Beeld van Zemst in 1686 volgens een rapport over de staten van goederen van Oliveten.
Download as DOC, PDF0 likes430 views
Beeld van Zemst in 1686 volgens een rapport over de staten van goederen van Oliveten.
![VAN GEIJSEL, Philips VAN THIELT, Carel 125
PEETERS, Sr. binnen Mechelen SINT-PEETERS, Godshuis van 1 1 350
VANDEN HEUVEL, Laureijs VAESEN, de weduwe 1 250
LAUWENS, Adriaen 50 arm
VAN AKEN, Philips DE VRIES, Jan, de weesen 50 arm
VAN STEENWINCKEL, Guilliam,
weduwe
50 arm
VERHAEGEN, Jan VAN HAECHTEN, ad[vocae]t, de weduwe
en de erfgenamen vanden Heere
1 1 350
SAVOET, Hendrick VERLINDEN, Anna, tot Mechelen,
begijntien
75
VAN THILT, Gillis LOERANS, Joanna, begijntien tot Brussel 300
DE BRUIJN, Jan, weduwe DE LA RUE, Willemijne 125
DE LA RUE, Barbara zelf 200
MEUS, Jacques MEUS, Anthon, weduwe 100
LE PAGIE, Andries 150 herberghe
VAN BOONAERTS, Matthijs DIEPENBEECK, N. 600 herberghe
MEULDERMANS, Guilliam 10 arm
VISSEELS, Jan 100
TOULLY, Cornelis 100
BUELENS, Pr., weduwe THIELEMANS, Cosmas 15 arm](https://image.slidesharecdn.com/oliv1686-200429140830/85/Beeld-van-Zemst-in-1686-volgens-een-rapport-over-de-staten-van-goederen-van-Oliveten-7-320.jpg)
![JANSSENS, Matthijs VAN STEENWINCKEL, Jan, den ouden,
cum suis
400 herberghe
HABERAMS, Jan VAN ASBROECK, Francois 100
VANDEN PLAS, Bernaert 200 herberghe
MERREMANS, Abraham 200 herberghe
BRAHAMS SONE, Jan DE BRUIJN, Adv[ocaet] 150
VAN BRUEGEL, Peeter VERHOEVEN, Jan 50 arm
MEEUS, Rombaut zelf 100
VERMEULEN, Jan LOCQUET, vicomte d'Ombeecke 1 1 300
VAN VELTHOM, Cornelis, weduwe 150 herberghe
HUSEWEEL, Geeraert MEIRSTRAETEN, weduwe 300 herberghe & brouwe-
rije
VAN HUSEWEEL, Hendrick VERHOEVEN, Jaspar, weduwe 100
VANDEN BRANDE, Guilliam BISTEELS, Jan 75 arm
BERWER, Jan, weduwe zelf 100 arm
COENEGRAS, Peeter 100 arm
CEUNDEMANS, Niclaes VANDEN HEUVEL, Gillis 75 arm
VAN EMP, Pr. Heilige Geest van Zemst 50 arm
DE LA RUE, Hendrick 1200
Pastoor van Zemst Cure van Zemst
VAN BEESEL, Lucas 75](https://image.slidesharecdn.com/oliv1686-200429140830/85/Beeld-van-Zemst-in-1686-volgens-een-rapport-over-de-staten-van-goederen-van-Oliveten-8-320.jpg)
More Related Content
Similar to Beeld van Zemst in 1686 volgens een rapport over de staten van goederen van Oliveten. (20)
More from Marc Alcide (20)
Recently uploaded (14)
Beeld van Zemst in 1686 volgens een rapport over de staten van goederen van Oliveten.
