ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo
Хавтгай. Хавтгай зэрлэг тэмээ. Хайрга,
элсэрхэг хөрс, уулсын бэл, жалга, сайр,
дов сондуул бүхий газар байршина.
Гантай зун, хавар, намар задгай ус бүхий
бэлчээр дагадаг. Хавтгайн бэлчээр, усыг
нь хүн, мал эзэгнэснээс нутгаа орхиж
дайжсан. 1930 оноос хойш “Ан амьтан
агнахыг хориглох тухай” хуулиар хавтгайг
агнахыг хориглон дархалсан.
Ирвэс. “Байгаль түүний нөөц баялгийг хамгаалах
тухай” олон улсын холбооны “Улаан ном”-д нэр нь
бичигдсэн. Хад цохио, өндөр ууланд амьдардаг.
Аргаль, янгир, хойлог зэрэг амьтдаар хооллоно.
Зун уулын хяр, өвөл уулын бэл, энгэрт Алтайн
өндөр уулс, Өмнөговийн намхан уулсаар тархсан.
Ирвэсийг хулгайгаар агнаж, хороосноос ховордожт
байна. “Ан амьтан агнахыг хориглох тухай” хуулиар
ирвэс агнахыг хориглосон байна.
Тоодог. Гүвээ толгод бүхий уудам тал,
голын хөндийд өндөглөн зусна. Өндгийг
нь үнэг, чоно, нохой иддэг. Малын хөлд
өндөг, дэгдээхий нь үрэгдэх удаатай.
Талын түймэрт дэгдээхий нь өртөх,
зуданд нэрвэгдэх зэргээс тоодог
ховордож байна. Иймээс тоодог агнахыг
бүрмөсөн хориглосон .
Хилэм. Монгол орнй ховор загасны нэг.
Сэлэнгэ, Орхон голоор нүүдэллэн
тархсан. Голын гүн хэсэг болон
эргүүлэгтэй газрын ёроолын элс,
шавартай газруудаар хошуугаараа
шигдэн хэвтэж усыг нь сорж ууж
амьдардаг. Амьтан ургамлаар хооллоно.
Хилэмний авгалдайгаар тул, цурхай
загас хооллодог. Хилэм загасыг ихээр
агнаснаас нөөц нь багасаж байна. 1945
оноос хилэм загасыг агнахыг бүрмөсөн
хориглож дархан цаазтай болгожээ.
Араг арга хоёр
   Араг үүрсэн хоёр эмэгтэй аргал
түүж явжээ. Тэгтэл галзуу чоно
тэднийг чиглэн цахилан айсуй. Хоёр
эмэгтэй аргаа олж, аргаа буулган,
өмнөө барьж, ар нуруугаа нийлүүлэн
зогсов. Чоныг цоройн дайрахад өнөө
хоёр шээзгийгээ өмнөөс нь өргөн
хаана. Чоно хэд үсэрснээ унаж,
гангинатал улиад давхин одов,




араг шээзгий- аргал түүхэд
хэрэглэдэг сав    Араг, арга
хоёрын аль нь тэр хоёрын
амийг аварсан бэ?
хэлний Г ардаа эгшиггүй
хоолойн Г ардаа эгшигтэй

араг савар     арга ухаан
тараг айраг    тарга хүч
алаг үнээ      алга таших
баг тамарчид   бага хүүхэд
ГЬ+ЭГ=И       ГЬ+ЭЭ=И

Ь-ийн дараа урт эгшиг
орвол И болно.

Алаг шавар алга
Араг савар олго
Аавын аргал түүгээд ирсэн
Алаг тарлан бух
Арлын араар оров уу?
Арлын өврөөр оров уу?
Чацаргана
Ганцхан ширхэг үрлэнд нь
Анагааж агшаах мойл ч бий
Ангаа тайлах нэрс ч бий
Харшаа арилгах хад ч бий
Халуун дарах тошлой ч бий
Тэр жимс чацаргана
Эцэж сульдахад
тэнхрүүлдэг
Эмгэг болгонд тохирдог
Амин дэмийн рашаан болдог
Амьдрал тэтгэх алтан үрэл
Тэр жимс чацаргана
Заавар
•   Хүний биеийн эсэргүүцлийг
    сайжруулах, ханиад томуугаас
    урьдчилан сэргийлэх ач тустай.
•   Чацарганы шүүс нь олон төрлийн
    амин дэмтэй.
•   Чацарганы шүүсийг 2-3 л усанд
    буцалгаж, цэвэр усанд найруулж
    хэрэглэнэ.
•   Нарны гэрлийн шууд тусгалаас хол,
    сэрүүн газар хадгална.
•    Хугацаа 12 сар.
ургамал+аар=ургамлаар
цулхир+ын=цулхирын
гурил+ыг=гурилыг
аньс+ны=аньсны
навч+ийг=навчийг
чацаргана+ыг=чацарганыг
үндэс+ийг=үндсийг
зээргэнэ+ийг=зээргэнийг

