3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Με τον όρο «Προκολομβιανοί πολιτισμοί» αναφερόμαστε στους πολιτισμούς
των αυτόχθονων αμερικανικών φύλων που αναπτύχθηκαν στην αμερικανική
ήπειρο πριν την ανακάλυψη της ηπείρου από τον Χριστόφορο Κολόμβο και την
κατάκτησή της από τους Ισπανούς τον 16ο αι. Την εποχή της ανακάλυψης, το
1492, υπολογίζεται πως ο αυτόχθων πληθυσμός της Αμερικής έφτανε περίπου
τα 90 εκατομμύρια: εξ αυτών τα 20 εκατομμύρια ήταν κάτοικοι της Κεντρικής και
Νότιας Αμερικής. Από αυτούς προήλθαν διάφοροι πολιτισμοί, οι πιο σπουδαίοι
από τους οποίους θεωρούνται οι Αζτέκοι, οι Μάγια και οι Ίνκας. Δεν
παραβλέπεται ωστόσο και η ύπαρξη άλλων φυλών, όπως των Σαβίν και των
Νάσκα, πολιτισμοί οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν για σύντομο χρονικό
διάστημα, άφησαν όμως μεγαλοπρεπή έργα.
4. Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΙΝΚΑΣ
Οι Ίνκας ήταν ένας σπουδαίος πολιτισμός στη Νότια
Αμερική και η μεγαλύτερη αυτοκρατορία ολόκληρης
της ηπείρου, που άκμασε μεταξύ του 1400 και
1533. Πρωτεύουσα ήταν το Κούσκο στο σημερινό
Περού. Σε μια έκταση από τον Ισημερινό μέχρι τη
Χιλή και την Αργεντινή ζούσαν πάνω από 200 έθνη.
Τα σημαντικότερα ευρήματα βρίσκονται στους
αρχαιολογικούς τόπους Κούσκο, Μάτσου Πίτσου,
καθώς και στη λίμνη Τιτικάκα. Η ονομασία Ίνκα
προέρχεται από το έθνος Ίνκα και ερμηνευόταν ότι
είναι από την ονομασία του θεού Ήλιου (Ίντι).
Αργότερα, το ίδιο όνομα το έδωσαν και στους
λαούς που υποτάχθηκαν στους Ίνκα.
5. • Κούσκο: Η κύρια σκηνή για τις σημαντικότερες τελετές της αυτοκρατορίας των
Ίνκας και η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από τον 13ο μέχρι τον 16ο αιώνα
• Μάτσου Πίτσου: Αρχαία πόλη που βρίσκεται στο νότιο Περού. Χτίστηκε το 1460
και χρησίμευε ως αστρονομικό παρατηρητήριο με αρχείο χρονολόγησης,
λατρευτικό κέντρο και ως θερινά ανάκτορα των βασιλέων.
• Τιτικάκα: Η λίμνη βρίσκεται στη Νότιο Αμερική σε οροπέδιο των Άνδεων, σε
υψόμετρο 3.812 μέτρων. Ο πληθυσμός γύρω από τη λίμνη διατηρεί ακόμη
κάποιες από τις παραδόσεις των Ίνκας, με κύρια ασχολία την αλιεία και τη
χειροτεχνία.
6. ➢ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Οι Ίνκας ανέπτυξαν ένα υψηλά λειτουργικό
στιλ δημόσιας αρχιτεκτονικής που
διακρίνεται κυρίως από τις προχωρημένες
τεχνικές χτισίματος πέτρας. Το σχέδιο των
πόλεών τους ήταν βασισμένο σε ένα σύστημα
με κεντρικές λεωφόρους που
διασταυρώνονταν με άλλους μικρότερους
δρόμους που κατέληγαν σε μια ανοιχτή
πλατεία περιτριγυρισμένη από δημοτικά
κτίρια και ναούς. Τα κτίρια είχαν έναν μόνο
όροφο από άψογες πέτρες, επίσης
χρησιμοποιούσαν τούβλα και άχυρα στις
περιοχές κοντά στην ακτή. Για την κατασκευή
των μνημείων χρησιμοποιούσαν συμπαγής
όγκους πολυγωνικών μασίφ που ήταν
αρμονισμένα με μια καταπληκτική ακρίβεια.
