Filozofia Kaizen
- 1. Filozofia Kaizen. Jak ma続y krok mo多e zmieni脱 Twoje 多ycie Autor: Robert Maurer T続umaczenie: Cezar Matkowski ISBN: 978-83-246-0962-8 Tytu続 orygina続u: One Small Step Can Change Your Life: The Kaizen Way Format: 122194, stron: 168 Nawet najd続u多sza podr坦多 zaczyna si棚 od jednego kroku Pragniesz udoskonali脱 swoje 多ycie, ale ka多da zmiana Ci棚 parali多uje? Nie masz si続y ani czasu, by zadba脱 o polepszenie jakoci w続asnych dni? Masz serce przepe続nione marzeniami, lecz co nie pozwala Ci w pe続ni ich zrealizowa脱? Najwy多sza pora pozna脱 pot棚g棚 drobnych kroczk坦w. Idea jest prosta nale多y tak zmyli脱 wrodzone opory przed przyjmowaniem nowego sposobu zachowania, by ju多 zawsze m坦c cieszy脱 si棚 osi孫gni棚tym sukcesem, a jednoczenie nie wywo続ywa脱 w swoim 多yciu emocjonalnej rewolucji. Bez wzgl棚du na to, czy chcesz rzuci脱 palenie, pozby脱 si棚 zb棚dnych kilogram坦w, zadba脱 o rozw坦j kompetencji, czy stworzy脱 udany zwi孫zek filozofia kaizen jest dla Ciebie. Ta m孫dro脱 rodem z Kraju Kwitn孫cej Wini niweluje ukryty w ka多dym z nas l棚k, szczeg坦lnie za chemiczn孫 reakcj棚 walki lub ucieczki (le多孫c孫 u podstaw strachu przed zmian孫). Autor nauczy Ci棚, jak: samodzielnie korzysta脱 z mechanizm坦w dzia続ania kaizen, nastawi脱 si棚 wobec innowacji w taki spos坦b, by nie ulec strachowi, uczyni脱 swoje 多ycie bardziej efektywnym, zar坦wno w domu, jak i w pracy, polubi脱 zmiany. To pozycja o wielkiej sile przekonywania, opisuj孫ca bardzo spokojny i zr坦wnowa多ony spos坦b radzenia sobie z codziennymi problemami. Po jej przeczytaniu nie spos坦b nie pozwoli脱 sobie na oddech ulgi. dr Robert Maurer
- 2. SPIS TRECI PRZEDMOWA ......................................................................................................... 9 Jeden may krok ROZDZIA 1 .......................................................................................................... 25 Dlaczego kaizen dziaa ROZDZIA 2 .......................................................................................................... 37 Zadawaj mae pytania ROZDZIA 3 .......................................................................................................... 63 Myl mae myli ROZDZIA 4 .......................................................................................................... 79 Podejmuj mae dziaania ROZDZIA 5 ........................................................................................................ 107 Rozwizuj mae problemy ROZDZIA 6 ........................................................................................................ 129 Przyznawaj sobie mae nagrody ROZDZIA 7 ........................................................................................................ 141 Rozpoznawaj mae momenty ROZDZIA 8 ........................................................................................................ 153 Kaizen na cae 甜ycie CYTATY KAIZEN ................................................................................................. 157 PODZIKOWANIA ............................................................................................... 159 O AUTORZE ........................................................................................................ 161
