�ݺ�ߣ

GEOGRAFIA ETA HISTORIA
2. DBH 7. GAIA
HISPANIAKO KRISTAU ERRESUMAK
Hispaniako
Kristau-erresumak
7

2. DBH 7. GAIA
Gaiaren mapa
KRISTAU ERRESUMA
HISPANIKOAK
Erresuma
kristauen osaketa
(VII-X mendeak)
XI-XV mendeak
Kultura
ondasuna
ASTURLEONDAR ERRESUMA
PIRINIOETAKO KONDERRIAK
KRISTAU- ERRESUMEN
HEDAPENA
GAZTELAKO KOROA
ARAGOIKO KOROA
AURRE ERROMANIKOA
ERROMANIKOA
DONE JAKUE BIDEA
GOTIKOA
MUDEJARRA

2. DBH 7. GAIA
1 - Kristauen erresistentziaguneak
• Musulmandarrek ez zituzten Iberiar penintsulako iparraldeko lurrak konkistatu.
• Bertan musulmandarrengandik ihesi zihoazen bisigodo askok babesa bilatu zuten.

2. DBH 7. GAIA
❑ Musulmandarrek oso arin konkistatu zuten ia penintsula osoa
BAINA ez zituzten penintsulako iparraldeko lurrak konkistatu.
❑ Bertan musulmandarrengandik ihesi zihoazen bisigodo askok
babesa bilatu zuten.

2. DBH 7. GAIA

2. DBH 7. GAIA
❑ Denborak aurrera egin ahala
lurralde horietan gune
politikoak osatzen joan ziren:
• Asturleondar Erresuma
• Nafarroako Erresuma
• Aragoiko Erresuma
• Kataluniako Konderriak
• Gaztelako Erresuma
800. urtea

2. DBH 7. GAIA
2 - Asturleondar Erresumaren eraketa
❑ Asturiaseko erresuma
VIII. mendean sortu zen.
718an on Pelaio errege
izendatu zuten. 722an
musulmandarren aurka
borrokatu zen
Covadongako borrokan
722an.
❑ 800 urtearen inguruan,
Asturiaseko erresuma
Galiziatik Arabara
zabaltzen zen. Hasieran,
gortea Oviedon ezarri
zen.

2. DBH 7. GAIA
2 - Testua: Kobadongako borroka
Nola gertatu zen Kobadongako borroka?
Musulmanen konkista baino urte batzuk geroago, 722 urte inguruan, lehengo kristau
esparrua sortu zen. On Pelaiok , Asturiasen bizi zen errefuxiatua, ez zuen
menderatua izan nahi eta islamdar ejertzito baten aurka borrokatu zen. Auseva
mendiko magalean garaitu zituen, Covadongako borrokan. Borrokaren ostean, On
Pelaio subirano moduan aritu zen gobernuan, 737an hil zen arte.
«Urte haietan Pelaio izeneko asto basati bat altxatu zen. Musulman tropek eraso
egin zioten haren soldaduak gosez hil eta kobazulo batean, gosearen gosez,
hogeita hamar soldadu eta hamar emakume baino gelditu ez ziren arte. Ondoren,
musulmanek borroka utzi zuten esanez: “ Hogeita hamar asto basati, zer min egin
diezagukete? ». (Egokitua)
Zein da borrokaren bi bertsioen artean benetakoa?

2. DBH 7. GAIA
❑ X. mendean, erresuma
Dueroraino zabaldua
zegoen. Hori zela eta,
Leon izendatu zuten
hiriburu.
❑ 951n Fernan Gonzalez
konde gaztelarra
independienteki agintzen
hasi zen nahiz eta
Leongo errege-erreginen
basailu izaten jarraitu.
Geroago, Gaztela
erresuma bihurtu zen.
3 – Gaztelaren sorrera

2. DBH 7. GAIA
4 – Hispaniako Markatik Pirineoetako erresuma eta konderrietara
Marka Hispanikoa
Pirinioetako lurralde kristauak X. mendearen amaieran

2. DBH 7. GAIA
4 – Hispaniako Markatik Pirineoetako erresuma eta konderrietara
• VIII. mendean Pirinioetako lurraldea inperio karolingioaren parte zen:
Marka Hispanikoa zen.
• IX. mendean inperio karolingioa banandu zen eta ondorioak ekarri
zituen: Nafarroa, Aragoi, Katalunian
N
A
K Marka Hispanikoa

