More Related Content
What's hot (20)
Similar to Θεωρ?ε? περ? ηγεσ?α? (του Θαν?ση Τσακ?ρη) (20)
More from Thanassis Tsakiris (8)
Θεωρ?ε? περ? ηγεσ?α? (του Θαν?ση Τσακ?ρη)
- 1. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ (του Θαν?ση Τσακ?ρη) Ω? ?Ηγεσ?α? (Leadership) θεωρε?ται μια διαδικασ?α με την οπο?α ?να ?τομο επηρε?ζει ?λλα ?τομα προ? την επ?τευξη των στ?χων μια? ομ?δα? ? οργανισμο?. Ε?ναι μια διαδικασ?α κοινωνικ?? επιρρο??, η οπο?α περιλαμβ?νει την εθελοντικ? δρ?ση απ? την πλευρ? των οπαδ?ν και ε?ναι π?ντα σκ?πιμη και προσανατολισμ?νη στο στ?χο. Η ηγεσ?α σχετ?ζεται με την επιρρο? και διαφ?ρει απ? τη διαχε?ριση (management), η οπο?α περιλαμβ?νει το σχεδιασμ?, την οργ?νωση, τα στελ?χωση, τη διο?κηση και τον ?λεγχο. Ηγεσ?α π?νω στου? ανθρ?που? ασκε?ται ?ταν τα ?τομα με ορισμ?να κ?νητρα και σκοπο?? κινητοποιο?ν, σε ανταγωνισμ? ? σ?γκρουση με ?λλου?, θεσμικο??, πολιτικο??, ψυχολογικο??, και ?λλου? π?ρου?, ?τσι ?στε να αφυπν?σουν, να δεσμε?σουν, και να ικανοποι?σουν τα κ?νητρα των οπαδ?ν για να πετ?χουν του? αμοιβα?ου? στ?χου? ενστερν?ζονται τ?σο οι ηγ?τε? και ?σο και οι οπαδο?. Σ?μφωνα με τον James Burns (1978) που παρουσ?ασε τη θεωρ?α του για του? δ?ο τ?που? ηγεσ?α?:1 Η Συναλλακτικ? Ηγεσ?α ε?ναι αυτ? ?που οι ηγ?τε? επικεντρ?νουν την προσοχ? στη σχ?ση του ηγ?τη και του οπαδο?, εν? η Μετασχηματιστικ? Ηγεσ?α ε?ναι αυτ? ?που ο ηγ?τη? επικεντρ?νει την προσοχ? του στι? πεποιθ?σει?, τι? αν?γκε? και τι? αξ?ε? των οπαδ?ν του.2 Η μετασχηματιστικ? ηγεσ?α υπ?ρχει ?ταν ?να ? περισσ?τερα πρ?σωπα θα συνεργαστο?ν με ?λλου? με τ?τοιο τρ?πο ?στε οι ηγ?τε? και οι οπαδο? υψ?νουν οι μεν του? δε σε υψηλ?τερα επ?πεδα κινητοπο?ηση?, κιν?τρων και ηθικ??. Θεωρε? ?τι οι ?νθρωποι μπορο?ν να υψωθο?ν σε υψηλ?τερα επ?πεδα και αυτ? ε?ναι το ?μυστικ?? τη? μετασχηματιστικ?? ηγεσ?α?. Επομ?νω?, η διαφορ? των μοντ?λων ηγεσ?α? αν?γεται στην αντ?ληψη για την ?ανθρ?πινη φ?ση?. ?δη απ? την εποχ? του Πλ?τωνα το δ?λλημα ?προσωποπαγ?? ? συλλογικ?? απασχολε? την πολιτικ? φιλοσοφ?α και θεωρ?α. Επιπλ?ον, ο Θουκυδ?δη? ?θεσε για πρ?τη φορ? στην πολιτικ? θεωρ?α τη συζ?τηση για την ανθρ?πινη συμπεριφορ? στην λειτουργ?α του κρ?του? τον?ζοντα? το ?θο? και το ?φο? που θα ?πρεπε να διακρ?νει του? ?πολιτικο?? ?νδρε??. 1 Burns, James MacGregor. (1978). Leadership. New York, NY: Open Road Media 2 Burns, James MacGregor. (2003) Transforming Leadership: A New Pursuit of Happiness. New York: Atlantic Monthly Press.