More Related Content

What's hot (20)

8 р анги монгол орны уур амьсгал
8 р анги  монгол орны уур амьсгал8 р анги  монгол орны уур амьсгал
8 р анги монгол орны уур амьсгал
Ariunzul85_81013
Hicheel 7 r angi (repaired)
Hicheel 7 r angi (repaired)Hicheel 7 r angi (repaired)
Hicheel 7 r angi (repaired)
Doodoiigo
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
enkhsaruulsukhochir
монголын нууц товчоо
монголын нууц товчоомонголын нууц товчоо
монголын нууц товчоо
nayna-1
хийн мандлын үе давхарга
хийн мандлын үе давхаргахийн мандлын үе давхарга
хийн мандлын үе давхарга
Baljinnyam12
ажил чадал энерги
ажил чадал энергиажил чадал энерги
ажил чадал энерги
bulgaa gs
Физик ном 2010
Физик ном 2010Физик ном 2010
Физик ном 2010
Моёко Хакер
цахилгаан материал бие даалт1
цахилгаан материал бие даалт1цахилгаан материал бие даалт1
цахилгаан материал бие даалт1
enkhbold tugsbilegt
Kinetik energy physics
Kinetik energy physicsKinetik energy physics
Kinetik energy physics
Maa Goo
Бодисын ерөнхий шинж чанар- Хичээл №1
Бодисын ерөнхий шинж чанар- Хичээл №1Бодисын ерөнхий шинж чанар- Хичээл №1
Бодисын ерөнхий шинж чанар- Хичээл №1
Цэвэлмаа
10 r angi awiyas duunii dolgion duu awia
10 r angi awiyas duunii dolgion duu awia10 r angi awiyas duunii dolgion duu awia
10 r angi awiyas duunii dolgion duu awia
Shagaishuu Xoo
монгол орны нэн ховор амьтад
монгол орны нэн ховор амьтадмонгол орны нэн ховор амьтад
монгол орны нэн ховор амьтад
nar_dzulaa81013
уур амьсгалын өөрчлөлт
уур амьсгалын өөрчлөлтуур амьсгалын өөрчлөлт
уур амьсгалын өөрчлөлт
Zaya Shirentogtokh
дэлхийн хөдөө аж ахуй
дэлхийн хөдөө аж ахуйдэлхийн хөдөө аж ахуй
дэлхийн хөдөө аж ахуй
zkazero
Монгол орны байгалийн бүс
Монгол орны байгалийн бүс Монгол орны байгалийн бүс
Монгол орны байгалийн бүс
purewdorjoo
усан мандал1
усан мандал1усан мандал1
усан мандал1
tseren2
8 р анги монгол орны уур амьсгал
8 р анги  монгол орны уур амьсгал8 р анги  монгол орны уур амьсгал
8 р анги монгол орны уур амьсгал
Ariunzul85_81013
Hicheel 7 r angi (repaired)
Hicheel 7 r angi (repaired)Hicheel 7 r angi (repaired)
Hicheel 7 r angi (repaired)
Doodoiigo
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
enkhsaruulsukhochir
монголын нууц товчоо
монголын нууц товчоомонголын нууц товчоо
монголын нууц товчоо
nayna-1
хийн мандлын үе давхарга
хийн мандлын үе давхаргахийн мандлын үе давхарга
хийн мандлын үе давхарга
Baljinnyam12
ажил чадал энерги
ажил чадал энергиажил чадал энерги
ажил чадал энерги
bulgaa gs
цахилгаан материал бие даалт1
цахилгаан материал бие даалт1цахилгаан материал бие даалт1
цахилгаан материал бие даалт1
enkhbold tugsbilegt
Kinetik energy physics
Kinetik energy physicsKinetik energy physics
Kinetik energy physics
Maa Goo
Бодисын ерөнхий шинж чанар- Хичээл №1
Бодисын ерөнхий шинж чанар- Хичээл №1Бодисын ерөнхий шинж чанар- Хичээл №1
Бодисын ерөнхий шинж чанар- Хичээл №1
Цэвэлмаа
10 r angi awiyas duunii dolgion duu awia
10 r angi awiyas duunii dolgion duu awia10 r angi awiyas duunii dolgion duu awia
10 r angi awiyas duunii dolgion duu awia
Shagaishuu Xoo
монгол орны нэн ховор амьтад
монгол орны нэн ховор амьтадмонгол орны нэн ховор амьтад
монгол орны нэн ховор амьтад
nar_dzulaa81013
уур амьсгалын өөрчлөлт
уур амьсгалын өөрчлөлтуур амьсгалын өөрчлөлт
уур амьсгалын өөрчлөлт
Zaya Shirentogtokh
дэлхийн хөдөө аж ахуй
дэлхийн хөдөө аж ахуйдэлхийн хөдөө аж ахуй
дэлхийн хөдөө аж ахуй
zkazero
Монгол орны байгалийн бүс
Монгол орны байгалийн бүс Монгол орны байгалийн бүс
Монгол орны байгалийн бүс
purewdorjoo
усан мандал1
усан мандал1усан мандал1
усан мандал1
tseren2

