More Related Content
Similar to rehiyon-viigitnangbisayas-191202005908.pdf (20)
More from melliahnicolebeboso2 (9)
Recently uploaded (20)
rehiyon-viigitnangbisayas-191202005908.pdf
- 2. MATATAGPUAN SA TINATAWAG NA GEOGRAPHICAL HEARTLAND NG BANSA. BINUBUO ITO NG MGA: CEBU BOHOL NEGROS ORIENTAL SIQUIJOR Gitnang Bisayas
- 3. MABUROL AT BULUBUNDUKIN ANG GITNANG BISAYAS KUNG SAAN MATATAGPUAN ANG MT. KANLAON AT MT. MANDALAGAN. MAKIKITA RIN DITO ANG TANYAG NA BULUBUNDUKIN NA CHOCOLATE HILLS. TINATAYANG PANGATLO ITO SA PINAKAMALAKING REHIYON. BISAYANG CEBU ANG GINAGAMIT NA WIKA NG MGA GITNANG BISAYAS. Gitnang Bisayas
- 4. MAY ILANG HANAPBUHAY ANG MGA TAONG NANINIRAHAN DITO TULAD LAMANG NG : PAGSASAKA AT PANGINGISDA KATANGIAN: MASINOP MATAPAT MAGILIW MATIYAGA AT MAASAHAN Gitnang Bisayas
- 5. SA DUMAGUETE ANG PAAWIT NA NOBENA AY SINASALIWAN NG MUSIKA NG KALALAKIHAN. SA SIQUIJOR ANG PISTA AY IPINAGDIRIWANG PARA ISAGAWA NG KANILANG PANATA. ANG SINULOG AY IPINAGDIRIWANG SA REHIYONG ITO BILANG ISANG RITWAL NA SAYAW SA SALIW NG UGONG NG DRAM. Gitnang Bisayas
- 6. LUMANG KAUGALIAN PAGBIBIGAY NG DOTE SA NOBYA BAGO ANG KASALAN ITO AY MAAARING PAGBIBIGAY NG ISANG KALABAW, 10 SAKO NG BIGAS O SALAPI. PASAYAW ANG SEREMONYA NILA SA KASAL NA KUNG TAWAGIN AY ALAP O ALUS. SA CEBU NAMAN AY MAY ISANG KILALANG LARO NA KUNG TAWAGIN AY KULASISI NA NILALARO SA MGA LAMAYAN NG PATAY. Gitnang Bisayas
- 7. CEBU BOHOL TINATAWAG NA SUGBO BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA. PINAMUNUAN NOON NI RAHA HUMABON. LUNGSOD: DANAO, LAPU- LAPU, MANDAWE, TOLEDO AT CEBU. ITINUTURING NA PANLALAWIGANG BULAKLAK NG CEBU ANG AFRICAN DAISY. IKASAMPU SA PINAKAMALAKING PULO NG PILIPINAS ANG BOHOL. ANG KABISERA NITO AY TAGBILANAN. ANG MGA HANAPBUHAY DITO AY PAGTATANIM NG PALAY, NIYOG, TUBO, TABAKO AT ABAKA. PANGINGISDA AT MGA KORALES AY PINAGKAKAKITAAN DIN. Gitnang Bisayas
- 8. NEGROS ORIENTAL SIQUIJOR ITOY MATATAGPUAN SA TIMOG SILANGANG BISAYAS. DITO MATATAGPUAN ANG ISA SA PINAKAMATAAS NA BULKAN ANG MT. KANLAON. ANG PANGUNAHING PRODUKTO DITO AY NIYOG O KOPRA, KABILANG RIN AG ABAKA, TUBO, MAIS AT ASUKAL. ITO AY LIMESTONE NA IBINUGA NG DAGAT BUNGA NG MALAKAS NA LINDOL NA NAGPAGALAW NG LUPAIN SA ILALIM NG DAGAT. MAY MGA POOK DING DINARAYO DITO TULAD NG MGA BEACHES AT MGA BUNDOK NA DINARAYO NG MGA MT. CLIMBERS. ANG MGA TAO RIN DITO AY MAHILIG SA LARONG TENNIS AT BASEBALL. Gitnang Bisayas
- 9. PANITIKAN ITO AY BINUBUO NG MGA: BUGTONG TIGMO SANGLITANAN SALAWIKAIN DIWATA KASABIHAN AMBAHAN BIYAO AWITING BAYAN - NARITO ANG IBAT IBANG URI NG AMBAHAN: *SALOMA *KANOGON *SAMBOTANI *BALITAO *TIRANA
