T端rk k端lt端r端nde ve d端nya k端lt端r端nde 巽ok uzun y脹llar boyunca hik但ye anlat脹m脹 ve yaz脹m脹 yayg脹nd脹r. Bizim k旦kl端 edebiyat脹m脹z脹n g旦rkl端 hikayeleri Dede korkut hik但yeleri ile 旦zdelemitir. Sadinin Bostan ve G端listan脹, Mevlanan脹n Mesnevisi gibi daha pek 巽ok yazar脹m脹z脹n hikayeleri bu alanda en g端zel 旦rneklerdir.
Boluklar i巽inde olan saf ve AKLINI kullanmayan cahil insanlar脹n ALLAHI b脹rak脹p, Allah脹n makam脹na Resulleri, Nebileri oturttuunu, Nebilik makamlar脹na da kendi eyhlerini, dervilerini oturttuunu ve kendilerini de bu maskaralara k旦le ettiini g旦rd端m. Bu maskaralar脹 yaratan脹n asl脹nda cahil insanlar olduunu, Cehaletlerinden 巽脹kar salayaca脹n脹 g旦ren eytani d端端nceli hokkabazlar da, bu insanlar脹 bir ekilde esir ettiklerini g旦rd端m
Subat-Austos 2021 de ilk haz脹rlanan icerikler:
Eski Yaz脹n / Yeni Yaz脹n
S脹ralama
hercai meneke
Atina Okulu
Eitim st端ne
100 puan alan Darwin
Modern Zamanlar
Masumiyet
Biyografi / Hangi Mendel?
Sansasyon / Duyars脹zl脹k
Su Ayg脹r脹
yery端z端 / anne
Alfred Hitchcock
sol / geri / sa / ileri
Prometheus
Solaris
Mutluluk nedir?
S脹n脹r
Hayat脹n y端ksek deerleri
Leylak
Yetikin Oyunlar脹
ocuk / Kan
Rudolf Nureyev
Nureyev / Peggy
Konrad Lorenz
illusion / delusion / collusion
biz | d脹b端key | onlar
Raydan 脹kanlar
巽 Numaral脹 Kon巽erto
Beni Kategorize Etme
3000 y脹l M脹s脹r
Kad脹n / Erkek Haklar脹
G端zellik / irkinlik
... ve sinema
Hayat / 聴nsan
Topra脹n Tuzu
Kn脹n film eridi hayat脹
ve Pop
her eyi a巽脹klayan 巽eyrek alt脹n
el ve dil
Hindistan脹n a脹lacaklar脹
旦zgeci ya da dierkam
her eyi ayn脹 旦zenle kar脹la
Korona g端nlerinde oyun-2
Korona g端nlerinde oyun-1
Yalan
Atom / Bayt / Gen
Son 聴mparatorluk Osmanl脹
Pazar kahvalt脹s脹 filmi
alfa / beta / gama
Paray脹 kim 巽ald脹?
Akl脹n uykusu
M脹s脹r Sanat脹 / Nebamun
Maaaarulun Dikeni
Ormanda Oduncu
Piranesi / Merdivenler
bitkilerin bacaklar脹
kalemin icad脹
Marrynin annesi
oyun oynayan muhaf脹zlar
Sanat ve Bilim
Boluklar i巽inde olan saf ve AKLINI kullanmayan cahil insanlar脹n ALLAHI b脹rak脹p, Allah脹n makam脹na Resulleri, Nebileri oturttuunu, Nebilik makamlar脹na da kendi eyhlerini, dervilerini oturttuunu ve kendilerini de bu maskaralara k旦le ettiini g旦rd端m. Bu maskaralar脹 yaratan脹n asl脹nda cahil insanlar olduunu, Cehaletlerinden 巽脹kar salayaca脹n脹 g旦ren eytani d端端nceli hokkabazlar da, bu insanlar脹 bir ekilde esir ettiklerini g旦rd端m
Subat-Austos 2021 de ilk haz脹rlanan icerikler:
Eski Yaz脹n / Yeni Yaz脹n
S脹ralama
hercai meneke
Atina Okulu
Eitim st端ne
100 puan alan Darwin
Modern Zamanlar
Masumiyet
Biyografi / Hangi Mendel?