- 2. Κατ? τον Πλ?τωνα το πρ?τυπο του ηγ?τη? ε?ναι ο ?φιλ?σοφο? βασιλι???. Με αυτ? τη λογικ? διαμορφ?θηκε η ?ηρωικ? θεωρ?α τη? ιστορ?α?? (?βασιλικ? επιστ?μη? κατ? Πλ?τωνα), δηλαδ? η αντ?ληψη τη? ιστορ?α? που θ?τει τον ηγ?τη και τι? πρ?ξει? του στο επ?κεντρο των ιστορικ?ν εξελ?ξεων. Αυτ? η θεωρ?α επαναφ?ρεται στι? ν?ε? συνθ?κε? τη? απαρχ?? τη? Αναγ?ννηση? και των νεωτερικ?ν χρ?νων απ? τον Νικολ? Μακιαβ?λι. ?τσι, λοιπ?ν, μια απ? τι? πρ?τε? προσεγγ?σει? για την ηγεσ?α και τον ηγ?τη θεωρε? ω? θεμελι?δε? χαρακτηριστικ? ?τι οι ?νθρωποι γεννιο?νται με ορισμ?να γνωρ?σματα του χαρακτ?ρα και ?τι ?ο ηγ?τη? γεννι?ται και δεν γ?νεται?. Η θεωρ?α υποθ?τει ?τι οι ?νθρωποι γεννιο?νται ηγ?τε? ? ?χι ω? ηγ?τε?, επειδ? τα χαρακτηριστικ? αυτ? θεωρο?νται φυσιολογικ? μ?ρο? τη? προσωπικ?τητα? εν?? ατ?μου . Η θεωρ?α αυτ? χρησιμοποι?θηκε στη δεκαετ?α του 1930, του 1940 και του 1950 καθοδηγ?ντα? μελ?τε? και ?ρευνε? που επεδ?ωκαν να τεκμηρι?σουν μια σημαντικ? σχ?ση μεταξ? των επιμ?ρου? χαρακτηριστικ?ν και τη? μ?τρηση? τη? αποτελεσματικ?τητα? του ηγ?τη. ?τσι μελ?τησαν τα σωματικ?, ψυχικ? και κοινωνικ? χαρακτηριστικ? των ατ?μων. Η ηγεσ?α ?χει επ?ση? μελετηθε? μ?σω τη? προσ?γγιση? τη? συμπεριφορ?? . Η προσ?γγιση τη? συμπεριφορ?? επανεστι?ζει το ενδιαφ?ρον απ? τα χαρακτηριστικ? στη συμπεριφορ? των ηγετ?ν. Η συμπεριφορ? των ηγετ?ν γ?νεται πιο σημαντικ? απ? τα φυσικ? , νοητικ? ? συναισθηματικ? χαρακτηριστικ? του?. Το Πολιτειακ? Πανεπιστ?μιο του Ohio και το Πανεπιστ?μιο του Michigan εκπ?νησαν τι? δ?ο βασικ?? μελ?τε? τη? προσ?γγιση? αυτ?? στα τ?λη τη? δεκαετ?α? του 1940 και του 1950 . Οι μελ?τε? ?χουν αναγνωρ?σει δ?ο βασικ?? συμπεριφορ??: α) συμπεριφορ? που προσανατολ?ζεται προ? του? ανθρ?που? και β) συμπεριφορ? προσανατολισμ?νη στην παραγωγ?. Σ?μφωνα με την προσ?γγιση τη? συμπεριφορ?? του ηγ?τη, υπ?ρχουν δι?φορε? συμπεριφορ?? που θα ε?ναι π?ντα αποτελεσματικ?? για του? ηγ?τε?, αλλ? οι εμπειρικ?? ?ρευνε? δεν δε?χνουν μια ισχυρ? συσχ?τιση μεταξ? τη? συμπεριφορ?? των ηγεσι?ν που ε?ναι προσανατολισμ?νε? στα καθ?κοντ? και των προσανατολισμ?νων στου? ανθρ?που? ηγεσι?ν. ?να ν?ο στοιχε?ο ?χει εισαχθε? απ? την προσ?γγιση τη? συγκυρ?α? (contingency), η οπο?α λαμβ?νει υπ?ψη τον αντ?κτυπο τη? οργανωτικ?? ? ομαδικ?? εργασ?α? στο βαθμ? στον οπο?ο δεδομ?να γνωρ?σματα και συμπεριφορ?? του ηγ?τη θα ε?ναι πραγματικ?. Η προσ?γγιση αυτ? χρησιμοποι?θηκε κυρ?ω? στα τ?λη τη? δεκαετ?α? του 1960 και στην δεκαετ?α του 1970. Η θεωρ?α τη? συγκυρ?α? του Fiedler,3 η θεωρ?α διαδρομ?? - στ?χου 3 Fiedler, F.E. (1971) Leadership, New York, ΝΥ: General Learning Press.
