More Related Content
What's hot (20)
Similar to Biologji (20)
Biologji
- 1. PROJEKT LENDA : BIOLOGJI TEMA : QELIZA NENTEMA: Riprodhimi , zhvillimi I qelizes dhe dyfishimi I adn-se
- 2. Qeliza 谷sht谷 nj谷sia thelb谷sore, funksionale,nd谷rtimore dhe strukturale e t谷 gjitha organizmave t谷 gjalla ; 谷sht谷 nj谷sia m谷 e vog谷l mbart谷se e jet谷s. Ky p谷rkufizim u formulua nga Robert Huk, shkenc谷tar i njohur anglez, i cili ishte i pari q谷 v谷zhgoi ekzistenc谷n e qeliz谷s n谷 vitin 1665 Qeliza
- 3. Organizmat ndahen n谷 nj谷qelizore, si p谷r shembull bakteret, q谷 p谷rb谷hen nga nj谷 qeliz谷 e vetme, dhe shum谷qelizore, si, psh, njer谷zit, ku shum谷 qeliza bashk谷veprojn谷 si nj谷 nj谷si funksionale do qeliz谷 ka veti t谷 ndryshme, disa nga k谷to veti jan谷 : - Riprodhimi - me an谷 t谷 ndarjes binare, mitoz谷s ose mejoz谷s - Metabolizmi - - Reagimi ndaj ngacmimeve t谷 jashtme, si ndryshimi i temperatur谷s apo pH-s谷.
- 4. Qeliza e nj谷 kafsh谷 tipike, ku tregohen p谷rb谷r谷sit n谷nqelizor谷. Organelet : (1) b谷rtham谷za (2) b谷rthama (3) ribozomet (4) fshik谷za (5) retikuli endoplazmatik (6) aparati i Golxhit (7) Citoskeleti (8) mitokondria (9) vakuola (10) citoplazma (11) lisozomet (12) centriolat
- 5. Dyfishimi I ADN-se ADN-ja (anglisht - DNA) 谷sht谷 nj谷 polimer i gjat谷, n谷 form谷n e nj谷 spirali (dredhe) t谷 dyfisht谷. Molekulat e saj nd谷rtojn谷 nj谷 matric谷, n谷 baz谷 t谷 s谷 cil谷s kryhet sinteza e ARN-s谷 (transkriptimi), e cila, nga ana e saj, sh谷rben si matric谷 p谷r sintez谷n e proteinave (p谷rkthimi), sintez谷 q谷 b谷het sipas kodit gjenetik
- 6. PROCESI I DYFISHIMIT S谷 pari, n谷n ndikimin e enzimave ose fermenteve (katalizator谷t biologjik谷) k谷puten urat hidrogjenike, t谷 cilat i mbajn谷 t谷 lidhura bazat komplementare ose plot谷suese. K谷to baza posa lirohen, n谷 to menj谷her谷 bashk谷ngjiten baza t谷 tjera, t谷 cilat ndodhen n谷 sasi t谷 madhe n谷 b谷rtham谷. Gjat谷 interfaz谷s ose si巽 quhet ndryshe, n谷 koh谷n nd谷rmjet dy ndarjeve qelizore, ndodh procesi i dyfishimit t谷 kromozomeve. Meqen谷se gjenet jan谷 t谷 p谷rb谷ra prej molekulave t谷 ADN, dyfishimi i tyre 谷sht谷 i dyfishimit t谷 ADN.
- 7. Adenina t谷rheq timin谷n dhe guanina citozin谷n. K谷to lidhen me an谷 t谷 lidhjeve hidrogjenore. M谷 pas, n谷 bazat e bashk谷ngjitura lidhen sheqeri dezoksiriboza dhe acidi fosforik. Si rezultat p谷rfundimtar i k谷tij procesi, 巽do shirit dyfishohet e kompletohet. Molekulat e riformuara t谷 ADN, n谷 qelizat bija, jan谷 t谷 nd谷rtuara prej dy zinxhir谷ve t谷 nukleotideve, me radhitje t谷 caktuar, 束kopje損 t谷 molekulave t谷 qeliz谷s m谷m谷. N谷 rreshtimin e nukleotideve jan谷 p谷rmbajtur informacionet p谷rkat谷sisht, t谷 gjitha 束udh谷zimet損 e nevojshme, t谷 cilat prind谷rit i p谷rcjellin n谷 brezin e ri.