Sansasyon / Duyars脹zl脹k
Su Ayg脹r脹
yery端z端 / anne
Alfred Hitchcock
sol / geri / sa / ileri
Prometheus
Solaris
Mutluluk nedir?
S脹n脹r
Hayat脹n y端ksek deerleri
Leylak
Yetikin Oyunlar脹
ocuk / Kan
Rudolf Nureyev
Nureyev / Peggy
Konrad Lorenz
illusion / delusion / collusion
biz | d脹b端key | onlar
Raydan 脹kanlar
巽 Numaral脹 Kon巽erto
Beni Kategorize Etme
3000 y脹l M脹s脹r
Kad脹n / Erkek Haklar脹
G端zellik / irkinlik
... ve sinema
Hayat / 聴nsan
Topra脹n Tuzu
Kn脹n film eridi hayat脹
ve Pop
her eyi a巽脹klayan 巽eyrek alt脹n
el ve dil
Hindistan脹n a脹lacaklar脹
旦zgeci ya da dierkam
her eyi ayn脹 旦zenle kar脹la
Korona g端nlerinde oyun-2
Korona g端nlerinde oyun-1
Yalan
Atom / Bayt / Gen
Son 聴mparatorluk Osmanl脹
Pazar kahvalt脹s脹 filmi
alfa / beta / gama
Paray脹 kim 巽ald脹?
Akl脹n uykusu
M脹s脹r Sanat脹 / Nebamun
Maaaarulun Dikeni
Ormanda Oduncu
Piranesi / Merdivenler
bitkilerin bacaklar脹
kalemin icad脹
Marrynin annesi
oyun oynayan muhaf脹zlar
Sanat ve Bilim
8. al脹mam脹z脹n Konusu ve Amac脹
Bu 巽al脹man脹n amac脹 Dede Korkut Hik但yeleri
hakk脹nda genel bilgi vermek, hik但yelerin
edebiyat脹m脹z a巽脹s脹ndan ta脹d脹脹 旦nemi vurgulamak
ve Mukaddimenin i巽erisinde yer alan toplumsal
g旦stergeler 端zerinde durarak metnin 旦nemi 端zerine
dikkatleri 巽ekmektir.
9. G聴R聴
Konumuza balamadan 旦nce Fuat
K旦pr端l端n端n Dede Korkut hakk脹nda s旦yledii
u c端mleyi sizlerle paylamak istiyorum:
B端t端n T端rk edebiyat脹n脹 terazinin bir g旦z端ne,
Dede Korkutu 旦b端r g旦z端ne koysan脹z yine
Dede Korkut a脹r basar.
Bu kitab脹n milliyet巽ilii ve T端rk birlii
duygusunu a脹l脹yor diye 1950de Rusyada
yasak kitap ilan edilmesi kitab脹n 旦nemini
g旦stermektedir.
10. Hik但yelerin teekk端l ve tespit tarihleri aras脹nda
uzun bir zaman vard脹r. Bu hik但yelerde Ouzlar脹n
Anadoluya gelmeden 旦nceki hayatlar脹 dile getirilir.
Korkut Atan脹n hat脹ras脹 Hazar脹n dousunda T端rk
端lkelerinde yaarken, Dou Anadolu ve Azeri alan脹nda
unutulmas脹 bunu ispatlamaktad脹r. Hik但yeler 10-12yy.
T端rklerinin yaam脹n脹 anlat脹r. Fakat 15. yy.da yaz脹ya
ge巽irilmitir. Osmanl脹lara iaret eden sat脹rlar, bu
hik但yelerin Osmanl脹lar脹n Anadoluda kuvvetlenmeye
balad脹klar脹 bir zamanda yaz脹ld脹脹n脹 g旦sterir.