- 3. ROZDZIA 1 Wszystkie zmiany, tak甜e te pozytywne, budz lk. Pr坦by osignicia cel坦w za pomoc radykalnych lub rewolucyjnych rodk坦w czsto kocz si fiaskiem, gdy甜 zwikszaj poziom lku. Jednak甜e mae kroki kaizen wyczaj lkow reakcj m坦zgu, stymulujc racjonalne mylenie i tw坦rcze podejcie. miana przera甜a. Jest to twierdzenie, kt坦re spra- wdza si zar坦wno wtedy, gdy zmiana wydaje si nieistotna (p坦jcie do nowego klubu), a tak甜e gdy zmienia cae 甜ycie (urodzenie dziecka). Lk przed zmian jest zakorzeniony w fizjologii m坦zgu i, gdy zaczyna przejmowa kontrol, blokuje pomysowo i sukces. Z ewolucyjnego punktu widzenia m坦zg jest jednym z najbardziej niezwykych organ坦w ludzkiego ciaa. Pozo- stae narzdy serce, wtroba, jelita i tak dalej rozwiny si tak dobrze, 甜e przez eony ewolucji gatunku ludzkiego nie zmieniy zbytnio swej formy. Jednak przez ostatnie czterysta czy piset milion坦w lat m坦zg wci甜 ulega ewolucyjnym zmianom. W rzeczywistoci dzi mamy trzy oddzielne m坦zgi pochodzce z r坦甜nych okres坦w ewolucji. Jednym z wyzwa
- 4. Filozofia Kaizen stojcych przed gatunkiem ludzkim jest znalezienie r坦w- nowagi funkcjonowania tych trzech m坦zg坦w w celu unik- nicia problem坦w natury zdrowotnej i emocjonalnej. Podstaw m坦zgowia stanowi pie m坦zgu. Ma on okoo pi milion坦w lat i nazywany bywa te甜 m坦zgiem gadzim (faktycznie, z wygldu przypomina m坦zg aligatora). Gadzi m坦zg budzi Ci co rano, sprawia, 甜e zasypiasz w nocy, i przy- pomina Twojemu sercu, 甜e ma bi. Nad pniem m坦zgu znajduje si r坦dm坦zgowie znane jako m坦zg ssaczy. Ma on okoo trzysta milion坦w lat i wyst- puje w r坦甜nych postaciach u wszystkich gatunk坦w ssak坦w. r坦dm坦zgowie reguluje wewntrzn temperatur ciaa, jest 添r坦dem emocji i zarzdza reakcj typu walka albo ucieczka chronic nasze 甜ycie w obliczu zagro甜enia. Trzeci czci m坦zgu jest kora m坦zgowa, kt坦ra zacza si rozwija u ssak坦w okoo sto milion坦w lat temu. Kora, pokrywajca pozostae czci m坦zgu, umo甜liwia zaistnienie cudu bycia czowiekiem. Z niej wziy si cywilizacja, sztuka i nauka. Jest to miejsce, w kt坦rym powstaj racjonalne myli oraz tw坦rcze impulsy. Kiedy dokonujemy zmiany lub roz- poczynamy proces tw坦rczy, musimy odwoa si do kory. Opisywany ukad trzech czci m坦zgu nie zawsze funk- cjonuje pynnie. Nasz m坦zg racjonalny podpowiada, 甜e powinnimy schudn, ale mimo to zjadamy torb chips坦w na raz. Albo staramy si zmusi do rozpoczcia tw坦rczego projektu, a mimo to nasz umys staje si czysty jak tafla jeziora. Kiedy pragniesz zmiany, lecz dowiadczasz blokady, mo甜esz przyj, 甜e za tym sabota甜em stoi r坦dm坦zgowie. 26