- 1. Beeld van Zemst in 1686 volgens een rapport over de staten van goederen van Oliveten. De twee belangrijkste werkenmede handelend over de geschiedenis vanZemst zijnvan de hand van A. Wauters en J. Verbesselt. Het is deze twee mega-historici gelukt een reusachtige bijdrage te leveren voor de geschiedenis van onze gemeente net zoals voor zovele andere. Mede door hun zoekwerk op grote schaal ontgaan deze schrijvers toch soms bronnen die sommige amateur-geschiedschrijvers wel kunnen vinden omdat hun zoekwerk zich op een kleine oppervlakte concentreert. In1686 benoemdende StatenvanBrabant vijf commissarissenom op het plattelandeen ernstig kadaster op te stellen1 . A. Wauters gebruikte de resultaten2 van dit werk in zijn Histoire des environs de Bruxelles om in de door hem behandelde dorpen het aantal herbergen, molens, brouwerijen, huttene.a. in1686 weer te gevenineenkleine voetnoot.3 De ruggegraat vanzijnwerk behandelde echter de heerschappij vande gebieden.Wiehad rechtsmacht? Welke waren de schepenbanken, erfopvolgingen, e.z.v...? Zijn gegevens kunnen we alleen maar uitbreiden of verbeteren met wat we in bundel 9225 van het OCMW-archief te Mechelen vonden, in verband met het patrimonium of de staten van goederen van de heerlijkheid Oliveten te Zemst. Deze staat is voor de geschiedenis van de gemeente van ontzettend groot belang.4 Hij werd, voor dezelfde doeleinden als hierboven vermeld, opgesteld op 16 februari 1686. Niettegenstaande deze bundel de staten van goederen van de heerlijkheid weergeeft kunnen we spreken over een rapport. De bedragen - we kunnen het ook kwoteringen noemen - werden bepaald door de lieden hun bedrijff als mede op hun bestiaelen van koeijen, peirden & schaepen. De afgesetenen (niet wonende te Zemst) betaaldenop hun gronden een vierde minder dan de ingesetenen (inwoners van Zemst). Ons rapport bestaat uit 3 delen: het eerste is in feite het hoofdrapport met samenvattingen en totalen, zoals aantal huizen, hutten, akkergronden, weiden, bossen e.z.v.. Deze katerne bevat naast het eigenlijke algemeen rapport nuttige bijkomende informatie zoals bijvoorbeeld. de namenvande schepeneneneenkleine beschrijving van het dorp. Dit is het belangrijkste deel. Verder omvat de bundel twee bijlagen in de vorm van dikkere katernen: de bijlage van de woonplaatsen en de bijlage van de gronden. Deze bijlagen zijn van belang voor genealogen en biografie-makers. Ze bevatten telkens de namen van de gebruikers, huurders en bezitters. Ze geven ook een overzicht van wat er in Zemst bestond aan 1 A. COSEMANS. De bevolking van Brabant in de XVIIde en XVIIIe eeuw. Brussel, Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 1939, p. 14. 2 Algemeen Rijksarchief Brussel. De resultaten werden opgetekend in de registers van de Staten van Brabant nrs. 325-327 en in de registers van de Fiskale Officie nrs. 318-320 (Archeion-parameters: Inventarisnummer A 192, nummers in inventaris: 318, 319 en 320, geen specificatie). 3 A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. Deel II, p. 548. 4 F.G.C. BETERAMS. Inventaris van het Archief van de Commissie van de Openbare Onderstand van Mechelen. Deel I, p. 585.
