�ݺ�ߣ

Badakizu ... 1. Zer desberdintasun dago Historiaren eta Historiaurrearen artean? 2. Noiz hasi zen Historiaurrea? Noiz arte iraun zuen? 3. Gizakiaren sorrerari buruzko teoriarik ezagutzen al duzu? 4. Iraganeko gizakia bizi izan zen leizerik bisitatu duzu? Nolakoa zen? 5. Zein lanabes mota erabiltzen zen Historiaurrean? 6. Zerez elikatzen ziren garai haietan? 7. Neolito garaiko berezitasun nagusiena zein da? 8. Zergatik utzi zioten Neolitoko gizakiek ibiltari izateari? 9. Zein izan ziren gizakiek erabilitako lehen metalak? Zer da arkeologo bat? Eta paleontologo bat? Eta historialari bat? Non bilatuko zenuke ondorengo kasu bakoitzari buruzko informazioa? a. Herri bat non dagoen jakiteko? b. Zer eguraldi egin behar duen jakiteko? c. Noiz jaio zinen jakiteko? d. Denda bat zabaltzeko zer egin behar den jakiteko? e. Kirol emaitzen berriak jasotzeko? f. Txikitan nolakoa zinen jakiteko? g. Historiaurreko gizakien berri jakiteko? ��

Informazio mota Irudia Grafikoa Argazkia Irudia Grafikoa Argazkia Irudia Grafikoa Argazkia Irudia Plastikoa Eskultura Irudia Plastikoa Arkitektura Irudia Zuzenekoa Dokumentua

Egutegi desberdinak historian zehar Aro olinpikoa Greziarrek ospaturiko lehen olinpiada duena abiapuntutzat. K.a. 776. urteari dagokio . Erromatarren aroa Gertakaririk garrantzitsuena Erromako hiriaren eraikuntza izan zen (K.a..753. urtea).

Egutegiak Hebraitarren aroa (judutarren, israeldarren) egutegia Genesis-arekin hasten da (munduaren sorrerarekin euren iritziz). Sorrera hori K.a. 3761 . urtean izan zen. Horrela, gure 2007. urtea israeldarren 5768. urtea da. Aro musulmana G aur egun ere musu1manek erabiltzen dutena eta abiapuntutzat HEGIRA d ue na. (Hegiraz ezagutzen dugu K.o. 622. u rtean Mahomak La Meca-tik Medina-ra egin zuen ihesa).

Historia – Ardatz kronologikoa Antzin Aroa Antzin Aroa Antzin Aroa Erdi Aroa

Gizakiaren sorrerari buruzko ikuspegiak Gaur egun onartua dago gizakiaren arbasoak primateak izan zirela . 1859. urtean Charles Darwin naturalista eta biologo britainiarra k “ Espezieen jatorria ” liburua argitaratu zuen. Ideiek iraultza eragin zuten : "... landareak eta animaliak (gizakia barne) emeki-emeki garatu ziren maila beheragoko formetatik edo forma sinpleagoetatik abiatuta.. .". “ Bizirik jarraitzen duten animaliak, ondoen adaptatzen edo egokitzen direnak dira”

Gizakiaren sorrera Kitxeetan (Yucatango herri bat) "", eta honela esan zuen sortzaileak: Heldu da gara i a lana bukatzekoa, eta gu mantendu eta elikatu behar gaituztenak, morroi zibilizatuak, azal daitelela, ager dadila gizona ( ... .) Arto hori eta zuriz egin zuten haren haragia eta arto-mamiz haren beso eta hankak. Arto-mamia besterik ez zen sartu gure gurasoen haragian, sortu zituzten gizonen haragian." “ Kitxeen antzinako historiak ”

Gizakiaren sorrera Biblian "Eta J ainkoak esan zuen : E gin dezagun gizona gure antz eta iduriko; menpera ditzala itsasoko arrainak , zeruko hegaztiak , animaliak eta lurra ( ... ). Orduan, J ainkoak gizona egin zuen lurreko buztinez eta arnas egin zion, biziaren hatsa emanez . Eta jainkoak esan zuen: Ez da ona gizona bakarrik egotea (...) eta lo sakonean eorarazi zuen eta gizonak lo hartu zuen. Haren sahietsezurra (costilla) jainkoak emakumea egin eta gizonaren ondoan jarri zuen”.

Gizakiaren sorrera Brahmanismoan “ Mila begi, mila buru eta oin zituen erraldoi batez hitz egiten digu. Purusa deitzen zioten. Baina jainkoek, bildurik, beraien buruari oparitan eskaintzearren, hil egin behar zutela pentsatu zuten. Baina erraldoia, hiltzerakoan, mila zatitan puskatu zen. Zati hauetako bakoitzetik joan ziren sortzen guk ezagutzen ditugun gauza natural guztiak: Vedaren kantu eta goratzarre sakratuak, lurreko animaliak, lau gizaki motak, zerua, lurra, itsasoa, eguzkia, hodeiak, lau puntu kardinalak...”

