Interview with Richard Susskind (in Dutch)
- 1. R ichard Sussk ind De crisis heeft een verandering teweeg gebracht die anders misschien wel tien jaar zou hebben geduurd. In samenwerking met Sdu Uitgevers en internetportal Recht.nl organiseert ICT dienstverlener Nobel op 7 december een inspirerend seminar over de toekomst van de commerci谷le advocatuur in Nederland. E辿n van de sprekers is internationaal erkend juridisch trendwatcher Richard Susskind. Als voorproefje op het seminar sprak Rob Ameerun onlangs met hem. Rob Ameerun is werkzaam bij ICT dienstverlener Nobel alwaar hij verantwoordelijk is voor de sector Juridische Dienstverlening. In die hoedanigheid adviseert hij advocatenkantoren op het gebied van ICT strategie en ICT management. Vorige maand verscheen een nieuwe editie van aanpassingen mogelijk te maken? Een van de hulpmiddelen is Susskinds laatste boek The End of Lawyers?. een eenvoudige matrix waarmee advocaten hun werkzaamheden in een model kunnen plaatsen, zodat ze kunnen zien welke soort Deze nieuwe paperback biedt een update van dienstverlening het beste bij hen past. Waar het eigenlijk om de ontwikkelingen in de juridische markt sinds gaat, is dat mensen even een stapje terug doen, kijken waarmee de eerste uitgave van het boek, en geeft tevens ze bezig zijn en proberen na te denken over de meest effici谷nte een overzicht van Susskinds nieuwe idee谷n en en effectieve manier om hun dienstverlening aan de man te zienswijzen met betrekking tot de juridische brengen. Het biedt mensen structuur, een kader waarbinnen ze hun werkzaamheden analyseren. Dat is al 辿辿n hulpmiddel. dienstverlening. Een tweede hulpmiddel is mijn onderverdeling in vier soorten Geen nieuwe bevindingen, stelt Susskind, Het gaat eerder advocatenkantoren, vier modellen voor het kantoor van de om het aanleveren van tools voor advocaten die hun kantoor toekomst. En dat is niet zo zeer afhankelijk van de kantoren proberen te veranderen. Zon twee, drie jaar geleden was ik vooral zelf, maar van de verschillende afdelingen binnen het kantoor. veel tijd kwijt om advocaten ervan te overtuigen dat verandering Ik ben eigenlijk tot de conclusie gekomen dat de verschillende nodig was. Als ik nu met advocaten praat, accepteren ze dat afdelingen binnen een advocatenkantoor totaal verschillende de juridische sector aan het veranderen is. Nu willen ze eerder eisen stellen. Vaak zijn advocatenkantoren actief in meerdere praktische hulp in plaats van theoretische discussies over de verschillende sectoren en voor elke sector moet een eigen toekomst. Dus tot op zekere hoogte zit mijn taak als zendeling er strategie worden uitgewerkt. Samen vormen deze afdelingen 辿辿n op. De idee谷n die ik in de herziene uitgave van mijn boek beschrijf kantoor, maar ik denk dat ze onderling vaak heel verschillend zijn. lijken meer op de voorstellen die ik doe aan klanten in mijn rol als consultant voor de advocatuur. Financi谷le crisis Volgens Susskind is het onjuist om te stellen dat de hele De wereldwijde financi谷le crisis heeft ook advocatenkantoren beroepsgroep verandering omarmt, maar er zijn genoeg ertoe gedwongen het management van hun bedrijf eens goed advocaten die naar me toekomen met een totaal ander soort onder de loep te nemen. Susskind gelooft dat de crisis als een vragen. Eerst stelden ze zich vragen als: Waarom zouden we katalysator voor verandering heeft gewerkt: De crisis heeft een veranderen, wat is de druk vanuit de markt, wat merk je in andere verandering teweeg gebracht die anders misschien wel tien jaar sectoren, wat is de rol van technologie? en dergelijke. Nu zeggen zou hebben geduurd. Nu heeft het zich in nauwelijks 18 maanden diezelfde mensen: We moeten ons kantoor in de komende voltrokken. En ik behoor tot diegenen die denken dat er geen vijf jaar echt aanpassen, kun je ons advies geven om deze weg meer terug is, dat de voordelen van de nieuwe manier van
