Projekt ne lidhje me perdorimin e elektromagneteve (e-mag) ne teknologji.
Skema dhe skicime te elektromagneteve .
Temat qe trajtohen :
1.C'jane elektromagnetet ?
2. Ku perdoren ato ne teknologji?
3. Disa fusha te tjera te perdorimit te e-mag ne teknologji.
4. Foto / Skema te elektromagneteve
ose ndertimit te pajisjeve teknologjike me e-mag.
Lenda: Fizike
"PERDORIMI I E-MAG NE TEKNOLOGJI"
Enet e gjakut projekt.....!!!
Zemra
Gjaku ,rendesia e tij
Sistemi i qarkullimit te gjakut
Sistemi limfatik
S谷mundjet e gjakut
Foto nga funksionimi i tyre
Jeni t谷 shqet谷suar p谷r sh谷ndetin e zemr谷s
#MesueseAurela
Projekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshmesidorelahalilaj113
油
-te dime te njehsojme siperfaqet e trupave te ndryshem gjeometrike
-formulat qe lidhen me to
-perdorime te gjeometrise ne shkolle;
-ne jeten e perditshme
CILAT JAN PROBLEMET ?
Ajri, toka, uj谷rat e lumenjve, liqeneve, deteve e oqeaneve, uj谷rat n谷ntok谷sore dhe gjith巽ka ku jeton dhe ndikon tek njeriu p谷rb谷jn谷 mjedisin rrethues.Sot zhvillimi i vrullsh谷m ekonomik i bot谷s e civilizimi i saj, krahas progresit t谷 madh q谷 kan谷 sjell谷, kan谷 nd谷rhyr谷 edhe n谷 d谷mtimin, ku m谷 shum谷 e ku m谷 pak, t谷 mjedisit ton谷 rrethues.Sot, mjedisi ku zhvillohet aktiviteti i bot谷s s谷 gjall谷, 谷sht谷 shum谷 i ndotur me produkte e mbeturina t谷 shum谷llojshme, nd谷r to vendin kryesor谷 e z谷n谷 mbetjet kimike apo si巽 i njohim ndryshe, kimikatet dhe mbetjet radioaktive.T谷 gjitha k谷to d谷mtojn谷 e shkat谷rrojn谷 pa dallim bim谷t, kafsh谷t edhe vet谷 njeriun.Natyr谷 me an谷 t谷 proceseve dekompozuese q谷 shkaktoheshin ose p谷rshpejtoheshin nga dukuri natyrore, si ato atmosferike, tok谷sore, diellore etj, b谷jn谷 t谷 mundur eliminimin e k谷tyre mbeturina ndot谷se. Sot vihet re gjithmon谷 e m谷 shum谷 p谷rdorimi pa kufi i plehrave kimike nga bujku, i cili me teprime t谷 tilla pretendon t谷 rrisi pjellorin谷 e tok谷s. Por bima nuk thith t谷 gjith谷n.Nj谷 pjese e mir谷 q谷 mbetet e paasimiluar, me an谷 t谷 ujit t谷 reshjeve apo vaditjeve dep谷rton n谷 brend谷si t谷 tok谷s dhe ndot uj谷rat n谷ntok谷sore, ato t谷 burimeve, liqeneve, lumenjve.Plehrat dhe hedhja e tyre vend e pa vend, d谷mtojn谷 r谷nd谷 mjedisin rrethues, d谷mtojn谷 r谷nd谷 sh谷ndetin e vet谷 fajtorit i cili 谷sht谷 njeriu.