- 3. και η θεωρ?α τη? ηγεσ?α? με β?ση την κατ?σταση (Situational leadership) ε?ναι οι πιο δημοφιλε?? θεωρ?ε? τη? συγκυρ?α?. H θεωρ?α του Fielder, παραδε?γματο? χ?ριν, τον?ζει ?τι υπ?ρχει ?να και μοναδικ? στυλ ηγεσ?α? που μπορε? να ισχ?ει σε ?λε? τι? συγκυρ?ε? και περιστ?σει?. Η αποτελεσματικ?τητα του ηγ?τη βασ?ζεται στην εκ?στοτε δομ? των περιστ?σεων. Αυτ? ε?ναι το αποτ?λεσμα δυο παραγ?ντων: α) στυλ ηγεσ?α?, και β) ευνο?κ?τητα τη? συγκυρ?α?. Η κλ?μακα του Fiedler μετρ? α) κατ? π?σον ο ηγ?τη? ε?ναι προσανατολισμ?νο? στη σχ?ση ? στα καθ?κοντα και β) την ευνο?κ?τητα τη? συγκυρ?α? που κι αυτ? με τη σειρ? τη? εξαρτ?ται απ? τρει? ξεχωριστο?? παρ?γοντε?: α) σχ?ση ηγ?τη και μ?λου?/οπαδο?, β) δομ? καθηκ?ντων, και γ) εξουσ?α τη? θ?ση? του ηγ?τη. Η ηγεσ?α ε?ναι ουσιαστικ? μια σχ?ση. Χωρ?? ακ?λουθου? και οπαδο?? δεν υπ?ρχει ηγεσ?α. Οι ηγ?τε? και η ηγεσ?α εκτιμ?νται πολ? απ? του? λαο?? καθ’ ?λη την ιστορικ? πορε?α τη? ανθρωπ?τητα?. ?μω?, συχν? ασκε?ται κριτικ? σε κοινωνικ? σ?νολα ? ?τομα γιατ? ?ε?κολα καθηγο?νται? ?/και ?οδηγο?νται στον δρ?μο τον κακ??. Αυτ? η κριτικ? εστι?ζει στι? αρχ?? τη? ανεξαρτησ?α? και τη? αυτονομ?α? του ατ?μου-πολ?τη που ε?ναι προικισμ?νο με τον ορθ? λ?γο λ?γω τη? ανθρ?πινη? φ?ση? του και υπονοε? ?τι η ηγεσ?α και ο ηγ?τη? μπορε? να ε?ναι κακ?βουλη ? ευεργετικ?, κ?τι που ε?ναι πολ? σημαντικ? στην Πολιτικ?. ?τσι ηγ?τε? ?πω? ο Περικλ?? ? Αβρα?μ Λ?νκολν θεωρο?νται ευεργετικο? εν? αντ?θετα ηγ?τε? ?πω? ο Αδ?λφο? Χ?τλερ ? ο Ιωσ?φ Στ?λιν κακ?βουλοι και καταστροφικο? και γ?νονται ?ρευνε? για την εξ?γηση τη? συμπεριφορ?? των μαζ?ν που του? ακολο?θησαν. Οι οπαδο?/ακ?λουθοι των ηγετ?ν κινητοποιο?νται υπ?ρ του? γιατ? θεωρο?ν πω? ταυτ?ζονται με αυτο?? και του? αναγνωρ?ζουν ω? ??ρχοντ?? του?. Μπορε? ακολουθο?ν τον ηγ?τη γιατ? ε?ναι ??να? απ? αυτο???, δηλαδ? μ?λο? τη? ?δια? κοινωνικο-δημογραφικ?? κατηγορ?α? του?. Μπορε? επ?ση? να τον ακολουθο?ν με ωφελιμιστικ? τρ?πο γιατ? του? ευεργετο?ν. Οι ηγ?τε?, ειδικ? οι πολιτικο?, τε?νουν συχν? να ε?ναι ? να γ?νονται διαφορετικο? απ? του? οπαδο?? του?. Αυτ? συμβα?νει γιατ? πολλο? ?νθρωποι την θεωρο?ν ασυν?θιστη εργασ?α. ?τσι αποφε?γουν να αναλ?βουν θ?σει? εξουσ?α? και ιδια?τερα τι? αν?τερε?. Οι λ?γοι ε?ναι: - Ε?ναι εξειδικευμ?νη δραστηρι?τητα, - Απαιτε? πολ? χρ?νο ενασχ?ληση? - Ξεκ?βει τον ηγ?τη απ? την ?κανονικ? ζω?? - Απαιτε? υψηλ? βαθμ? υπευθυν?τητα? - Λ?γω τη? δημοσι?τητα? που ?απολαμβ?νουν? οι ηγ?τε? ε?ναι εκτεθειμ?νοι σε ανελ?ητε? και εμπαθε?? κριτικ?? που μπορο?ν να φτ?σουν ω? το σημε?ο να απειληθε? η ζω? του?.