11. T端rk edebiyat脹n脹n ve T端rk dilinin en g端zel
eserlerinden olan Dede Korkut kitab脹 iki asra yak脹n bir
zamandan beri bilinmektedir. Eserin varl脹脹 18. yy.
balar脹nda Dresden n端shas脹n脹n ortaya 巽脹k脹脹 ile
anla脹lm脹 ve eser 端zerinde T端rk dili, T端rk edebiyat脹
ve T端rk k端lt端r端 bak脹m脹ndan 巽eitli incelemeler
yap脹lm脹t脹r. Eser 端zerinde bizim bilim adamlar脹m脹z
taraf脹ndan yap脹lan ilk 巽al脹malar unlard脹r:
1916, Kilisli Muallim Rifat, Arap harfleriyle
1938, Orhan aik G旦kyay
1958, Muharrem Ergin (2 cilt)
12. NSHALARIN KARILATIRILMASI
DRESDEN NSHASI VAT聴KAN NSHASI
152 varakt脹r.
Her sayfada 13 sat脹r vard脹r.
Harekesiz, okunakl脹, deimeyen
bir nesih ile yaz脹lm脹t脹r.
Ouz ivesi ile kaleme al脹nm脹t脹r.
Naz脹m par巽alar脹 belirli ekilde
yaz脹lmam脹, b端t端n metin nesir
yaz脹lm脹t脹r.
Giri ve 12 hik但yeden olumakta.
Orijinal isim: Kitab-脹 Dedem
Korkut al但 lisan-脹 t但ife-i
Ouzand脹r.
Giri ve 6 hik但yeden olumakta.
Harekeli bir nesih ile yaz脹lm脹t脹r.
Harekeler yanl脹 ve geliig端zel
konmutur.
58b ve 106. varak aras脹ndad脹r.
Ba tarafta bir risale vard脹r. Her
sayfada 13 sat脹r vard脹r.
Orijinal isim: Hik但yet-i
Ouzn但me-i Kazan Beg ve
Gayridir.
13. MUKADD聴MEN聴N 聴NCELENMES聴
Hik但yelere v但k脹f olabilmek i巽in Mukaddimenin
anla脹lmas脹, Mukaddimeye v但k脹f olabilmek i巽in
de hik但yelerin anla脹lmas脹 gerekmektedir.
Kitab脹n mukaddimesi Dede Korkutu takdim i巽in
yaz脹lm脹t脹r. Giri iki k脹s脹mda incelenebilir:
1. Dede Korkutu tan脹tan k脹s脹m.
2. Dede Korkutun s旦zleri. Bu b旦l端m端 de iki
k脹s脹mda incelemek m端mk端nd端r:
a. Dede Korkutun s旦yledii vecizeler
b. Kad脹nlarla ilgili s旦zleri/s脹n脹fland脹rmas脹. Bu
s脹n脹fland脹rmalar脹n sonunda dua b旦l端mleri yer
al脹r.
14. DEDE KORKUT K聴MD聴R?
Reid端ddin, C但mi端t-Tev但rih adl脹 eserinde Korkutu
kendisine anlatan zat脹n onun 295 y脹l yaad脹脹n脹, onun
g端zel s旦zler s旦ylediini ve kerametler g旦stermi
olduunu kaydeder.
Tebrizli Hasan bin Mahmud Bayat樽, Cem Sultan脹n
ricas脹 端zerine yazd脹脹 C但m-脹 Cem但y脹n adl脹 eserde Dede
Korkuttan bahseder. M端ellif var olduu bilinen fakat
g端n端m端zde elimizde olmayan Ouzn但mede 28. Ouz
han脹 olan Kara Han脹n iyi bir M端sl端man olduu i巽in bey
olunca Korkut Dedeyi Medineye g旦nderdiini ve onun
peygamberi g旦rd端kten sonra Ouz taifesine 聴sl但miyeti
旦retmeye memur edilen Selman-脹 F但risi ile geri
d旦nd端端n端 belirtir. Bu y端zden Mukaddimenin ba脹nda
Resul aleyhiselam zaman脹na yak脹n ifadesi ge巽er.
15. Dede Korkut veli tipine 旦rnektir. Hik但yelerdeki
dier kahramanlar ise alp tipinin devam脹d脹r. Eserin
mukaddimesinde veli tipine yer vermesi 端zerinde
ayr脹ca d端端n端lmesi gereken bir noktad脹r.
