сейтмаганбетова ш.ж. мақала
Download as DOCX, PDF0 likes367 views
Қазақ тілі пәнін оқытуда жаңашыл әдіс-тәсілдерді қолдану
More Related Content
What's hot (20)
Similar to сейтмаганбетова ш.ж. мақала (20)
More from Вспомогательный образовательный сайт (20)
сейтмаганбетова ш.ж. мақала
- 1. Қостанай облысы, Қостанай ауданы, Затобол кенті «Н.Наушабаев атындағы Затобол мектеп-гимназиясы» ММ Сейтмағанбетова Шолпан Жугеревна қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Қазақ тілі пәнін оқытуда жаңашыл әдіс-тәсілдерді қолдану ХХІ ғасырдаеркін білім беру, адамның шығармашылықойлауын дамыту негізгі мәселе болыпотыр. Осы идеялардан оқытудыңжәне тәрбиелеудің инновациялық технологияларынқолдану қажеттілігі туындайды. Білім саласындағы жаңа көзқарас тұлғаның дамуы мен нәтижеге бағытталған білім беруді көздейді. Сондықтан, білім жүйесін құру, оқушыларға қазіргі заман талабына сай білім беру–бүгінгікүннің ең өзекті мәселесі. Қазіргі кезде сабақта жаңа технологияларды бәріміз кеңінен қолданамыз. Қазақ әдебиетінің классигі, ұлы атамыз Абай Құнанбайұлы «Шәкірттерің жақсы оқу үшін, оның оқуға деген ынтасы және қызығушылығы зор болу керек» – деген. Расындада, тек қана жігерлі, әр нәрсені үнемі білгісі келген, табандылығын, шыдамдылығынкөрсеткенадам ғана мақсатына жетеді. Заманауи жаңашыл технологиялар ұғымыныңпайдаболуы білім беру саласындакомпьютерлік сабақтар өткізумен тығыз байланысты. Көптеген электронды оқулықтар мен оқу бағдарламалары, мультимедиалық оқу бағдарламалары жасалуда және жасалып та жатыр. Сондықтан, бүгінгі таңда қазақ тілі пәні мұғалімдерінің кәсіби құзырлылығы құрылымынаноқытудың ақпараттық – коммуникациялық технологиялары ерекше орыналады. Жаңа ақпараттық технологиялар дегеніміз – білім беру ісінде ақпараттарды даярлап, оны білім алушыға беру үрдісі.
- 2. Соныменбірге, ақпараттық коммуникативтік технология сабаққа дайындалуда қосымша ақпаратты іздеуді кеңейтеді. Интернеттің іздеу жүйесі арқылы қызықты мәліметтер, көрнекіліктер таба аламыз. Сонда, оқу - жүйесінде ақпараттық - коммуникативтік технологияларды қолдану мынадай нәтижелерге қол жеткізеді: – оқушылар электронды оқулықтармен және интернет желісімен жұмыс істей алады; – оқушының білімі қысқа мерзімде және кез келген уақытта бағаланады; – орындағанжұмыстарыныңқателерін бірден көруге мүмкіншілік тудырады; – интерактивті тақтаны еркін қолданады; – ақпараттық мәдениетін дамытады; – сабақта уақыт та үнемделеді; – оқушылардыңкоммуникативтік қабілеттері дамиды; – зерттеу дағдылары дамиды; – оқушылардыңпәнге деген қызығушылықтары артады; – әрбір оқушының шығармашылық мүмкіндігі ашылады. Бүгінгі таңда республикада компьютерлік бағдарламалар шығарылып, оқытудыңжаңа технологиялары оқу үрдісіне енгізіліп, оң нәтижелер беруде. Олар – В.Фирсовтыңсаралай оқыту, П.Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру, Ш.Амонашвилидің ізгілікті – тұлғалық, В.Монаховтың оқыту үрдісін жобалау, М.Жанпейісованың модульдік оқыту, Ж.