2008.kuresel.krizi.ve.turkiye
1 like2,832 views
2008.kuresel.krizi.ve.turkiye
2008.kuresel.krizi.ve.turkiye
- 1. 2008 K端resel Krizi ve T端rkiye I- ABDdeki Finansal kriz ve T端rkiyenin Krizi 2008 y脹l脹 ikinci yar脹s脹nda d端nyay脹 da etkilemeye balam脹 olan finansal krizin kayna脹, ABDde finans kesiminin 2007nin ilk yar脹s脹nda ortaya d旦k端len sorunlar脹yd脹. Olay脹n gerisinde, d端端k gelirli ABD vatandalar脹na, 2002 sonunda FED k脹sa vadeli faiz oran脹n脹 %1e 巽ektiinde, d端端k faizlere g端venip yayg脹n ipotekli ev kredisi a巽脹lmas脹 yat脹yordu. Kredi verilirken bunlara faizlerin deiebilecei balant脹l脹 bilgi verilmemiti. FED faiz haddini y端kseltmeye ge巽ince 2004 sonunda, bir k脹s脹m bor巽lular kredileri 旦deyemez duruma girmeye balam脹, finansal sars脹nt脹 tekiklenmiti. B端y端k boylu yat脹r脹m bankalar脹, onlar脹n tahvilletirdikleri ka脹tlar脹 sigortalayan irketler, bunlara en 端st derecede g端ven g旦steren rating kurumlar脹n脹n birlikte kar脹t脹脹 bir zincirde 2006 sonunda patlak vermiti olay. Toksik maddeler denen bu tahvillere piyasalarda yat脹r脹m yapanlar, ABDdeki yat脹r脹m bankalar脹n脹 ve sigorta irketlerindeki sars脹nt脹y脹 izleyerek, finansal krizin etkilerini ilk hissedenler oldular. 聴ngiltere ve 聴svi巽re gibi Avrupada yat脹r脹m bankac脹l脹脹 bulunan ve bu ABDli tahvillere yat脹r脹m yapan bankalar, finansal krizin ilk sirayet alan脹n脹 oluturdular; zaten benzer bir ipotekli kredi krizini 聴ngiltere kendisi de yaratm脹t脹. Japonya bunlar脹 izledi. Yani, finansal kriz ilk aamada k端resel piyasalardaki bu toksik maddeler yoluyla yay脹ld脹. T端rkiyede yat脹r脹m bankac脹l脹脹 olmad脹脹 gibi bu toksik madde denen tahvillere ticaret bankalar脹 yat脹r脹m da yapmad脹klar脹 i巽in, bankac脹l脹k sistemi bundan dorudan etkilenmedi. (Ancak bir yat脹r脹m bankas脹 olan Lehman Brothers脹n T端rkiyede bireylere sat脹 yapm脹 olduu duyumlar aras脹nda yer ald脹.) Dorudan etkilenmese de, dolayl脹 etkiler 2007 sonuna doru hissedilir deimeler yaratmaya balad脹lar. Finansal piyasa etkisinden 旦nce T端rkiyede reel kesimdebir duraklama balam脹, GSY聴H b端y端me h脹z脹 2007de %4.5a d端m端t端. Tar脹mdaki iddetli gerilemeyi (%-7.3), imalat sanayiyindeki ve inaat sanayiyindeki yavalama (s脹ras脹yla %5.4 ve %5) tamamlay脹nca, GSY聴Hdaki art脹 da 2002 ile balayan d旦nemin en d端端k b端y端mesine 巽ekilmiti. (Tablo I). Oysa 2007de d端nyada hen端z reel kesimde ciddi bir duraklama yoktu; finansal krizi olanca iddetiyle yaayan ABD, 聴ngiltere ve Japonya %2, Avro alan脹 端lkeleri %2.6 oran脹nda b端y端rken, d端nya da %3.7 oran脹nda b端y端m端t端. ABD de dahi 端巽 otomotiv devinin (General Motors, Ford, Chryler) sorunlar脹n脹n ortaya d旦k端lmesi 2008i bekledi, yani finans krizi reel kesimi hemen etkilemedi. Gelimekte olan 端lkeler ise 2002 sonras脹 bol fon, ucuz kredi d旦neminin y端ksek b端y端me h脹z脹n脹 s端rd端r端yorlard脹; in (%11.9), Rusya (%8.1), Arjantin (%8.7), Endonezya (%6.3), Hindistan (%9), bu 端lkelerin de hen端z finansal krizin reel kesime etkisine girmediklerinin tan脹klar脹 oldular. Decoupling diye kriz yaz脹n脹na giren, art脹k gelimekte olan ve d端nya gelirinde giderek artan pay alan 端lkelerin, gelimilerin krizlerinde etkilenmek bir yana, bunlar脹 dengeleyici bir rol oynayacaklar脹n脹 savunan kuram, hen端z g旦zden d端memiti. G旦zde olmas脹na kan脹t ise 2007 y脹l脹nda bunlar脹n b端y端k boylular脹n脹n y端ksek b端y端me h脹zlar脹n脹 s端rd端rm端 olmalar脹yd脹. Nitekim, rakamlar脹n g旦sterdii gibi, bunlar aras脹nda hi巽 biri T端rkiye gibi ciddi b端y端me h脹z脹 kayb脹na uramam脹t脹.