- 2. verschillende soorten bossenenlanden. Er wordt er bijvoorbeeld dikwijls meldinggemaakt over welk soort bos, land of weide het gaat (bijv. elzenbos, esbos, gerooid bos, slecht bos, quaet land, e.z.v). Ook (nog niet gekende) toponiemenkomentevoorschijn indezestukken. In het deel over de woonplaatsen staan niet zoveel interessante plaatsbeschrijvingen. Toch heeft dit deel op een andere manier zijn waarde. Ik heb er dan ook een "gekuiste" bijlage van gemaakt, achteraanvolgend intabelvorm. Het geeft de bewoner, de eigenaar, eventueel schuren en stallen, en het te betalenbedrag. Dit bedrag bepaalt minof meer de grootte of de belangrijkheid van de woonst. Als er aan de woonst schuren of stallen gevoegd zijn, dat het hier gaat om een belangrijke (pacht)hoeve. De bewoners en/of eigenaars ervan zijn meestal gekenden, burgemeester, drossaard, schepenen, pachters, e.d.. De gemiddelde waarde van al deze woonplaatsen bedraagt het getal 180. Menkan dus veronderstellen dat al de woonhuizen die met hunbedrag bovendeze waarde komen de grotere of meer renderende huizen zijn. Het hoofdrapport geeft ons wel tegenstrijdige cijfers met de bijlagen, daarom dienenwe ze allebei te beschouwen. Volgens de bijlage vande woonplaatsen(zie hierna) telde ik 135 huizen, 26 schuren,19 stallen, 10 herbergen, 20 arme huishoudens inbegrepen in de 135 woonplaatsen, 1 brouwerij en 1 molen. Volgens het hoofdrapport lagende gegevens enigszins anders: 20 pachthoeven, zowel grote als kleine, 1 kleine brouwerij (...in onse parochie en is maer een brauwerijcken waer in nauwelijcx twee à drije reijsen op een geheel jaer wort gebrouwen ende dat ter quantiteijt van acht à thien tonnen ieder reijse), 12 herbergen(...dat in onse parochie sijn vier herbergen daermen wijn & bier vercoopt, mitsgrs. nog acht clijn bier herbergen de welcke de geheele parochie sijn verspreijd ende naer de boschkanten ende andere straete van clijne consideratie, ende dickwils sijn sonder bier...), 46 huizen van handwerkers, 32 seer clijne huijskens van arme lieden die bijnaer hunnen cost niet en kunnen winnen als woonende in clijne stroije huttekens sonder schauwe, éénwintmolen, geen clijnputten (kleiputten) en het hoff van Relegem, toebehorend aan de erfgenamen van de gravin Van der Nath: 112 woonplaatsen in totaal. A. Wauters geeft volgende cijfers: 32 hutten, 1 brouwerij, 1 kasteel, hetgeen dus klopt met het hoofdrapport. Hij geeft echter maar 4 herbergen op, waarschijnlijk de grote. Hij geeft aan dat er hoeven zijn maar plakt er geen getal op. De "grond"-cijfers kloppenvoor 99,9%: totaal grond, 1463 bunder; akkerland, 775 bunder; weiden, 130 bunder; bos, 556 bunder. Dit laatste getal verschilt met Wauters die 557 bunder bos aangeeft. We kunnendeze cijfers nogmaals evenvergelijkenmet recent opgediepte gegevens uit het Rijksarchief te Brussel vaneen, zeer belangrijke, zogenaamde hoofft-telling5 te Zemst uit 1702. Deze telling geeft ±135 woonplaatsenmet daarenbovennog ±55 arme woonsten. Uit deze berekening blijkt dat er 16 jaar later veel huizen zijn bijgebouwd. Een andere verklaring zou kunnne zijn dat het rapport alleen de huizen van het deel Zemst dat onder Oliveten viel aangaf. Dit zou kunnen bewijzen dat Oliveten te Zemst ruim de belangrijkste instelling was, in vergelijking met de andere schepenbank, deze van de heren van Grimbergen. Doch aan deze bewering willen wij ons niet te snel wagen. Het lijkt mij er eerder op dat op veel huizenengrondenzowel Olivetenals Grimbergeneenzekereinbreng hadden en dat men niet zomaar kan of mag bewerendat eengoed simpelweg onder één instelling stond. 5 Algemeen Rijksarchief Brussel: Archeion-parameters: Inventarisnummer: T 104/2, nummer in inventaris: 392, specificatie: 392/1.
- 3. Verder vermeldt het rapport dat de tiendeninde parochie werdengelicht onder de vorm vankoren, tarwe, erwten, haver, gerst, linzen(vitsen), peirsboonen6 envlas. Meteenweten we dus ook welk in 1686 de belangrijkste teelten waren te Zemst. 6 Werden de bonen in deze tijd geperst?
