хүний рас, расизм
- 2. Оршил
Рас нь биологийн хувьд морфологи шинж чанар дээр
тулгуурлагдсан хүний популяцийн олон янз байдал
юм. Молекулын түвшинд хийсэн судалгаан дээр
үндэслэн хүн хаанаас гарал үүсэлтэй, бие биетэйгээ
хэр ойр болохыг мэдэж авах боломжтой болсон. Рас
болох хүний ангилал зүйг судлах гол зорилт нь
хүний хөгжил болон морфологийн хувьд хэрхэн
өөрчлөгдснийг олж мэдэх явдал юм. Хүн нэг өвгөөс
гаралтайг баталж, одоог хүртэл байгаа арьс өнгөөр
ялгаварлан гадуурхах үзлийг ул мөргүй арилгахад
оршиж байгаа юм.
- 3. Рас ба хүний ангилал
Биологийн үүднээс Рас нь фенотип төрх дээр
тулгуурлагдсан генетикийн хувьд хүн хүнээсээ
ялгарах дэд популяци юм. Зарим орчин үеийн
антропологчид хүнийг 30 хүртэл Расд хуваасан
байдаг бол зарим нь хар, цагаан, шар гэж хүний
Расыг 3 хуваадаг байна. Ямарч тохиолдолд Рас
доторхи бодгалийн ялгаа нэгжүүдийн хоорон
дахь ялгаанаас илүү байна.
- 4. Расын тухай түүхэн ойлголтууд
Эртний улсуудад өөр хоорондоо ялгаатай
төрхтэй бодгалиуд тодорхой нийгэмд өсч эсвэл
нийгмийн соёлын хэм хэмжээнд дасан
зохицсоноор нийгмийн бүрэн гишүүн болж
байсан.
- 5. Эртний Грекийн онолууд
Гиппократ болон бусад эртний сэтгэгчид
“Хүмүүсийн гадаад байдал болон зан ааш нь
ямар улсаас гаралтайг илтгэнэ” гэж өгүүлсэн.
Грекийн философич Аристотель хүмүүсийн
төрхийн олон янз байдалд халуун хүйтний
холимог болох цаг уур голлох үүрэг гүйцэтгэсэн
гэж үзэж байв.
- 6. Гэгээрлийн үе
XVIII зуунд эрдэмтэд харилцааны болон
сэтгэлзүйн онцлогийг өөрсдийн ажиглалтандаа
нэмж байсан ба харицаа болон сэтгэлзүй тэдний
Растай холбоотой бөгөөд энэ нь төрөлхийн
болоод хувирашгүй гэж үзэж байв.
- 7. Карл Линней
Карл Линней анхны албан ёсны хүний Расын
тодорхойлолтыг орчин үеийн системчлэлийн нэр
томъёонд оруулсан. Хүний 4н төрөл болох
Homosapiens europeaus, H. sapiens asiaticus, H. sapiens
americanus, H. sapiens aper эдгээр нь Европ, Ази,
Америк, Африкийг төлөөлж байна. Мөн тэрээр өөр
хүн эсвэл хагас хүн хэмээх Homo mostrosus “зэрлэг
хүн”-ийг оруулсан байна. Зүйл нь түүхэн хөгжлийн
явцад өөрчлөгдөөгүй байхад янз бүрийн байдал нь
зүйлийн доторхи салаалалт ба гадаад байдалын ялгааг
олж авсан байдаг байна. Энэ үед бүх хүмүүс нэг зүйлд
хамрагддаг мөн тэд нэг өвгөөс салсан бөгөөд бүлэг
хоорондын хослолд орж нөхөн үржих чадвартай гэсэн
нь үнэмшилтэй байсан.
- 8. Чарлз Дарвин
Дарвины үзэж байснаар амьд гарах ач холбогдолгүй
шинж тэмдэг байгалийн шалгаралаар үгүй болох ба
тэрээр өөр таамаглал боловсруулсан нь бэлгийн
шалгарал юм. Дарвин бэлгийн шалгарлыг
“ерөнхийдөө эр хүйсний амьтдын эсрэг
хүйстнийхээ анхаарлын татах гэсэн тэмцэл юм ”
гэжээ. Дарвины расын тухай ойлголт болон
зүйлүүдэд хэрхэн бий болсон тухай түүний байр
суурь нь 2 баталгаанд хамруулж болно.
1. Ямар ч расын хүн нэг л өвөгтэй
2. Расын фенотипын олон янз байдал нь өнгөцхөн
шалгардаг бөгөөд амьд гарах чадваргүй юм.