- 2. Demek ki, T端rkiye ABDnin finansal krizinden ba脹ms脹z, kendine 旦zg端 bir s端re巽 ya脹yordu. Bu s端re巽, reel kesimin b端y端mesini bask脹 alt脹na alm脹t脹. Sorun, kendi i巽inden kaynaklanmaktayd脹. II- 聴malat Sanayinin ve tar脹m脹n kriz kar脹s脹ndaki sorunlar脹 聴malat sanayiyi T端rkiyede b端y端me h脹z脹n脹 s端r端kleyen temel 端retim kesimi olarak kabul edilir. Nedeni, tek ba脹na GSY聴Hda en b端y端k pay脹 ald脹脹 gibi (%22-25 aras脹) dier kesimleri de (bata genel sanayi i巽indeki kesimler ile ulat脹rma, ticaret, finans gibi hizmetler, hatta tar脹m脹) peinden s端r端kl端yor olmas脹d脹r. Bu s端rekleyici kesim, 2000lerde IMF ile 17. stand-by anlamas脹n脹n (Aral脹k 1999) imzalanmas脹n脹 izleyen dokuz y脹lda, (Haziran 2008de 19. stand- by tamamland脹) iki d脹 etkiye eanl脹 olarak tabi oldu. Biri, IMFnin bol kaynak salayan (IMF kotas脹n脹n katkat 端st端nde olan) fakat artlar脹 her yeni anlama i巽in giderek a脹rlaan programlar脹yd脹. stelik bu programlar temelde, 90lar脹n y端ksek enflasyon oran脹n脹 (y脹lda %70 gibi) tek haneli bir rakama indirmek amac脹n脹 ve bunun i巽in bilinen klasik antienflasyonist IMF re巽etesini de i巽eriyordu: D旦viz 巽apas脹 bata, para ve maliye politikalar脹, K聴Tleri 旦zelletirme ya da kapatma gibi 旦nlemlerdi. 聴kincisi ABDnin 2001deki krizini atlat脹rken, d端nyaya da atlatmak i巽in uygulad脹脹 para ve maliye politikalar脹 ve giritii savalarda (Afganistan ve Irak savalar脹) d端nyaya sald脹脹 d端端k faizli fonlard脹; bu da d旦viz 巽apas脹n脹n ve para/maliye politikalar脹 vb...n脹n destei olarak g端ndeme girdi. Fonlar脹 cezbetme yollar脹n脹n ba脹nda, dibe vuran borsa endeksi (IMKB 100: 8000), Hazine ka脹tlar脹nda y端ksek reel faiz ve dorudan yat脹r脹mlar i巽in 旦zelletirme ve tan脹nan avantajlar geliyordu. Yaanan k端resel fon bolluu ve salanan k但rl脹l脹k olanaklar脹 ile fon girileri h脹zla artt脹. Etkilerin ba脹nda YTLnin deerlenmesi geldi, 端retim kesimleri, bata imalat sanayi giderek YTL/dolar kurunda a脹r脹 deerlenmenin etkilerine tabi oldu. ubat 2001 krizinde 1.1 YTL / dolara inen TL d脹 deeri ile 旦nemlice d脹 fazla salanm脹t脹; 2004e gelindiinde oysa 1.42 YTL/dolar iken olmas脹 gereken 1.68 YTL/dolar, 2007de ise s脹ras脹yla 1.33 YTL/dolar ve 1.71 YTL/dolard脹. Yani bu ikisinin aras脹 giderek a巽脹l脹yordu. 