Viewers also liked (9)

Darhan tsaaztai amitan
Darhan tsaaztai amitanDarhan tsaaztai amitan
Darhan tsaaztai amitan
duya0809
Nohoi muur hulgana guraw
Nohoi muur hulgana gurawNohoi muur hulgana guraw
Nohoi muur hulgana guraw
duya0809
үзүүлэн1 амьтад
үзүүлэн1 амьтадүзүүлэн1 амьтад
үзүүлэн1 амьтад
otgoo80
үзүүлэн 3
үзүүлэн 3үзүүлэн 3
үзүүлэн 3
otgoo80
Номын сан номзүйн ангилалын Техникийн шинжлэх ухааны ном
Номын сан номзүйн ангилалын Техникийн шинжлэх ухааны номНомын сан номзүйн ангилалын Техникийн шинжлэх ухааны ном
Номын сан номзүйн ангилалын Техникийн шинжлэх ухааны ном
Uuganbayar Uuganaa
Хичээл
ХичээлХичээл
Хичээл
Enerel Enhee
Darhan tsaaztai amitan
Darhan tsaaztai amitanDarhan tsaaztai amitan
Darhan tsaaztai amitan
duya0809
Nohoi muur hulgana guraw
Nohoi muur hulgana gurawNohoi muur hulgana guraw
Nohoi muur hulgana guraw
duya0809
үзүүлэн1 амьтад
үзүүлэн1 амьтадүзүүлэн1 амьтад
үзүүлэн1 амьтад
otgoo80
үзүүлэн 3
үзүүлэн 3үзүүлэн 3
үзүүлэн 3
otgoo80
Номын сан номзүйн ангилалын Техникийн шинжлэх ухааны ном
Номын сан номзүйн ангилалын Техникийн шинжлэх ухааны номНомын сан номзүйн ангилалын Техникийн шинжлэх ухааны ном
Номын сан номзүйн ангилалын Техникийн шинжлэх ухааны ном
Uuganbayar Uuganaa

Similar to хавтгай (20)

тууш тодруулан бичих эх 60 хуудас
тууш тодруулан бичих эх 60 хуудастууш тодруулан бичих эх 60 хуудас
тууш тодруулан бичих эх 60 хуудас
TsolmonEnkhtuul
Tuya togoruu
Tuya togoruuTuya togoruu
Tuya togoruu
tuya92
говь цөлийн амьтад
говь цөлийн амьтадговь цөлийн амьтад
говь цөлийн амьтад
Oyun_och85
монгол орны ан амьтан хэрэглэгдэхүүн
монгол орны ан амьтан  хэрэглэгдэхүүнмонгол орны ан амьтан  хэрэглэгдэхүүн
монгол орны ан амьтан хэрэглэгдэхүүн
gganchimeg
Урок-путешествие. Ергонова Е.Р.
Урок-путешествие. Ергонова Е.Р.Урок-путешествие. Ергонова Е.Р.
Урок-путешествие. Ергонова Е.Р.
Ольга Баранникова-Зандынова
та хүүхдээ мэдэх үү
та хүүхдээ мэдэх үүта хүүхдээ мэдэх үү
та хүүхдээ мэдэх үү
chimeg87
говь цөлийн амьтан
говь цөлийн амьтанговь цөлийн амьтан
говь цөлийн амьтан
Chimeg Tsetseg
говь цөлийн амьтан
говь цөлийн амьтанговь цөлийн амьтан
говь цөлийн амьтан
Chimeg Tsetseg
Mongol buhungiin biology
Mongol buhungiin biologyMongol buhungiin biology
Mongol buhungiin biology
tulgaa14

