Basis Data untuk Web Application.pptx
Fajar Baskoro
RENCANA + Link2 MATERI _Inhouse Training_ *"PENGADAAN BARANG Bantuan CSR"*.pptx
RENCANA + Link2 MATERI _Inhouse Training_ *"PENGADAAN BARANG Bantuan CSR"*.pptxRENCANA + Link2 MATERI _Inhouse Training_ *"PENGADAAN BARANG Bantuan CSR"*.pptx
RENCANA + Link2 MATERI _Inhouse Training_ *"PENGADAAN BARANG Bantuan CSR"*.pptx
Kanaidi ken
Persentasi mapel informatika Kelompok 9 .pdf
Persentasi mapel informatika Kelompok 9 .pdfPersentasi mapel informatika Kelompok 9 .pdf
Persentasi mapel informatika Kelompok 9 .pdf
farelaj81
Modul Ajar Kreatif deep learning dalam pembelajaran SKI
Modul Ajar Kreatif deep learning dalam pembelajaran SKIModul Ajar Kreatif deep learning dalam pembelajaran SKI
Modul Ajar Kreatif deep learning dalam pembelajaran SKI
azainuddin048
(250425) Pengelolaan Data Induk Ijazah - Kapusdatin.pdf
(250425) Pengelolaan Data Induk Ijazah - Kapusdatin.pdf(250425) Pengelolaan Data Induk Ijazah - Kapusdatin.pdf
(250425) Pengelolaan Data Induk Ijazah - Kapusdatin.pdf
amryliburseran82
654227553-PPT-STATISTIKA-PENIDIKAN-MODUL-6.ppt
654227553-PPT-STATISTIKA-PENIDIKAN-MODUL-6.ppt654227553-PPT-STATISTIKA-PENIDIKAN-MODUL-6.ppt
654227553-PPT-STATISTIKA-PENIDIKAN-MODUL-6.ppt
ahmadkholid769
PERAN PEKERJA SOSIAL DALAM PENANGANAN KORBAN PERDAGANGAN MANUSIA DAN ANAK DIS...
PERAN PEKERJA SOSIAL DALAM PENANGANAN KORBAN PERDAGANGAN MANUSIA DAN ANAK DIS...PERAN PEKERJA SOSIAL DALAM PENANGANAN KORBAN PERDAGANGAN MANUSIA DAN ANAK DIS...
PERAN PEKERJA SOSIAL DALAM PENANGANAN KORBAN PERDAGANGAN MANUSIA DAN ANAK DIS...
gladissagita10
Tipografi adalah seni dan teknik mengatur huruf dalam ruang visual, agar pesa...
Tipografi adalah seni dan teknik mengatur huruf dalam ruang visual, agar pesa...Tipografi adalah seni dan teknik mengatur huruf dalam ruang visual, agar pesa...
Tipografi adalah seni dan teknik mengatur huruf dalam ruang visual, agar pesa...
widhiansyahnandaaa
Modul Ajar Matematika Tingkat Lanjut Kelas 11 SMA/MA Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Matematika Tingkat Lanjut Kelas 11 SMA/MA Fase F Kurikulum MerdekaModul Ajar Matematika Tingkat Lanjut Kelas 11 SMA/MA Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Ajar Matematika Tingkat Lanjut Kelas 11 SMA/MA Fase F Kurikulum Merdeka
Modul Kelas
INFORMATIKA kelompok 4(Bagus,Randu,Risqi).pdf
INFORMATIKA kelompok 4(Bagus,Randu,Risqi).pdfINFORMATIKA kelompok 4(Bagus,Randu,Risqi).pdf
INFORMATIKA kelompok 4(Bagus,Randu,Risqi).pdf
xyienmi
MODUL PEMBELAJARAN DEEP LEARNING PENDIDIKAN PANCASILA KELAS 5 CP 032 REVISI 2...
MODUL PEMBELAJARAN DEEP LEARNING PENDIDIKAN PANCASILA KELAS 5 CP 032 REVISI 2...MODUL PEMBELAJARAN DEEP LEARNING PENDIDIKAN PANCASILA KELAS 5 CP 032 REVISI 2...
MODUL PEMBELAJARAN DEEP LEARNING PENDIDIKAN PANCASILA KELAS 5 CP 032 REVISI 2...
AndiCoc
Presentasi Informatika-kelompok 8-Reina,Desi,Nabil.pdf
Presentasi Informatika-kelompok 8-Reina,Desi,Nabil.pdfPresentasi Informatika-kelompok 8-Reina,Desi,Nabil.pdf
Presentasi Informatika-kelompok 8-Reina,Desi,Nabil.pdf
faviannabil33
RENCANA (di Hotel H!, 22-23 Mei'25) + Link2 Materi BimTek *PTK 007 Rev-5 Thn ...