7. ➢ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η θρησκεία του κράτους ήταν βασισμένη στην
λατρεία του Ήλιου. Οι αυτοκράτορες Ίνκας
θεωρούνταν οι απόγονοι του Θεού Ήλιου και
λατρεύονταν σαν θεότητες. Ο χρυσός, το σύμβολο
του Ήλιου, ήταν εξαιρετικά εκμεταλλεύσιμος και
χρησιμοποιούταν σαν αντάλλαγμα. Οι
θρησκευτικές πρακτικές αφορούσαν χρησμούς,
θυσίες ως προσφορά, θρησκευτικούς φόβους και
δημόσιες εξομολογήσεις. Πίστευαν στην
μεταθανάτιο ζωή και έτσι οι ιεροτελεστίες που
ήταν συνδεδεμένες με την λατρεία του νεκρού ήταν
πολύ σημαντικές. Οι Ίνκας ήξεραν να συντηρούν
τους νεκρούς τους μ’ ένα τρόπο παρόμοιο με αυτό
των αρχαίων Αιγυπτίων και να «ζωγραφίζουν»
ακατάληπτα σχήματα στο έδαφος.
8. ➢ ΟΙ ΜΟΥΜΙΕΣ ΤΩΝ ΙΝΚΑΣ
• Οι Chachapoya, γνωστές
μερικές φορές ως τις μούμιες
του «λαού Cloud»
• Οι μούμιες των ηγεμόνων και
• Οι μούμιες παιδιών που
θυσιάζονταν. Τα παιδιά αυτά
έγιναν φυσικές μούμιες,
λόγω των υπερβολικά
χαμηλών θερμοκρασιών.
9. ➢ Η ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΙΝΚΑΣ
Το 1532, ο Πιθάρο αιχμαλώτισε τον
Αταουάλπα, τον τελευταίο αυτοκράτορα των
Ίνκας, μετά τη Μάχη της Καγιαμάρκα. Παρά
την προσφορά ενός τεράστιου λύτρου σε
χρυσό και ασήμι, ο Αταουάλπα εκτελέστηκε
τον Ιούλιο του 1533. Στις 15 Νοεμβρίου 1533,
ο Ισπανός Φρανθίσκο Πιθάρο και οι δυνάμεις
του εισήλθαν στην πρωτεύουσα της
Αυτοκρατορίας των Ίνκας. Αυτή η είσοδος
σηματοδότησε την οριστική πτώση της
αυτοκρατορίας και την καθιέρωση της
ισπανικής κυριαρχίας στην περιοχή. Οι
Ισπανοί λεηλάτησαν την πόλη,
καταστρέφοντας πολλά από τα ιερά κτίρια
και ναούς, όπως ο περίφημος ναός
Κοριτσάντσα, ο οποίος ήταν αφιερωμένος
στον Ήλιο. Στη θέση του, χτίστηκε η Μονή
του Σαντο Ντομίνγκο.
Ο Αταουάλπα διαπραγματεύεται με τον Πιθάρο
10. Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΑΓΙΑ
Οι Μάγια είναι ιθαγενής λαός της
Κεντρικής Αμερικής που χρονολογείται
περίπου από το 2000π.Χ μέχρι το 800-
1000μ.Χ. Κατά το παρελθόν
καταλάμβανε μία συνεχή έκταση στο
νότιο Μεξικό, στη Γουατεμάλα και στο
βόρειο Μπελίζ και μιλούσαν διάφορες
γλώσσες της γλωσσικής οικογένειας των
Μάγια. Οι αρχαιολόγοι και οι ερευνητές
των Μάγια διαίρεσαν τις περιοχές που
ζούσαν οι λαοί των Μάγια σε 3 ζώνες:
βόρεια, κεντρική και νότια.
11. ➢ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Κύριο χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής των Μάγια είναι η διακόσμηση των
ναών και των παλατιών. Οι ναοί τους, όπου λατρεύονταν οι θεότητες και
γίνονταν ανθρωποθυσίες, είχαν όλοι τους σχήμα πυραμίδας που
αποτελούνταν από πέτρινα σκαλοπάτια που οδηγούσαν στην κορυφή της.