- 8. Paketimi i ADN-se ne kromozome. Kromozomet n谷 var谷si t谷 centromerit kan谷 forma dhe madh谷si t谷 ndryshme dhe ndahen n谷 kat谷r tipe : 1) metacentrik , 2) submetacentrik, 3) akrocentrik, 4)telocentrik. Proteinat q谷 marrin pjes谷 n谷 nd谷rtimin e kromozomit jan谷 histonet. Histonet mungojn谷 tek bakteret.Histonet paketojn谷 ADN n谷 m谷nyr谷 q谷 t谷 mos 巽organizohen zinxhir谷t dhe sasia e madhe e saj t谷 zer谷 nj谷 hap谷sir谷 sa m谷 t谷 vog谷l. N谷 b谷rtham谷 ka proteina johistone t谷 cilat i japin q谷ndrueshmeri kromozomit. Nukleozoma. Kromatina p谷rb谷het nga disa nj谷si baz谷 q谷 quhen nukleozoma. Nukleozomat jan谷 njesit谷 baz谷 t谷 paketimit t谷 ADN-s谷. Cdo nukleozom谷 p谷rb谷het nga tet谷 molekula histonesh (H2A , H2B , H3 dhe H4 nga dy p谷r secil谷n). Fija e ADN-s谷 rrotullohet dy her谷 n谷 巽do nukleozom. N谷 var谷si t谷 gjendjes s谷 qeliz谷s kromatina 谷sht谷: a) e kondensuar ,(quhet heterokromatina e cila 谷sht谷 karakteristike kur qeliza fillon ndarjen.) b) e shp谷rhapur (quhet eukromatine dhe 谷sht谷 karakteristike kur qeliza 谷sht谷 n谷 gjendje qet谷sie
- 9. Me cikel qelizor nenkuptohet periudha qe nga fillimi i nje ndarjeje deri ne fillimin e ndarjes tjeter. Cikli qelizor perbehet nga interfaza (nd谷rfaza) dhe faza M. Nd谷rfaza (interfaza) konsiston ne nje faze te pare gap (G1), faza e sintezes (S), dhe faza e dyte gap (G2). Gjate fazes G1, qeliza rritet dhe pergatitet per fazen S. Gjate fazes S, ADN-ja dhe proteinat e kromosomeve dyfishohen dhe ndodh duplikimi i kromozomeve. Gjate fazes G2, rritet sinteza e proteinave ne kuader te pergatitjes per ndarjen qelizore. Faza M perbehet nga Mitoza ! Cikli qelizor
- 10. DOMETHENIA E MITOZES DHE PERSHKRIMI I PROCESIT Mitoza siguron ruajtjen e numrit te kromozomeve kur nje qelize eukariote ndahet per te dhene dy qeliz bija. Gjate mitozes kromozomet e njejte shperndahen ne polet e kunderta te qelizes dhe , me pas, rreth cdo grupi formohet nje menbrane (berthamore). Gjate profazes, kromatina kondensohet (ngjishet, trashet) ne kromozom谷t e dyfishuar. do kromozom esthe i perbere nga nje 巽ift kromatidesh v谷llez谷r. Membrana berthamore fillon te zhduket ndersa fillon te duket (te ndertohet) boshti mitotik.