- 5. Dlaczego kaizen dziaa Znajduje si w nim bowiem obszar zwany ciaem migda- owatym, odgrywajcy kluczow rol dla naszego przetrwa- nia. Kontroluje ono reakcj walki lub ucieczki, czyli me- chanizm alarmowy, kt坦ry dzielimy z innymi ssakami. Jego funkcj jest stymulowanie poszczeg坦lnych partii ciaa do dziaania w obliczu bezporedniego zagro甜enia. Ciao mig- daowate dokonuje tego poprzez spowalnianie lub zatrzy- mywanie dziaania innych funkcji, takich jak racjonalne i tw坦rcze mylenie, kt坦re mogoby przeszkadza zdolnoci do podjcia walki lub ucieczki. Reakcja taka jest bardzo sensowna. Je甜eli szar甜uje na Ciebie godny lew, m坦zg nie pragnie szczeg坦owej analizy problemu, ale po prostu wycza zbdne w tym momencie funkcje, takie jak trawienie, popd seksualny i mylenie, popychajc ciao do bezporedniego dziaania. Tysice lat temu, kiedy wraz z innymi ssakami przemierzalimy d甜un- gle, lasy i sawanny, mechanizm ten przydawa si zawsze wtedy, gdy czowiek nara甜a si na niebezpieczestwo, oddalajc si od znanych i bezpiecznych miejsc. Jako 甜e nie jestemy w stanie zbyt szybko biega i jestemy sabsi od wielu zwierzt, kt坦re mogyby to wykorzystywa, a tak甜e nie dysponujemy wybitnym wchem i suchem, tego typu tch坦rzostwo byo nam bardzo na rk. Reakcja walki lub ucieczki jest wa甜na i dzi, gdy, dajmy na to, w nasz stron zmierza jadcy pod prd samoch坦d albo gdy musimy uciec z poncego budynku. Podstawowym problemem z ciaem migdaowatym i reakcj walki lub ucieczki jest to, 甜e wspomniany alarm wczany jest za ka甜dym razem, gdy chcemy zerwa ze 27
- 6. Filozofia Kaizen starymi, bezpiecznymi metodami. M坦zg jest tak skonstru- owany, 甜e ka甜de nowe wyzwanie czy te甜 okazja wi甜 si z pewn doz strachu. Niewa甜ne, czy wyzwanie polega na rozpoczciu nowej pracy czy spotkaniu nowej osoby, ciao migdaowate przygotowuje ciao do dziaania ograniczajc, a czasami blokujc, nasz dostp do kory stanowicej mylc cz m坦zgu. Pamitasz Juli, moj pacjentk, kt坦ra ka甜dego wieczora przez minut maszerowaa w miejscu przed telewizorem? Z ca pewnoci obawiaa si o swoje zdrowie i z tego powodu udaa si do lekarza, ale jej liczne obowizki wy- woyway inne, mniej oczywiste lki, kt坦re tak甜e walczyy o jej uwag. Julia obawiaa si utraty pracy, baa si o bez- pieczestwo swoich dzieci i zastanawiaa si, czy jest dobr matk, a tak甜e, jak przyznaa p坦添niej, baa si, 甜e zawiedzie lekarza, je甜eli nie bdzie wypenia jego polece. Istotnie, kiedy poprzedni lekarz nakania j do intensywnych wi- cze kilka razy w tygodniu, lk przed zawiedzeniem jego oczekiwa nao甜y si na inne troski, na skutek czego Julia w og坦le nie podja wicze. Co gorsza, czujc win z po- wodu zignorowania porady, przestaa w og坦le chodzi do lekarzy, znajdujc pocieszenie w telewizji i niezdrowym je- dzeniu. By mo甜e zdarzyo Ci si dowiadczy tego fenomenu pod postaci tremy egzaminacyjnej. Im powa甜niej traktujesz egzamin, im bardziej zale甜y Ci na wyniku, tym wikszy czu- jesz lk. W takiej sytuacji trudno si koncentrowa i nagle informacje, kt坦re poprzedniego wieczoru same przychodziy do gowy, znikaj z pamici. 28