Άλλο χαρακτηριστικό που έγκειται στην αρχιτεκτονική τους είναι οι στέγες των
παλατιών, οι οποίες είναι κατασκευασμένες από ξύλο.
EL CASTILLO
12. ΓΛΥΠΤΙΚΗ
Οι Stelas ήταν
μεγάλες πέτρινες
πλάκες
καλυμμένες με
σκαλίσματα. Τα
σκαλίσματα
αποτελούνταν από
ξύλο, οψιανό,
πέτρα, κοχύλια,
νεφρίτη και πέτρα,
πηλό και στόκο.
ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ
Χρησιμοποιούσαν υλικά τα οποία
υπήρχαν σε αφθονία, ενώ τα κυρίαρχα
χρώματα στη ζωγραφική τους ήταν το
κόκκινο και το μαύρο. Το μπλε
θεωρήθηκε ότι ήταν το χρώμα των
θεών.
Είχαν θέματα όπως, πώς παράγονται
διάφορες καλλιέργειες αλλά
απεικόνιζαν και μάχες σε θρησκευτικές
γιορτές.
13. ➢ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η θρησκεία των Μάγια ήταν πολυθεϊστική και η πνευματικότητα προέρχεται
από μια βαθιά αίσθηση ιερότητας για την Φύση και το Σύμπαν. Αναφέρονται
τουλάχιστον 100 θεοί, για τους οποίους έκαναν μεγαλοπρεπές τελετές με
θεαματικούς χορούς.
Οι πιο σημαντικοί Θεοί ήταν ο
Itzmaná, ο Πατέρας όλων των
θεών που δημιούργησε το
Σύμπαν, έδωσε το καλαμπόκι
στους ανθρώπους, εξουσιάζει
την Νύχτα και σύμβολο του
είναι το φίδι και η Ix Chel, η
Θεά της Γονιμότητας και του
Φεγγαριού.
14. ➢ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ
• Τσίτσεν Ίτζα: Το Τσιτσέν Ιτζά είναι μια αρχαία πόλη των Μάγια στη χερσόνησο του Γιουκατάν στο
Μεξικό. Το πιο σημαντικό αξιοθέατο είναι η μεγάλη πυραμίδα του Κουκουλτσάν (El Castillo) που στέκει
με τον επιβλητικό της όγκο στη μέση της αρχαίας πόλης.
• Τικάλ: ήταν πρωτεύουσα ενός από των ισχυρότερων βασιλείων των αρχαίων Μάγια. Είναι ένας από
τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς χώρους και αστικά κέντρα του προκολομβιανού πολιτισμού των
Μάγια. Γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο βρίσκονται υγροβιότοποι, σαβάνα και τροπικά δάση
• Παλένκε: Η πόλη άκμασε μεταξύ του 3ου αιώνα π.Χ. και τον 8ου αιώνα μ.Χ., οπότε και
εγκαταλείφθηκε. Στη συνέχεια ο χώρος καλύφθηκε από ζούγκλα. Μεγάλο μέρος της ιστορίας του
Παλένκε έγινε γνωστό από την ανάγνωση των ιερογλυφικών επιγραφών στα πολλά μνημεία.
15. Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΖΤΕΚΩΝ
Η Αυτοκρατορία των Αζτέκων, ήταν μία
αυτοκρατορία η οποία βασιζόταν στους
φόρους που εισέπραττε από τους
κατακτημένους λαούς και επεκτεινόταν
σε ολόκληρη την κεντρική Αμερική, κατά
την ύστερη μετακλασική περίοδο.
Ιδρύθηκε το 1427, σαν μία τριπλή
συμμαχία μεταξύ των πόλεων-κρατών
της Τενοτστιτλάν, της Τεξκόκο και της
Τλακόπαν, με στόχο την κατάλυση του
κράτους των Τεπανέκων της
Αζκαποτσάλκο (Azcapotzalco), οι οποίοι
ήταν κυρίαρχοι στη λεκάνη του Μεξικού.