- 11. Riprodhimi dhe zhvillimi te kafshet dhe njeriu Nd谷rmjet karakteristikave t谷 organizmave t谷 gjall谷 riprodhimi 谷sht谷 vetia themelore q谷 siguron vazhdim谷sin谷 e llojit. Riprodhimi 谷sht谷 dy llojesh : a)riprodhimi seksual dhe riprodhimi aseksual (joseksual) Riprodhimi joseksual. Riprodhimi joseksual 谷sht谷 forma m谷 e thjesht谷 pasi kryhet me pjes谷marrjen e vet谷m nj谷 individi dhe mund t谷 kryhet n谷 disa m谷nyra :Me ndarje : P谷r organizmat nj谷qelizor ndarje qelizore do t谷 thot谷 m谷nyr谷 riprodhimi si巽 ndodh p.sh tek bakteret dhe te shum谷 protozoar. Kromozomi bakterieve p谷rb谷het nga nj谷 molekul谷 e vetme e ADN.Kromozomi dyfishohet dhe fiksohet n谷 dy pika t谷 membran谷s qelizore.Membrana zgjatet drejt poleve dhe fillon t谷 thellohet n谷 ekuatorin e qeliz谷s.Qeliza n谷n谷 ndahet n谷 dy qeliza bija. Me syth谷zim.. N谷 trupin e qeliz谷s n谷n谷 formohet n谷 nj谷 moment t谷 caktuar nj谷 lloj sythi.Pasi arrin p谷rmasat e qeliz谷s n谷n谷 ajo mund t谷 shk谷putet dhe t谷 jetoj谷 si organiz谷m m谷 vete.
- 12. Riprodhimi me spor谷. spore riprodhohen organizma t谷 ndrysh谷m bimor,por dhe shum谷 kafsh谷 t谷 ulta. Riprodhimi vegjetativ.Takohet te bim谷t dhe realizohet nga pjes谷 t谷 ndryshme t谷 trupit bimor si: zhardhok谷t e patates,stolonet e luleshtrydhes,bulbat e qep谷s,deg谷t e rrushit etj. Me cop谷zim.Nj谷 planare e ndar谷 p谷rgjys谷m 谷sht谷 n谷 gj谷ndje q谷 n谷p谷rmjet rip谷rt谷ritjes t谷 nd谷rtoj谷 dy individ谷 t谷 rinj.. Partenogjeneza.sht谷 zhvillimi i nj谷 individi nga nj谷 vez谷 e papllenuar. .Partenogjeneza takohet tek disa lloje peshqish,amfib谷sh,hardhucat e shkret谷tir谷s.Cnedimophorus neomexicanus p谷rb谷n rastin m谷 tipik ku e gjith谷 popullata p谷rb谷het nga femra.Individ谷t q谷 rrjedhin nga partenogjeneza mund t谷 jen谷 diploid ose haploid.Merogonia 谷sht谷 sh谷mbull i partenogjenez谷s.Takohet te salamandra.Veza para se t谷 fekondohet humbet b谷rtham谷n.Pasi fekondohet zigota e formuar ka vet谷m b谷rtham谷n e spermatozoidit.Nga zhvillimi i zigot谷s haploide formohet nj谷 organiz谷m i ri.
- 13. Riprodhimi seksual p谷rfshin shkrirjen e dy qelizave seksualisht t谷 ndryshme,q谷 quhen gamet谷.Gamet谷t jan谷 mashkullor谷 e fem谷rore.Cikli biologjik i kafsh谷ve dhe i bim谷ve kalon n谷 dy stade: haploid dhe diploid. Gamet谷t p谷rfaq谷sojn谷 stadin haploid. Nga shkrirja e dy gamet谷ve seksualisht t谷 ndrysh谷m formohet zigota.Gamet谷t prodhohen nga organet e riprodhimit.Gamet谷t femeror(vez谷t) formohen n谷 gonadet fem谷rore,kurse gamet谷t mashkullor谷 n谷 gonadet mashkullore.N谷 shumic谷n e kafsh谷ve gjinit谷 jan谷 t谷 ndara.Te disa gjallesa shtazore ndodhen edhe gonadet mashkullore edhe ato fem谷rore. K谷to gjallesa quhen hermafrodite.(psh. krimbi i tok谷s). Pllenimi 谷sht谷 bashkimi dhe shkrirja e b谷rtham谷s s谷 gametit fem谷ror (qeliz谷s vez谷) me at谷 t谷 gametit mashkullor (spermatozoidit). Pllenimi mund te jet谷 : a)i jasht谷m b)i brendsh谷m . Gjat谷 pllenimit secili prind n谷p谷rmjet gamet谷ve ofron gjysm谷n e kompletit kromozomik.Zigota p谷rmban nj谷 num谷r diploid kromozomesh. Zigota m谷 pas ndahet me mitoz谷 duke ruajtur numrin diploid t谷 kromozomeve n谷 qelizat bija dhe pra n谷 t谷 gjitha qelizat e individ谷ve t谷 rinj,me tipare t谷 marra nga dy prind谷rit.