RENCANA (di Hotel H!, 22-23 Mei'25) + Link2 Materi BimTek *PTK 007 Rev-5 Thn ...RENCANA (di Hotel H!, 22-23 Mei'25) + Link2 Materi BimTek *PTK 007 Rev-5 Thn ...
RENCANA (di Hotel H!, 22-23 Mei'25) + Link2 Materi BimTek *PTK 007 Rev-5 Thn ...
Kanaidi ken
Literasi Digital: Peluang Usaha Jasa Penulisan di Era Informasi
Literasi Digital: Peluang Usaha Jasa Penulisan di Era InformasiLiterasi Digital: Peluang Usaha Jasa Penulisan di Era Informasi
Literasi Digital: Peluang Usaha Jasa Penulisan di Era Informasi
Restu Bias Primandhika
Dadang Solihin Policy Brief Nomor 001/Mei 2025
Dadang Solihin Policy Brief Nomor 001/Mei 2025Dadang Solihin Policy Brief Nomor 001/Mei 2025
Dadang Solihin Policy Brief Nomor 001/Mei 2025
Dadang Solihin
presentasi informatika, kelompok-7(Elza, Isnan, Salma)_20250517_153001_0000.pdf
presentasi informatika, kelompok-7(Elza, Isnan, Salma)_20250517_153001_0000.pdfpresentasi informatika, kelompok-7(Elza, Isnan, Salma)_20250517_153001_0000.pdf
presentasi informatika, kelompok-7(Elza, Isnan, Salma)_20250517_153001_0000.pdf
xyienmi
Tugas kelompok mapel informatika kelompok 5
Tugas kelompok mapel informatika kelompok 5Tugas kelompok mapel informatika kelompok 5
Tugas kelompok mapel informatika kelompok 5
roishilmi66
MA Bab 6 Tersesat[1].docx modul ajar bin
MA Bab 6 Tersesat[1].docx modul ajar binMA Bab 6 Tersesat[1].docx modul ajar bin
MA Bab 6 Tersesat[1].docx modul ajar bin
SDmaarifex
Ad

BAHAN AJAR STAD (FILUM PORIFERA dll)

  • 1. BAHAN AJAR INVERTEBRATA (PORIFERA, COELENTERATA, PLATYHELMINTHES, NEMATHELMINTHES) A. CIRI-CIRI UMUM ANIMALIA Ciri-ciri umum animalia, yaitu merupakan organisme eukariotik, multiseluler, tidak memiliki dinding sel dan klorofil. Karena tidak mempunyai klorofil, maka hewan termasuk heterotrof, yaitu memperoleh makanan dari organisme lain. Umumnya hewan dapat bergerak untuk memperoleh makanan dan mempertahankan hidupnya. Habitat hewan ada yang di darat ada pula yang di air, baik tawar, payau maupun air laut. Selain memiliki persamaan ciri umum, hewan memiliki banyak perbedaan yang menunjukkan keanekaragamannya. Perbedaan ciri pada hewan tampak dari struktur tubuhnya. Berdasarkan ada tidaknya tulang belakang (vertebrae), hewan dibedakan menjadi dua, yaitu invertebrata (hewan yang tidak bertulang belakang) dan vertebrata (hewan bertulang belakang). Anggota Invertebrata dapat dikelompokkan menjadi delapan filum, yaitu Porifera, Coelenterata, Platyhelminthes, Nematelminthes, Annelida, Mollusca, Arthropoda, dan Echinodermata. B. KLASIFIKASI INVERTEBRATA 1. FILUM PORIFERA Ciri-Ciri: Tubuh memiliki poro-pori atau lubang-lubang kecil (ostium) Rangka luar tersusun tas duri-duri (spikula) Hidup di air Menempel pada bebatuan, tidak dapat bergerak bebas (seperti tumbuhan)
  • 2. Bentuk seperti tabung, vas bunga, mangkuk, atau bercabang seperti tumbuhan Makanan berupa bakteri dan plankton, percernaan secara intraseluler Reproduksi secara seksual dan aseksual Peran: Digunakan sebagai spons mandi dan alat gosok Klasifikasi: No. Kelas Ciri Calcarea (Calcispongiae) Hexactinelida (Hyalospongiae) Demospongiae 1. Rangka Luar Tersusun atas spikula (duri-duri) dari zat kalsium karbonat (COCO3) Tersusun atas spikula (duri-duri) yang tersusun dari silika berjumlah enam seperti bintang. Tersusun atas spikula yang tersusun dari serabut spongin. 2. Habitat Di air laut Di air laut Di air laut 3. Contoh Sycon Gelatinosum Euplectella Pheronema Spongia (Euspongia sp) Hippospongia Niphates digitalis. Tipe Saluran: Tipe Saluran Ciri-ciri Contoh Ascon Air masuk pori-pori (ostia) (Askonoid) spongocoel keluar melalui oskulum. Leucosolenia. Sycon (Sikonoid) Air masuk pori-pori (ostia) saluran radial yang berdinding koanosit spongocoel keluar melalui oskulum. Schypa dan Pheronema Leucon/Rhagon (Leukonoid) Air masuk pori-pori (ostia) saluran radial yang bercabang-cabang spongocoel keluar melalui oskulum. Euspongia officinalis.
