1. ԱՆԿԱԽ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ
1991 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Բելառուսի հանրապետության, Ռուսաստանի
Դաշնության և Ուկրաինայի ղեկավարների կողմից ստորագրվեց Համաձայնագիր
Անկախ պետությունների համագործակցության (ԱՊՀ-ի) ստեղծման մասին:
1991 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Ալմա–Աթայում ստորագրվեց Համաձայնագրի
լրացուցիչ արձանագրություն, որի համաձայն Հայաստանի, Ադրբեջանի, Բելառուսի,
Ղազաղստանի, Ղրղզստանի, Մոլդովայի, Տաջիկստանի, Թուրքմենստանի,
ՈՒզբեկստանի, Ուկրաինայի հանրապետությունները և Ռուսաստանի Դաշնությունը
կազմում են Անկախ պետությունների համագործակցությունը:
2009 թվականի օգոստոսի 18-ին Վրաստանը, որը 1993 թվականին ստորագրել էր
վերոհիշյալ արձանագրությունը, պաշտոնապես դադարեցրեց իր անդամությունը
ԱՊՀ-ին:
1993 թվականի հունվարի 22-ին ԱՊՀ անդամ պետությունները, բացառությամբ
Ուկրաինայի, ընդունեցին ԱՊՀ կանոնադրությունը, որի համաձայն
համագործակցության հիմնական նպատակներն են.
- փոխգործակցության իրականացումը քաղաքական, տնտեսական,
բնապահպանական, հումանիտար, մշակութային և այլ ոլորտներում,
- անդամ պետությունների բազմակողմանի և հավասարակշռված տնտեսական ու
սոցիալական զարգացումը ընդհանուր տնտեսական տարածության շրջանակներում,
ինչպես նաև միջպետական համագործակցությունը և ինտեգրումը,
- մարդու իրավունքների և հիմնական ազատությունների ապահովումը միջազգային
իրավունքի համընդհանուր սկզբունքների և նորմերի, ինչպես նաև ԵԱՀԿ
փաստաթղթերի համաձայն,
- անդամ պետությունների միջև համագործակցությունը միջազգային խաղաղության
և անվտանգության ապահովման գործում, սպառազինությունների և ռազմական
ծախսերի կրճատմանն ուղղված ազդեցիկ գործողությունների իրականացումը,
միջուկային և զանգվածային ոչնչացման այլ տեսակի զենքերի վերացումը, ինչպես
նաև համընդհանուր և ամբողջական զինաթափման հասնելը,
- աջակցությունը անդամ պետությունների քաղաքացիների տեղաշարժմանը և ազատ
շփմանը ԱՊՀ-ում,
- փոխադարձ իրավական օժանդակունը և համագործակցությունը
իրահարաբերությունների այլ ոլորտներում,
2. - ԱՊՀ մասնակից պետությունների միջև վեճերի և կոնֆլիկտների խաղաղ
կարգավորումը:
2005 թվականի օգոստոսի 26-ին Թուրքմենստանը հայտարարեց, որ մասնակցելու է
ԱՊՀ-ին որպես «ասոցացված անդամ»:
Համագործակցությունը ԱՊՀ շրջանակներում իրականացվում է կանոնադրական
մարմինների միջոցով.