Fuat K旦pr端l端 aatay s旦zl端klerinde ozanlar脹n
vezinsiz iir s旦ylediklerini belirtir. Giriteki s旦zlerin
iir mahiyetinde/ahenginde olmas脹 Dede Korkutun
ozanl脹k y旦n端n端n g旦stergelerinden biridir.
16. MUKADD聴MEYE GRE DEDE KORKUT K聴MD聴R?
Mukaddimeden hareketle Dede Korkutun veli
olduunu s旦ylemek m端mk端nd端r:
1. Ouzun o kii tam bilicisi idi. (Her eyi bilen)
2. Ne derse olurdu (Gelecekle ilgili ne haber
verse ger巽ekleirdi)
3. Gaipten t端rl端 haber s旦ylerdi.
4. Hak Ta但la onun g旦nl端ne ilham ederdi. (聴l但hi
kef /Tecelli/Vehb樽 ilim sahibi olma)
17. Dede Korkut ayn脹 zamanda T端rk destanlar脹nda s脹k巽a
kar脹m脹za 巽脹kan (Ouz Kaanda Ulu T端r端k) bilge
tip 旦zellikleriyle de Mukaddimede yer almaktad脹r:
1.Ouz kavminin m端k端l端n端 hallederdi.
2.Her ne i olsa Korkut ataya dan脹may脹nca
yapmazlard脹.
3.Her ne ki buyursa kabul ederlerdi.
4.S旦z端n端 tutup tamam ederlerdi. (Yerine getirirlerdi)
18. SOSYAL HAYATTAYAYGIN OLARAK KULLANILAN DEDE UNVANI
Akrabal脹k bildiren dede unvan脹 hik但yelerde 巽ok巽a kullan脹l脹r. 69
defa Dede, 4 defa Ata kullan脹ld脹脹 g旦r端l端r:
Korkut Ata: 4 defa
Dede Korkut: 29
Dedem Korkut: 21
Dede: 18
Dede Sultan: 1
Dou T端rk巽esinde Ata eklinde kullan脹lmakla beraber Bat脹
T端rk巽esinde Dede unvan脹n脹n yayg脹n olarak kullan脹ld脹脹
g旦r端l端r. Dede kelimesi akrabal脹k belirten bir unvan olmakla
beraber yal脹, bilge, s旦z端 dinlenir, tecr端beli anlamlar脹nda da
kullan脹lmaktad脹r. K脹saca bu kelime Ouz T端rk巽esine has bir
kelimedir.
Mukaddimede d旦rt yerde Korkut Ata, be yerde ise Dede
Korkut eklinde yer almaktad脹r.
19. MUKADD聴MEDE DUALAR
Dualar, insanlar脹n kendileri veya bir topluluk
hakk脹nda gelecekle ilgili iyi niyet dileklerini
ta脹yan s旦z kal脹plar脹d脹r. 聴sl但m 旦ncesinde alk脹
eklinde adland脹r脹l脹rken, 聴sl但miyetin etkisiyle
dua eklinde kullan脹lmaya balam脹t脹r. 端kr端
El巽ine g旦re dua, atalar s旦z端 gibi h端k端m bildiren
m端spet dilek 端r端nleridir. Mukaddimede u
dualar脹 tespit etmi bulunuyoruz:
20. Devletsiz errinden Allah saklas脹n han脹m sizi!
(Devletsiz: Talihi iyi olmayan; Uursuz, hay脹rs脹z)
巽 otuz on ya脹n脹z dolsun. (Burada baka d端nya
dillerinde g旦r端lmeyen otuzluk say脹 sistemine
rastlanmaktad脹r. Burada 端巽 otuz on y端z yerine
kullan脹lm脹t脹r. Orhan aik G旦kyay, Dedem Korkudun
Kitab脹,s. CCV.)(Y端z ya脹na kadar yaayas脹n
anlam脹nda kullan脹lan bir duad脹r.) Ayr脹ca Rize y旦resine
ait bir duada bu duan脹n benzerini g旦rmekteyiz:
Y端z ya脹nda olas脹n, pir olas脹n, beyaz sakal tarayas脹n.
рHak size k旦t端l端k getirmesin, devletiniz devaml脹
olsun han脹m hey!
