狠狠撸

? Гадаад худалдааны онолууд
? Худалдаанаас олох ашиг хожоо
? Гадаад худалдааны бодлого
? Валютын зах зээлийн эрэлт, нийл??лэлт
? Валютын ханш т??нд н?л??л?х х?чин з?йлс

XVIII зууны эцсээр ч?л??т худалдааны ?зэл гарч
ирсэн.
Дэлхийн улс орнуудын газарз?йн байршил эдийн
засгийн н??ц??дийн ялгаатай байдал нь тухайн
улс оронд тодорхой хэмжээний б?тээгдэх??н
?йлдвэрлэх боломж олгодог. Тэгвэл зарим ?ед
боломжг?й байдаг. Энэ б?хэн нь дэлхийн улс
орнууд хоорондоо худалдаа хийх шаардлагыг бий
болгодог.

? Хямд зардлаар хэрэгцээгээ хангах
? ??рийн зах зээлийн боломжоо ?рг?тг?х
? Ховор хоомс н??ц?? дэлхийн зах зээл
дээрээс олж авах
? Бага зардлаар ихийг ?йлдвэрлэж,
?йлдвэрлэлийнхээ хэмжээг нэмэгд??лэх
зэрэг боломжийг олж авдаг.

? Туйлын давуу талын онол- А.Смит
? Харьцангуй давуу талын онол- Д.Рикардо

Сонгодог онолын анхны
т?л??л?гч А.Смит туйлын давуу
талын онолыг анх ?ндэслэж, улс
орнуудын хоорондох гадаад
худалдааг тайлбарласан.

Аливаа улс орон тухайн орны н??ц, баялаг,
газарз?йн байрлал, уламжилж ирсэн аж ахуй, цаг
агаарын н?хц?л байдлаасаа хамааран зарим
б?тээгдэх??ний ?йлдвэрлэлд бусдаасаа туйлын
давуу талтай байдаг.
Жишээ нь:
А улс гутал, хивсний аль алиныг нь Б улсаас бага
зардлаар ?йлдвэрлэж байгаа бол А улс Б улсаас
туйлын давуу талтай гэж ?знэ.

Харьцангуй давуу талын онол
Д.Рикардо XIX зууны эхээр
??рийн харьцангуй онолоо
боловсруулж, туйлын давуу
талын онолын тайлбарлаж
чадааг?й тодорхой асуултанд
хариулт ?гс?н байдаг.
Харьцангуй давуу талын онолоор
ямар ч б?тээгдэх??нээр туйлын
давуу талг?й улс олон улсын
худалдаанаас ашиг олж болохыг
тайлбарласан байдаг.

Энэх?? онол нь тухайн улс тодорхой
б?тээгдэх??нийг бусад улсаас бага алдагдсан
боломжийн ?ртг??р ?йлдвэрлэж байгаа бол энэ
улсыг тухайн б?тээгдэх??ний ?йлдвэрлэлд
харьцангуй давуу талтай гэнэ.
Жишээ нь:
Англи, Монгол улсын нэг ажилчны ?йлдвэрлэх
?дрийн дундаж б?тээгдэх??ний тоог харууллаа.

Англи Монгол Англи улсын хувьд
Монгол улсаас 2
Хувцас 16 2 б?тээгдэх??нээрээ
туйлын давуу
талтай байна.
Х?нс 8 4 ??р??р хэлбэл
Англи улс
Монголоос бага
зардлаар энэ 2
б?тээгдэх??нийг
?йлдвэрлэж байна.

Монгол улс х?нсний ?йлдвэрлэлээрээ Англи улсаас
харьцангуй давуу талтай байна. ??р??р хэлбэл
Англи улсад 1 нэгж х?нсний б?тээгдэх??ний
алдагдсан боломж нь 2 (16/8=2) хувцастай
тэнцэнэ. Харин Монгол улсын хувьд 1 нэгж
х?нсний б?тээгдэх??ний алдагдсан боломж нь ?
(2/4=1/2) хувцастай тэнцэж байна.
??р??р хэлбэл Монгол улсын хувьд алдагдсан
боломжийн зардал нь бага байна.