SI T VEPROJM PR TA NDALUAR ? Shum谷 njer谷z ankohen p谷r t谷 ndaluar k谷t谷 rr谷muj谷 q谷 谷sht谷 b谷r谷 n谷 rruzullin tok谷sor ,por nuk iu intereson . Nj谷 gj谷 谷sht谷 shum谷 e qart谷. Natyra ndotet shum谷 leht谷, por pastrohet me shum谷 v谷shtir谷si.Njer谷zit duhen t谷 nd谷rgjegj谷sohen, duhet t谷 apelojn谷 p谷r t谷 mbajtur past谷r ambientin e tyre. Detyra par谷sore e tij 谷sht谷 m谷njanimi i ndotjeve.Kujdesi ndaj mjedisit 谷sht谷 obligim njer谷zor p谷r t谷 evituar katastrofat ekologjike. Jo vet谷m n谷Shqip谷ri , por dhe n谷 vende t谷 tjera t谷 bot谷s duhen t谷 vendosen sa m谷 shum谷 tabela ku t谷 tregojn谷 : Nj谷 veprim i gabuar , nj谷 rrezik i madh p谷r jet谷n . Por shum谷 t domosdoshme jan谷 edhe koshat ku njer谷zit t谷 hedhin mbeturinat sepse ndryshe ato hidhen v谷nd e pa v谷nd . Pra , njeriu duhet t谷 jetoj谷 n谷 harmoni me natyr谷n, duhet t谷 kujdeset p谷r at谷, dhe t谷 shfryt谷zoj谷 me efikasitet t谷 mirat e saj, p谷rndryshe natyra e nd谷shkon at谷 dhe brezat q谷 do t谷 vijn谷.
Enet e gjakut projekt.....!!!
Zemra
Gjaku ,rendesia e tij
Sistemi i qarkullimit te gjakut
Sistemi limfatik
S谷mundjet e gjakut
Foto nga funksionimi i tyre
Jeni t谷 shqet谷suar p谷r sh谷ndetin e zemr谷s
#MesueseAurela
Projekt; Gjeometria ne programet shkollore e jeten e perditshmesidorelahalilaj113
油
-te dime te njehsojme siperfaqet e trupave te ndryshem gjeometrike
-formulat qe lidhen me to
-perdorime te gjeometrise ne shkolle;
-ne jeten e perditshme
CILAT JAN PROBLEMET ?
Ajri, toka, uj谷rat e lumenjve, liqeneve, deteve e oqeaneve, uj谷rat n谷ntok谷sore dhe gjith巽ka ku jeton dhe ndikon tek njeriu p谷rb谷jn谷 mjedisin rrethues.Sot zhvillimi i vrullsh谷m ekonomik i bot谷s e civilizimi i saj, krahas progresit t谷 madh q谷 kan谷 sjell谷, kan谷 nd谷rhyr谷 edhe n谷 d谷mtimin, ku m谷 shum谷 e ku m谷 pak, t谷 mjedisit ton谷 rrethues.Sot, mjedisi ku zhvillohet aktiviteti i bot谷s s谷 gjall谷, 谷sht谷 shum谷 i ndotur me produkte e mbeturina t谷 shum谷llojshme, nd谷r to vendin kryesor谷 e z谷n谷 mbetjet kimike apo si巽 i njohim ndryshe, kimikatet dhe mbetjet radioaktive.T谷 gjitha k谷to d谷mtojn谷 e shkat谷rrojn谷 pa dallim bim谷t, kafsh谷t edhe vet谷 njeriun.Natyr谷 me an谷 t谷 proceseve dekompozuese q谷 shkaktoheshin ose p谷rshpejtoheshin nga dukuri natyrore, si ato atmosferike, tok谷sore, diellore etj, b谷jn谷 t谷 mundur eliminimin e k谷tyre mbeturina ndot谷se. Sot vihet re gjithmon谷 e m谷 shum谷 p谷rdorimi pa kufi i plehrave kimike nga bujku, i cili me teprime t谷 tilla pretendon t谷 rrisi pjellorin谷 e tok谷s. Por bima nuk thith t谷 gjith谷n.Nj谷 pjese e mir谷 q谷 mbetet e paasimiluar, me an谷 t谷 ujit t谷 reshjeve apo vaditjeve dep谷rton n谷 brend谷si t谷 tok谷s dhe ndot uj谷rat n谷ntok谷sore, ato t谷 burimeve, liqeneve, lumenjve.Plehrat dhe hedhja e tyre vend e pa vend, d谷mtojn谷 r谷nd谷 mjedisin rrethues, d谷mtojn谷 r谷nd谷 sh谷ndetin e vet谷 fajtorit i cili 谷sht谷 njeriu.