- 11. KWENTONG BAYAN Bonifacio Baustista O Payo Goernadorcillo Mga Bisita Si Bonifacio o Payo ay nautusan ng gobernadorcillo ng Ibaju na maghanap ng isang Bangka para sa mga bisita na tumatawid sa ilo. Nakakuha siya at kanya itong itinaob at natulog siya sa ilalim. Ang mga bisita sa ibayo ng ilog ay tawag sa Bangka hanggang sa nagpaputok sila ng baril para tumawag pansin. Nang marinig ang putok, ang gobernadorcillo ah nagtungo sa ilog at nakita si Payo na natutulog sa ilalim ng Bangka. Nang siyay sitahin sinabe nya na sya ay nautusan lamang na maghahanap ng Bangka at hindi isakay ang bisita.
- 12. DULA May mga dula rin silang kinapapalooban ng mga ritwal o seremonya tulad ng: Pag aanito o Pagdiwata (seremonya ng ikakasal) Paamalye at Kulasisi (seremonya ng debate) Pangasi (seremonya ng nag-iinuman) Noong ikalabinsiyam na daantaon nagging popular ang Moro- moro at Linambay (ito ang tawag ng mga taga-Cebu sa Komedya) Ang mga dulang nagtanghal noong ikalabinsiyam ng daantaon: Augustinian Antolin Frias La Conquista de Cebu 1890 Sinakulo Tambola at Pastora Lois Tres Reyes
- 13. TULA Mga pari ang mga unang makata sa cebu. Ngsisulat sila ng mga tulang nauukol sa relihiyon sa wikang kastila at Cebuano. Mbabanggit sa mga ito sina Padre Jose Morales del Rosario, Padre Alejandro Espina, at Padre Emilliano Mercado. Ang mga magasin at pahayagang naglathala ng mga tula noon ay: El Bolatin de Cebu, pahayagang noong 1886 Ang Suga, pahayagang inilathala nin Vicente Sotto, Sr. noong 1901-1911 Lamdag, 1947-1950 Alimyon, 1952-1963 Silaw, 1961-1964
- 14. NOBELA Ang unang nobelang nasulat at nabasa sa cebu ay Se Teresa noong 1852. Ito ay akda ni Antonio Ubeda dela Santisima Trinidad. Ang Ang kalawasan ni Filemon Sotto noong 1962 ay nobela rin subalit hindi natapos mailathala sapagkat pagdating noong panahon na iyon ay hindi gaanong pinahahalagahan ang mahahabang nobela. Bago nagana pang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang mga nobelistang mababanggit ay sina Vicente Rama, Florentino Suico, Natalio Bacalio, Vicente Flores, Angel Enemecio, Vicente Aria, Tomas Hermosisima, Jacinto Alces, Angel Campo, Candido Vasquez, at Suplecio Osorio. Ang mga nobelang nabasa noon na lumabas nang dugtungan sa mga pahayag at mga magasin ay: Ang Palad ni Pepe, akda ni Fleviano P. Buquecosa Ang anak ni Pepe, isang nobela ng pag-ibig, 1939 Ang mga nobelistang nakilala pagkatapos ng Ikalawang Digmaan ay sina Martin Abellana, Maximo Bas, Fausto Eugenio, Lina Espina- Moore at Hilda Montaire.