2. DBH 7. GAIA
❑ Eneko Aritzak Iruñerriko erresuma sortu
zuen, gero Nafarroako erresuma deitu
zutena. Erresumaren une gorena Antso
III.aren erregetzarena izan zen (1000-
1035).
5 - Nafarroako Erresumaren sorrera
Eneko Aritza
Antso III.aren garaiko hedadura
1000 - 1035

2. DBH 7. GAIA
❑ Nafarroak baino geroago, Aznar Galindo kondearen familiak
Aragoiko Konderriko independentzia lortu zuen.
❑ 922. urtean, Aragoi Nafarroako errege-erreginen aginpean geratu
zen. 1035an, Antso III. hil zenean, independentzia lortu zuen.
5 - Aragoiko konterriak

2. DBH 7. GAIA
• 874an, Wifredo
Bilodunak
Kataluniako
konderriak elkartu
zituen eta
autonomiarekin
agindu zuen bertan.
5 - Kataluniako konterriak

2. DBH 7. GAIA
5 - Kristau-erresumen antolaketa
❑ Errege-erreginek aginpide gorena zuten
❑ Gortea ibiltaria zen; kontseilariak errege-
erreginak zeuden lekura joaten ziren.
❑ Gotorleku-sare bat eraiki zuten.
❑ Buruzagi militarrak ospe handia lortu
zuten.

2. DBH 7. GAIA
❑ Ez zegoen armada iraunkorrik.
❑ Gerrariak basailutzaren bidez
jartzen ziren errege-erreginen
aginduetara.
Eta zure ausardiagatik eta arabiarrak menperatzen lagundu
didazulako, BUDARONgo feudoa ematen dizut, gaztelu bat
eraikitzeko eta zeuretzeko basailuak eta zerbitzuak antolatzeko
baimena

2. DBH 7. GAIA
❑ Konkistatutako lurraldeak nekazari
askeek jendeztatzen zituzten,
lurraldeen jabetzarekin.
❑ Nekazari atzeratua eta ekoizpen
gutxikoa.
❑ Merkataritza ia desagertu egin zen.

2. DBH 7. GAIA
Berpopulatzearen ondasuna
lurraldean: herri eta lur komunitatea
Burgosen
Berpopulatzearen ondasuna
lurraldean: latifundioa Kordoban

2. DBH 7. GAIA
6 - Kristau-erresumen hedapena
❑ XIII. mendean, kristau
erresumak
Guadalquivir, Levante
eta Balearretako
erresumetara zabaldu
ziren.
❑ Azkenik 1492ean,
Errege Katolikoek
Granada konkistatzen
dute.

2. DBH 7. GAIA
Konkistaren ondoriozko gizarte berria
❑ Kristauak musulmandarrei lurrak konkistatu ondoren, populazio gehiena lurraldean
gelditzen zen; agintariak aldatzen ziren.
❑ Gizartean aniztasuna handitu zen.
❑ Kristauen lurraldeetan geratu ziren musulmandarrak: Mudejarrak
❑ Kristauek okupatuturiko lurraldeetan kristau bihurturiko musulmandar ohiak:
Moriskoak
Agintaritza
kristaua
Agintaritza
musulmandarra
Islam erlijioa mantendu zuten
mudejarrak
Kristau bihurtu ziren musulmanak
moriskoak
Kristau izaten jarraitu zuten
mozarabiarrak
Islam erlijioa hartu zuten
muladiak

2. DBH 7. GAIA
kristauak
musulmandarrak=
mudejarrak
judutarrak
• Ez ziren integratu.
• Bereizitako auzoetan bizi ziren.
• Talde bakoitzak bere tradizioei
eusten zien.
• Ez ziren familia mixtoak sortzen.
• Errege-erreginek kulturak
errespetatzeko hitza eman zuten
baina denboraz egoerak okerrera
egin zuen.
Konkistaren ondoriozko gizarte berria