SI T VEPROJM PR TA NDALUAR ? Shum谷 njer谷z ankohen p谷r t谷 ndaluar k谷t谷 rr谷muj谷 q谷 谷sht谷 b谷r谷 n谷 rruzullin tok谷sor ,por nuk iu intereson . Nj谷 gj谷 谷sht谷 shum谷 e qart谷. Natyra ndotet shum谷 leht谷, por pastrohet me shum谷 v谷shtir谷si.Njer谷zit duhen t谷 nd谷rgjegj谷sohen, duhet t谷 apelojn谷 p谷r t谷 mbajtur past谷r ambientin e tyre. Detyra par谷sore e tij 谷sht谷 m谷njanimi i ndotjeve.Kujdesi ndaj mjedisit 谷sht谷 obligim njer谷zor p谷r t谷 evituar katastrofat ekologjike. Jo vet谷m n谷Shqip谷ri , por dhe n谷 vende t谷 tjera t谷 bot谷s duhen t谷 vendosen sa m谷 shum谷 tabela ku t谷 tregojn谷 : Nj谷 veprim i gabuar , nj谷 rrezik i madh p谷r jet谷n . Por shum谷 t domosdoshme jan谷 edhe koshat ku njer谷zit t谷 hedhin mbeturinat sepse ndryshe ato hidhen v谷nd e pa v谷nd . Pra , njeriu duhet t谷 jetoj谷 n谷 harmoni me natyr谷n, duhet t谷 kujdeset p谷r at谷, dhe t谷 shfryt谷zoj谷 me efikasitet t谷 mirat e saj, p谷rndryshe natyra e nd谷shkon at谷 dhe brezat q谷 do t谷 vijn谷.
3. K谷rcelli 谷sht谷 nj谷 nd谷r organet
kryesore t谷 bim谷ve. N谷 k谷rcell
formohen e vendosen gjethet e
bim谷s, lulet dhe frutat. N谷 k谷rcell
kryhet qarkullimi i l谷ngjeve t谷
p谷rpunuara (limfe e perpunuar)e
qarkullimi i l谷ngjeve t谷
pap谷rpunuara(limfe e paperpunuar).
K谷rcelli sh谷rben si organ i rezerv谷s.
K谷rcelli kryen edhe funksion
fotosintetik.
K谷rcelli mund t谷 sh谷rbej谷 edhe p谷r
shumimin vegjetativ t谷 bim谷ve.
4. MORFOLOGJIA E KRCELLIT
Gjat谷 mbirjes s谷 farave, nga sythi i embrionit
t谷 tyre zhvillohet bisku, i cili p谷rfaq谷son
k谷rcellin s谷 bashku me gjethet q谷 vendosen
mbi t谷. Pjes谷t e k谷rcellit ku dalin gjethet
quhen nyje t谷 k谷rcellit.
Zona nd谷rmjet dy nyjeve quhet nd谷rnyje.
Nd谷rnyjet mund t谷 jen谷 t谷 gjata ose t谷
shkurt谷ra. N谷 vart谷si t谷 tyre edhe bisqet mund
t谷 jen谷 t谷 gjat谷 ose t谷 shkurt谷r. K谷ndi q谷
formon k谷rcelli me gjethen q谷 dalin prej tij
quhet sqetull e gjethes.
5. NDRTIMI ANATOMIK I
KRCELLIT.
Gjat谷 mbirjes s谷 far谷s sythi i embrionit zhvillohet dhe jep
biskun. Pjesa e maj谷s s谷 biskut b谷het konus i rritjes ose
apeks. Konusi i rritjes ose apeksi 谷sht谷 i nd谷rtuar nga indi
embrional ose indi meristematik.
Shtresa e jashtme e qelizave q谷 rrjedhin nga ndarja me
paret pingul me sip谷rfaqen e konusit p谷rb谷jn谷 mbules谷n e
apeksit ose tunik谷n. Qelizat q谷 rrjedhin nga ndarja e
qelizave t谷 konusit me parete n谷 drejtime t谷 ndryshme
formojn谷 trupin e apeksit ose korpusin.