- 4. Ο B. Bass κατηγοριοπο?ησε του? ηγ?τε? σε τρει? ομ?δε?:4 Α) Εγωιστ?? (self-oriented). Προσανατολισμ?νοι στον εαυτ? του?, ?χουν συχν? πολ? ισχυρ?? εξουσιαστικ?? τ?σει? και δεν ε?ναι π?ντα ευεργετικο? για του? οπαδο?? του?. B) Στοχοπροσηλωμ?νοι (task-oriented). Ε?ναι πραγματιστ?? και αφοσι?νονται στην επ?τευξη συγκεκριμ?νων στ?χων. Γ) Συνεργατικο? (interaction-oriented). ?χουν τι? δεξι?τητε? που απαιτο?νται για την επ?λυση προβλημ?των και μετριασμ? συγκρο?σεων μεταξ? των ακολο?θων του?. Ο Μαξ Β?μπερ κατηγοριοπο?ησε και αυτ?? του? ηγ?τε? σε τρει? ομ?δε?:5 Α) Παραδοσιακο?? που η εξουσ?α του? νομιμοποιε?ται διαμ?σου μακρ?χρονων εθιμικ?ν πρακτικ?ν, π.χ. κληρονομικο? μον?ρχε?. Β) Χαρισματικο?? που εμφαν?ζονται σε περι?δου? πολιτικο-κοινωνικ?? κρ?ση? ? μετ?βαση? και νομιμοποιο?νται χ?ρη στα προσωπικ? προσ?ντα του ε?τε αυτ? ε?ναι πραγματικ? ε?τε εκλαμβ?νονται ?τσι απ? του? οπαδο?? του?. Γ) Ν?μιμου?-Ορθολογιστ??-Γραφειοκρατικο?? που αντλο?ν την νομιμοπο?ησ? του? απ? σαφε?? νομικ? κατοχυρωμ?νε? διαδικασ?ε?, ο δε σεβασμ?? των ακολο?θων αποδ?δεται στην ?δια τη θ?ση εξουσ?α? και ?χι στον κ?τοχο τη? θ?ση? που ε?ναι προσωριν?. Τ?λο?, πρ?πει να αναδε?ξουμε την ?ποψη του Καρλ Μαρξ για το ζ?τημα τη? ηγεσ?α?. Ο Μαρξ θεωρο?σε ?τι οι σκοπο? τη? ισ?τητα? και τη? ελευθερ?α? για ?λου? του? ανθρ?που? δεν θα μπορ?σουν να επιτευχθο?ν παρ? μ?νο με σκληρο?? και επ?μονου? αγ?νε?. Οι ?νθρωποι θα ?πρεπε να σπ?σουν τι? αλυσ?δε? τη? αλλοτρ?ωση? και τη? αποξ?νωση? και να μπορ?σουν να υπερβο?ν τι? επιθυμ?ε? του? για ?ιδιωτικ? ιδιοκτησ?α?. Οι ?νθρωποι θα το καταφ?ρουν αυτ? μ?νο αν επαν?λθουν στου? εαυτο?? του? και αν δ?σουν σ?ρκα και οστ? στην ελευθερ?α και την ισ?τητα που θα ανυψ?σουν του? ανθρ?που? στο ?ραμα του κομμουνισμο?. Για την επ?τευξη του στ?χου θα χρειαστε? να 4 Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectation. New York, ΝΥ: Free Press. Bass, B. M. (1990). From transactional to transformational leadership: Learning to share the vision. Organizational Dynamics, (Winter) σελ 19-31. Bass, B.M. and Riggio, R.E. (2006). Transformational Leadership, London, UK: Routledge 5 Β?μπερ Μαξ (2009) Οικονομ?α και κοινων?α, Εκδ. Σαββ?λα? Giddens Anthony (1993) Πολιτικ? και κοινωνιολογ?α στη σκ?ψη του Μαξ Β?μπερ. Αθ?να: Εκδ. Οδυσσ?α?.
- 5. αποκτ?σουν οι εργ?τε? την ταξικ? συνε?δηση και για να επιτευχθε? αυτ? θα χρειαστε? η κατ?λληλη ηγεσ?α (το κομμουνιστικ? κ?μμα) που θα καθοδηγε? το λα?.6 6 Μαρξ Καρλ και ?νγκελ? Φρ?ντριχ (1998) Μανιφ?στο του Κομμουνιστικο? Κ?μματο?, Αθ?να: Εκδ. Ερατ? http://www.marxists.org/ellinika/archive/marx/works/1848/com-man/ Μαρξ Καρλ (2012) Οικονομικ? και φιλοσοφικ? χειρ?γραφα 1844, Αθ?να: Μαρξιστικ? Βιβλιοπωλε?ο