- 9. “Олон янзын расыг маш нарийн харьцуулж
хэмжсний үр дүнд тэднийг бие биенээсээ үсний
шинж чанар, биеийн хэсгүүдийн харилцан
адилгүй харьцаа, уушигны багтаамж гавлын
хэлбэр болон багтаамж, тэр ч байтугай
нугачаасаар ялгаатай байна. Расууд хоорондоо
бие бялдараараа , ямар цаг уурт дасан зохицсон
болон тодорхой өвчинд тэсвэртэй байдгаараа
ялгаатай байна. Тэдний сэтгэл зүйн шинж
тэмдэг өөр өөр байна. Ихэвчлэн тэдний зан
араншин дээр тод илрэх боловч оюун ухааны
чадвар дээр илэрч болдог ” гэж тэрээр хэлжээ.
- 10. Расын орчин үеийн ойлголт
Архантроп палеонтропуудын эрмэл үлдэгдэл Африк зүүн
өмнөд Азиас олдсон бол дэлхийн бусад хэсэгт одоогоос
100000 жилийн өмнөөс тархан байрласан байна. Маш
олон янзийн орчинд амьдардаг гурван том бүлгийн нийт
30н расын хүмүүс байдаг.
1-р бүлэг:Негрүү- буржигар үс, өргөн самсаатай хамар,
хар арьс, зузаан уруултай энд баруун африкийн негр,
бушмен готтентот давжаа негритос меланезийчүүд орно.
2-р бүлэг:Европжуу- долгиолог үс, нарын хамар, цайвар
бор арьс, нарийн юмуу өргөн нүүртэй. Европ, газар
дундын тэнгис, бага Ази, Энэтхэг, Америкийн оршин
суугчид ба Сахалин, Японы айнууд энд хамаарагдана.
- 11. 3-р бүлэг: Монголжуу- шулуун үс, дунд зэргийн
хамар , өргөн нүүртэй. Азийн (энэтхэгээс бусад)
оршин суугчид, Америкийн эксимосчуудаас
галт газрын индейнчүүд хүртэлх хүмүүс энд
хамаарагдана.
Цөөн тооны өөр нэг бүлэг хүмүүсийг
Австралжуу гэдэг. Тэд Австралийн унаган
оршин суугчид ба буржгар биш долгиолог үстэй
хирнээ негржүү хүн шиг өргөн хамартай, бараан
царайтай байдаг.
- 13. Хүн судлаачидын зарим нь Австралжуу хүмүүс
эртний өвөгтэйгээ их төстэй бусдаас эрт
тусгаарлагдсан учир анхны төрх шинжээ илүү
хадгалсан гэж үзэж байхад зарим нь тэдгээрийг энд
тэндээс нүүн шилжиж холилдсон 2 юмуу олон
расуудын дундаас үүссэн эрлийз шинж гэж үзэж
байна.
Хүний бүх расууд генетикийн хувьд тусгаарлагдаагүй
байдаг нь фенотипийн хувьд хязгааргүй олон янз
байхад хүргэдэг ба олон янз байгаа нь байгалийн
нөхцлийн нөлөө шалгаралд бага өртөдгийг
харуулна.
- 14. Ч.Дарвин байгалийн шалгарлыг аль нэг хэлбэрээр
нь шууд тайлбарлах боломжгүй олон талтай
харилцан холбоотой нийлмэл үзэгдэл болохыг
тэмдэглэж байсан. Гэтэл социаль-дарвинистууд
Дарвины байгалийн шалгарлын онолыг шууд хүний
нийгмийн хөгжилд хуулбарлан хэрэглэх болжээ.
Социаль-дарвинизмийг үндэслэгч нь Английн
филсофич, эволюцич Г.Спенсер юм. Тэр 1852 онд
хүний нийгэмд сайн нь шалгарлаар үлдээд муу нь
зайлуулагдах хууль үйлчилдэг тул ядуу юмуу өвдөж
зовсон хүмүүст туслах хэрэггүй гэсэн санааг
дэвшүүлсэн.
- 15. Үүний нэг хурц илрэл нь бол арьс өнгөөр
ялгаврлан гадуурхах(расизм) үзэл юм. Энэ үзлийг
анх гүн Де Гобино гаргаж дээд хүн төрөлтөн доод
зэргийн хүмүүс байдаг гэж үзэв. Энэ үед социаль-
дарвинизмын онолууд томоохон 2 урсгал болж
нэгдсэн.
1. Расын хүн судлалын чиглэл нь хүн төрөлхтөн
анхнаасаа дээд доод рас гэж ялгаатай төрдөг ба
эдгээр расуудын өрсөлдөөн нь нийгмийн хөгжилийн
хөдөлгөгч хүч болдог хэмээн үзнэ
2. Расын эрүүл ахуйн чиглэл нь эхний чиглэлээ
шүүмжилсэн янзтай боловч расизмыг мөн чанарын
хувьд нь дэмждэг
- 16. Анх расыг гаднах төрх болох арьс болон нүдний
хэлбэр мөн үсний бүтцээр ялгадаг байв.
Удмшлын материал болох ДНХ-г нээснээр
эрдэмтэд хүний генетик олон янз байдлыг
цусны уургаар судлаж эхэлсэн. Цусны А болон
Б бүлгийн давтамж газар газар өөр байсныг
Людвиг болон Ханка Хершфелдийн судалгаа
харуулсан. Хершфелдийнхан хүмүүсийг хоёр
өөр биохимийн рас байна мөн тус тусдаа
өөрийн эх сурвалжтай гэж дүгнэсэн.
- 17. Хүний генотип олон гений харилцан
үйлчлэлийн дүнд үүсдэг буюу полиген байдаг
байна.
Мөн фенотипд гадаад орчны болон генетик
нөлөө үйлчилнэ. Генетикийн үүрэг фенотипд
удамшдаг хэмжүүр болдог. Өөр өөр ген ижил
фенотип үзүүлж болдог. Жишээ нь: Европын
хүмүүсийн цайвар арьсыг тодорхойлдог ген
Зүүн Азийнхны генээс өөр байдаг байна.
- 18. Эерэг шалгарал генетик олон янз байдлыг
бүрэлдүүлэхэд чухал үүрэгтэй.
Иммуноглобулин болон эсрэг бие нь маш
хүчтэй шалгарлаар бий болсон. Жишээ нь:
Африкийн хүмүүсийн хумхай өвчинд тэсвэртэй
болсон нь шалгарлын үр дүн юм. Мөн
Америкийн уугуул иргэдийн 98% нь О бүлгийн
цустай ба тэмбүүд тэсвэртэй болсон байдаг.
- 19. Хэлэлцүүлэг
Хүний рас маш удаан хугацааны шалгарлын үр
дүнд үүссэн. Орчин үед хүмүүсийн шилжилт
хөдөлгөөн урьд урьдныхаас илүү эрчимтэй явагдаж
байгаа учир хүний расын олон янз байдал маш
хурдацтайгаар алга болж байна. Тиймээс рас
цаашид хэрхэн өөрчлөгдөх талаар асуудал гарч
ирнэ.
Энэ нь өөр өөр үндэстнүүд хоорондоо гэрлэх, хамт
амьдрах, бэлгийн харилцаанд орох зэргээс болж
бүх расууд холилдож нэг рас үүснэ гэсэн үзэл гарч
ирж байна.
- 20. Түүхэн хөгжлийн явцад расууд өөрийн гэсэн дүр
төрхийг олоход хүрээлэн буй орчин голлох үүрэг
гүйцэтгэсэн. Тиймээс хүн аливаа бүс нутагт
суурьшсан тохиолдолд тэр орчинд тохирсон
нөхцөлд ивээгдэн цаашид хөгжих болно. Мөн
цусны бүлэг болон эсрэг бие тодорхой нөхцөлд
хувьсалд орж, тэр нөхцөлд аль тохиромжтой нь
цаашид удамших болно. Иймд одоо байгаагаас
илүү дээд зэргийн рас үүсэж магадгүй юм.
- 21. Дүгнэлт
Расын олон янз байдал зохицолдолгооны үр дүнд
бий болсон өөрчлөлтүүд юм. Эволюцийн явцад
ашигтай өөрчлөлтүүд нь ивээгдсээр тодорхой газар
нутагт тохирсон шинж тэмдгийг нөхцөлдүүлж
хүмүүс тэр газар нутагт зохицож амьдрах
чадвартай болсон.
Генетикийн судалгааны тусламжтайгаар расын
гаднах олон янз байдал биш генетик олон янз
байдлыг харах боломжийг олгосон. Үүний үр дүнд
тодорхой газар нутагт л тархсан генетик өвөрмөц
байдалтай болсон байна. Энэхүү өвөрмөц тэр газар
нутагт тархсан өвчин болон бусад гадаад хүчин
зүйлүүдэд тэсвэртэй гентэй болсонтой холбоотой.
- 22. Тухайн нөхцөлд тохирсон генийг агуулж байгаа
бодгалийн үр удамд энэ шинж нь дамжиж
тухайн нөхцөлд тохирсон гентэй болох ба энэ
процесс хэдэн зуун жил давтагдсны үр дүнд
өнөө цагийн расыг бүрэлдүүлсэн.
- 23. Иш татсан бүтээл
1. Георгиевский.А.Б. Дарвинизм. УБ 2004 он
2. www.en.wikipedia.org
3. Raven&Johnson. 2004. Biology 4th edition
4. www.google.com/en