- 4. De weidenenbeemdenlopensoms dikwijls onder water want....omtrent St. Jansmisse, wanneer de arme gemeijnte met hunne bestiaelen overdrijven ende subject sijn aende inundiatie & overvloet vande senne, hetwelch dickwils geschiet... Het Voorbroek werdt gemeenschappelijk7 gebruikt door de arme lieden en was 4 à 5 bunder groot. De kwaliteit van de bossen werd niet hoog ingeschat: ...datter seer vele quaede schommachtige, heijachtige, vande roeijbosschen sijn. Er zouden geenvijvers, heidenenmoerengeweest zijn: ...de proprieteijt van de vijvers geene... de proprieteijt van de heijde & moeren geene. De Heidestraat, die nochtans op Weerds grondgebied ligt, maar niet ver van Zemst, zou dus in 1686 geen heide meer geweest zijn. Er wordt ook melding gemaakt van twee arme smeden en enkele zeer kleine textielwinkeltjes: ...dat in onse parochie sijn winckels van gaeren ende spellen, gelijck oock noch eenige andere clijne baggatellekens, mitsgrs. twee smeden de welcke alle beijde arm sijn. De textielwinkeltjes zouden eventueel verband kunnen houden met de aanwezigheid van wevers, die we bijna bij elke telling vande 18de eeuw te Zemst steeds terugvinden. Niettegenstaande geeft de telling van 1702 slechts één wever op.8 De oudste schepenendie op de documentenvermeld werdenwarenHendrickDelaRue (huistaxatie: 1200) enGuilliam Leemans (huistaxatie: 500), de thiendeganger wasJanVan denHeuvel (huistaxatie: 300) ende griffier was Gillis VanCauwenberghe. Degenendiehun hand- of merkteken zetten waren dezelfden plus Jan Jacobs, Philips Spruijt, Jan Brion, Carel Van Thilt (huistaxatie: 400) en Jan Van Roij (huistaxatie: 400). Hendrick De la Rue woont veruit in het belangrijkste huis van Zemst en staat na elke verklaring steeds op de eerste plaats vermeld. 7 Hiermede gaan wij terug naar de Frankische gemeenten die wij nog in vele dorpen tot in het begin van deze eeuw hebben gekend. J. VERBESSELT. Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13de eeuw. Dl. X, p. 181. 8 Algemeen Rijksarchief Brussel: Archeion-parameters: Inventarisnummer: T 104/2, nummer in inventaris: 392, specificatie: 392/1. Deze wever was Adriaen Juliens, vermeld als arm, stamvader van het huidige Juliens geslacht.
- 5. Cohier ende specificatie vantele de hijsen, schueren, ende stallingen, gestaen en gelegen binnen de voors. prochie, soo ende gelijckalle de selve bij de voors. schepenen sijn getauxeert ende sijn als volght, nochtans dat de pachthoven in dese geroert voor het meestendeel sijn met de goederen getauxeert. (S)chuur S(t)al, (G)ulden Bewoner Eigenaar S t G. Specificatie BOIJNAERTS, Joos BLONDEAU, Antonij 150 DAEMS, Christiaen VAN DER ELST, weduwe 100 CEULEMANS, Jaspar DE MEIJER, Rombaut 1 150 VERHAEGHEN, Guilliam 1 1 200 BOIJNAERTS, Peeter GOIJVAERTS, Joos 100 VAN SLAGMOLEN, Laureijs 1 150 VERLINDEN, Marcus zelf 125 JACOBS, Jan VAN ROIJ, Jan 1 175 BOIJNAERTS, Peeter Rombaut 125 VAN VAECK, Antonij 75 WIJNANTS, Huijbrecht VAN TER NATH, kinderen en erfgenamen gravinne 200 herberghe VAN ROIJ, Jan ROMMEWAEL, de heer en de erfgenamen des Heere 1 1 400
