More Related Content
What's hot (20)
Similar to βενιζελισμός (20)
More from Thanos Stavropoulos (20)
Recently uploaded (20)
βενιζελισμός
- 1. ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ | ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1 βενιζελισμός (I/ca) Παράθεμα 1ο : Βενιζελισμός: Αστικός Εθνικισμός Αστικός Εκσυγχρονισμός Πέρα και πίσω από το χάρισμα του ηγέτη του, η ανεπανάληπτη δυναμική του Βενιζελισμού πηγάζει από έναν εξίσου ανεπανάληπτο συνδυασμό αστικού εθνικισμού και αστικού εκσυγχρονισμού, σε αδιάσπαστη και διαλεκτική ενότητα. Από την πρώτη στιγμή, το 1910, ο εκσυγχρονισμός τέθηκε στην υπηρεσία της εθνικής ολοκλήρωσης. Με τη σειρά της, η εθνική ολοκλήρωση υπηρέτησε τον εκσυγχρονισμό μέχρι το τέλος, προσφέροντας την αναντικατάστατη πολιτική και ιδεολογική του νομιμοποίηση. Στο γενικό αυτό επίπεδο, γίνεται φανερή η άρρηκτη συνέχεια και συνέπεια του Βενιζελισμού (και του Βενιζέλου προσωπικά). Αν πρέπει κανείς να διακρίνει δύο φάσεις, ίσης περίπου διάρκειας, είναι επειδή το περιεχόμενο της εθνικής ολοκλήρωσης άλλαξε αναγκαστικά και ριζικά μετά την Καταστροφή του 1922. Πριν, σήμαινε πρωταρχικά την απελευθέρωση των αλυτρώτων με την αντίστοιχη εδαφική επέκταση του εθνικού κράτους. Μετά, σήμαινε αποκλειστικά την αφομοίωση των πρώην αλυτρώτων ως Νέων Χωρών ή ως προσφύγων πια και την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας και μιας νέας εθνικής ταυτότητας μέσα στα οριστικά πλέον κρατικά σύνορα. Έτσι, κατά την πρώτη ηρωική περίοδο του Βενιζελισμού (1910-1920), ο αστικός εκσυγχρονισμός συναρθρώθηκε με τον αλυτρωτισμό, με ιδεολογικό επιστέγασμα τη Μεγάλη Ιδέα. Κατά τη δεύτερη περίοδο (1922-1932), ο αστικός εκσυγχρονισμό συναρθρώθηκε με την οικοδόμηση ενιαίου εθνικού κράτους, με ιδεολογικό επιστέγασμα την Αβασίλευτη Δημοκρατία στην οποία ο Βενιζελισμός επιχείρησε να προσδώσει ευρύτερο ιδεολογικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Ως ανεπανάληπτος συνδυασμός αστικού εκσυγχρονισμού και αστικού εθνικισμού, ο Βενιζελισμός στηρίχθηκε σε εξίσου ανεπανάληπτες ιστορικές προϋποθέσεις (που έλειπαν από τα προγενέστερα εγχειρήματα του Μαυρο-κορδάτου και του Τρικούπη). Εκμεταλλεύτηκε αδίστακτα και δημιουργικά μία σειρά από διεθνείς συγκυρίες κατά την περίοδο 1910-1920, που πρόσφεραν τις καλύτερες αλλά και τελευταίες ευκαιρίες πραγμάτωσης της Μεγάλης Ιδέας, ως συνεπούς και ρεαλιστικού αλυτρωτισμού. Για πρώτη και τελευταία φορά, άλλωστε, τα συμφέροντα του βρετανικού ιμπεριαλισμού συνέπεσαν και συμπορεύτηκαν με τις ελληνικές εθνικές επιδιώξεις ... Γ. Θ. Μαυρογορδάτου, «Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός», στο: «Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός», επιμ. Γ.Θ. Μαυρογορδάτος - Χρ. Χατζηιωσήφ, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1992, σ.10. παράθεμα 2ο : Οι συνέπειες από το 1909: Συμπεράσματα Διεθνείς συνθήκες ώθησαν προς τον Βενιζέλο ένα τμήμα της επιχειρηματικής ομογένειας και το εφοπλιστικό στοιχείο της εγχώριας αστικής τάξης -συνθήκες που λειτούργησαν τόσο πριν, όσο και μετά το ορόσημο του 1909-1910. Παράλληλα, όμως, μετά το 1910, άλλαξαν οι συνθήκες και μετά στην ίδια την Ελλάδα. Με την ώθησή τους, που ήταν ισχυρή από τα πρώτα κιόλας χρόνια που κυβερνούσε ο νέος ηγέτης, όλο και μεγαλύτερα τμήματα της αστικής τάξης προσχώρησαν σταδιακά στους Φιλελευθέρους. Στη μεταβολή συνετέλεσε η χαλάρωση του συντηρητισμού και κυρίως της επιφυλακτικότητας των αστών, χαλάρωση που ενισχύθηκε από τις εμπειρίες της νέας πραγματικότητας. Μετά την πρώτη περίοδο του βενιζελισμού, οι φόβοι των αστών για τις φιλολαϊκές τάσεις του φιλελεύθερου ηγέτη διασκεδάστηκαν από νέους παράγοντες. Οι αστοί είχαν στο μεταξύ εξελιχθεί προς ένα συντηρητισμό λιγότερο υστερικό -ίσως επειδή είχαν μεσολαβήσει τα τεράστια κέρδη της πολεμικής οικονομίας και τα πλατιά περιθώρια για μικροπαραχωρήσεις στις κατώτερες τάξεις. Ο Βενιζέλος είχε καθιερωθεί στο