  • 3. 2. FILUM COELENTERATA Ciri-ciri: Gambar 1. Struktur Tubuh Porifera Sumber: Buku Paket Biologi 1 SMA dan MA Untuk Kelas X Tubuh memiliki ronnga (gastrovaskuler) yang digunakan sebaga usus (pada hewan tingkat tinggi) Umumnya hidup di laut Tubuh simetri radial dengan bentuk berupa polip (bentuk seperti tabung) dan medulla (bentuk seperti payung yang dikelilingi oleh lengan) Mempunyai tentakel di sekitar mulut Terdiri atas dua lapis sel, lapisan luar (epidermis) dan lapisan dalam (gastrodermis). Di antara kedua lapisan sel terdapat mesoglea. Pada satu atau kedua lapisan tersebut terdapat nematokist (racun sengat) Makanan berupa plankton dan hewan kecil di air Reproduksi secara seksual dan aseksual Peran: Sebagai penyusun terumbu karang yang ada di lautan, karang penghalang yang dapat melindungi pantai dari abrasi air laut Klasifikasi: No. Kelas Ciri Hidrozoa Scyphozoa Anthozoa 1. Bentuk tubuh Polip dan medusa Umumnya medusa Polip. 2. Habitat Di air laut/tawar Di air laut Di air laut 3. Contoh Hydra sp Obelia sp Aurelia aurita Bunga karang (coral) Anemone laut
  • 4. 3. FILUM PLATYHELMINTHES Ciri-ciri: Tubuh berbentuk pipih Gambar 2. Struktur Tubuh Coelenterata Sumber: Buku Paket Biologi 1 SMA dan MA Untuk Kelas X Tersusun atas 3 lapisan sel (tripoblastik), yaitu ectoderm, mesoderm, dan endoderm, tidak mempunyai rongga tubuh Hidup di air laut, air tawar, dan tanah lembab Memiliki sistem saraf tangga tali, reproduksi secara aseksual Merupakan hewan hermafrodit Klasifikasi: No. Kelas Ciri Turbelaria (Cacing pipih) Trematoda (Cacing Isap) Cestoda (Cacing Pita) 1. Tubuh Pipih, lunak, bersilia Dilindungi kutikula, mulut dengan alat penghisap Panjang seperti pita, terdiri dari segmen (proglotid) 2. Habitat Di air tawar Parasit pada vertebrata Parasit 3. Contoh Planaria sp Fasciola hepatica Clonorchis sinensis Schistosoma japonicum Taenia saginata Taenia solium
  • 5. 4. FILUM NEMATHELMINTHES Ciri-ciri: Asal kata nema = benang dan helminthes = cacing. Disebut juga cacing benang/gilig. Tubuh berbentuk bulat panjang (gilig) dengan ujung-ujung yang meruncing, tidak bersegmen. Habitat: Di tanah lembab, perairan tawar, parasit pada hewan vertebrata atau manusia. Tubuh tersusun atas 3 lapis, tetapi rongga tubuhnya semu/palsu (tripoblastik pseudoselomata). Sistem pencernaan: mulut- faring-usus-anus. Beberapa jenis Nemathelminthes memiliki kait pada mulutnya. Tidak punya sistem respirasi, pernapasan secara difusi melalui permukaan tubuh. Reproduksi secara seksual, alat kelamin terpisah. Individu betina berukuran lebih besar dari individu jantan. Klasifikasi: Kelas Nematoda, contoh-contoh: a. Ascaris lumbricoides (Cacing Perut), parasit pada usus halus manusia Gambar 1. Siklus Hidup Ascaris lumbricoides
  • 6. b. Ancylostoma duodenale (Cacing Tambang), parasit pada usus halus manusia Gambar 2. Ancylostoma duodenale (Cacing Tambang) c. Oxyuris vermicularis (Cacing Kremi), parasit pada usus besar manusia Gambar 3. Oxyuris vermicularis (Cacing Kremi) d. Wuchereria bancrofti (Cacing Rambut), parasit pada pembuluh limfa Gambar 4. Wuchereria bancrofti (Cacing Rambut) e. Trichinella spiralis (Cacing Otot), parasit pada otot manusia Gambar 5. Trichinella spiralis (Cacing Otot)
  • 7. Kelas Nematomorpha, contoh: a. Gordius aquaticus, hidup di dalam air. Gambar 6. Gordius aquaticus