- 6. VAN DEN ?, Jan VAN TER NATH, erfgenamen gravinne 1 1 500 VAN TER NATH, erfgenamen gravinne het hoff ofte slot van relegem... ende mits het ledigh staet ende onbewoont, allenelijck eene casteleijn niet getauxeert JACOBS, Jacob VAN WINGEN, Peeter, cum suis 1 125 VAN HASBROECK, Francois VAN TER NATH, erfgenamen gravinne 75 BOIJNAERTS, Jan wauters sone GOIJVAERTS, Jan wauters sone 1 125 ADRIAENS, Jan zelf 50 met sijne mede con- foirte LEEMANS, Guilliam VAN TER NATH, erfgenamen gravinne 1 1 500 SPRUYT, Philips 1 200 VAN DEN EIJNDE, Andries LEEMANS, Guilliam 100 VAN GEIJSSEL, Peeter cum suis 100 BOEIJNAERTS, Jan BOEIJNAERTS, Ingel 350 TIMMERMANS, Anthonij 75 LAUWENS, Jan VAN NIEUWENHUYSE, J. 100 VAN STEENWINCKEL, weduwe 150 HELLEMANS, Francois TIMMERMANS, Anthonij 100
- 7. VAN GEIJSEL, Philips VAN THIELT, Carel 125 PEETERS, Sr. binnen Mechelen SINT-PEETERS, Godshuis van 1 1 350 VANDEN HEUVEL, Laureijs VAESEN, de weduwe 1 250 LAUWENS, Adriaen 50 arm VAN AKEN, Philips DE VRIES, Jan, de weesen 50 arm VAN STEENWINCKEL, Guilliam, weduwe 50 arm VERHAEGEN, Jan VAN HAECHTEN, ad[vocae]t, de weduwe en de erfgenamen vanden Heere 1 1 350 SAVOET, Hendrick VERLINDEN, Anna, tot Mechelen, begijntien 75 VAN THILT, Gillis LOERANS, Joanna, begijntien tot Brussel 300 DE BRUIJN, Jan, weduwe DE LA RUE, Willemijne 125 DE LA RUE, Barbara zelf 200 MEUS, Jacques MEUS, Anthon, weduwe 100 LE PAGIE, Andries 150 herberghe VAN BOONAERTS, Matthijs DIEPENBEECK, N. 600 herberghe MEULDERMANS, Guilliam 10 arm VISSEELS, Jan 100 TOULLY, Cornelis 100 BUELENS, Pr., weduwe THIELEMANS, Cosmas 15 arm
- 8. JANSSENS, Matthijs VAN STEENWINCKEL, Jan, den ouden, cum suis 400 herberghe HABERAMS, Jan VAN ASBROECK, Francois 100 VANDEN PLAS, Bernaert 200 herberghe MERREMANS, Abraham 200 herberghe BRAHAMS SONE, Jan DE BRUIJN, Adv[ocaet] 150 VAN BRUEGEL, Peeter VERHOEVEN, Jan 50 arm MEEUS, Rombaut zelf 100 VERMEULEN, Jan LOCQUET, vicomte d'Ombeecke 1 1 300 VAN VELTHOM, Cornelis, weduwe 150 herberghe HUSEWEEL, Geeraert MEIRSTRAETEN, weduwe 300 herberghe & brouwe- rije VAN HUSEWEEL, Hendrick VERHOEVEN, Jaspar, weduwe 100 VANDEN BRANDE, Guilliam BISTEELS, Jan 75 arm BERWER, Jan, weduwe zelf 100 arm COENEGRAS, Peeter 100 arm CEUNDEMANS, Niclaes VANDEN HEUVEL, Gillis 75 arm VAN EMP, Pr. Heilige Geest van Zemst 50 arm DE LA RUE, Hendrick 1200 Pastoor van Zemst Cure van Zemst VAN BEESEL, Lucas 75
- 9. DE BOECK, Jan, coster alhier 400 VERTOMMEN, Rombout VAN BATTEL, den heere 100 VAN GIJSEL, Rombout MASSOR, Jan 125 DE GROEFF, Niclaes, weduwe 100 LIBENS, Jan VAN BATTEL, den heere 450 DE NEEFF, Peeter 15 arm BOIJNAERTS, Merten VAN NIEUWENHUIJSE 1 1 500 VANDEN HEUVEL, Jacques, pachter VANDERLAENE, heer 1 1 400 VANDEN EIJNDE, Cornelis, pachter VAN MORCKHOVEN, Graeve 1 1 400 DE HOEST, Jan Balt. 50 VAN STEENWINCKEL, Jan GOVAERTS, Guill. 100 VAN DEN EIJNDE, Peeter WASSELIJN, weduwe 1 1 175 BOISOT 1 1 400 GOIJVAERTS, Guilliam Arme Clairen tot Mechelen 1 1 300 BAUWERS, Joos MOORTGAT, Philips 100 COECKELBERGHS, Adriaen GOIJVAERTS, Gillis 100 VAN RELEGEM, Francois VAN DEN HEUVEL, Peeter, erfgenamen 50 arm LOUWERS, Clement zelf 75 herberghe LEEMANS, Peeter VAN TICHELEN, Anna 100 herberghe VAN THILT, Carel Clooster van ter Cameren 1 1 400