- Պետությունների ղեկավարների խորհուրդ
- Կառավարությունների ղեկավարների խորհուրդ
- Արտաքին գործերի նախարարների խորհուրդ
- Տնտեսական խորհուրդ
- Պաշտպանության նախարարների խորհուրդ
- Սահմանապահ զորքերի հրամանատարների խորհուրդ
- Միջխորհրդարանական վեհաժողով
- Տնտեսաական դատարան:
Պետությունների ղեկավարների խորհրդի, Կառավարությունների
ղեկավարների խորհուրդի, Արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի նիստերի
միջև ընկած ժամանակահատվածում ԱՊՀ մշտական գործող- մարմին է
հանդիսանում ԱՊՀ մասնակից պետությունների մշտական լիազոր
ներկայացուցիչների խորհուրդը, որոնք գործում է ԱՊՀ կանոնադրական և այլ
մարմիններին կից:
Համագործակցության մշտական գործող գործադիր, վարչական և
համակարգող մարմիը ԱՊՀ Գործադիր կոմիտեն է, որի կենտրոնակայանը գտնվում է
Մինսկ քաղաքում`Մոսկվայում մասնաճյուղով:
1994 թվականի մարտին ̸ԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան ԱՊՀ-ին շնորհեց դիտորդի
կարգավիճակ: Նման կարգավիճակ է շնորհվել Համագործակցությանը նաև ̸ԱԿ-ի
առևտրի եւ զարգացման խորհրդաժողովում (1994 թ. ապրիլի 19 ):
ԱՊՀ շրջանակներում ստեղծվել է 82 մարմին, այդ թվում ճյուղային
համագործակցության 66 մարմին, որոնք կոչված են նպաստելու ԱՊՀ
շրջանակներում համագործակցության զարգացմանը:
Հայաստանի Հանրապետությունը հանդիսանում է ԱՊՀ հիմնադիր անդամ և ԱՊՀ
շրջանակներում իրականացվող համագործակցության տարբեր ծրագրերի
նախապատրաստման և իրագործման ակտիվ մասնակից: Դա պայմանավորված է
տնտեսական, հումանիտար, քաղաքական, ռազմաքաղաքական և այլ ոլորտներում
պետության ունեցած շահերով:
ՀՀ մասնակցում է ԱՊՀ բոլոր մարմինների գործունեությանը, բացառությամբ ԱՊՀ
տնտեսական դատարանի:
2007 թվականի հոկտեմբերի 5-ին Դուշանբեյում ԱՊՀ գագաթաժողովն ընդունեց
3. Համագործակցության հետագա զարգացման հայեցակարգը և նրա իրագործմանն
ուղղված հիմնական միջոցառումների ծրագիրը:
2009 թվականի նոյեմբերի 20-ին ԱՊՀ ԿՂԽ կողմից Յալթայում հաստատվեցին ԱՊՀ
մասնակից պետությունների երկարատև համագործակցության հիմնական
ուղղությունները բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում, ինչպես նաև որոշում կայացվեց
ԱՊՀ մասնակից պետությունների համատեղ միջոցառումների մասին` ուղղված
համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի բացասական հետևանքների
հաղթահարմանը:
2010 թվականի դեկտեմբերի 9-10-ին Մոսկվայում կայացան ԱՊՀ արտաքին գործերի
նախարարների խորհրդի և պետությունների ղեկավարների խորհրդի նիստերը:
ԱՊՀ ԱԳՆ խորհրդի նիստին քննարկվեցին 18 փաստաթղթերի նախագծեր`ուղղված
միջպետական համագործակցության հետագա զարգացմանն ու խորացմանը
տնտեսության բնագավառում, ինչպես նաև հումանիտար և անվտանգության
ապահովման ոլորտներում:
2010 թվականի դեկտեմբերի 10-ին կայացավ ԱՊՀ ՊՂԽ նիստը, որի ընթացքում տեղի
ունեցավ կարծիքների փոխանակում ընթացակարգային հարցերի, ինչպես նաև ԱՊՀ
հետագա ամրապնդման և ակտիվության բարձրացման արդիական խնդիրների
վերաբերյալ: Նիստին քննարկվել և ընդունվել են որոշումներ ավելի քան 20
փաստաթղթերի նախագծերի վերաբերյալ, որոնք ուղղված են համագործակցության
ակտիվացմանը տնտեսական և հումանիտար ոլորտներում, անվտանգության
ապահովման և Համագործակցության գործունեության այլ ուղղություններով:
Համաձայն մոսկովյան հանդիպման` ԱՊՀ մարմիններում նախագահությունը
Ռուսաստանի Դաշնությունից 2011 թվականի հունվարի 1-ից անցավ Տաջիկստանի
հանրապետությանը:
