THOAT-VI-ĐĨA-ĐỆM-ĐAU-TK-TỌA.pptx. nttu.......
- 1. THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM (Spinal disc herniation) TS. BSCKII ĐỖ TRỌNG ÁNH
- 2. Sơ lược giải phẫu • Tủy sống kéo dài từ lỗ chẩm đến ngang mức đốt sống L1 – L2 gồm 4 đoạn: ⮚ Tủy cổ: ⮚ Tủy ngực: ⮚ Tủy thắt lưng: ⮚ Tủy cùng: ⮚ (Tủy cụt): C1 - C8 T1 - T12 L1 - L5 S1 - S5 Co1 • Dưới mức L1-L2, ống tủy chứa bó sợi TK gọi là chùm đuôi ngựa. • Các rễ TK chui ra khỏi ống sống từ các lỗ liên hợp và mang tên tương ứng với các đốt sống.
- 3. Cấu trúc đĩa ệm
- 4. Đặc điểm của thoát vị đĩa ệm • Hai vị trí hay xảy ra DH nhất là: cột sống cổ và cột sống thắt lưng. • Cả 2 vị trí này khi xảy ra DH thì dây TK bị chèn ép thường tương ứng với đốt sống phía dưới của đĩa ệm bị thoát vị. DH: Disc herniation
- 5. Các thể thoát vị • Thoát vị bên • Thoát vị sau bên (chiếm 95%) • Thoát vị trung tâm • Thoát vị ra trước (câm về LS) • Thoát vị lên trên, xuống dưới
- 6. Các giai đoạn thoát vị • Phồng đĩa ệm • Lồi đĩa ệm • Thoát vị thực thụ • Thoát vị có mảnh rời
- 7. Một vài con số thống kê • DH là nguyên nhân hàng đầu gây ra các cơn đau vùng thắt lưng. • Tại Mỹ, hằng năm có khoảng 2 triệu người phải nghỉ việc vì đau thắt lưng, chi phí điều trị tiêu tốn đến 21 tỷ USD. • Tại VN, có tới 17% người trên 60 tuổi mắc chứng đau lưng. • Tuy vậy, hầu hết trường hợp thoát vị đĩa ệm là không có triệu chứng.
- 8. Cơ chế bệnh sinh SỰ THAY ĐỔI VÒNG SỤN XƠ NHÂN NHẦY THOÁI HÓA NƯỚC ĐĨA ĐỆM MẤT ĐÀN HỒI VÒNG SỤN MỎNG ĐI THOÁT TÁC ĐỘNG CƠ HỌC
- 9. Tóm lại, thoái hóa đĩa ệm là nguyên nhân cơ bản bên trong, tác động cơ học là nguyên nhân khởi phát bên ngoài và sự phối hợp của hai yếu tố đó là nguồn gốc phát sinh thoát vị đĩa ệm.
- 10. • TK chày (rễ S1) ⮚Theo trục trám khoeo ⮚Đi sau cẳng chân ⮚Qua cung cơ dép tới gan bàn chân ⮚Tận cùng ở bờ ngoài bàn chân phía ngón út. ❖ Đi trên mũi chân ❖ Phản xạ gân gót • TK mác chung (rễ L5) ⮚Theo thành ngoài trám khoeo ⮚Vòng qua cổ x.mác ⮚Xuống phía trước ngoài cẳng chân ⮚Tận cùng ở ngón cái. ❖ Đi trên gót chân ❖
- 11. Cảm giác da • REMEMBER: ⮚L5: NGÓN CÁI ⮚S1: NGÓN ÚT L = Large S = Small
- 12. Các cơ vận động chủ chốt cần nhớ Dây TK Cơ chi phối Động tác L2 Thắt lưng chậu Gấp háng L3 Tứ đầu đùi Duỗi gối L4 Chày trước Gấp mu bàn chân L5 Duỗi ngón cái dài Duỗi ngón chân cái S1 Bụng chân Gấp lòng bàn chân