- 2. ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ | ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2 μεταξύ ως καλός κυβερνήτης. Παράλληλα, είχε δείξει ότι με τον εκσυγχρονισμό και τις παροχές προς τις κατώτερες τάξεις προσπαθούσε να στηρίξει το αστικό καθεστώς και μακροχρονίως να το ενισχύσει, όπως άλλωστε είχε ο ίδιος προαναγγείλει. σε αγόρευση του στη Βουλή του 1911: «Εις πάσαν περίπτωσιν θα είμαι το ασφαλέστερον έρεισμα της τάξεως και του κοινωνικού καθεστώτος. Αλλά δεν θέλω το καθεστώς τούτο ακινητούν. Δεν το θέλω υπό την παλαιάν αυτού διαρρύθμισιν, όπως σωρευθεί αιφνιδίως εις ερείπια, αλλά (...) ακολουθούν την πρόοδον». Τέλος, ο Βενιζέλος έδειχνε ότι μπορούσε να θωρακίζει τον φιλελευθερισμό του με μια τακτική πυγμής απέναντι στο εργατικό κίνημα, όποτε χρειαζόταν. Ενώ, π.χ., ο βενιζελικός νόμος 2112/1920 καταργούσε το άρθρο 167 του Ποινικού Κώδικα που χαρακτήριζε την απεργία αδίκημα, καθιέρωνε ταυτόχρονα ότι μόνο συνδικαλιστική οργάνωση των εργατών μπορούσε να κηρύξει απεργία. Παρότι πήρε μια σειρά νόμων που καθορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στους εργάτες και εργοδότες (1910-1923. Π.χ. ο νόμος του 1920 που εφάρμοζε στην Ελλάδα τη διεθνή σύμβαση της Ουάσιγκτον για την οκτάωρη εργάσιμη ημέρα). Κάτω από αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, επήλθε η συμφιλίωση και τελικά η ταύτιση ενός μεγάλου μέρους της αστικής τάξης με τον Βενιζελισμό. Με τους βαλκανικούς πολέμους αυξήθηκε δραστικά το μέγεθος της εγχώριας αγοράς: η Ελλάδα του 1917 περιλάμβανε δυο φορές τον πληθυσμό του 1909, τέσσερις αυτόν του 1880. Οι άνεργοι, οι μη παραγωγικοί καταναλωτές, μπορούσαν τώρα πια μεταναστεύουν μαζικά στην Αμερική. Αυτοί που έμεναν δούλευαν για σχετικά χαμηλούς μισθούς και ύστερα τους ξόδευαν ολόκληρους, τροφοδοτώντας έτσι τον νεανικό βιομηχανικό τομέα με κέρδη και τον κρατικό προϋπολογισμό με εισπράξεις από εμμέσους φόρους. Οι πολεμικές δαπάνες όχι μόνο τόνωσαν την παραγωγή αλλά εξασφάλισαν και παχυλά άμεσα κέρδη: τις πεδιάδες του Βορρά, τον πλούτο της Κρήτης, το εμπόριο της Θεσσαλονίκης. Μία ακμάζουσα παγκόσμια οικονομία δημιούργησε ή ξανάνοιξε αγορές για τα ελληνικά προϊόντα κι ευκαιρίες για τους Έλληνες εμπόρους κι εφοπλιστές. Η ευνοϊκή αυτή συγκυρία έφτασε σε πλήρη άνθηση στον πυρετό του μεγάλου πολέμου. Τα κέρδη έμπαιναν τώρα στην Ελλάδα όχι μόνο από τα λιμάνια της αλλά και από το βαλκανικό μέτωπο· αρχικά περιορισμένο στη Σερβία και την Καλλίπολη, απλώθηκε μέσα στην ίδια την ουδέτερη Ελλάδα το 1916, ύστερα σε ολόκληρα τα Βαλκάνια το 1917, όταν η Ελλάδα και η Ρουμανία μπήκαν στον πόλεμο. Τόσο μεγάλα ήταν τα κέρδη από το εμπόριο μέσα στην πολεμική οικονομία, που η κυβέρνηση αναγκάστηκε να περιορίσει την ελευθερία των εισαγωγών και να επιβάλει ένα είδος αγορανομικού ελέγχου στις προμήθειες των εισαγωγέων. Τα κέρδη παρέμειναν, όμως πολύ υψηλά, παρ’ όλους τους ελέγχους, κι έτσι η κυβέρνηση αναγκάστηκε να επιβάλει και ειδικό φόρο στα σχετικά εισοδήματα αμέσως μετά το τέλος του παγκοσμίου πολέμου. Γ. Δερτιλή, Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση (1880-1909), σσ. 221-223. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, M.Sc. thanosstavropoulos@yahoo.gr