хавтгай

  • 1. Хавтгай. Хавтгай зэрлэг тэмээ. Хайрга, элсэрхэг хөрс, уулсын бэл, жалга, сайр, дов сондуул бүхий газар байршина. Гантай зун, хавар, намар задгай ус бүхий бэлчээр дагадаг. Хавтгайн бэлчээр, усыг нь хүн, мал эзэгнэснээс нутгаа орхиж дайжсан. 1930 оноос хойш “Ан амьтан агнахыг хориглох тухай” хуулиар хавтгайг агнахыг хориглон дархалсан.
  • 2. Ирвэс. “Байгаль түүний нөөц баялгийг хамгаалах тухай” олон улсын холбооны “Улаан ном”-д нэр нь бичигдсэн. Хад цохио, өндөр ууланд амьдардаг. Аргаль, янгир, хойлог зэрэг амьтдаар хооллоно. Зун уулын хяр, өвөл уулын бэл, энгэрт Алтайн өндөр уулс, Өмнөговийн намхан уулсаар тархсан. Ирвэсийг хулгайгаар агнаж, хороосноос ховордожт байна. “Ан амьтан агнахыг хориглох тухай” хуулиар ирвэс агнахыг хориглосон байна.
  • 3. Тоодог. Гүвээ толгод бүхий уудам тал, голын хөндийд өндөглөн зусна. Өндгийг нь үнэг, чоно, нохой иддэг. Малын хөлд өндөг, дэгдээхий нь үрэгдэх удаатай. Талын түймэрт дэгдээхий нь өртөх, зуданд нэрвэгдэх зэргээс тоодог ховордож байна. Иймээс тоодог агнахыг бүрмөсөн хориглосон .
  • 4. Хилэм. Монгол орнй ховор загасны нэг. Сэлэнгэ, Орхон голоор нүүдэллэн тархсан. Голын гүн хэсэг болон эргүүлэгтэй газрын ёроолын элс, шавартай газруудаар хошуугаараа шигдэн хэвтэж усыг нь сорж ууж амьдардаг. Амьтан ургамлаар хооллоно. Хилэмний авгалдайгаар тул, цурхай загас хооллодог. Хилэм загасыг ихээр
  • 5. агнаснаас нөөц нь багасаж байна. 1945 оноос хилэм загасыг агнахыг бүрмөсөн хориглож дархан цаазтай болгожээ.
  • 6. Араг арга хоёр Араг үүрсэн хоёр эмэгтэй аргал түүж явжээ. Тэгтэл галзуу чоно тэднийг чиглэн цахилан айсуй. Хоёр эмэгтэй аргаа олж, аргаа буулган, өмнөө барьж, ар нуруугаа нийлүүлэн зогсов. Чоныг цоройн дайрахад өнөө хоёр шээзгийгээ өмнөөс нь өргөн
  • 7. хаана. Чоно хэд үсэрснээ унаж, гангинатал улиад давхин одов, араг шээзгий- аргал түүхэд хэрэглэдэг сав Араг, арга хоёрын аль нь тэр хоёрын амийг аварсан бэ?
  • 8. хэлний Г ардаа эгшиггүй хоолойн Г ардаа эгшигтэй араг савар арга ухаан тараг айраг тарга хүч алаг үнээ алга таших баг тамарчид бага хүүхэд
  • 9. ГЬ+ЭГ=И ГЬ+ЭЭ=И Ь-ийн дараа урт эгшиг орвол И болно. Алаг шавар алга Араг савар олго
  • 10. Аавын аргал түүгээд ирсэн Алаг тарлан бух Арлын араар оров уу? Арлын өврөөр оров уу?
  • 11. Чацаргана Ганцхан ширхэг үрлэнд нь Анагааж агшаах мойл ч бий Ангаа тайлах нэрс ч бий Харшаа арилгах хад ч бий Халуун дарах тошлой ч бий Тэр жимс чацаргана
  • 12. Эцэж сульдахад тэнхрүүлдэг Эмгэг болгонд тохирдог Амин дэмийн рашаан болдог Амьдрал тэтгэх алтан үрэл Тэр жимс чацаргана
  • 13. Заавар • Хүний биеийн эсэргүүцлийг сайжруулах, ханиад томуугаас урьдчилан сэргийлэх ач тустай. • Чацарганы шүүс нь олон төрлийн амин дэмтэй.
  • 14. Чацарганы шүүсийг 2-3 л усанд буцалгаж, цэвэр усанд найруулж хэрэглэнэ. • Нарны гэрлийн шууд тусгалаас хол, сэрүүн газар хадгална. • Хугацаа 12 сар.