21. рKar脹n脹zda 巽al脹p s旦yleyen ozan olsun. (Allah
size gam keder vermesin anlam脹nda anlamak
gerekir. cal Ouz, T端rk D端nyas脹 Halkbiliminde
Y旦ntem Sorunlar脹, Ak巽a Yay., 2000, s. 40)
рAz脹p gelen kazay脹 Tanr脹 savs脹n han脹m hey!
(G旦r端n端r g旦r端nmez kazalar脹 sizden Allah
uzaklat脹rs脹n anlam脹nda)
рO 旦vd端端m y端ce Tanr脹 dost olarak medet
eritirsin han脹m hey!
рOnun bebekleri yetisin. Oca脹na bunun gibi
kad脹n gelsin.
Oca脹na bunun gibi kad脹n gelmesin.
22. BEDDUALAR
Beddua, insanlar脹n
olumsuz durumlarla
Kar脹lamalar脹n脹n
istendii s旦z
kal脹plar脹d脹r.
聴len巽/karg脹 olarak da
adland脹r脹lmaktad脹r.
Mukaddimede kad脹nlar脹n
s脹n脹fland脹r脹ld脹脹 k脹s脹mda
端巽 olumsuz kad脹n tipi
anlat脹ld脹ktan sonra u
beddua verilir:
Onun gibisinin, han脹m,
bebekleri yetimesin.
Bu evi harap olas脹
kocaya
bu y脹k脹lacak evde
23. ERKEK OCUK SAH聴B聴 OLMA
T端rk k端lt端r端nde eskiden beri yayg脹n olan ve
g端n端m端zde varl脹脹n脹 g旦rd端端m端z erkek 巽ocuk sahibi olma
anlay脹脹na (Ouz Kaan脹n ilk ve ikinci einden 端巽er erkek
巽ocuu olmutu) Mukaddimede de rastlamaktay脹z. Burada
rastlad脹脹m脹z u s旦zler ni巽in? sorusuna da cevap
vermektedir:
Oul baban脹n yerine yetienidir, iki g旦z端n端n biridir.
Devletli oul olsa oca脹n脹n korudur.
Oul g端zel.
Baba ad脹n脹 y端r端tmeyen hoyrat oul baba belinden
inince inmese daha iyi, ana rahmine d端端nce domasa
daha iyi.
24. z Evlat-vey Evlat
T端rklerde 旦z evlada 旦nem verildii g旦r端l端r.
veylerin 旦z evlad脹n yerini tutamayaca脹, hatta
g端veyilerin/damatlar脹n dahi 旦z evlatla bir
tutulamayaca脹 Mukaddimede 旦yle dile
getirilmektedir:
El olunu beslemekle oul olmaz, b端y端y端nce
b脹rak脹r gider, g旦rd端m demez. (聴yilik g旦rd端m
anlam脹nda) K端l tepecik olmaz, g端veyi oul
olmaz.
25. ocuk Eitimi
Erkek 巽ocuklar脹n eitiminde baban脹n, k脹z 巽ocuklar脹n脹n
eitiminde ise annenin b端y端k 旦nemi vard脹r. Erkek
巽ocuk, erkeklerin yapmas脹 gereken eyleri babas脹ndan;
k脹z 巽ocuk da kad脹nlar脹n yapmas脹 gereken eyleri
anas脹ndan 旦renir. Baba ve anne bunlar脹 bilmiyorsa
巽ocuktan b旦yle bir ey beklenmemelidir.
Mukaddimede bu durum u atas旦z端yle dile
getirilmitir:
K脹z anadan g旦rmeyince 旦端t almaz, oul babadan
g旦rmeyince sofra 巽ekmez.
Bu atas旦z端 mer As脹m Aksoy ve 聴smail Parlat脹r脹n
Atas旦zleri kitaplar脹nda Olan atadan 旦renir sofra
a巽may脹, k脹z anadan 旦renir bi巽ki bi巽meyi.
26. Karava/Hizmet巽i
T端rkler hizmet巽ilii/k旦lelii ho g旦rmedikleri
i巽in bu durumu i巽erisinde kara kelimesinin
kullan脹ld脹脹 karava kelimesi ile kar脹lam脹lard脹r.