2. DBH 7. GAIA
800 urte
jo ta ke !!!

2. DBH 7. GAIA
Iberiar penintsula 1200 urtean

2. DBH 7. GAIA
8 - Gaztelako Koroa
❑ 1230ean Gaztela
eta Leon behin
betiko elkartu
ziren eta
Gaztelako Koroa
osatu zen.
❑ Gaztelako Koroa
penintsulako
erresuma
boteretsuena
zen.
1230

2. DBH 7. GAIA
8 - Gaztelako Koroa
❑ Lurralde guztietan
erakunde berak eta lege
berak zeuden. Erregeak
botere handia zeukan
eta gorteek ezin zuten
agindu.
❑ Ekonomiaren oinarria
nekazaritza eta
abeltzaintza ziren, ardi
merinoena (Mesta)
batez ere. Artisautza eta
merkataritza asko
garatu ziren.

2. DBH 7. GAIA
Gaztelako instituzioak

2. DBH 7. GAIA
8 - Gaztelako Koroa
• Gaztelan estilo erromanikoaren eta gotikoaren adibide asko daude.
Burgosko katedrala
San Miguel Eliza
San Esteban de Gormaz - Soria

2. DBH 7. GAIA
8 - Gaztelako Koroa
Motako Gaztelua
Zamorako katedrala
Soriako Santo Domingo
Duratoneko Andra Maria

2. DBH 7. GAIA
9 - Aragoiko Koroa
❑ XII. mendean sortu zen.
❑ Penintsulan Gaztelan
baino gutxiago hedatu
zen, baina
Mediterraneotik zehar
zabaldu zen.
❑ Kataluniako
konderriak eta
Aragoiko, Valentziako
eta Mallorkako
erresumek osatzen
zuten. Lurralde
bakoitzak bere
instituzioak eta ohiturak
mantendu zituen.
❑ Herritar gehienak nekazaritzatik bizi
ziren. Merkataritza asko garatu zen.

2. DBH 7. GAIA
9 - Aragoiko Koroa
❑ Erregeak ez zeukan
Gaztelakoak
besteko indarrik eta
Gorteen onespena
behar izaten zuen
askotan.
❑ Aragoiko Koroan
erromanikoaren eta
gotikoaren adibide
interesgarriak
daude.
Sta Maria del Mar
Barzelona
Taüllelo San Klemente
Valentziako lonja

2. DBH 7. GAIA
9 - Aragoiko Koroa - Bartzelonako portuko ontziolen irudia
Mastaren
prestaketa ontzi
batean jartzeko
Ontzi baten
atoia
Ontziolak
Ontziaren
gila eraikitzen
Ontziaren egitura
eraikitzen
Garabia

2. DBH 7. GAIA
9 - Pirinioetako lurralde kristauak X. mendearen amaieran

2. DBH 7. GAIA
9 - Aragoiko instituzioak
ERREGEA
Aragoiko
Aldundia
Kataluniako
Generalitatea
Valentziako
Generalitatea
VALENTZIAKO
GORTEAK
KATALUNIAKO
GORTEAK
ARAGOIKO
GORTEAK
Ogasuna
• Aldundiek eta
Generalitateek
kontrolatzen
zuten
• Ez zuen
gobernuaren
betebeharrik
• Kontseilu bana
erresuma
bakoitzean
Errege-kontseilua
• Erregearen
boterea erresuma
bakoitzeko
instituzioek
mugatzen zuten
Justizia
instituzioak
• Erregeak gobernuan egindako lana berretsi behar
zuten
• Erregeak eskatutako zergak onartu behar zituzten
• Zergen xedea kudeatu behar zuten
• Gobernua kontrolatu behar zituzten
gorteak bilduta ez zeuden bitartean

2. DBH 7. GAIA
Aragoiko Koroa: ekonomia
❑ Jarduera nagusiak nekazaritza eta merkataritza ziren.
❑ Mediterraneoan portu garrantzitsuak zituzten: Bartzelona, Valentzia,
Palermo,…
❑ Aragoiko merkatariek ordezkaritzak (kontsulatuak) zituzten Europako,
Asiako eta Afrikako hainbat hiritan.
❑ Itsasoko kontsulek nabigazioarekin eta merkataritzarekin zerikusia
zuten gaiak epaitzen zituzten.
Valentziako Lonja