Munduaren jatorriari buruzko teoriak-Laburpena

Historiaurrea eta Historia Historiaurrea gizakia Lurrean agertu zenetik, lehen agiri idatziak agertu ziren arte (K.a. 3.000 urte ingurura arte) Historia lehen agiri idatziak agertu zirenetik gaur egunera arte

Historiaurrea eta Historia Historiaurrea Historia Lehen agiri idatziak 2,5 milioi 120.000 35.000 10.000 7.000 4.000 1.000 �� Behe Paleolitoa Erdi Paleolitoa Goi Paleolitoa �� Mesolitoa �� Neolitoa �� Brontze Aroa Burdin Aroa Paleolitoa Harri Aroa Metal Aroa

Historia - Ardatz kronologikoa

Gizakiaren sorrera eta hedapena

Gizakiaren hedapena - 1 Gizakia, Afrikatik abiatuta, mundu guztira hedatu den espezie bakarra da

Paleolitoa – Garai oooosssso luzea Paleo = antzina Lito = harria Paleolito = antzinako harri aroa Gizakiak harrizko lanabesak erabiltzen zituen Jarduera nagusiak: ehiza eta fruitu bilketa

Behe Paleolitikoa Homo habilis Harrizko tresnak erabiltzen hasten da Sukarria erabiltzen zuten Taldeko bizimodua Fruitu bilketa Noizbehinka ehiza Homo erectus Europaraino iristen da. Lanabes gutxi eta arruntak Taldeko antolaketa handiagoak (20 – 30) ehiza ugaritu Ibiltariak ziren ehizaren atzetik Ibaiertzetan bizi ziren Sua asmatu zuen; baliagarria haragia erretzeko, animaliengandik eta hotzetik babesteko

Erdi Paleolitoa Neanderthal gizakia Familia loturak zituzten klanetan bizi ziren Janaria, fruituak eta sustraiak, baina ehiza ohiko langintza bihurtzen da Lanabesak landuagoak: harria, zura, adarra Izotzaldiak, Europa izozpean, Leizetara joan ziren bizitzera Ibiltariak izaten jarraitu zuten, baina esparru txikiagoan Hildakoak hobiratzen hasi ziren, errituak eginez

Goi Paleolitoa Kobazuloetan edo haitzuloetan margotzen hasten da garai honetan Homo Sapiens Sapiens edo Cro-Magnon Tribuetan bizi ziren Ehizatik bizi ziren: arkuak, geziak... Itsaso eta ibaiertzetan arrantza egiten zuten Lanabes ugari lehengai desberdinekin: harria, adarra, hezurra Larruzko arropak josteko, arrantzarako... tresna bereziak. Makilaz eta larruz eginiko etxoletan bizi ziren ibaiertzetan Animalia handien atzean ibiltariak Erlijioak garrantzi handia: hildakoak hobiratu baita Leizeetako pinturak

Paleolitoa Zergatik ziren nomadak ? Bizi non ? Jantzi nola ? Jan zer ? Hizkuntzarik ? Erremintak ? Garai hartako asmakuntza oso garrantzitsua ?

Euskal gizakien bizilekuak Duela 80.000 – 100.000 urte inguruko aztarnategiak Duela 80.000 urte baino gutxiagoko aztarnategiak (izotzaldian) Ekain H aitzabal Murba Zuñiga Lizarra Mugerre Irunberri Arenaza Kurtzia Santimamiñe Izturitz Gatzarria Aitzbitarte Lezetxiki Altxerri Ekain Atxuri

Paleolitoa Euskal Herrian Behe Paleolitoko aztarnarik gehienak non ? Goi Paleolitokoak non ?

Paleolito garaiko artea Arte erabilkorra hezurretan, adarretan edo hartxabeletan egindako irudiak (zintzilikarioak. venusak..). Labar-artea kobazuloetako hormetan egindako irudiak (animaliak gehienetan, baina zenbait lekutan baita giza irudiak ere).

Paleolitoko aztarnategiak Labar artea Zona frankokantauriarra Levanteko zona

Neolitoa Neo = berria ( nuevo) Lito = harria Neolito = harri berriaren aroa Nolakoa da harri berri hori ? Neolito Paleolito

Ofizioa ? Ofizioak ? Ofizioak ? Ofizioak ? Ofizioa ?

Lanbideak... eta desberdintasuna ! Jabetza pribatua Pertsonen arteko desberdintasuna

Klase gizartea Zer sortzen dute?

Neolitoko iraultza Hemen bai aldaketa ! Lehen janaria lortzeko, ehiza eta fruitu bilketa. Orain landareak erein eta uzta bildu, animaliak etxean hasi. Lehen animalien atzean, nomadak. Orain sedentarioak . Herrixkak. Lanabes berriak, haitzurrak, igitaiak, errotak, zertarako ?

Neolitoko iraultza, aldaketa Haziak erein ondoren, uzta bildu behar da, Beraz, ... Ez da beharrezkoa animaliak ehizatzea, etxean dauzkate Sedentarioak badira, etxeak gero eta hobeagoak izango dira Aleak (Grano) batu ondoren, hirina egin behar da errotarekin Aleak (grano) gordetzeko zeramika asmatzen dute

Neolitoko bizitza berria Asmakuntza berriak

Asmakuntza berriak non ? MESOPOTAMIA Meso – erdia Potamo - ibaia Gaur egungo IRAK

Nekazaritzaren hedapena Mesopotamia Duela zenbat urte Euskal Herrira?