- 14. Riprodhimi joseksual te bim谷t. Riprodhimi i realizuar me pjes谷marrjen e vet谷m nj谷rit prind 谷sht谷 quajtur riprodhim joseksual. Riprodhimi joseksual mund t谷 realizohet me : KERCEJ: Shum谷 bim谷 kan谷 k谷rcej me an谷 t谷 t谷 cilave mund t谷 riprodhohen n谷 m谷nyr谷 joseksuale si me: zhardhok , bulbi , stolone , rizoma . RRNJ.Bim谷 q谷 mund t谷 riprodhohen n谷 m谷nyr谷 joseksuale me an谷 t谷 rr谷nj谷ve jan谷 karota e eg谷r,jargavani,tr谷ndafili,luleshurdhja mjeksore etj. GJETHE(si psh. Sanseveria)
- 15. Lulja organi i riprodhimit seksual te bim谷t. Pjes谷t kryesore t谷 nj谷 luleje tipike jan谷: N谷npetlat - .T谷r谷sia e n谷npetlave formon kup谷n (K) Petlat - jan谷 me ngjyra t谷 ndryshme p谷r t谷 t谷rhequr insektet.Gjith谷 petlat formojn谷 kuror谷n(C).Ato mund t谷 jen谷 t谷 ngjitura ose t谷 shk谷putura. Theku - organi riprodhues mashkullor.Nj谷 lule ka shum谷 thek谷. Nj谷 thek 谷sht谷 nd谷rtuar nga : a)filament b)antera ose pjalmorja. Antera prodhon kokrrizat e pjalmit. T谷r谷sia e thek谷ve quhet androce(A). Pistili - organi riprodhues femeror pistili 谷sht谷 organ zgavror tek i cili dallohen tre pjes谷:; 2)shtyll谷za 3)kreza ose stigma e cila 谷sht谷 e vendosur n谷 maj谷 te shtyllez谷s dhe ka form谷n e hink谷s. Bashk谷sia e pistilave quhet ginoce dhe sh谷nohet me (G).
- 16. Gjate pjalmimit pjalmi transportohet nga thek谷t te pistili.Pjalmimi quhet i kryq谷zuar kur pjalmi i thek谷ve t谷 luleve t谷 nj谷 bime,bie mbi pistilin e luleve t谷 nj谷 bime tjet谷r. Kur pjalmi i nj谷 luleje bie mbi krez谷n e pistilit t谷 nj谷 luleje tjeter t谷 po s谷 nj谷jt谷s bim谷 quhet vet谷pjalmim. KUPTIMI PR PJALMIMIN DHE PLLENIMI TE BIMT
- 17. FARA PRODUKT I RIPRODHIMIT TE BIMET .Fara mund t谷 p谷rcaktohet si produkt final i riprodhimit seksual. Fara p谷rb谷het nga: a)embrioni b)l谷nda c)mbuloja e far谷s Embrioni p谷rb谷het nga : -rr谷nj谷za -k谷rcellthi -sythi i maj谷s -gjeth谷zat embrionale ose kotiledonet