2. DBH 7. GAIA
Fernando I.a
(1035-1065)
Antso II.a
(1065-1072)
Alfonso VI.a
(1065-1072)
Garcia Sanchez
III.a Najerakoa
Antso IV.a
Peñalengoa
(1054-1076)
Antso Ramirez
(1076-1094)
ARAGOI
Ramiro I.a
(1035-1063)
Antso Ramirez
(1063-1094)
Gonzalo
(1035-1044)
Ramiro I.a
Aragoikoa (1044-
1063)
NAFARROA
GAZTELA
ETA LEON
Antso III.a Handia
(1000-1035)
• Nafarroako erregea
• Aragoiko kondea
• Sobrarbe-Ribagorzako kondea (1018-1035)
•Gaztelako kondearen ezkontidea (1029-1035)
Nafarroako Antso III.a Handiaren ondorengoak

2. DBH 7. GAIA
Ordena militarrak
Santiagoren
agindua
Alcantararen
agindua
Calatravaren
agindua
Montesaren
agindua
❑ Gurutzadetan
bezala Iberiar
penintsulan ere
sortu ziren.
❑ Fraide gerrariak
ziren.
❑ Musulmanen
lurraldeak
konkistatu eta
defendatu behar
zituzten.

2. DBH 7. GAIA
Donejakue bidearen mapa

2. DBH 7. GAIA
Donejakue bideko mugarriak
Santiago
Ponferradako
gaztelu tenplarioa
Fromistako
San Martin
San Juan
Haitzekoa
Santa Maria
Eunatekoa

2. DBH 7. GAIA
Aintzaren ataria
Aintzaren ataria
(Santiagoko
katedrala)
1. Santiago Handia
2. Azken judizioa
3. Jeseren zuhaitza
4. Apokalipsiko
hogeita lau zahar
5. Apostoleak,
patriarkak eta
ebanjelistak

2. DBH 7. GAIA
Oina Barrualdea
Aintzaren
arkupea
Obradoir
oren
fatxada
Atxabitxien
ataria
Aldare
nagusia
Zilarren
ataria

2. DBH 7. GAIA
Testua: Donejakue bidea (I)
Lorca izeneko leku batetik, ekialdeko aldetik, Salado izeneko ibaia pasatzen da:
kontuz bertan edaten duzunarekin, ez ezazu edan ez zuk ezta zure zaldiak ere,
errekako ura hilgarria baita!
Done Jakue bide ertzean, eserita bi nafar daude haien labanak zorrozten, laban
haiekin ur hartatik edan eta hiltzen ziren erromesen zaldiak larrutu ohi zituzten.
Galdetu genien eta ez ziguten erantzunik eman, gezurra esan eta ura edangarria
zela esan ziguten, ondorioz, guk gure zaldiei edaten eman genien, segituan biak hil
ziren eta nafarrek bertan larrutu zituzten.
Kalixtinoren kodizea

2. DBH 7. GAIA
Testua: Done Jakue bidea (II)
Galiziarren lurra dago gero, Leongo muga
pasa eta Irago eta Cebrero mendiak pasa
ondoren. Lurralde hostotsua da, errekak eta
zelaiak ditu, baratza izugarriak, fruitu onak eta
iturri gardenak; baina eskasa hiritan, herrietan
eta laboreetarako lurretan. Eskasa da ogian,
garian eta ardoan, baina oparoa zekale ogian
eta sagardoan, abeltzaintzan eta zalditan,
esnean eta eztian, eta itsasoko arrainetan,
handietan eta txikietan; urre, zilar, oihal, larru
basati eta horrelakoetan aberatsa da, bai eta
merkantzia sarrazenoan ere.
Mundu guztiak hartu behar ditu
erromesak errukiz eta
errespetuz, aberatsak ala
pobreak izan.
Bere etxean erromesak hartzen
dituen guztiak ez du soilik
Santiago apopilo hartuko,
Jainkoa bera ere apopilo hartuko
du.