Sosyal hayat i巽erisinde bu durumu aa脹daki atas旦z端
ile 旦yle kar脹lam脹lard脹r:
Kara eek ba脹na gem vursan kat脹r olmaz,
hizmet巽iye elbise giydirsen (karavaa ton giydirsen)
han脹m olmaz.
27. Yiit- N但mert- Muhannet
脹klar脹n iirlerinde 巽ok巽a kar脹lat脹脹m脹z ve toplumda iyi
ve k旦t端 davran脹lar脹 kendinde toplayan bu tipleri ve
bunlar脹n 旦zelliklerini Mukaddimede g旦rmekteyiz:
Sert y端r端rken cins bir ata n但mert yiit binemez,
binince binmese daha iyi. al脹p keser 旦z k脹l脹c脹 n但mertler
(muhannetler) 巽al脹nca 巽almasa daha iyi. ala bilen yiide
ok ile k脹l脹巽tan bir 巽omak daha iyi.
Muhannet kul gibi yoktur amans脹z
S脹r脹m ile boar mutlak g端mans脹z
Birg端n da ba脹nda 旦l端r imans脹z
Nasib etme Kuran nurda ise de.
Ruhsat樽 (Doan Kaya)
28. Misafirperverlik
T端rk k端lt端r端n端n en dikkate deer 旦zelliklerinden birisi
de hi巽 端phesiz misafire verilen 旦nemdir. Bu 旦zelliin
T端rk toplumunda h但l但 yaad脹脹 g旦r端l端r. yle ki
evlerimizde misafir odas脹 ismiyle misafire ayr脹lan k脹s脹m
evimizin en geni ve en g端zide b旦l端m端d端r. Bu anlay脹脹n
k旦klerine Dede Korkut Mukaddimesinde de rastlamak
m端mk端nd端r:
Misafiri gelmeyen kara evler y脹k脹lsa daha iyi.
(Olumsuz durumlar脹n anlat脹m脹nda kullan脹lan kara ve
y脹k脹lmak eylemlerine dikkat ediniz)
Evin daya脹 odur ki k脹rdan yabandan eve bir misafir
gelse, kocas脹 evde olmasa, o onu yedirir i巽irir, a脹rlar
azizler, g旦nderir.
29. Gelin Odas脹-eyiz
Eski T端rklerde yeni evlenenler ayr脹 bir 巽ad脹rda/ayr脹 bir
evde yaarlard脹. Gerdek, gelin 巽ad脹r脹 veya gelin odas脹
anlam脹na gelmektedir. Yan taraf ifadesi ayr脹 bir evi
vurgulamaktad脹r. G端n端m端zde olduu gibi eskiden de gelin
odalar脹n脹n s端sl端 olduunu Mukaddimenin u sat脹rlar脹nda
g旦rmekteyiz:
Yan tarafta, ev yan脹nda dikilse gelin odas脹 (gerdek)
g端zel, uzunca 巽ad脹r ipi g端zel. Oul g端zel.
Burada yer alan 巽ad脹r ipi 巽ad脹r脹 ayakta tutan bir iptir. Fakat
ipin g端zelliinden maksat nedir? G端n端m端zde yaayan
巽eyiz sergileme gelenei anlat脹lmak isteniyor.
Gelin 巽ad脹r脹 da kuruldu, imdi evlilerden 巽ocuk
bekleniyor. Fakat erkek olursa g端zel olacak!
30. Evlilie Tevik
Evlilik, birlikte yaam脹n meruiyet kazanmas脹
i巽in 旦nemli bir ad脹md脹r. 聴sl但m dini de bu tarz
bir birlikte yaam脹 tasvip etmektedir.
Mukaddimede ge巽en hel但lli/halal kelimesi
meru bir evliliin tasvip edildiini
g旦stermektedir:
Dizini bast脹r脹p oturunca hel但lli g端zel
31. Ozanl脹k Gelenei
Mukaddimede ozanlar脹n kopuz 巽ald脹脹n脹, diyar
diyar dolaarak sanatlar脹n脹 icra ettiklerini
g旦rmekteyiz.:
Kolca kopuz y端kseltip elden ele, beyden beye
ozan gezer. Erin c旦merdini, erin cimrisini ozan
bilir. Kar脹n脹zda 巽al脹p s旦yleyen ozan olsun.