- 15. Ang nobelang kinakitaan ng makabagong tema at pag- iisip ay: Paghugpa sa Kangitngit (Descent Darkness), 1951 ni Godofredo Reperos Pamaso (Pernassus), 1959 ni Tiburcio Baguio Mga nobelista sa kasalukuyang panahon sina Antonio M. Abad, Edilberto Tiempo, at Lina Espina- Moore.
- 16. MAIKLING KWENTO Ang mga kwento ay tinatawag na Suglianon ng mga taga Cebu. Mubong Suliganon ang tawag nila sa maikling kwento. Pinadalagan ang tawag nila sa anekdota. Ang maming na akda ni Vicente Sotto ang itinuturing na kauna-unahang maikling kwento ng Cebu. Nalathala ito sa Ang Suga na pahayagan din ni Vicente Sotto, noong hulyo 6, 1901. Ang mga manunulat ng maikling kwento bago magkadigma ay sina Vicente Rama, Nicolas Rafols, Fernando Buper, Sulpicio Osorio, Panteleon Karnedas, Vicente Garces, Marlo Cabigao, Natalio Bacalao, Florentino Tecson, Rufino Noel at iba pa.
- 17. Ilan sa mga maikling kwentong nasulat noon ay: Dungog ng Kamatayan (Honor and Death), ni F. Buyser Damgo (Dream). Ni Nicolas Rafols Sa akong Payag (In my Hut), ni Pantaleon Kardanas Larawan (Image), ni Vicente Rama Mga Suliganong Pilipinhon (Filipino Stories), ni Vicente Sotto Ng Gianod Ako (And I was Borne Away), itinuring na kauna-unahang maikling kwento sa Cebu na nasulat sa makabagong paraari dahil sa paggamit ng sariling pananaw ng may akda na animoy siya ang gumaganap na tauhan.
- 18. Ang mga manunulat ng maikling kwento sa kasalukuyan:Florentino Villanueva, Eugenio Viacrosis, Luis Ladonge, Tiburcio Baguio, Martin Abelliana, Maximo Bas, Laurean Unabia, Formarina Enemeco, Hormogenes Cantago, Nazario Bas, Profirio dela Torre, Cumer Rafanan, Alex Abellana, Benjamin Montejo, Arturo Penaserada, Temitokles Adlawan, Gremer Chan Reyes, Estrella Alfon, Lina Espina Moora, Felino Diao, Godofredo Roperos, Junne Canizares, Donisio Gabrie, Ricardo Patalinjug.
- 19. PROSA Ang prosa para sa mga taga Cebu ay yaong mga sinusulat na nauukol sa mga meditasyon, buhay ng mga santa at santo at mga seremonyang pampananampalataya. Tinatawag nila itong binarisbis. Ang mga manunulat na nakilala sa larangang ito ng panitikan ay sina Elas Cavada de Castro, Jose Moraled del Rosario, Alejandro Espina, Emiliano Mercado at Juan Alcoseba. Ang kanilang mga nasulat ay nailathala at nabasa sa mga magasin tulad ng: Lamdag, 1947-1950 Alimyon 1952-1963 Silaw 1961-1964 Bisay 1930
- 20. SANAYSAY Gumalaysay ang tawag ng mga Cebuano sa sanaysay. Katulad ng mga sanaysay sa ibang lugar, ang gumalaysay ay nauukol sa mga paliwanag tungkol sa pulitika, kasaysayan ng kultura, lugar at iba pang kaugalian. Ang mga manunulat ng maikling kwento ay siya ring ma kinilalang manunulat ng gumalaysay tulad nina Vicente Sotto, Filemon Sotto, Vicente Rama, Tomas Alonso, Vicente Glore at iba pa.