2. DBH 7. GAIA
Testua: Donejakue bidea (III)
Immigrazioa Donejakue bidean - Frankoak
Monarkek objektibo politikotzat jo zuten hiri-jardueraren dinamizazioa eta herrien demografiaren
garapena. Horretarako, immigrazioari eta artisauen eta merkatarien asentamenduari lagunduko zien
legedia ezarri zuten. ...
Alderdi ezberdinak jorratzen zituen: merkatariei ordaindu beharrekoak barkatzea edo bideko hiriei eta
herriei «foru frankoak» ematea. Horrekin guztiarekin artisautzan eta merkataritzan lanean ari zen
jendeari asentamendua erraztu nahi zitzaion erraztasunak eskainiz. Argi dago marko juridiko honen
mendean zeudenek hainbat abantaila jakin zituztela eta lege tradizionalen aurrean askatasun gehiago
zutela.
Legediak arrakasta izan zuen eta horren adierazle izan zen hainbat auzoren garapena, Burgos
izenekoak. Auzo horiek ezaugarri bereziak zituzten eskubide propioak izateaz gain, herritarren
artisautzarako eta merkataritzarako jarduera hain zuzen ere. Salmenta lekuek islatu zuten hori eta
kale-izendegietan saltokien, frankoen edo gaskoien kalea izenarekin gelditu dira, bai eta bertan egin
ahal ziren lanekin edo erromesaldian zihoazen eta gaixo jartzen ziren erromesentzat jarritako
ospitaleen izenekin ere.
J. L. MARTÍN, «Se hace camino al andar», La aventura de la Historia, 8. zkia. Egokitua

2. DBH 7. GAIA
Narankoko Santa Maria Asturias Lilloko San Miguel
Aurre erromanikoa

2. DBH 7. GAIA
Garaipenaren gurutzea Covadonga

2. DBH 7. GAIA
Miniatura: Liebanako beatoaren orrialdeak

2. DBH 7. GAIA
Loarreko gaztelua, Huesca
Haitzeko San Joanen
monasterioa, Huesca

2. DBH 7. GAIA
Toledoko katedrala Leongo katedrala

2. DBH 7. GAIA
Sevillako katedrala

2. DBH 7. GAIA
Sahaguneko San Tirso, Leon San Martin dorrea, Teruel
Mudejar eraikinak

2. DBH 7. GAIA
San Martin dorrea, Teruel
Mudejar eraikinak

2. DBH 7. GAIA
ETA GARAI HARTAN
EUSKAL LURRAK
ZER ?

2. DBH 7. GAIA
• Musulmanak ez ziren kokatu Euskal Herriko iparraldean. Ez zen
erakargarria, ez zegoen hiririk ez aberastasunik, orografia menditsua...
11 – Euskal lurraldeak VIII – X bitartean

2. DBH 7. GAIA
• Euskal lurraldeak
inguruko
erresuma
boteretsuen
artean zeuden:
Iruñeko eta
Gaztelako
erresumen
artean.
• XI. mendean
euskal lurraldeak
Nafarroako Antso
III. Nagusiaren
menpe zeuden.
11 – Euskal lurraldeak XII - XIII bitartean

2. DBH 7. GAIA
• XII eta XIII. mendeen bitartean garai batzuetan Nafarroaren menpe
eta beste batzuetan Gaztelaren menpe.
11 – Euskal lurraldeak XII - XIII bitartean

2. DBH 7. GAIA
Erresuma bisigodoaren bukaera – Musulmandarren
hedapena (VIII)
MUSULMANDAR ETA FRANKOEN ARTEAN
711
❑ Musulmandarrak ez
ziren euskal lurretan
kokatu. Arrazoiak:
❑Gune menditsua.
❑Lur ez oso
emankorrak.
❑Aberastasun iturririk
ez.
❑ Erasoaldiak
hainbatetan egon ziren
arpilatzeko asmotan.

2. DBH 7. GAIA
❑ Ekialdean, Iruñerriko erresuma Nafarroakoa bihurtu zen eta Aragoiko
erresumarekin izan zituen harreman sendoak XI.mendean.
❑ Nafarroa hainbatetan Aragoiko Koroari lotuta egon zen, eta orduan,
krisiak eraginda, euskal lurralde batzuk Gaztelako erresumaren barnean
gelditu ziren .
❑ 1134an, Nafarroak berriro independentzia lortu zuen baina egungo
Bizkaia Gaztelaren mende geratu zen.
Nafarroako erresuma