Σύντομα οι κυβερνώντες στην Τεξκόκο
και στην Τλακόπαν απέκτησαν
δευτερεύοντα ρόλο σε μία συμμαχία
στην οποία πρωτοστατούσαν οι Μεσίκα.
16. ➢ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Η αρχιτεκτονική των Αζτέκων ήταν εντυπωσιακή
και εξαιρετικά οργανωμένη, αντανακλώντας τις
θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές τους
ανάγκες. Κάθε αρχιτεκτονικό έργο είχε έναν
συμβολικό και πρακτικό ρόλο, συνδέοντας τη
θρησκεία, την πολιτική και την καθημερινή ζωή.
Οι πυραμίδες-ναοί ήταν το πιο χαρακτηριστικό
στοιχείο της αρχιτεκτονικής τους. Αυτές οι
πυραμίδες ήταν συνήθως τετράγωνες με δίδυμες
σκάλες που οδηγούσαν στους δίδυμους ναούς
που τους αντιστοιχούσαν. Οι κατοικίες των
Αζτέκων ποίκιλαν ανάλογα με την κοινωνική τάξη
και συχνά διακοσμούνταν με ανάγλυφα και
γλυπτά που απεικόνιζαν θεότητες, σκηνές από τη
ζωή τους ή θρησκευτικά σύμβολα.
17. ➢ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
H θρησκεία των Αζτέκων ήταν ένα
πολυθεϊστικό σύστημα κατά το οποίο,
κάθε θεότητα είχε τις δικές της
μοναδικές δυνάμεις και ήταν
αφιερωμένη σε διαφορετικές πτυχές
της φύσης, στη ζωή και στον θάνατο.
Θεωρούσαν ότι οι ανθρωποθυσίες ήταν
απαραίτητες για την ύπαρξη του κόσμου
και γι’ αυτό θυσίαζαν κάθε χρόνο
περίπου δέκα με είκοσι χιλιάδες άτομα
σε τελετές. Η πιο κοινή μορφή θυσίας
ήταν προς τον θεό Ήλιο, όμως έκαναν
θυσίες και στη θεά του καλαμποκιού,
στο θεό της φωτιάς, στο θεό της βροχής
και στον θεό της άνοιξης.
18. ➢ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΑΖΤΕΚΩΝ
Η καταστροφή των Αζτέκων συνδέεται με την άφιξη
των Ισπανών, υπό την ηγεσία του Ερνάν Κορτές, στο
Μεξικό το 1519. Η αρχική υποδοχή του Κορτές από
τον αυτοκράτορα Μοντεζούμα Β’ ήταν φιλική, λόγω
της πεποίθησης ότι οι Ισπανοί ήταν θεϊκά όντα.
Ωστόσο, η επακόλουθη κατάληψη της Τενοχτιτλάν,
της πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας των Αζτέκων,
οδήγησε σε πολυάριθμες συγκρούσεις και
προδοσίες. Η Ισπανική επιτυχία ήταν αποτέλεσμα
συνδυασμού παραγόντων, όπως η στρατηγική
χρησιμοποίηση των τοπικών φυλών που ήταν
αντίπαλοι των Αζτέκων, η υπεροχή των Ισπανών σε
όπλα και η καταστροφική επίδραση των ασθενειών
(όπως η ευλογιά), που αποδυνάμωσαν δραματικά
τον πληθυσμό των Αζτέκων. Η Τενοχτιτλάν
καταλήφθηκε το 1521 και η Αυτοκρατορία των
Αζτέκων κατέρρευσε, ενώ οι Ισπανοί ανέλαβαν τον
έλεγχο του Μεξικού, ξεκινώντας μια νέα εποχή
αποικιοκρατίας.
19. ➢ ΔΙΑΔΥΚΤΙΑΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
• Μούμιες: https://www.youtube.com/watch?v=vUDiXs927-U&t=1s
• El Castillo: https://www.cyark.org/projects/chichen-itza/3D-Explorer
• Κορτές και Μοντεζούμα Β’: https://www.1st-art-gallery.com/Gallo-
Gallina/The-Encounter-Between-Hernando-Cortes-1485-1547-And-
Montezuma-Ii-1466-1520.html