- 7. Dlaczego kaizen dziaa Niekt坦rzy szczciarze s w stanie rozwiza ten pro- blem, przeksztacajc lk w inn emocj: ekscytacj. Im wiksze wyzwanie, tym bardziej podekscytowane, produk- tywne i zaanga甜owane staj si takie osoby. Na pewno znasz ludzi, kt坦rzy o甜ywiaj si w chwili, gdy czuj wyzwanie. Jednak甜e u wikszoci z nas wa甜ne cele uruchamiaj powa甜ne lki. Tak jak w przypadku naszych przodk坦w w sawannach, m坦zg ogranicza dostp do kory, aby oddali nas od lwa, tyle 甜e dzi gro添ne zwierz zostao zastpione kartk papieru noszc nazw karty odpowiedzi albo celem polegajcym na zrzuceniu wagi, znalezieniu partnera czy zwikszeniu sprzeda甜y. Tw坦rczo i dziaanie celowe s wic tumione w chwili, gdy najbardziej ich potrzebujemy! Mae kroki kaizen pozwalaj na oszukanie tego mecha- nizmu. Zamiast spdza lata w gabinecie psychologa, pr坦- bujc zrozumie, dlaczego czujesz strach przed wspaniaym wygldem czy osigniciem cel坦w zawodowych, mo甜esz wykorzysta kaizen do ominicia tych lek坦w. Mae, atwo osigalne cele, takie jak wzicie z wiecznie zagraconego biurka jednego spinacza i odo甜enie go na miejsce, pomog Ci niepostrze甜enie przemkn si obok ciaa migdaowa- tego, nie dajc mu szansy na przebudzenie i uruchomienie alarmu. W miar kontynuowania strategii maych krok坦w Twoja kora m坦zgowa ulega aktywacji, m坦zg zaczyna przy- gotowywa oprogramowanie konieczne do osignicia 29
- 8. Filozofia Kaizen zmiany, tworzc nowe poczenia nerwowe i budujc nowe nawyki. Dziki temu Tw坦j op坦r wobec zmian zaczyna sabn. Tam, gdzie zmiana moga kiedy wywoa gwa- towne reakcje, teraz jeste w stanie pod甜a w kierunku celu z prdkoci, kt坦ra wczeniej wydawaa si nieosigalna. Tak wanie stao si w przypadku Julii. Po kilku tygo- dniach bardzo ograniczonych wicze odkrya ze zdumie- niem, 甜e zaczyna wiczy nawet wtedy, gdy nie musi. Stra- tegia maych krok坦w sprawia bowiem, 甜e Julia polubia sam proces zmiany. Kaizen pozwala pokona lk przed zmian w nieco inny spos坦b. Kiedy si boisz, Tw坦j m坦zg jest zaprogramowany tak, 甜e skania Ci albo do ataku albo do ucieczki, co nie zawsze jest najrozsdniejszym wyjciem. Je甜eli chcesz zosta autorem piosenek, nie osigniesz celu, gdy wstaniesz od pianina, bojc si blokady, i, zamiast pracowa, spdzisz wie- cz坦r na ogldaniu telewizji. Mae dziaania (choby napisanie W jaki spos坦b mae kroki staj si wielkimi skokami Tw坦j m坦zg jest zaprojektowany tak, by przeciwstawia si zmianom. Jednak甜e podejmujc mae kroki, zmieniasz sw坦j ukad nerwowy tak, 甜e: 揃 usuwa on blokady tw坦rczego mylenia, 揃 omija reakcj walki lub ucieczki, 揃 tworzy nowe poczenia midzy neuronami, dziki czemu Tw坦j m坦zg ochoczo wcza si w proces zmiany, co bardzo skute- cznie zbli甜a Ci do wyznaczonego celu. 30