2001 krizinde dibe vuran borsa (IMKB 100 endeksi 8000) fonlar i巽in hisse fiyatlar脹nda art脹 ve YTL/dolar deeri y端kselmesi beklentisiyle fon 巽ekerken, IMFnin y端ksek reel faiz ile d端端k kur politikas脹 da Hazine ka脹tlar脹na, mevduata d脹 fonlar脹 巽ekiyordu; 旦zel reel kesim ise d脹ardaki d端端k faizli fonlar脹 dorudan d脹 bor巽 alarak kulland脹脹 gibi, bankalar da bor巽lan脹p i巽erde bol t端ketim ve ev inaat脹 kredisi veriyordu. Ayr脹ca YTL/dolar kuru deerlenmesi (faiz fark脹 yan脹nda) bir de kambiyo k但r脹 sal脹yordu. 聴te 2008in ilk yar脹s脹nda da s端ren bu tablo imalat sanayiyini haks脹z d脹 rekabet ile kar脹 kar脹ya b脹rakt脹. Ayr脹ca, T端rkiyede mamul mallar 端zerindeki g端mr端k vergisi oran脹 ortalama %1.1 kadar iken ABda %1.6 hammaddeler 端zerinde %10u amas脹, (D端nya Bankas脹 2008 verileri) efektif koruma oran脹n脹 birincilerde negatif d端zeye indiriyordu. Bu ikisi (a脹r脹 deerli YTL ve negatif efektif koruma) 端st端ste binince, imalat sanayiyi kendisini korumak i巽in 旦zg端n yollar gelitirdi: Bunlar脹n biri, ucuz dolarla Asyadan girdileri ithal edip, basit ilemden ge巽irip, pahal脹 avro ile ABa ihra巽 etmekti. Yani, imalat sanayinde giderek, bir k脹sm脹nda y端ksek oranda girdi ithali ve i巽erde yarat脹lan katma deeri d端erken, talep yokluundan dier k脹sm脹nda faaliyetini durduran girdi 端reticileri ile iki farkl脹 y旦nde deiim ortaya 巽脹kt脹. Bunun bir kan脹t脹 2003-2007 aras脹, toplamda ABa ihracat pay脹n脹n sadece bir iki puan d端erken, ithalat pay脹n脹n %50.7den %42.5a gerilemesi (DPT, 2008) buna kar脹l脹k Asyan脹n ithalatta giderek artan pay脹d脹r (%20den %26ya). Bu olana脹 yaratan uzunca bir s端re avronun dolara kar脹 deer kazan脹yor olmas脹yd脹. Bir dier kan脹t ise, 2003-2007 d旦nemini kapsayan be y脹ll脹k d旦nemde toplam ithalat tam 2.4 kat art脹la 69.3 milyardan 170 milyar dolara 巽脹karken imalat sanayi ithalat脹n脹n bunda %80e yak脹n pay almas脹d脹r. (Tablo II). 聴malat sanayi 端retim art脹 h脹z脹 Bu s端reci u yay脹nlar脹m脹zda inceledik: K端reselleme ve 聴malat Sanayiyimiz, Doan Karg端le Armaan i巽inde, ISO 2009 (巽脹kacak); T端rkiye Ekonomisinde Krizler (K脹s脹m III), 2. bask脹, 聴stanbul Bilgi niversitesi Yay脹nlar脹, 2008; Tanzimattan 21. yya T端rkiye Ekonomisi, (B旦l端m 13) 聴B, 2009 (巽脹kacak).