- 10. BUELENS, Jan BOSCHMANS, Adriaen 150 WIJNS, Peeter THIELEMANS, Cosmas 75 arm LAUWERS, Aert 25 arm JANSSENS, Hendrick MOUNS, Joos 75 arm LEEMANS, Laureijs 100 BUELENS, Niclaes LEEMANS, Guille. 75 MEIJSMANS, Merten VAN NIEUWENHUIJSEN, Jaspar 100 DE BUIJSER, Anthonij CROIJNET, Francois 75 DE BUIJSER, Jan GOEVAERTS, Ingel 75 CEULEMANS, Cornelis Kisten van het Begijnhof van Mechelen 50 LEEMANS, Christaen, weduwe 75 BRITS, Jan VERTOMMEN, Jan, erfgenamen 75 BUELS, Rombaut SIJBENS, Jan 100 BUELENS, Adriaen VAN MEIRSTRAETEN, Peeter 100 MOONS, Joos 75 VAN DEN WIJNGAERT, Pauwels NICOLAIJ, Jan Bapta. 100 WIJNS, Ingel VAN ROOIJ, Laureijs 75 LAUWERS, Niclaes 1 75 VAN ROEIJ, Laureijs VAN PASSENRODE, Adriaen 1 300 alleen de stallingen, geen huis!
- 11. MEIJSMANS, Francois DE BOISOT, Jo. 75 SAEFFOET, Matthijs DE CLERCQ, B. 200 JANSSENS, Peeter, weduwe LOERANTS, den heere drossaerd 100 SPRUIJT, Jan DE LAET, Joos 200 JANSSENS, Cornelis ANDRIES, Niclaes 100 CEULEMANS, Matthijs DU JARDIN, den Heere Raedt 200 VANDEN HEUVEL, Jan, Janssone VAN MASSELAER, de vrouw van den heer 1 1 300 HAELEWAETER, Guille. VAN OLEIJEN, den heere 125 MEIJSMANS, Jan VAN GEIJSEL, Adriaen 75 HUIJS, Jan Peeter, erfgenamen 25 arm MERTENS, Gillis 25 arm HAELEWAETER, Jacques 50 arm HEIJNS, Gillis, weduwe 50 VERHEIJDEN, Cornelis kiste van het Begijnhoff 50 arm VERLINDEN, Andries PANSIUS, erfgenamen 150 GOIJVAERTS, Rombout BLONDEAU, erfgenamen 75 CEUSSEENS, Jacques weduwe of de weesen 50 arm CNOPS, Peeter DE LA RUE, Hendrick 100 VAN VAECK, Jacques VANDER BEECKEN, Melchisedech 50 BISRUYT, Jacques, cum suis 150
- 12. JACOBS, Peeter BOSMANS, Adriaen 100 GOIJVAERTS, Wauter, pachter VAN HELMONT, heere graeve 1 1 500 CEUTTENS, Jan heere canselier van Brabant 100 MEIJSMANS, Anthonij VAN NIEUWENHUIJSE, Jo. 75 LAUWERS, Jan ANDRIES, niclaes 75 MEULDERMANS, Niclaes HUENS, heere 100 SIJMONS, Niclaes heere graeve van grimbergen 1 1 400 SIJMONS, Cornelis heere graeve van grimbergen 1 1 250 2400 wintmolen, geen huis! de volgende huijsen gelegen over de vaert sijn met eenighe landen daerover in proces tegen de regeerders van Capellen in de Souvereijne Raedt van Brabant VERHEIJEN, Hendrick abdij van grimbergen 100 met grond VERHEIJEN, Ambrosius 150 VAN CAMPENHOUT, Jan abdij van grimbergen 150 Totaal: aantal schuren en stallingen. Resp. 26 en 19. Gemiddelde taxatie 180 26 19 180
- 13. ...gedaen tot Sempse den twintigsten en eenentwintigsten februari 1686...was onderteeckent C. Cauwenberghe, Guilliam Leemans, Hendrick de la Rue, Carel Van Thilt, Jan Van Roij als schepenen