Beyden beye ozan gezer ifadesi ozanl脹k
geleneinin ve ozanlar脹n toplumun 端st katmanlar脹nda
yer alan beyler taraf脹ndan itibar g旦rd端端n端
g旦stermektedir. Erlerden himaye g旦rd端kleri i巽in
hangi beyin c旦mert, hangi beyin cimri olduunu da
en iyi onlar bilirler. Burada ozanlar c旦mertliin
kendilerine d旦n端k k脹sm脹yla ilgileniyorlar.
32. Mutfak K端lt端r端
Beslenme al脹kanl脹脹, bir toplumun mill樽 旦zellik
g旦steren unsurlar脹ndan biridir. Bu sebeple mutfak,
maddi k端lt端r unsuru olarak incelenmektedir.
Mukaddimede kad脹nlar脹n s脹n脹fland脹r脹ld脹脹 b旦l端mlerde
bu k端lt端re ait baz脹 unsurlar脹 tespit etmekteyiz:
dokuz bazlama (bazlamma巽) ile bir k端lek yourt
bekler
Bazlama, g端n端m端zde varl脹脹n脹 devam ettiren; m脹s脹r,
arpa ve buday unlar脹ndan yap脹lan mayal脹, mayas脹z,
yal脹, yas脹z, ekerli, ekersiz ince ve kal脹n piirilen
sa巽 ekmeidir.
33. Yourt ise malumunuz.!
Mukaddimede ayr脹ca mutfak k端lt端r端yle ilgili un,
elek, ekmek kelimeleri de kullan脹lmaktad脹r. Ekmek
kelimesi burada yemeklerin genel ad脹 olarak
kullan脹lmaktad脹r:
kalk ekmek getir yiyelim.
34. Aile Kurumu
Dede Korkut hik但yelerinde 端zerinde en 巽ok durulmas脹
gereken konulardan biri ailedir. 端nk端 T端rkler,
milleti ayakta tutan en 旦nemli 旦enin aile olduunu fark
etmiler; bu y端zden salam bir aile yap脹s脹
oluturmulard脹r. Mukaddimenin sonlar脹nda ozan脹n,
Dede Korkutun dilinden kad脹nlar脹 s脹n脹fland脹rmas脹
asl脹nda aileye verilen 旦nemi de g旦stermektedir. Beylere
hitap eden ozan脹n, beyle beraber erkeklere hitap ettii
d端端n端l端rse bu s旦zlerin ilevi anla脹labilir. 聴sl但mi
unsurlar脹n benimsenmeye 巽al脹脹ld脹脹 bir ortamda ozan脹n
dinleyicileri olarak kad脹nlar脹n bulunmad脹脹
d端端n端lebilir. Kad脹nlar脹n bulunmad脹脹 bir ortamda
onlarla ilgili s脹n脹fland脹rma yapman脹n daha kolay
olduunu s旦yleyebiliriz.
35. Kad脹nlar脹 d旦rt k脹sma ay脹r脹p bunlar脹n sadece birinin olumlu
olmas脹 dikkat 巽ekicidir. Ayr脹ca bataki s脹n脹fland脹rmas脹nda
端巽端nc端 s脹rada sayd脹脹 olumlu kad脹n tipinin, a巽脹klamaya
ge巽ildii esnada birinci s脹rada yer almas脹 eitim ve insan
psikolojisi a巽脹s脹ndan d端端n端lmelidir. Mukaddimede bu
s脹n脹fland脹rma 旦yle yap脹lm脹t脹r:
Kar脹lar d旦rt t端rl端d端r. Birisi solduran soptur. Birisi
dolduran toptur. Birisi evin daya脹d脹r. Birisi ne kadar
dersen baya脹d脹r. (tekerleme benzeri ifadeler)
1. Ozan, evin daya脹 odur ki k脹rdan yabandan eve bir
misafir gelse, kocas脹 evde olmasa, o onu yedirir i巽irir,
a脹rlar azizler g旦nderir. O yie, F但t脹ma soyundand脹r
han脹m.