- 3. d端erken ithalat pay脹n脹n da giderek d端mesi buna bir dier kan脹tt脹r. 聴malat sanayi ithal miktar脹 endeksi 2003-2007 aras脹 100den 175e, 2008in ilk yar脹s脹nda 180.9a 巽脹km脹t脹. Oysa 2003- 2007 aras脹 imalat sanayi katma deeri art脹脹 (sabit fiyatlarla) bunun yakla脹k yar脹s脹 kadard脹 (%38.5); yani, girdi ithali katma deerin art脹脹n脹 katlayarak b端y端m端t端. Bu tabloya g旦re, imalat sanayiyi 2007de toplam 170 milyar dolar tutar脹ndaki ithalat脹n 123.6 milyar dolar脹 girdilerden (ara mallar) oluurken, bunun da bal脹ca pazar脹d脹r. Ara mal ithalat脹 be y脹ll脹k d旦nemde, toplam ithalat art脹脹na kout olarak 2.46 kat artm脹t脹. Daha dorusu, girdi ithalat脹 art脹脹, toplam ithalat art脹脹n脹 s端r端kleyen bal脹ca etken olmutu. 聴malat sanayiyinin alt kesimlerinde, T端rkiyenin en d端端k katma deerli kesilerinin yer ald脹脹 , 1998 Girdi 脹kt脹 tablosu 端zerinde yap脹lan bir 巽al脹mada ortaya kondu (G. enesen, 2005). Yukar脹daki 巽旦z端mleme, 2003-2007 aras脹ndaki h脹zl脹 b端y端me d旦neminde, toplam 巽脹kt脹da katma deer pay脹n脹n d端mesi anlam脹nda bu kesimde verimsizliin giderek artt脹脹n脹 g旦steriyor. Ancak, bu balamda bir dier, 巽ok zaman g旦zden uzak kalan bir olguya da deinmek gerekmektedir. Bu da bir k脹s脹m kamu imalat tesislerinin kapat脹l脹p, tasfiye edilmi olmas脹d脹r. 2000lerin ba脹nda toplam imalat sanayiyi katma deerinde kamu kesiminin %20 gibi az脹nsanmayacak bir pay脹 bulunuyordu. Bunlar 旦nemli 旦l巽端de kendi girdilerini de 端reten (SEKA gibi), kimi zaman da yerli girdi 端reticileriyle b端t端nleik 巽al脹an (EBK, SEK gibi) tesislerdi. Birinci tipteki tesisler toptan tasfiye edilirken, yerini alanlar ithal girdiye bavurdular (ka脹t hamuru ithaline dayal脹 ka脹t sanayiyi gibi). 聴kinci tiptekiler 旦zelletirildi; ne var ki, bu ikinciler ya sat脹nalanlarca tasfiye edilip, topraklar脹 sat脹ld脹 (bir k脹s脹m EBK tesisleri gibi) ya sat脹nalanlar girdi 端retenlerle b端t端nlemek yerine girdi ithaline ge巽tiler (SEK tesislerini sat脹n alan bir k脹s脹m 端reticilerinin ithal s端t tozu ile 巽al脹malar脹 gibi). Dier bir deyile, 2000lerin ba脹nda yaanan IMF programl脹 s端re巽 bir yandan yaratt脹脹 g旦reli fiyat 巽arp脹kl脹脹, bir yandan getirdii 旦zelletirme / tasfiye s端re巽leriyle de imalat sanayininin ithal girdi ba脹ml脹l脹脹n脹 art脹rd脹. Belirtelim ki, tar脹mda da durum farkl脹 deildir, ithal girdi ba脹m脹l脹脹 ayn脹 yollardan artm脹t脹r. Anadoluya yay脹lm脹 tohum 脹slah istasyonlar脹 tasfiye edilirken bunlarda gelitirilen tohumlar yerini giderek genetik d旦n端端ml端 ithal tohumlara, hayvan 脹rklar脹n脹 脹slah 巽iftliklerinin faaliyeti ile birlikte dam脹zl脹k 端retimini durdurma yoluna sokulurken dam脹zl脹k hayvan ithali artmaktad脹r. Bunun imalat sanayi boyutuna iyi bir 旦rnek, K聴T stat端s端nde havadaki azot yoluyla 端retim yapan K端tahya Azotlu G端bre tesisidir; bu tesis tasfiye edilmi, ana kimyasal maddeler ithaline dayal脹 yeni 旦zel tesislere ve ithalata yerini b脹rakm脹t脹r. IMF program脹n脹n K聴T stat端s端ndeki b端t端nleik tesisleri tasfiye ettirmesi dikkat 巽eker boyutlardad脹r. Ancak toplam ithalatta tar脹m kesimine ilikin ithal pay脹, kesimin katma deer pay脹n脹n alt脹ndad脹r. K脹sacas脹, IMF program脹 reel kesimi 巽eitli yollardan girdi ithaline mahkum ederken, 旦nemli iki sonu巽 ortaya 巽脹km脹 bulunuyor: Biri, diki tutturulamayan cari ilem a巽脹klar脹d脹r; giderek b端y端yen cari ilem a巽脹klar脹n脹n 2008de GSY聴Hn脹n %8.5u (%5 端st risk s脹n脹r脹d脹r) gibi tarihsel bir doruk yapmas脹n脹n beklenmesidir. 聴kincisi de 旦nemli 旦l巽端de bu d脹 a巽脹klardan kaynaklanan (bir k脹sm脹 spek端latif ama巽l脹 d脹 bor巽lanmad脹r) kaynaklanan d脹 bor巽lar脹n katlanarak b端y端m端 olmas脹d脹r. T端rkiye, 2006 y脹l脹 itibariyle d脹 borcu GSY聴Hn脹n %50ni (tehlike s脹n脹r脹 say脹l脹r) aan 15 gelimekte olan 端lke aras脹nda yer al脹yordu. 2008 sonu itibariyle herhalde ilk on aras脹na yerlemi olacakt脹r.