Туйлын давуу талын онолоор тухайн улс туйлын
давуу талтай б?тээгдэх??н ?йлдвэрлэлээрээ дагнаж
олон улсын худалдаанд оролцсоноор хожоо олох
бол, туйлын давуу талг?й улс хожоо олох
боломжг?й гэж тайлбарладаг.
Харьцангуй давуу талын онолоор бол тухайн улс
туйлын давуу талг?й ч, харьцангуй давуу талтай
б?тээгдэх??н ?йлдвэрлэлээрээ дагнаж худалдаанд
ороцсоноор хожоо олох боломжтой гэж ?здэг.
Ингэснээр 2 улс хоёулаа худалдаанаас хожоо олох
болно гэж ?здэг.

Олон улсын худалдаанд оролцсоноор тухайн улс нийт
?йлдвэрлэл, орлогоо ?сг?х боломжтой.
Жишээ нь:
Монгол улс 800,0 ажиллагсадтай, Англи улс 200,0
ажиллагсадтай гэж ?звэл ?мн?х жишээн дээрээ
тулгуурлаад тайлбарлая.
Монгол улсын ?йлдвэрлэлийн боломж 1,6 сая нэгж хувцас,
3,2 сая х?нс, эсвэл ??ний завсрын б?тээгдэх??нийг
?йлдвэрлэнэ.
Англи улсын хувьд 3,2 сая хувцас, 1,6 сая х?нсний
б?тээгдэх??н ?йлдвэр боломжтой байна. Графикаар
харуулбал:

Монгол Англи
Хувцас Хувцас
3,2

1,6

3,2 Х?нс 1,6 Х?нс

2 улс харьцангуй давуу талтай буву Монгол х?нсний
б?тээгдэх??нээр дагнаж, Англи хувцас
?йлдвэрлэлээ дагнаж тус тус 3,2 сая б?тээгдэх??н
?йлдвэрлэнэ.
Тухайлбал Монгол улс 3,2 сая б?тээгдэх??н
?йлдвэрлээд 1,6 саяыг нь хэрэглээд 1,6 саяыг нь
дэлхийн зах зээл дээр худалдаж оронд нь 1,6 сая
хувцас авч болно. ?г?гдлийг хялбарчлахын тулд
нэг хувцасны ?нэ нэг х?нсний ?нэтэй тэнц?? гэж
?зсэн.

Монгол Англи
Хувцас Хувцас
3,2
A
1,6
A

1,6 3,2 Х?нс 1,6 3,2 Х?нс
Монголын экспорт Английн импорт
Монголын импорт Английн экспорт

Тухайн улсын экспорт, импортын хэмжээг
??рчл?х замаар эдийн засгийн т?л?в байдалд
н?л??л?х?д чиглэсэн т?р?л б?рийн х?т?лб?р, ?йл
ажиллагааг гадаад (олон улсын) худалдааны
бодлого гэнэ.

Гадаад худалдааны бодлогыг ер?нхийд нь ч?л??т
худалдааг дэмждэг бодлого болон протекционист
бодлого гэж 2 ангилдаг.

Ч?л??т худалдааг дэмжигчид олон улсын
худалдаанд т?р??с аливаа саад хориг тавих ёсг?й
гэж ?здэг.

Протекционист бодлогыг дэмжигчид гадаад
худалдаанд ямар нэгэн хориг саад байх нь з?в гэж
?здэг. Тэд гаалийн татварын бодлого, импортын
квот тогтоох болон бусад хориг саад тавихыг санал
болгодог.

Гаалийн татварын боодлого нь импортоор орж ирж
байгаа б?тээгдэх??нд тариф тогтоодог. Ингэснээр
тухайн б?тээгдэх??н дотоодын зах зээлд дэлхийн
зах зээлийн ?нээс ?нд?р борлогдох б?г??д
импортын барааны дотоодын зах зээлд ?рс?лд?х
чадвар буурна.
Гаалийн тариф ?нд?р байна импортлох сонирхол
буурна.

P S

Pw+t Тарифын дараах импорт

Pw a b c d D

Q1 Q2 Q3 Q4 Q

тарифг?й ?еийн н?л??