- 13. Lâm sàng HC tổn thương cột sống • Đau cột sống thắt lưng: có thể xuất hiện đột ngột hoặc từ từ. • Quan sát cột sống thắt lưng: vẹo, cong, khối cơ cạnh sống? • Điểm đau cột sống: ấn dọc mỏm gai các đốt sống để tìm điểm đau chói. • Giảm biên độ hoạt động của CSTL: hạn chế các động tác cúi, ngửa, nghiêng, xoay
- 14. Dermatom e map • Ngực 4 Rốn 10 • C6 – C7 – C8: cái -giữa- út • L1 : nếp lằng bẹn • S3,4,5: quanh hậu môn
- 15. Lâm sàng HC chèn ép rễ dây TK • Đau CSTL lan dọc theo đường đi của TK tọa. • Đau có tính chất cơ học: vận động, ho, hắt hơi thì đau tăng; nằm nghỉ thì giảm đau • Có điểm đau cạnh sống và dấu hiệu bấm chuông. • Xuất hiện các điểm đau Valleix • Các dấu, NP làm căng dây TK tọa dương tính. Lasègue test • Rối loạn vận động, cảm giác, • phản xạ gân gót có thể mất khi rễ tk bị chèn nặng
- 16. Hội chứng chùm đuôi ngựa CAUDA EQUINA SYNDROME • Gây ra bởi thoát vị trung tâm dưới mức L1- L2. • Triệu chứng: (tùy theo vị trí chèn ép) ⮚ Đau thắt lưng dữ dội ⮚ Đau, tê hoặc yếu 1 hay cả 2 chân ⮚ Mất cảm giác vùng yên ngựa (‘sit on air’) ⮚ Bí tiểu hoặc tiểu không tự chủ ⮚ Táo bón ⮚ Rối loạn cương dương ⮚ ...
- 17. Các nghiệm pháp khám HC tổn thương cột sống • Điểm đau cột sống • Ngón tay chạm đất • Neri • Schober HC chèn ép rễ dây TK • Điểm đau cạnh sống • Dấu bấm chuông • Thống điểm Valleix • Laségue
- 18. Đánh giá cơ lực • Bậc 0: Liệt hoàn toàn. • Bậc 1: Co cơ rất yếu, chỉ có thể nhìn hoặc sờ thấy gân cơ co nhưng không thể thực hiện được hết tầm vận động (TVĐ). • Bậc 2: Co cơ thực hiện được TVĐ với điều kiện loại bỏ trọng lực chi thể. • Bậc 3: Co cơ thực hiện được TVĐ và thắng được trọng lực chi thể. • Bậc 4: Co cơ thực hiện được TVĐ, thắng được trọng lực chi thể và thắng được một phần sức cản bằng tay của người khám. • Bậc 5: Co cơ hoàn toàn bình thường, thắng được sức cản mạnh từ bên ngoài.
- 19. Cận lâm sàng • X quang: ít có giá trị chẩn đoán. • MRI: Là kỹ thuật có giá trị nhất nhằm chẩn đoán xác định dạng tổn thương, vị trí và mức độ thoát vị. • CT Scan: chỉ được chỉ định khi không có điều kiện chụp MRI. • Bilan viêm: hầu hết âm tính. Được chỉ định để loại trừ những bệnh lý viêm nhiễm, ác tính.