- 21. Ang mga magasing naglathala ng kanilang mga sanaysay ay: Mga Handumanan sa Sugbu (Reminiscence of Cebu), Vicente Sotto, 1937 In Memoriam ni Panteleon Kardenas. 1937 Naglantaw sa Kaguhapon (Looking Towards the Past 1937) Mga magasing naglathala ng ibat ibang sanaysay: Bag-ong Kusog (New Strength), 1915-1941 El Boletin Catolico, 1915-1930 The Freeman, 1919-1941 Nasud (Nation), 1930-1941 Babaya (Women), 1930-1940 Bisaya (1930)
- 22. Maraming manunulat na maipagmamalaki sa Rehiyon VII. Silay ay kinakitaan ng talino sa pagsusulat sa ibat ibang larangan ng panitikan. Ang maikling talambuhay ng ilan sa kanila ay ibinibigay upang maging modelo at inspirasyon ng mga kabataang Pilipino.
- 23. MANUNULAT Antonio Abad Nagsulat siya ng mga sanaysay at dula sa kastila. Naging patnugot siya ng mga pahayagang La Revolucion, El Percursor, El Espectador at Cebu Advertiser. Nkaamit niya ang gantimpalang Zobel para sa nobelang El Ultimo Romantiko at La Oveja de Nathan. Itinuring siyang pinakamagiting na nobelista pagtapos ni Rizal Estrella D. Alfon Ipinanganak sa San Nicolas, Cebu noong Marso 27, 1917. Matapos ang kanyang sekundarya, nagtungo sya sa Maynila upang mag-aral sa UP. Naging miyembro siya ng UP Writers Club dahil sa taglay niyang katalinuhan sa pagsulat. Sa pagitan ng 1958 at 1978, ay nagwagi siya ng mahigit kumulang sa sampung karangalan mula sa maikling kwento at dula sa Free Press, San Carlos Palanca at Arena Theatre Contest.
- 24. Rene Estrella Amper Isinilang sa Boljaon, Cebu noong Oktubre 18, 1940. Noong 1960, nag-aral siya ng pilosopiya sa University of San Carlos at lumipat ng medisina sa Sounth Western University noong 1962. Naging miyembro sya ng Diliman Writers Workshop noong 1968 at 1969. Nagkamit ng ikalawang Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature ang kanyang kolesyon ng tula na All Eise is Grass noong 1989. Sumulat din niya ang Turgis Cubra at ang Mother who Faded to Conceive A Brother Because She Had a Menopause Elsa Martinez Coscolluela Siyayy itinuring na matagumpay na nagtapos sa S.P.C. sa Dumaguete City, Negros Orriental noong 1973. Ang kanyang mga dulang isunulat nang siyay nasa kolehiyo ay nailathala sa Philippine Free Press, Asia Philippines Leader at Weekly Womens Magazine. Ang kanyang dula na In Frafftys Grace ay nawagi ng unang gantimpala sa 1969 CCP. Play Writing Contest. Sa 1968 CPMAL nakuha nya ang unang gantimpala para sa dulang All about Me. Pinarangalan din siya sa Loyola Poetry Writing Contest ar Weekly Womens Magazine
- 25. Simeon Dumdum Jr. Isang nagsusulat din sa Cebuano ay binigyang parangal din ng LUBADAL, isang asosasyon ng mga manunulat sa Cebuano. Natlahala ang kanyang unang tula sa Hibernia, magasing Iris. Ang koleksyon ng kanyang mga tula sa Ingles The Gift of Sleepy ay nailathala sa New Day noong 1982. Espina-Moore Lina (Austregelina Espina-Moore) Isa siyang nobelista at kwentista. Sa edad na labindalawa sinulat nya ang dulang Rizalina, Isang dulang ang pamagat ay rizalina, isang dulang tungkol sa buhay ni rizal. Siya ang gumanap na pangunahing tauhan. Sa eda labingwalonaisulat nya ang kanyang unang kwento na nailathala sa Graphic, may pamagat na Just Like any Dream. Ang kuwentong ito ang nagpapanalo sa kanya ng sampung piso mula sa Commonwealth Magazine.