- 9. Dlaczego kaizen dziaa trzech nut) zaspokajaj potrzeb jakiegokolwiek dziaania i osabiaj stres. Kiedy za alarm wygasa, odzyskujesz dostp do kory i na nowo mo甜esz korzysta ze swojego tw坦rczego potencjau. Stres... czy lk ho we wsp坦czesnej medycynie uczucie towarzyszce nowemu wyzwaniu czy d甜eniu do wa甜nego celu nosi nazw stresu, przez wiele stuleci znano je pod starym i popu- larnym mianem lku. Zauwa甜yem, 甜e nawet obecnie ludzie odnoszcy najwiksze sukcesy to osoby zdolne spokojnie patrze w twarz najwikszym lkom. Zamiast korzysta wic z termin坦w takich jak strach, lk czy nerwowo, ludzie tacy otwarcie m坦wi, 甜e czuj niepok坦j w obliczu wyzwa i obo- wizk坦w. Oto, co powiedzia Jack Welsh, byy prezes zarzdu koncernu General Electric: Ka甜dy, kto prowadzi jaki in- teres, wraca wieczorem do domu i zadaje sobie cay czas to samo pytanie: czy to ja bd osob, kt坦ra doprowadzi to wszystko do ruiny?. Chuck Jones, tw坦rca rysunkowych postaci skunksa Pepego le Swd i kojota Wilusia twierdzi, 甜e strach jest istotnym czynnikiem procesu tw坦rczego. Z kolei Sally Ride, astronautka, nie boi si m坦wi otwarcie o lkach: Wszystkie przygody, zwaszcza wyprawy na nowe tereny, s straszne. Zawsze zastanawiao mnie, dlaczego tak wiele os坦b u甜ywa okrelenia strach zamiast sowa stres czy lk. Zrozumiaem to pewnego dnia, gdy odwiedzaem Akademi Medyczn w Los Angeles i obserwowaem przyszych lekarzy podczas 31
- 10. Filozofia Kaizen szkolenia. Przez cay dzie towarzyszyem wtedy jednemu z lekarzy rodzinnych, praktykujcemu w przychodni i zaj- mujcemu si dziemi i dorosymi, kt坦rzy przychodzili z r坦甜nymi dolegliwociami. Zauwa甜yem, 甜e gdy doroli m坦wili o swoim b坦lu natury emocjonalnej, czsto u甜ywali takich s坦w jak stres, lk, depresja, nerwowo i napicie. Z kolei dzieci na og坦 opisyway takie stany za pomoc okrele przestrach, smutek lub strach. Doszedem wtedy do wniosku, 甜e przyczyn takiego a nie innego doboru s坦w nie s objawy tylko oczekiwania. Dzieci zakaday, 甜e ich odczucia s normalne i 甜e 甜yj w wiecie, kt坦rego nie s w stanie kontrolowa. Nie miay wpywu na to, czy ich rodzice s w dobrym czy zym nastroju albo czy ich nauczyciele s zoliwi czy sympatyczni. Rozumiay wic, 甜e lk jest istotn czci ich 甜ycia. Z kolei doroli, jak sdz, uwa甜aj, 甜e je甜eli bd prowa- dzi waciwe 甜ycie, bd w stanie kontrolowa swoje oto- czenie. Kiedy pojawia si lk, oznacza to, 甜e co poszo 添le, dlatego te甜 doroli wol korzysta z okrele psychiatrycz- nych. Strach staje si zaburzeniem, czym, co mo甜na spo- kojnie wo甜y do szufladki z etykiet stres lub lk. Takie podejcie do strachu jest nieproduktywne. Je甜eli oczekujesz, 甜e dobrze powadzone 甜ycie musi zawsze by uo甜one, prosisz si o panik i pora甜k. Je甜eli zakadasz, 甜e nowa praca, zwizek czy poprawa zdrowia bd proste i atwe, bdziesz reagowa na strach zoci oraz zmiesza- niem i zrobisz wtedy wszystko, by wyeliminowa to uczucie. Mo甜emy nawet nie zdawa sobie sprawy z przesadnych, desperackich pr坦b pozbycia si strachu. w powszechny, 32