Қараевтың деңгейлік саралап оқыту, Г.Селевконың өзін - өзі дамыта оқыту және т.б.технологиялары. Аталған технологиялардыңқазақ тілін басқа ұлт өкілдеріне оқытудағы маңызы ерекше. Осындайізденістен туындаған технологиялардыңбірі – тірек сызбалар арқылы оқыту әдістемесі. Әдістеменің ерекшелігі мен маңызы неде? Бірінші ерекшелігі – нақты, дәл есептелген тұтас оқу процесін құра білу. Виктор Федорович Шаталов бұл құрылымды былайтүсіндіреді: «Тірек сызба дегеніміз – ойынныңэлементі, уақыт үнемділігі және оқушы психологиясын қызықты құбылысқабағыттау. Бірақ ең басты мақсат – берілген тақырыпты логикалық байланыстар негізінде оқушының түсінуі және ұзақ уақыт есте сақтауы». Екінші ерекшелігі – уақыт үнемділігі. Мысалы, белгілі бір тарауды түсіндіру барысындабірнеше тақырыпты жинақтап, ықшамдап бір –екі тірек сызбасына сыйдыруғаболады. Ал ең негізгі ерекшелігі –тірек сызбасынқолдану. Бұл әдістеме қазіргі күнге дейін құндылығынжойғанжоқ. Тірек сызбалар оқушылардыңсөйлеу тілін арттыру мақсатында пайдаланатын тәсілдің бірі. Сонымен қатар тірек сызбажаңа тақырыпты жеңіл түсінуге, есте сақтап қалуға көмектеседі. Қазақ тілін оқытуда ең қолайлы жолдардыңбірі - тірек сызбаларынпайдалану: себебі олар тірек сызбалар арқылы сөйлем құрастырып, өз ойларынайтып жеткізуге үйренеді, сабаққа қызығады, еңбектенуге талпынады. Тірек сызбасынсабақта кеңінен пайдалану - мұғалімнің жан-жақты дайындалуына, уақытты ұтымды өткізуіне әсер етеді.
- 3. Уақыт талабы мұғалімнен сабақты қызықты, тартымды өткізе білуді, көп шығармашылық ізденісті, білімділікті, тапқырлықты қажет етеді. Оқушылардыңбелсенділігін, жеке дара жұмыстануынынталандыру, жеке көзқарастарыныңқалыптасуын, дамуын, оқу еңбегінің нәтижесі тиімді болуын талап етеді. Грамматикалық тақырып бойыншаережені жаттау түрдебермей, тірек сызбалар арқылы үйрету, көп есте қалатын болады. Оқушылар ережені тірек сызбалар арқылы ұғып алса, оларды сабақта жиі пайдаланып отырса, оқу жүйесін жақсы түсінетін болады. Берілген тірек сызбаларды пайдалана отырып, оқушыларға грамматиканы кеңінен және керекті ережені қолдануларына мүмкіншілік туғызуға болады. Сабақ барысындакөпсөйлемей-ақ сабақ негіздерін қысқада нұсқа ұсынып, шығармашылық ой-өріс жүйесін арттыруға жағдай жасалады. Оқушылар аудару жұмысынорындағандаграмматиканы оңай түрдеқолдана алатын болады. Қазақ тілі сабақтарында өзім қолданатын келесі тірек сызбалардың үлгілерін ұсынамын. Мысалы, лексика тарауы бойынша мынадай тірек сызбаларды оқушылар назарына ұсынамын. 1- сызба Лексиканың салалары: Лексикология Сөз байлығынтексеретін ғылым. Семасиология Сөз мағынасынзерттейді. Этимология Сөздердіңшығуын тексереді. Лексикография Сөздердіңдұрыс жазылуынзерттейді. Фразеология, диалектология, топонимика, антропонимика, ономасиология, этнонимика, астрономика. 2- сызба Кірме сөздер Басқа тілден енген сөздер Айна, перде, таразы, мектеп, қалам, кірпіш, мереке, т.б. Сөздер жиынтығы тілдің сөздік құрамы Лексика Сөз және оның мағынасын зерттейді.