- 26. Labing-isang nobela ang naisulat nya sa wikang Cebuano: Inday ko (My Inday), 1957 Hain Kutob ang Kalipay (How Long will happiness Last?) 1957-1958 Ikaw Ra Gayud (Only You), 1958 Paghalad (Offering) Pagbasol (Regrets) Pinaghigugma (Love), 1959 Bunga (Fruit), 1960 Ikalimang Sugo (Fifth Savior), 1966 Ang Inahan ni Mila (Milas Mother), 1969-1970 Ang Balay ng Baraha (House of Cards), 1973 Sila Karon, kinadto.. kita? (theyre Lovers now, Where we before), 1973
- 27. Nagsulat sya ng dalawang nobela sa Ingles: Heart of the Lotus 1970 A Lion in the House, 1980 Naglathala sya ng koleksyon ng kanyang kwento sa pmagatang Cuentos.
- 28. Evasco Marjorie Siya ang nagtatag ng Writers Involved in Creating Cultural-Alternatives (WICCA), organisasyon ng mga kababaihan ng tumutulong sa publikasyon ng mga koleksyon ng mga naisulat ng mga babae. Ang kanyang tula ay nalathala sa Forbidden Fruit (koleksyon ng mga erotikong Literatura ng mga kababaihan noong 1992). Ang koleksyon ng kanyang mga tula ay may pamagat na Kung Ibig Mo (If you desire). Donisio Gabnel Bagamat wala syang pormal na pagsasanay sa pagsusulat ng maikling kwento, nabigyan naman niya ito ng pansin na kanyang ipinagningning. Nakilala siyang mahusay sa piksyon sa 1966 Siliman Writer Workshop, kung saan sya napabilang. Nagsusumite siya ng walong nobela na lahat ay pinuri ng mga panelista at workshoppers, Nakapaglimbag siya ng Free Press Graphic at Weekly Nation.
- 29. Pius Kabahar Isang cebuanong actor, musikero, director, manunulat. Siyay nagtanghal na kung saan-saan bilang isang payaso. Ang mga sinulat at itinanghal niya ay ang Nagun-uban sa langit at bartoldo balodoy. Nakamit nya ang Rizal Pro-Patria Award noong 1961. Maria Kabigao Isang guro at manunulat noong panahon ng Amerikano. Siyang kilala bilang Manding Karya. Isa sa mga popular na isinulat nya ay ang Gugma sa Inahan. Naging patnugot siya ng pahayagang Babaya, Siya ang sumulat ng Ang Panid ni Maryang Karya. Bago sya namatay noong 1962, nakasulat na sya ng isangdaang kwento at tula na hinangaan ng maraming Cebuano.
- 30. Bas D. Nazario Siya ay isang ceabuanong nobelista at piksyonista na nagmula sa Talisay Town, probinsya ng Cebu. Nagsusulat sya ng Ingles, Tagalog at Cebuano. Isinalin nya ang kanyang mga akda sa Cebuano mula sa Tagalog na mahigit na 50 nobela at maikling kwento. Siya ay nagsusulat ng Ingles-Filipino-Ilongo Dictionary na napalimbag noong 1970. Dahil sa pagbibigay nya ng insentibo sa maliliit na manunulat, pinagkalooban sya ng sertipiko ng pagkilala sa Asosasyon ng mga Cebuanong manunulat. Ilan pa sa kumikilala sa kanya ay ang Knights of Columbia at ang University of the Philippines. Maliban sa pagiging editor ng Bisayang Magazine, tinapos nya ang bagong Cebuano-Filipino Dictionary. Vicente Rama Siya ay isang kagalang-galang na manunulat manlalathala sa Cebu. Magaling din siyang manunulay ng maikling kwento at nobela. Ang kanyang aklat ay Larawan (1921), Don Marcosa 1947) at ang Sibat ni Bathala 1948). Siya ay nagtatag ng mga pahayagang Nueva Fuerza at Bagong-Kusog at Progress na lumaganap sa Visayas at Mindanao.