- 4. 聴te ABDden yans脹yan ve reel kesime 2008de intikal eden krizi T端rkiye bu 端巽 risk fakt旦r端yle kar脹lamaktad脹r. Biri girdi ithaline ba脹ml脹 k脹l脹nm脹 tar脹m ve imalat sanayiyidir; dier ikisi ise d脹 a巽脹klar ve d脹 bor巽lar脹n yaratt脹脹 risklerdir. III. D端nya Krizi Nas脹l Yans脹yor / Yans脹yacak? D端nya krizinin ilk yans脹mas脹, 2008in ikinci yar脹s脹nda Avrupaya ihracat脹n, 旦zellikle son 巽eyrekte, h脹zla d端端e ge巽mesi isiz say脹s脹 artarken 端retimin daralmas脹, petrol ve dier hammadde fiyatlar脹n脹n 巽脹kt脹klar脹 doruktan h脹zla d端端e ge巽mesi ile yans脹d脹; bu arada bir dier yans脹ma etkisini 巽脹kan fonlar脹n etkisiyle dolar fiyat脹n脹n art脹a ge巽mesiyle hissettik. Bu arada, yerli bankalar脹n kredi vermekten ka巽脹nd脹klar脹 haberi bir dier etki oldu. T端ketici g端ven endeksi d端端lerine kout olarak t端ketim harcamalar脹n脹n da azal脹a ge巽mesi, ikinci turda yeniden 端retim daralmas脹 ve isizlik haberlerinin ortaya d旦k端lmesini getirdi. 2008in ilk on ay脹na ilikin bilgilere g旦re GSY聴H b端y端me h脹z脹 %2ye d端端r端l端rken, imalat sanayi i巽in rakam %0.7e inmiti. Finans piyasalar脹, 1999-2001 krizinden, farkl脹 olarak 巽脹lg脹n ini 巽脹k脹lar yaamad脹. Fon 巽脹k脹lar脹 yava seyretti; dolar fiyat脹 normal bir d端zeltme s端rat脹yla 1.69 YTL/dolara y端kseldikten sonra 1.6 1.65 YTL/dolarda karar kald脹. Borsa endeksi (IMKB 100) 2007deki 50 bini aan doruktan s端rekli aa脹 doru seyretmi 30-35 bin aras脹na d端m端t端); 2008e gelindiinde art脹k 25 bin dolay脹ndayd脹. Ayr脹ca, vadesi gelen d脹 bor巽lar脹n 巽evrilmesinde de bir sorun 巽脹kmad脹, yurt i巽i bankalarda da bir sars脹nt脹 olmad脹. Yani, daha 旦nce yaanan finansal krizlerden farkl脹 bir tablo ortaya 巽脹km脹t脹. Bir finansal krizden ziyade bir reel ekonomi (imalat) krizi ya脹yorduk. G旦r端n端e g旦re, yans脹yan finansal krizi, T端rkiye kendi zay脹f noktalar脹na d旦n端en bata imalat sanayi ve onu izleyerek inaat ile tar脹m, kendi reel sekt旦r端nde h脹zla d端en 端retim, batan irketler ve f脹rlayan isizlik ile yaayacakt脹r. Buna, 2008 ortas脹nda balayan perakende ticaret firmalar脹 巽旦k端端 elik etmektedir. Bankalar bunun paralelinde geri d旦nmeyen krediler, bata t端ketici kredileri, inaat巽脹 ve KOB聴 kredileri ile sars脹nt脹 yaayacakt脹r. Ger巽i h端k端met KOB聴 tan脹m脹n脹 imalat sanayi d脹脹na 巽脹kararak bir kredilendirme projesi a巽脹klad脹. Ancak bunun yaraya ne 旦l巽端de merhem olaca脹 belli deildir. 