Гаалийн тариф тогтоосноор дотоодын ?йлдвэрлэл
ил?? ?сч, импортын хэмжээ багасдаг.
Хэрэглэгчид Pw ?нээр тухайн б?тээгдэх??нийг
худалдан авах байсан бол татвар тогтоосноор Pw+t
?нээр тухайн б?тээгдэх??нийг худалдан авах
б?г??д энэ ?ед дотоодын ?йлдвэрлэл нэмэгдсэнээр
дотоодын ?йлдвэрлэгчдийн орлого ?сн?.

Дотоодын зах зээлээ хамгаалах зорилгоор
импортоор орж ирж байгаа б?тээгдэх??ний
импортын тоо хэмжээнд хязгаарлалт тавихыг
квот гэнэ.

P
S

Pq Импортын квот

Pw a b c d D

Q1 Q2 Q3 Q4 Q

квотг?й ?еийн н?л??

Квот тогтоог?й байхад хэрэглэгчид Pw гэсэн ?нээр
тухайн б?тээгдэх??нийг худалдан авах байсан бол
квот тогтоосноор Pq гэсэн ?нээр худалдан авч
байна. ингэснээр хэрэглэгчийн зардал (a+b+c+d)
хэмжээгээр ?сч байна.
Квот тогтоосон зах зээлд б?тээгдэх??нээ борлуулах
нь ?йлдвэрлэгчдэд ялангуяа гадаадын
?йлдвэрлэгчдэд ил?? ашигтай байдаг.

Олон улсын худалдаа нь валютаар хийгдэж байдаг
тул валютын ханш, т??ний н?л??ллийг судлах нь
чухал юм.
Нэг улсын валютыг н?г?? улсын валютаар
илэрхийлсэн ?нийг валютын ханш гэнэ.
Валютын ханш нь гадаад валютын зах зээл дээр
тодорхойлогддог. Гэхдээ валютын ханш хэрхэн
тогтох, хэр зэрэг уян хатан байх нь валютын
ханшны тогтолцооноос хамаарна.

Т?в банкнаас дотоодын валютын ханшны бусадтай
харьцах ханшийг тогтмол т?вшинд барьдаг
тогтолцоог валютын тогтмол ханшны тогтолцоо
гэнэ. Ийм тогтолцоонд т?в банк валютын ханшийг
интервенц хийх замаар тогтмол т?вшинд барьдаг.

Валютын интервенц гэдэг нь т?ь банкнаас валютын
ханшийг тогтмол барих зорилгооор их хэмжээний
валют худалдах, худалдан авах ?йл ажиллагааг
хэлнэ.
Монгол улс 1993 онд валютын тогтмол ханшны
тогтолцооноосоо уян хатан валютын ханшны
системд шилжсэн.
Валютын тогтмол ханшны тогтолцоотой ?ед ханшийг
зориудаар унагаах ?зэгдлийг девальваци, валютын
ханшийг ?сг?х ?зэгдлийг ревальваци гэнэ.

Валютын ханш нь валютын зах зээл дээрх эрэлт,
нийл??лэлтээр тодорхойлогдож байгаа тогтолцоог
хэлнэ.
Энэ тогтолцоог цэвэр х?в?гч ханш ба бохир х?в?гч
ханшны тогтолцоо гэж ангилдаг.

Бохир х?в?гч ханшны тогтолцоонд т?в банк
валютын ханшийг тодорхой заагдсан дээд, доод
хязгаарын дотор ч?л??тэй байлгадаг.

Цэвэр х?в?гч ханшны тогтолцоонд валютын ханш нь
зах зээлийн эрэлт нийл??лэлтийн тэнцвэрээр
тодорхойлогдоно.

Гадаад валютын эрэлт = импорт + капиталын
гадагшлах урсгал

Гадаад валютын нийл??лэлт = экспорт +
капиталын дотогшлох урсгал

P Р- гадаад валютын
S т?гр?г??р
илэрхийлсэн ханш
е
D

Q Q

Валютын зах зээл тэнцвэртэй байвал дараах
тэнцэтгэл биелнэ.

импорт + капиталын гадагшлах урсгал = экспорт
+ капиталын дотогшлох урсгал

Цэвэр экспорт = капиталын гадагшлах урсгал –
капиталын дотогшлох урсгал

狠狠撸

Lecture 16

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (10)

Similar to Lecture 16 (20)

More from Battulga Jamsranjav (17)

Lecture 16