- 20. Một số MRI thoát vị đĩa ệm T2W L5-S1 disc herniation ti o n h er ni a di C2 C3 C4 C5 C6 C7 C2 C3 C4 C5 C6
- 21. Thoát vị lỗ é
- 23. Chẩn đoán Chẩn đoán xác định: - Đau - Tê - Yếu cơ - Lasègue test Chẩn đoán phân biệt: - Hội chứng cơ tháp - Một số bệnh lý tk khác
- 24. Điều trị • Nội khoa • Vật lý trị liệu • Ngoại khoa
- 25. • Chỉ định: ⮚ Giai đoạn bao xơ đĩa ệm chưa bị rách (lồi đĩa ệm) ⮚ BN chưa có các triệu chứng nặng của chèn ép thần kinh • Mục đích: ⮚ Giảm đau ⮚ Hết dị cảm ⮚ Phục hồi chức năng vận động Điều trị nội khoa
- 26. Điều trị nội khoa • Chế độ nghỉ ngơi: ⮚ Nằm giường phẳng, tránh võng, ghế bố. ⮚ Tránh các động tác mạnh đột ngột, mang vác nặng, đứng hoặc ngồi quá lâu. • Điều trị thuốc: ⮚ Giảm đau ⮚ Kháng viêm ⮚ Giãn cơ ⮚ Corticoid
- 27. • Giảm đau ⮚ Paracetamol 1-3g/ngày chia 2-4 lần. ⮚ NSAIDs: Meloxicam 15mg/d; Diclofenac 75- 150mg/d. ⮚ Trường hợp đau nhiều có thể kết hợp Paracetamol với Codein hay Tramadol. Ultracet 1-2 viên x 3-4 lần/d. • Giãn cơ ⮚ Myonal 50mg x 3 viên chia 3 • Giảm đau thần kinh ⮚ Gabapentin 600-1200 mg/d ⮚ Pregabalin 150-300mg/d • Corticoid ⮚ Tiêm ngoài màng cứng ⮚ Tiêm quanh rễ thần kinh Điều trị nội khoa
- 28. Vật lý trị liệu • Mát xa liệu pháp • Thể dục trị liệu Bài tập kéo dãn cột sống • Đeo đai lưng hỗ trợ • Tia hồng ngoại, bó parafin, điện xung,…
- 29. Điều trị ngoại khoa • Chỉ định: ⮚ Khi điều trị nội khoa thất bại sau 3 tháng. ⮚ Gây chèn ép thần kinh cấp tính (liệt chi, HC chùm đuôi ngựa,…) ⮚ Thoát vị đĩa ệm gây rách bao xơ. • Phương pháp: ⮚ Phẫu thuật lấy nhân ệm: Cắt bỏ phần đĩa ệm bị thoát vị gây chèn ép thần kinh. ⮚ Phẫu thuật cắt bản sống (cung sau đốt sống): Chỉ định với đau TK tọa do hẹp ống sống.
- 30. Phòng ngừa - điều trị các viêm khớp cột sống: giảm viêm🡪 giảm thoái hóa - Vận động, tránh ngồi nhiều, lâu - -tập mạnh các cơ nâng đỡ cột sống
- 31. PHÒNG NGỪA: THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM VÀ ĐAU TK TỌA các tư thế khi sinh hoạt và làm việc
- 32. Thoát vị đĩa ệm và đau thần kinh tọa ❖ Đau thần kinh tọa là bệnh tương đối phổ biến ❖ Một số thoát vị đĩa ệm cột sống thắt lưngkhông gây chèn ép và gây đau thần kinh tọa: - mức độ nhẹ - thoát vị ra trước - thoát vị ra sau trung tâm ❖ Hầu hết đau thần kinh tọa là do hậu quả của thoát vị đĩa ệm - chèn ép trực tiếp - gây tăng sinh mô xơ, sẹo gây chèn ép ❖ Một số đau thần kinh tọa không do thoát vị đĩa ệm -Hội chứng cơ tháp - thần kinh tọa bị chèn ép do u vùng cột sống
- 33. Đau thần kinh tọa Hội chứng cơ tháp (piriformis syndrome) - Hẹp lỗ bịt, Có cơ hình lê phụ, Phì đại cơ tháp,Dị tật cột sống thắt lưng cong ra trước; - Co thắt cơ tháp - Viêm bao hoạt dịch; - Viêm vùng cơ hình lê. -Tập thể dục quá sức, (chạy bộ kéo dài);Chấn thương, ngã nặng; Thường xuyên ngồi nhiều trong thời gian dài, làm việc hoặc xem tivi quá lâu; Đột ngột tập thể dục thường xuyên sau thời gian dài không hoạt động; Căng cơ và thừa cân do mang thai; Người gặp vấn đề ở khớp cùng chậu. Một số chấn thương cơ hình lê điển hình bao gồm xoay hông đột ngột, một cú đánh trực tiếp khi chơi thể thao, tai nạn giao thông hoặc có vết rách sâu đến cơ.
- 34. Điều trị hội chứng cơ tháp ❖ Tránh các tư thế gây ra bệnh ❖ Tập kéo giãn cơ co thắt ❖ Vật lý trị liệu: song ngắn, hồng ngoại ❖ Tiêm botunilum toxin (botox)
- 35. Các bài tập kéo dãn cơ tháp
- 36. Cám ơn vì đã lắng nghe