- 31. Napoleon Ramos Bukod sa pagiging mamamahayag sumusulat din siya ng mga maikling kwento. Nailathala ang kanyang mga akda sa Philippine Free Press. Sumulat din siya ng pahayagang The Carolivian. Ang kanyang akdang Cebus New Fa巽ade ay nailathala sa The Sentinel noong 1949. Buenaventura Rodriguez Isang manunulat na Cebuano, sinulat nya ang La Vanguardia ng Maynila at ang dulang Inday, Mini, Dinihan, at Pahiyum. Ang mga itoy naitanghal sa Cebu, Maynila at iba pang parte ng Mindanao. Nakamit nya ang gantimpalang Zobel dahil sa La Pugma.
- 32. Vicente Sotto Kilala sya bilang Ama ng Literaturang Cebuano at ama rin ng malayang pmamahayag. Noong 1899, itinatag nya ang unang pahayagan sa Cebu, ang La Justicia na laban sa mga Amerikano. Nang ipahinto ito, itinatag naman nya ang isa pang pahayagan, ang El nacional. Noong 1900, itinatag nya ang El Pueblo at nagpatuloy sa pangangampanyal aban sa diskriminasyon. Noong 1901, inilathala nya ang unang pilipinong pahayagan sa cebu, ang Suga. Umalis sya patungong hong kong at nagbalik sa pilipinas inilathala nya ang The independence sa Manila. Mahusay na manunulat si Vicente Sotto. Sinulat nya ang maikling kwentong, Maning dulang gugma sa Yutang, naawhan at ang Operata Maklan. Naging mayor sya ng cebu at nagging senador. Artemio Tadena Siyay isinilang sa dumaguete city, Negros Oriental noong Nobyembre 10, 1932. Bukod sa pagiging guro ng panitikan sa Folundation University sa dumaguete, siyay nagsulat din ng tula, kwento at dula. Ang kanyang tulang What is Life We lead and lead ay unang lumabas sa Sandas and Coral noong 1957. Ang iba pang tula nyang nailathala sa ibat ibang pahayagan sa mga paaralan.
- 33. Edilberto Tiempo (Asawa ni Edith Tiempo) Bagamat mahabang panahon ang inilagi nya sa America, kaugnay ng kanyang propesyon ang kanyang pananaw ay nanatiling Filipinung-pilipino. Katunayan nito ay ang kanyang kalipunan ng mga nasulat ng kwentong inilatahala ng Bookmark. Nakapagturo sya ng mahabang panahon sa Siliman University sa Dumagute sa Departamento ng Ingles. Isang kinilalang ambag nilang mag-asawa sa kulturang Pilipino ay ang taun-taong paglulunsad ng Writers Worshop. Nasangkot sa paglaban noong panahon ng mga Hapones. Nakilala siya dahil sa kanyang pagsalungat at kolaborasyon. Ang kanyang dalawang nobelang nasulat ang A watch in the Night (republish in American as cry Havoc) at ang More Than Conquerors tungkol sa pangyayaring ito. Sa larangan ng pagsusulat higit siyang kilala sa pagsusulat ng maikling kwento at nobela samantalang ang kanyang asawang si Edith ay kinigigiliwan sa larangan ng panulaan. Isa si Edilberto Tiempo sa mga manunulat na nagpapahalaga sa moralidad at integridad. Naniniwala syang upang mapanatili ang integridad sa sarili ay kailangan ang
- 34. Edith Tiempo Nagtapos si Edith ng Kuros sa Malikahaing Pagsusulat sa Univeristy of lowa.