Neolitikoko iraultzaren ondorioak Defensa beharra Etxe bilketa Bizileku finkoak Demografia igoera Produkzioa ugaritzea Zeramika LAN BANAKETA Merkataritza Izadi-jainkoak Ehungintza TRESNERIA BERRIA Gurpila ??? Lanabesak

Neolitoa - Trikuharrien kultura Harrespila - Cromlech Trikuharri eraikina Jentilarriak - Menhirrak Trikuharria (dolmen) MEGALITOAK Mega = handi Lito = harri

Trikuharrien kultura Jentilarriko dolmena Akolako dolmena Txoritokietako menhirra

Metal Aroa Labe garaian minerala urtzen da Egin nahi den objetuaren forma duen molde batean, metal likidoa botatzen da. Hoztutakoan, lortutako objetua leundu eta apaindu egiten da.

Metalen hedapena K.a. 2500 K.a. 1600 K.a. 2100 K.a. 1500-1400 K.a. 1500 K.a. 1500 K.a. 1300

Zeltak G aur egungo Frantzia eta Alemania aldeko biztanleak ziren. Europan zehar sakabanatu ziren K.a. 1300 – 800 bitartean Eguraldi hobearen eta metalen bila etorri ziren . Ohituretako bat : hildakoak erre eta errautsak ontzi baten lurperatzea . Iberoak P enintsularen hego-ekialdean bizi ziren K.a. VI – II mende bitartean. Desberdinak ziren baina bazituzten berdintasunak ere, agian greziarrekin eta feniziarrekin izandako hartu-emanak zirela eta. Burdinaren teknologia ezagutzen zuten.

Euskal lurraldeetan Euskal tribuen kokapena erromatar geografoen arabera : Gorriz: indoeroparren aurretikoak Urdinez: zeltak

Iparraldeko herriek ekarritako ohiturak, ilargiaren eta naturako elementuen gurtza indartu zuten. Iparraldeko herriek ekarritako ohiturak: leinuen buru gudari onena ezartzea. Aginte sistema: Zaharren Kontseilua Erliebea dela eta, abelazkuntza eta ehiza. Hileta monumentuetan lanabes gutxi aurkitu dira eta ezin izan da gauza askorik argitu. Laborantza, jarduera ekonomiko nagusia, lurrak egokiak zirelako. Hainbat herrixka aurkitu dira (Burdin Arokoak). Merkataritzak ere bazuen garrantzia

La Hoya (Biasteri – La Guardia)

Iraganaren ikerlariak Brontzea Zertan ari dira ? Zertan ari dira ?

Iraganaren ikertzaileak Pertsonai hau oso garrantzitsua izan da Euskal Herriaren iragana aztertzerakoan. Merezi du ikerketatxo bat egitea Neurria: orri bat, alde bietatik

Historiaurrea Durangaldean Anboto inguruko mendietan (Untzillatx, Alluitz ) daude gizakiaren lehen aztarnak: Bolinkoba, Astokoba, Atxarte inguruko beste koba batzutan aurkitu izan dira. Hau bazekien bai Joxe Migel Barandiaranek . Horregatik, bertako landa, haitz, kobak eta abar aztertu nahian zebilen.

Historiaurrea Durangaldean 1931ean etorri zen Barandiaran Durangaldera, Abadiño aldera. Bere asmoa, Anboto inguruko kobazuloak ezagutzea zen: Atxarte eta Atx Txiki, Untzillatx ... Untzillatxen, Kristo Andako ermita ondoan, Astokoba, Urrekoba eta Bolinkoba ikusi zituzten. Atx Txikin, Albistei, Oialkoba, Kobailun eta Sorginkoba.

Ohialkoba giza eta animalia-hezurrak, zeramika, sílex piezak, eta ardi edo ahuntzaren tibia hezur zati zapal bat erdian zulo batekin a urkitutako materialaren arabera, brontze aroan hainbat gorpu lurperatu zela bertan esan daiteke

ALBIZTEI Atxarte barrenetik 75 metrotara aurkitzen da. l urrezko ontzi zakarrak ontzi zati txiki ugari giza falange bat (Hatzaparreko hezurra) zeramika zatiak eta sukarri lamina bat. aurkitu izan diren elementuekin Neolitiko eta Brontze aroaren bitartean aurkitzen garela esan dezakegu

BOLINKOBA hezurrezko lantza bat. Ehiza markak ditu luzetara bost zatitan banaturik

Aurkezpenaren amaiera Eta halan bazan, sartu daittela kalabazan eta urten daixela Vittorixako plazan !!

�ݺ�ߣ

HISTORIAURREA

Recommended

More Related Content

What's hot (20)

Similar to HISTORIAURREA (20)

More from IES F.J.Z. BHI (20)

HISTORIAURREA