36. 2. Geldik o ki solduran soptur. Sabahleyin yerinden
kalkar, elini y端z端n端 y脹kamadan dokuz bazlama ile bir
k端lek yourt bekler, doyuncaya kadar t脹ka basa yer, elini
b旦r端ne koyar, der: Bu evi harap olas脹 kocaya varal脹dan
beri daha karn脹m doymad脹, y端z端m g端lmedi, aya脹m
pabu巽, y端z端m yamak g旦rmedi der, ah nolayd脹, bu 旦leydi,
birine daha varayd脹m, umduumdan daha uygun olayd脹,
der.
Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta var: T端rklerde
aile 旦nemli olduu i巽in boanma olay脹 da ho
kar脹lanmaz. Kocas脹ndan memnun olmasa da ayr脹lam脹yor.
Tek 巽aresi onun 旦lmesini beklemek!
37. 3. Geldik o ki dolduran toptur. D端rt端ld端k巽e yerinden
kalkt脹, elini y端z端n端 y脹kamadan oban脹n o ucundan bu
ucuna, bu ucundan o ucuna 巽脹rp脹t脹rd脹, dedikodu yapt脹,
kap脹 dinledi, 旦leye kadar gezdi, 旦leden sonra evine
geldi, g旦rd端 ki h脹rs脹z k旦pek, b端y端k dana evini birbirine
katm脹, tavuk k端mesine s脹脹r dam脹na d旦nm端;
komular脹na seslenir ki k脹z Zeliha, Z端beyde, r端veyde,
an K脹z, an Paa, Ayna Melek, Kutlu Melek 旦lmeye
yitmeye gitmemitim, yatacak yerim gene bu harap olas脹
idi, nolayd脹 benim evime birazc脹k bakayd脹n脹z (Nasreddin
Hocan脹n han脹m脹 da b旦yle az gezerdi!), komu hakk脹
Tanr脹 hakk脹 diye s旦yler.
38. 4. Geldik o ki ne kadar dersen baya脹d脹r: uzak k脹rdan
yabandan bir edepli misafir gelse, kocas脹 evde olsa, ona
dese ki: kalk ekmek getir yiyelim, bu da yesin dese,
pimi ekmein bekas脹 olmaz, yemek gerektir; kad脹n
der: Neyleyeyim, bu y脹k脹lacak evde un yok elek yok,
deve deirmeninden gelmedi der; ne gelirse benim
kal巽ama gelsin diye elini arkas脹na vurur, y旦n端n端 旦teye,
s脹rt脹n脹 kocas脹na d旦nd端r端r, (bin s旦ylesen de birisini
duymaz), s旦z端n端 kula脹na koymaz. O Nuh peygamberin
eei as脹ll脹d脹r.
(Misafir gittikten sonra evde, kad脹na iddet
uygulamas脹n脹n bir 旦rnei ger巽ekleebilir!)
39. Toplumsal Deerler
Toplumsal deerlerin olumas脹nda dini kurallar ve
uygulamalar脹n da etkisi bulunur. Bu y端zden burada bu
unsurlardan da bahsedeceiz:
Kibir ho g旦r端lmez: Kibirlik eyleyeni Tanr脹 sevmez, g旦nl端n端
y端ce tutan erde devlet olmaz.
D端mandan dost olmaz: Eski pamuk bez olmaz, eski d端man
dost olmaz. (Atas旦z端) Gerekirse zorla yola getirilmelidir:
kara 巽elik 旦z k脹l脹c脹 巽almay脹nca has脹m d旦nmez
C旦mertlik yiit olman脹n 旦n artlar脹ndan biridir: er mal脹na
k脹ymay脹nca ad脹 巽脹kmaz. (旦hreti yay脹lmaz anlam脹nda)
Toplum faydas脹 g旦zetilir: At脹n yemedii ac脹 otlar bitince
bitmese daha iyi. 聴nsan脹n i巽medii ac脹 sular s脹z脹nca s脹zmasa daha
iyi.
Yalan ho g旦r端lmez: Yalan s旦z bu d端nyada olunca olmasa
daha iyi.