- 11. Dlaczego kaizen dziaa lecz ograniczajcy produktywno fenomen odzwierciedla popularny dowcip: pijak chodzi na czworakach pod latarni. Podchodzi do niego policjant i pyta: Co pan tu robi?. Szukam kluczy odpowiada pijak. Gdzie pan je zgubi, pyta policjant. Tam, odpowiada pijak, wskazujc na drugi koniec ulicy. Policjant drapie si w gow i pyta: To dlaczego szuka pan ich tutaj?. Bo tu jest wicej wiata, odpowiada pijak. Kiedy 甜ycie staje si przera甜ajce i trudne, czsto szuka- my rozwizania tam, gdzie atwo prowadzi takie poszuki- wania, a nie w ciemnych, nieprzyjemnych miejscach, gdzie mog si one faktycznie znajdowa. I tak osoba, kt坦ra obawia si intymnoci, mo甜e zmienia prac lub miejsce zamiesz- kania, mo甜e dziaa w kierunku poprawienia i tak ju甜 do- brej pozycji w pracy, zamiast zainteresowa si bardziej do- mem, gdzie mo甜e czeka na ni intymno. Ludzie, kt坦rzy nie troszcz si specjalnie o zdrowie albo ignoruj niesa- tysfakcjonujce ma甜estwo, mog skupi si na kupnie no- wego czy te甜 drugiego domu. Ludzie o niskiej samoocenie mog podda si operacji plastycznej albo rygorystycznej diecie, koncentrujc si na liczeniu kalorii i grupach pokar- mowych zamiast spojrze na siebie i sw坦j nadmiernie kry- tyczny charakter. Strach jest bezcenn nauk Lance Armstrong Je甜eli jednak oczekujesz strachu, mo甜esz podej do niego spokojnie. Warto pamita, 甜e kiedy pragniemy si zmieni, myli racjonalne nie zawsze kieruj naszymi dziaaniami, 33
- 12. Filozofia Kaizen a strach mo甜e czai si w najbardziej pospolitych miejscach. Powiedzmy, 甜e przez ostatnich kilka tygodni zdarzyo Ci si sp坦添nia do pracy. Pewnego ranka podejmujesz rozsdne postanowienie: dzi pojawi si w biurze punktualnie. Ist- nieje wszak szansa, 甜e lki, z kt坦rych nie zdajesz sobie sprawy, by mo甜e konfrontacja z dominujcym wsp坦pracownikiem, wejd Ci w drog, zmuszajc Ci do wykonania dodatko- wego telefonu czy zrobienia prania przed wyjciem z domu. W wyniku tego lk mo甜e podwiadomie sabotowa Twoje najlepsze intencje. Nie mo甜na pozwoli, aby te powszechne blokady zmiany wywoay u Ciebie poczucie winy czy frustracji, kt坦re zmu- sz Ci do zaprzestania pr坦b rozwoju. Konflikt to rzecz bardzo ludzka. Gdybymy byli w stanie kontrolowa swoje dziaania, bylibymy znacznie spokojniejszym gatunkiem, a pierwsze strony gazet wygldayby zupenie inaczej. Posta- raj si wykorzystywa ci甜kie czasy do tego, by przypomnie sobie, 甜e strach jest darem ostrzegajcym nas przed wyzwa- niem. Im bardziej si o co troszczymy, im wicej marzymy, tym wicej odczuwamy strachu. Mylenie o nim w ten spos坦b pomaga zachowa koncentracj. W ci甜kich chwilach warto pamita, 甜e strach jest rzecz normaln, stanowi naturaln oznak ambicji, sprawia, 甜e mocniej trzymamy si nadziei i optymizmu, dziki kt坦rym chtniej korzystamy ze strategii maych krok坦w pozwalajcych omija strach. Zamiast wic obwinia si o kolejne sp坦添nienie albo uzna, 甜e po prostu nie jestemy zdolni przychodzi na czas, mo- 甜emy przyj 坦w lk i wpyw, jaki ma na nas. Dopiero wtedy mo甜emy cicho i spokojnie wykona may krok, taki 34
- 13. Dlaczego kaizen dziaa jak wyobra甜enie sobie miej rozmowy z trudnym pracow- nikiem. Po pewnym czasie takie zachowania wytworz w naszym umyle nowe nawyki. W nastpnych rozdziaach dokadnie wyjani Ci strategi maych krok坦w kaizen, za kt坦rych pomoc mo甜na stawi czoa swoim lkom, a nawet przeksztaci je tak, by zaczy Ci pomaga. 35