2. DBH 7. GAIA
Nafarroako erresuma
❑ Nafarroako erresumak itsasorako irteera galdu zuen. 1200ean Araba ia osoa
eta Gipuzkoa Gaztelan sartu ziren Gaztelaren kontrako gerra galdu ostean.
❑ Bestalde, ezin izan zuen errekonkistaren bitartez lurraldea zabaldu, Gaztela
eta Aragoik inguraturik zutelako.
❑ Nafarroak begiak Frantzian jarri zituen eta erresuma horrekin harremanak
indartu zituen.
Iberiar penintsula 1200 urtean

2. DBH 7. GAIA
❑ Euskal gizartea landatarra zen, populazioa urria zen gune sakabanatuetan bizi
zen.
❑ Jarduera ekonomiko nagusiak abeltzaintza eta nekazaritza ziren baina Bizkaiko
eta Gipuzkoako lurrak ez ziren oso egokiak zerealak landatzeko.
❑ Gizarte feudala pixkanaka sortuz joan zen familia boteretsu batzuen inguruan.
Euskal gizartea Goiz Erdi Aroan

2. DBH 7. GAIA
❑ XII.mendetik aurrera, hainbat hiribildu (hiri) sortu zen euskal
lurraldeetan.
❑ Gogoratu, errege-erreginek FORUAK eta HIRI-GUTUNAK ematen
zizkieten hiribilduei. Hiri-gutunetan, eskubideak eta betebeharrak,
mugak, eskumenak, jabetzak, zergak eta pribilegioak ezartzen ziren.
❑ Hiribildu berriak sortzeko faktore nagusiak hauexek izan ziren:
❑ Faktore estrategikoak edo militarrak (Gasteiz -1181- edo La
Guardia -1165-.
❑ Faktore ekonomikoak (Urduña-1229)
❑ Babesteko faktoreak (Markina-1355- edo Elorrio-1356)
Euskal gizartea Berant Erdi Aroan

2. DBH 7. GAIA
Berant/Behe Erdi Aroko hiribildua: Durango

2. DBH 7. GAIA
Markina-Xemein (1355) Lekeitio (1355)

2. DBH 7. GAIA
Bilbo (1300)

2. DBH 7. GAIA
Gasteiz (1181)

2. DBH 7. GAIA
❑ Ekonomia-jarduera nagusiak nekazaritza eta
abeltzaintza ziren.
❑ Burdingintzak garrantzia eskuratu zuen, burdin
mineral aberatsa eta energi iturri ugariak (basoak eta
emari handiko ibaiak) zeudelako. Burdinolak baso eta
meategietatik hurbil kokatzen ziren garraio kostuak
gutxitzeko.
❑ Merkataritzak ere garapen handia izan zuen
XIII.mendetik aurrera. Itsas portuetatik burdina eta
Gaztelako artilea garraiatzen zuten Europako
iparraldera eta manufakturak inportazen zituzten.
Ekonomiaren susperraldia

2. DBH 7. GAIA
Euskaldunak eta arrantza
❑ Euskal portuak ekonomiaren ardatz bihurtu ziren.
❑ Goiz Erdi Aroan, euskal arrantzaleek kostatik hurbil egiten zuten arrantzan baina,
pixkanaka, arrantzalekuak agortzek hasi zirenez, beste leku batzuetan bilatu behar izan
zuten.
❑ XIII. eta XIV.mendeetan, Ingalaterrako eta Irlandako kosteetan aritzen ziren;
Islandiara ere heldu ziren.
❑ Atlantikoa zeharkatzean, Ameriketara ere heldu ziren, Ternuako kostaldeetara eta
Lorentzo Ibaiko estuariora.
❑ Bakailaoa eta balea (Bizkaiko golkoan ohikoa Goiz Erdi Aroan) ziren gehien bat
arrantzatzen zutena.

2. DBH 7. GAIA
Euskaldunak eta arrantza
Balearen arrantzaren garrantzia herrien armarrietan
Zarautz

2. DBH 7. GAIA
Bost
erresumako
penintsula
XIV. mendeko europear erresumak

�ݺ�ߣ

7 - HISPANIAKO KRISTAU-ERRESUMAK - EH erdi aroan (1).pptx

Recommended

More Related Content

Similar to 7 - HISPANIAKO KRISTAU-ERRESUMAK - EH erdi aroan (1).pptx (20)

7 - HISPANIAKO KRISTAU-ERRESUMAK - EH erdi aroan (1).pptx