1. Λιγοψά Το όνομα του χωριού αποτελεί σύμφωνα με εικασίες τοπωνυμικό
κυριώνυμο του πρώτου οικιστή ή ιδιοκτήτη-κυρίαρχου του οικισμού. Άλλη μια
εικασία για το όνομα του χωριού είναι ότι προέρχεται από το «Λίγη όψη» , επειδή δεν
ήταν εύκολα ορατό από την γύρω περιοχή, πράγμα το οποίο εξυπηρετούσε τους
ντόπιους σε θέματα ασφάλειας.
Κατά την παράδοση οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού κατάγονταν από τα χωριά
Σουπεκή Βορείου Ηπείρου και Δρυμάδες Πωγωνίου. Αναγκάστηκαν να φύγουν από
τα χωριά τους αφενός λόγω της ανασφάλειας που είχαν, γιατί βρίσκονταν μακριά από
τα Δερβένια (δημόσιοι δρόμοι) που είχαν Βυζαντινά φυλάκια για την ασφάλεια της
γύρω περιοχής και αφετέρου λόγω του βαρύ χειμώνα που δεν ευνοούσε ούτε την
κτηνοτροφία, μα ούτε και την γεωργία.
2. Ως εκ τούτου μετατοπίστηκαν νοτιότερα επιλέγοντας την τοποθεσία Κέδρα
πλησίον της Θεοτόκου (εξωκλήσι που έχει χτιστεί στη θέση του κεντρικού ναού του
παλιού χωριού, που δυστυχώς γκρεμίστηκε). Το χωριό μετοίκησε στη σημερινή
περιοχή περίπου το 1450. Αιτία ήταν οι επιδρομές των Αλβανών που διήρκησαν από
το 1350 έως το 1431 οπότε και κατέλαβαν τα Γιάννενα οι Τούρκοι και συνεχίστηκαν
από τους Τούρκους με μεγαλύτερη ένταση. Εγκατέλειψαν το χωριό και
εγκατασταθήκαν στη σημερινή τοποθεσία που ήταν μακριά από το βυζαντινό δερβένι
και αθέατοι από αυτό. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι ο λόγος της μετοικήσεως
ήταν η εμφάνιση κάποιας θανατηφόρας ασθένειας.
Στη περίοδο της τουρκοκρατίας το χωριό συγκαταλεγόταν στα ιδιόκτητα
τσιφλίκια του Αλή Πασά, ενώ μεταγενέστερα περιήλθε στην ιδιοκτησία του ισχυρού
τότε Τουρκο-γιαννιώτη Πασιόμπεη Ασήμπεη. Σύμφωνα με στοιχεία της Μητρόπολης
το 1856 το χωριό ήταν ιδιόκτητο. Το 1887 ανέκτησε τα 4/5 των ιδιοκτησιακών του
τίτλων. Αξιοσημείωτο είναι ότι το χωριό διατηρούσε σχολείο από το 1835.
Σήμερα η πλειονότητα των κατοίκων ασχολείται με την γεωργία και την
κτηνοτροφία. Από τα τοπικά προϊόντα αυτό που ξεχωρίζει είναι το κρασί και το
τσίπουρο της περιοχής που προκύπτει από την γνωστή ποικιλία σταφυλιών Ντεμπίνα.
Στο κτίριο του παλιού σχολείου διατηρείται η Μαντζίκιος πινακοθήκη.
4. Μεταμόρφωση. Αποτέλεσε συνοικισμό της Ασφάκας και ιδρύθηκε με τη
μετακίνηση κατοίκων, από το 1966 και μετά, από τις κοινότητες Δρίσκου,
Μπαουσιών, Ασπροχωρίου και Ραφταναίων που είχαν πληγεί από σεισμό. Η
κοινότητα της Μεταμόρφωσης αρχικά αναγνωρίσθηκε ως «Καρυές Ασφάκας». Το
1997 μετονομάστηκε σε Μεταμόρφωση
5. photo Άνοιξη στις Καρυές
Το Πετσάλι, Το χωριό διασώζει το όνομα παλιάς γιαννιώτικης οικογένειας που έζησε κατά τον
16 αι , κατά τον Αραβαντινό, της οποίας ήταν κτήμα του γαιοκτήτη Πετσιάλη. Το επίθετο
Πετσιάλης παράγεται πιθανότατα από τις κοινές λέξεις πέτσα ή πετσί και αυτά κατά τον
Ανδριώτη, από το μεσν. Πετσία υποκοριστικό του Ιταλ. Pezzo, κατά τον Κοραή από το πεσκίον,
υποκοριστικό του αρχαίου «πέσκος»= φλούδα.
Μια δεύτερη άποψη , καθόλου αποκλειστέα, το ίδιο επίθετο να είναι από τα λεγόμενα εθνικού
τόπου δηλαδή καταγωγής σχετιζόμενο με το Βορειοηπειρώτικο χωριό Πετζά, και με την
κατάληξη –λης έγινε Πετζάλης και Πετσάλης.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό αρχικά βρισκόταν βορειότερα και περιμετρικά της
εκκλησίας του Αγίου Νικολάου.
6. Από εκεί μετακινήθηκαν οι κάτοικοι στη σημερινή θέση του χωριού λόγω λοιμώξεων.
Χαρακτηριστικό κτίσμα την περίοδο της τουρκοκρατίας ,σύμφωνα με απόψεις ιστορικών,
ήταν ένας τετράγωνος πύργος με δύο πατώματα που αποτέλεσε κρύπτη των «αληπασαλήδων»
τον Δεκέμβρη του 1820. Μετά την επανάσταση οι χωρικοί τον διέλυσαν. Όπως και τα
περισσότερα χωριά έτσι και το Πετσάλι ανήκε στα τσιφλίκια του Αλή Πασά. Απαλλοτριώθηκε
από τους ιδιοκτήτες του το 1923.
Photo Πολιτιστικό κέντρο.