- 2. werken en de eisen die de klanten stellen, van blijvende aard elkaar kunnen samenwerken, en dat ze over een heel flexibel en zijn. Ik geloof niet dat als de economie zich wereldwijd herstelt, uitgebreid netwerk beschikken. En toch denken nog heel wat advocatenkantoren en bedrijfsjuristen simpelweg terug kunnen advocatenkantoren dat het gaat om kinderspelletjes en blijft naar hun oude en vertrouwde manier van werken. men weigeren om gebruik te maken van deze tools. Ik vind dit behoorlijk ontgoochelend. Dat wil niet zeggen dat het niet alsnog Ondanks het feit dat advocatenkantoren meestal niet voorop kan veranderen. Volgens mij is het nog niet te laat om sociale lopen bij de introductie van nieuwe technologie谷n, is Susskind netwerken te gebruiken, het is alleen teleurstellend dat andere van mening dat het nog niet te laat is om hier alsnog mee beroepsgroepen wel gebruik maken van deze technologie谷n en te beginnen. In het algemeen denk ik dat het waar is dat de dat advocaten altijd de boot missen. juridische sector, in vergelijking met bijvoorbeeld de accountancy, slechts heel langzaam nieuwe technologie谷n omarmt. Maar Ik twijfel er niet aan dat sociale media binnen vijf jaar een het is nooit te laat. Het lijkt erop dat een aantal innovatieve belangrijke rol zullen spelen in het dagelijkse leven van bedrijven net iets eerder investeert en nu al profiteert van advocaten. Misschien heten ze dan geen Facebook of LinkedIn deze investeringen, en dat andere bedrijven hun achterstand en lijken ze er ook niet op, maar de technieken waarop deze inhalen. Het is nooit te laat voor verandering, maar zeker in systemen gebaseerd zijn, zullen een wezenlijk onderdeel Groot-Brittanni谷 is er een deregulering en een liberalisering vormen van de dagelijkse praktijk van advocatenkantoren. Ik van de markt gaande en zijn er nieuwe spelers op de markt met moet toegeven dat ik twee jaar geleden zelf niet had geloofd andere bedrijfsvormen waarmee de huidige kantoren moeten dat men slechts twee jaar nodig zouden hebben om dergelijke concurreren. En ik denk dat hier een echte uitdaging ligt. technologie谷n te accepteren. Maar ik had wel op wat meer enthousiasme gehoopt, ik merk echter nog steeds veel scepsis. Maar, gaat Susskind verder, er is nog een andere grote uitdaging: De nieuwe manieren waarop juridische werkzaamheden worden Dat gezegd hebbende, als je kijkt naar veel advocatenkantoren, uitbesteed, via bijvoorbeeld outsourcing, zorgen ervoor dat de is het probleem dat ze deze systemen nog steeds niet voor hun uitvoering van vaak voorkomende routinewerkzaamheden in een bedrijfsdoeleinden inzetten. Volgens mij biedt het cli谷nten de advocatenkantoor totaal zal veranderen. kans om bijvoorbeeld een gesloten gemeenschap te cre谷ren van advocatenkantoren die hen adviseren, en advocaten en cli谷nten S o ciale media de kans om effici谷nter samen te werken. Maar ik zie het allemaal Hoewel de acceptatie van sociale media door de juridische nog niet snel gebeuren. wereld de laatste twee jaar iets is versneld, is er nog een grote Ik krijg bijna dagelijks e-mails en brieven van kleine achterstand in te halen. En dat maakt me enigszins ongerust, advocatenkantoren overal ter wereld die al met sociale media stelt Susskind. Volgens mij zijn er ook meer gespecialiseerde bezig zijn. Ze hebben hun manier van werken aangepast en systemen zoals Legal OnRamp waar een online community van hebben nieuwe bedrijvenstructuren gecre谷erd. De echte advocaten en hun cli谷nten ontstaat. verandering vindt plaats op het niveau van de kleine kantoren. Deze technieken en diensten bieden advocaten het voordeel Dit is een belangrijk punt, kijk naar Engeland: zeker 40 procent dat ze hun kennis met elkaar kunnen delen en dat ze heel van de advocatenkantoren bestaat uit zelfstandig werkende effici谷nt kunnen communiceren, dat ze heel doelbewust met advocatenkantoren en 80 procent van de advocatenkantoren Mis de verandering niet! De komende jaren zal het juridische landschap in Nederland grote veranderingen ondergaan. Economische onzekerheid, kennismanagement, Social Media, standaardisering van de dienstverlening, en nieuwe technologie. Wat hebben deze termen gemeen en hoe zullen ze de toekomst van de advocatuur in Nederland be誰nvloeden? In samenwerking met Sdu Uitgevers en internetportal Recht.nl organiseert ICT dienstverlener Nobel een inspirerend seminar over de toekomst van de commerci谷le advocatuur in Nederland. Verhelderende presentaties van Richard Susskind, Jan Loorbach en Rob van Otterlo zullen worden gevolgd door een paneldiscussie met experts uit de Nederlandse juridische dienstverlening. Meer informatie en inschrijven: w w w. a d vo c at u u r 2 0 2 0 . n l
- 3. heeft maximaal vier medewerkers. De veranderingen zijn voor nogal de neiging in hun eigen jargon te praten. Het lijkt me dan kleine bedrijven dan ook heel wezenlijk. En ik maak me ook ook dat ICT dienstverleners naar advocaten toe moeten gaan en echt zorgen over advocatenkantoren die nieuwe technologie谷n praten in de taal van advocaten, in de taal van de markt die ze afwijzen. Het zal natuurlijk niet in de volgende drie tot zes willen bedienen. Dat zal uiteraard niet altijd even gemakkelijk maanden gebeuren, maar toch zeker in de komende drie tot zijn. zes jaar. Weigering om met nieuwe technologie谷n om te gaan, Eigenlijk is het zo dat men aankomt met technologische zal hun voortbestaan kunnen bedreigen. Dit werd al in 1996 oplossingen en op zoek zijn naar een probleem. Ik denk dan voorspeld en het heeft volgens mij slechts twintig jaar geduurd, ook dat de sector moet proberen om de problemen van de maar overal ter wereld zullen advocatenkantoren vechten om te advocatuur te begrijpen en duidelijk moet aantonen welke overleven, tenzij ze open staan voor nieuwe technologie谷n die oplossingen er zijn. de juridische dienstverlening een stuk goedkoper, effici谷nter en gemakkelijker maken. Cloud Computing Juridische sof t ware Cloud computing wordt in hoog tempo omarmd, vooral door kleine advocatenkantoren. Cloud computing biedt beginnende Gevraagd naar de toekomst van juridische softwarebedrijven, advocatenkantoren heel wat voordelen: een complete IT- vertelt Susskind eerst iets over juridische uitgevers. Ik denk dat er infrastructuur voorzien van juridische applicaties zonder grote een paar dingen gaande zijn. De grote wereldwijde uitgevers zijn ongetwijfeld ook de grootste spelers in de juridische automatisering, zowel wat betreft het aantal werknemers, en dus hun mogelijkheden voor research en development, D e e c hte ve ra n d e r i n g als wat betreft hun omzet v i n d t p l a at s o p h e t n i ve a u en hun invloed op de markt. Volgens mij zullen grote va n d e k l e i n e k a nto re n uitgevers als Thomson Reuters en LexisNexis steeds vaker bedrijven overnemen die software ontwikkelen voor de juridische markt. Maar aan de andere kant van de markt is er ook een investeringen. Via cloud computing komen juridische applicaties grote behoefte aan betrouwbare adviseurs, aan meer die eerst alleen bereikbaar waren voor grote kantoren, nu ook persoonlijke en gepersonaliseerde dienstverlening. Hier binnen handbereik van kleine advocatenkantoren. Susskind: Ik kunnen advocatenkantoren die nog moeite hebben om met ben van mening dat deze kleine kantoren heel belangrijk zijn voor nieuwe technologie谷n te werken, op basis van partnerschap de introductie en acceptatie van deze technologie door de hele samenwerken om zo veranderingen te realiseren. Hoewel de juridische sector. Maar het gaat hier eerder om infrastructurele grote bedrijven dominant zullen blijven, zie ik aan de andere kant aanpassingen en niet zozeer om belangrijke strategische ook een belangrijke rol voor kleine en middelgrote bedrijven. aanpassingen. De allergrootste uitdaging voor aanbieders van juridische Nieuwe ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de iPad, zullen software is echter het verbeteren van hun imago. Veel te lang de manier van werken van advocaten wezenlijk veranderen, zijn ze ervan uitgegaan dat ze geen deel zijn van de juridische veel meer dan andere ontwikkelingen. Ik denk dat cloud sector, ze werden altijd als een buitenstaander beschouwd. computing een hele spannende ontwikkeling is waarmee Maar volgens mij zijn zij het die belangrijke veranderingen ICT dienstverleners de belofte aan advocaten waar kunnen kunnen teweegbrengen, zij zijn de belangrijkste partners voor maken. Maar waarschijnlijk zal de dagelijkse praktijk van een wezenlijke transformatie van de beroepsgroep. Zo zijn ze advocaten vooral veranderen door de dingen die advocaten een belangrijk en betrouwbaar onderdeel van de juridische op hun computerscherm zien. Uiteindelijk willen advocaten sector geworden, veel meer dan alleen maar leverancier. En gewoon flexibeler zijn, ze willen sneller toegang tot bepaalde voor sommige bedrijven is dit slechts een subtiele verandering, documenten, gemakkelijker communiceren met hun klanten, maar voor andere een ware metamorfose. Ze staan allemaal enz. veel dichter bij hun klanten. Ze moeten meer waardering zien Susskind denkt dat cloud computing ook door de grote kantoren te krijgen, ze moeten leren dezelfde taal te spreken als de geaccepteerd zal worden. De bescheiden investering is dan ook advocatenkantoren. Net als advocaten hebben automatiseerders
- 4. erg aantrekkelijk. We weten dat elk advocatenkantoor probeert standaard informatietechnologie. De CIO is volgens mij iemand de productiviteit te verhogen. Als gegevens in je eigen systeem die zich ook bezighoudt met het interne kennismanagement, met opgeslagen kunnen worden, op een heel betrouwbare en online services en klantgerichte communicatie-technologie谷n. goedkope manier door gebruik te maken van cloud computing Een CIO heeft een soort dubbelfunctie. Het is iemand die niet en vergelijkbare technologie谷n, kunnen ook de grote kantoren alleen veel kennis heeft van techniek, maar ook iemand die hier niet omheen. Ze zullen echter omwille van vertrouwelijkheid belangrijk is voor het advocatenkantoor en goed kan omgaan en veiligheid, wel op hun hoede blijven, maar ik denk dat deze met cli谷nten. Hij is degene die betrokken is bij de veranderingen technologie谷n uiteindelijk ook hun weg zullen vinden naar de binnen het bedrijf. Hij heeft kennis van technologie, maar is grote kantoren. ook communicatief sterk en heeft een grote interesse voor het juridische bedrijf. CIOs willen de manier waarop advocaten Video Conferencing omgaan met hun klanten veranderen en daarbij een belangrijke Een totaal andere technologie die volgens mij in de komende rol spelen. Traditionele IT-beheerders van advocatenkantoren vijf jaar heel belangrijk zal worden, is high definition desktop naar kunnen ook IT-beheerders van ieder ander bedrijf zijn. De nieuwe desktop video conferencing. Video conferencing bestaat al heel generatie CIOs moet echter samenwerken op directieniveau van lang, maar de kwaliteit ervan is de laatste tijd sterk verbeterd. een advocatenkantoor en weten om te gaan met de uitdagingen Als de kwaliteit op de desktop zo goed is, een soort Skype op van kennismanagement. Iemand die juridische service verleent eredivisieniveau, kan dit de manier waarop advocaten en cli谷nten met technologische ondersteuning. Iemand van een ander met elkaar communiceren radicaal veranderen. pluimage. De vergelijking met spraakherkenning, welke toch ook al langer bestaat, gaat volgens Susskind niet op. Volgens mij is het E i g e n l i j k i s h e t zo toch weer wat anders dan d at m e n a a n k o mt spraakherkenning. Een paar jaar terug heb ik de totaal m e t te c h n o l o gi s c h e verkeerde voorspelling gedaan o p l o s s i n g e n e n o p zo e k dat spraakherkenning in 2010 heel belangrijk zou zijn in onze z i j n n a a r ee n p ro b l e e m omgang met informatie. Ik was daar toen echt van overtuigd. Deze technologie is echter al voorbijgestreefd. Volgens mij komt dat omdat we onze eigen manier van werken gevonden Het is niet zomaar een verandering van de functie, gaat Susskind hebben, we kunnen allemaal heel gemakkelijk met tien vingers verder. Eigenlijk is het een compleet nieuwe rol, en dat is precies typen. De jonge generatie, en ook de iets oudere generatie, heeft mijn punt. Ik denk niet dat de IT-beheerder zal verdwijnen, er geleerd om blind te typen. En ook al is spraakherkenning erg staat echter een totaal andere leidinggevende boven hem. Een handig voor de meeste mensen, de kosten ervan zijn gewoon leidinggevende die midden in de dagelijkse praktijk staat, het veel te hoog. Video conferencing is toch iets anders. Ik durf echt kantoor wil veranderen, aansturen en differenti谷ren. Iemand die te beweren dat het de manier waarop we via de computer met bij grotere kantoren bijvoorbeeld bij de acquisitie een belangrijke elkaar communiceren, zal veranderen. rol speelt, die meegaat naar besprekingen met de klant en deze ervan overtuigt dat dit het moderne kantoor is waarmee IT-M anagement hij of zij graag wil samenwerken. Het gaat er mij niet om de De juridische markt is momenteel erg aan verandering traditionele IT-beheerder te bekritiseren, maar als hoofd IT moet onderhevig en dat geldt ook voor de rol van het IT-management. je bereid zijn om een grote stap te maken en nieuwe talenten en Wat zal over een jaar de rol zijn van CIOs, IT-beheerders of IT- vaardigheden aan te leren, anders zal een compleet ander soort managers? Susskind: Ik denk niet dat de rol van een IT-beheerder persoonlijkheid verantwoordelijk worden voor de technologie dezelfde zal zijn als die van een CIO. Dit kun je terugvinden in van het advocatenkantoor. een van de schemas uit mijn boek over in-house bedrijfsjuristen. Volgens mij houdt de traditionele IT-beheerder zich vooral bezig met de backoffice-technologie, dus eigenlijk vooral met