2009da T端rkiyeyi bekleyen ilk ve 旦ncelikli dev sorun d脹 a巽脹脹n kar脹lanmas脹 ve d脹 bor巽 旦demelerinin 巽evrilmesidir. D端nya pazar脹 fon bolluundan fon k脹tl脹脹na girmitir; 旦yle ki dorudan yat脹r脹m beklentisi 巽ok d端m端, borsaya hazine ka脹tlar脹na yeni fon girileri yerini 巽脹k脹lar脹na b脹rakm脹t脹r; d脹 bankalardan artan faizlerle dahi kredi bulmak zordur. Petrol ve hammadde fiyatlar脹 ile reel kesimde 端retim azal脹脹 i巽 t端ketim ve yat脹r脹m harcamalar脹ndaki daralma, TL/dolar fiyat脹ndaki art脹 ile tamamlan脹p ithalat脹 aa脹 巽ekecektir. Ne var ki, mal ihracat gelirleri gibi bir tak脹m hizmet gelirleri (turizm, ta脹ma, m端teahhitlik bata) de d端ecektir. Yani d脹 ilikilerden kaynaklanan giderler gibi gelirler de 2009 da h脹zla d端ecektir. Kan脹m脹zca, h端k端met bu f脹rsat脹 kullan脹p i巽eride girdi sanayilerini bir ithal ikamesi plan脹 巽er巽evesinde canland脹rmal脹, tar脹m脹 destekleyip yeni i olanaklar脹 ve 端retim art脹脹 salamal脹d脹r. Stratejik bir plan 巽er巽evesinde, her t端rl端 devlet desteinin kabul edilebilir olduu bu yeni ortamda ger巽ekletirilmesi olanakl脹d脹r art脹k b旦yle bir projenin. Neoliberalizmin sonu gelirken k旦pr端leri, yollar脹 satma, 聴stanbulu finans merkezi yapma projeleri yerini 端retim kesimleri sal脹kl脹 hale getirme projelerini uygulamaya koyma 巽ok daha yerinde olacakt脹r.
- 5. Kaynak巽a T聴K: Ekonomik G旦stergeler 2007 ve 2008, Ankara DPT: Temel Ekonomik G旦stergeler 2007 ve 2008, Ankara D端nya Bankas脹 (World Bank): World Development Indicators 2007 ve 2008 G. enesen: TS聴AD 2005, 聴stanbul Tablo I T端rkiyede GSY聴H ve Reel Kesimde B端y端me H脹z脹 (%): 2003 2008 Y脹llar Tar脹m (%) 聴malat S. (%) 聴naat S. (%) GSY聴H (%) 2003 -2.2 8.4 7.8 5.3 2004 2.7 11.9 14.1 9.4 2005 6.6 8.2 9.3 8.4 2006 1.3 8.4 18.5 6.9 2007 -7.3 5.4 5.0 4.5 2008* - *0.7 - *2.0 * 聴lk 10 ayl脹k tahmin
- 6. Tablo II 聴malat Sanayi Zincirleme retim Endeksi, 旦zel imalat KKO., Im. S. 聴thalat miktar endeksi Y脹l 聴malat S. zel 聴m. S. 聴m. S. 聴thal Toplam Toplam 聴thalat Zincirleme KKO Endeksi 聴thalatta 聴m. S. (milyar dolar) Endeks (%) (%) 2003 = 100 Pay脹 (%) 2003 9.3 75.3 100.0 80.3 69.3 2004 10.4 79.9 126.0 82.5 97.5 2005 4.8 78.8 149.2 80.7 116.8 2006 5.5 79.7 155.6 79.1 139.6 2007 4.4 80.8 175.5 78.8 170.0 2008* 5.0 80.1* 180.9 76.4 105.8 * 聴lk 6 ay; 10. aya gelindiinde KKO (kapasite kullanma oran脹) %73e inmiti, b端y端me h脹z脹 da 0.7ye.