- 4. Диалект сөздер Жергілікті жерде ғана қолданылатын сөздер Шырпы, ши, кепе, шақпа, кәсе, леген, т.б. Фразеологизм Құрамын, орнынөзгертуге болмайтын тіркестер Таяқ тастам – жақын, Жүрекжұтқан – батыр Неологизм сөздер Тұрмыстажаңадан енген құбылыстар мен атауларды білдіретін сөздер Көрермен, аялдама, үйірме, келіссөз, ғарышкер, жүлдегер,т.б. Термин сөздер Белгілі бір ғылым мен техникаға байланысты сөздер Грамматика, синус, дирижер, лексика, т.б. Кәсіби сөздер Белгілі бір кәсіпке байланысты айтылатын сөздер Атыз, әңгелек, жылым, т.б. 3- сызба Сөз Грамматикалық тақырыпты түсіндіргеннен кейін тапсырмалар беремін. Тапсырмаларды сабақкезеңдері бойыншаүш топқа бөлемін: 1. Түсінігін тексеру тапсырмалары 2. Сабақты бекіту тапсырмалары 3. Сабақты қорытындылау тапсырмалары Сөз мағынасы Белгілі ұғымды білдіреді Омонимдер (дыбысталуы бірдей, мағынасы әртүрлі) М: жаз (зат есім) жаз ( етістік) Синонимдер (дыбысталуы әртүрлі, мағынасы бірдей) М: сұлу, әдемі, көркем, келбетті Антонимдер (мағыналары бір – біріне қарама – қарсы) М: отыр – тұр, ақ - қара,
- 5. Бұл тапсырмалардың мақсаты: - Білімдерін тереңдету, қайталау, пысықтау. - Сөздікқорын, сөйлеу мәдениетін дамыту. - Шығармашылығын, ізденісін арттыру. - Оқыпүйренген тақырыпты меңгеріп, есте сақтау қабілетін дамыту. - Ой-өрісін, белсенділігін, қызығушылығын, шығармашылықізденісін ояту. Тиімділігі: - Берік білім негізі қаланып сөйлеу қабілеті дамиды; - Тұжырымдап, топшылау дағдылары қалыптасады; - Оқушыларды өз еріктерімен шығармашылық қызметке бағыштайды; - Оқушылардыңсабаққа дайындалу процесін тездетеді, жеңілдетеді. Осы тірек сызбалардың нәтижесін анықтау мақсатында, жалпы бұл тірек сызбалардыңоқушыларғакөмегі бар ма, бар болсақаншалықты көмектеседі деген оймен өзім сабақ беретін сыныптарда, оқушыларға анкеталық сұрақтар жүргіздім. Оқушылардың көпшілігі оныңқажет екендігін, көмегінің көп екендігін айтып қолдады. Қорыта айтқанда, өздігінен белсенді әрекет ету арқылы білімді меңгерту қазіргі мұғалімнің негізгі талаптарының бірі. Сонымен мемлекеттік тілді оқыту жүйесіне ақпараттық технологияны енгізу тілді саналы меңгертіп, байланыстыра сөйлеуде ғана емес, өскелең ұрпақтың ізденімпаздық әрі шығармашылық қабілеттерін дамытуда ықпалы зор және тіл меңгеруге деген қызығушылығы арта түсетіні айдан анық. Сабақтың мазмұнынабайланысты кейбір мәселелер жөнінде қойылатын сұрақтар немесе оқушылардың өздерінің сұрақ қоя білуі мен жауап қайтарудағы тапқырлығы проблеманы түсінудің маңызды көрсеткіші екендігінің айқын дәлелі. Сабақтың барысындаөз көзқарасындәлелдеп, пікірін қорғай білуге талаптандыру, басқаларды да тыңдай білу және өз позициясын түсіне білуге, құрбы-құрдастарын ренжітпей, өз ойын қисынды айта білуге үйрету, сөйтіп, адамдар арасындағы, яғни, құрбыларымен, оқытушыларымен қарым-қатынасты дұрыс жолға түсіруге ықпал ету болып табылады. Әдебиеттер: 1. Қазақстан РеспубликасыныңПрезидентіНұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. – Астана: Елорда, 2008. – 23- б. 2. Қалым Г.М. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар // Педагогикалық альманах, 2011.– 1. 3. Жұматаева Е. Жоғары мектеп дидактикасы. – Павлодар, 2006. 4. ТүсіповаА. Компьютер - оқытудыңжаңа ақпараттық технологиясы.– Қазақстан мектебі, 2004. №7. 5. ӨтемұратоваБ.С. Білім беруде ақпараттандырудағы мәдениет танымдық аспектілер // Қазақстан кәсіпкері. – 2009. – №11. 6. Қазақстан мектебі. «Ақпараттық технологиялардыңтиімділігі», 2008 ж. №6 7. Қазақстан мектебі. «Инновациялық педагогикалықтехнологияларды қолдану тетіктері», 2006 ж. №4