Mbulesa e apeksit ose tunika diferencohet n谷 protederm谷
nga e cila m谷 von谷 formohet epiderma.
Trupi i apeksit ose korpusi diferencohet n谷 meristem
themelor dhe prokambium.
6. CILINDRI QENDROR N KRCELLIN E
BIMVE DIKOTILEDONE BARISHTORE
Cilindri qendror ose stela (nga greq. stele=
shtyll谷, kolon谷) p谷rb谷het nga pericikli, tufat
p谷r巽uese dhe palca.
Pericikli 谷sht谷 i p谷rb谷r谷 nga qeliza t谷
sklerenkim谷s, t谷 cilat jan谷 qeliza fibrore t谷
vdekura. K谷to qeliza kan谷 mure t谷 trasha, t谷
drunj谷zuara me funde t谷 tap谷zuara.
Funksionet e periciklit:
1. Pericikli forcon k谷rcellin.
2. Pericikli siguron mbrojtje p谷r tufat p谷r巽uese.
8. TUFAT PRUESE N KRCELLIN E BIMVE
DIKOTILEDONE BARISHTORE
Tufat p谷r巽uese t谷 p谷rb谷ra nga ksilema
dhe nga floema p谷rfaq谷sojn谷 indin en谷zor
ose indin p谷r巽ues t谷 k谷rcellit. do tuf谷
p谷r巽uese p谷rb谷het nga:
1. floema par谷sore,
2. kambiumi en谷zor dhe
3. ksilema par谷sore.
Floema 谷sht谷 e vendosur nga ana e
jashtme e tuf谷s p谷r巽uese, n谷 drejtim t谷
sip谷rfaqes s谷 k谷rcellit.
Ksilema 谷sht谷 e vendosur nga ana e
brendshme e tuf谷s p谷r巽uese, n谷 drejtim t谷
qendr谷s s谷 k谷rcellit.
Kambiumi en谷zor ndan floem谷n nga
ksilema. Nga ndarja e qelizave t谷
kambiumit formohet floem谷 dyt谷sore dhe
ksilem谷 dyt谷sore.
9. NDRTIMI I KRCELLIT TE BIMT DRUNORE
Nd谷rtimi i dyt谷 i k谷rcellit 谷sht谷 karakteristik p谷r shumic谷n e bim谷ve
barishtore, p谷r bim谷t halore dhe p谷r shum谷 bim谷 dythelbore drunore.
Te shumica e bim谷ve drunore, si p.sh. te bliri (Tilia cordata) unaza e
pand谷rprer谷 e kambiumit formohet q谷 n谷 fillim t谷 formimit t谷 k谷rcellit. N谷
saj谷 t谷 veprimtaris谷 s谷 k谷saj unaze t谷 pand谷rprer谷 t谷 kambiumit, trashja e
k谷rcellit vazhdon p谷r nj谷 koh谷 t谷 gjat谷. N谷 p谷rb谷rjen e k谷rcellit drunor
zakonisht dallohen k谷to pjes谷: l谷vorja, kambiumi, ksilema (druri) dhe
palca.
RRATHT VJETOR T KSILEMS
Si pasoj谷 e ndarjes s谷 vrullshme t谷 qelizave t谷 kambiumit n谷 pranver谷,
en谷t e ksilem谷s s谷 formuar n谷 k谷t谷 stin谷 jan谷 t谷 gjera. E kund谷rta ngjet
gjat谷 ndarjes s谷 ngadal谷suar t谷 qelizave t谷 kambiumit n谷 vjesht谷 ku en谷t e
ksilem谷s s谷 formuar n谷 k谷t谷 stin谷 jan谷 m谷 t谷 ngushta sesa ato t谷
pranver谷s.
Me qen谷 se kambiumi nga vjeshta, deri n谷 pranver谷n e vitit t谷 ardhsh谷m
bie n谷 qet谷si dhe p谷r shkak se druri i formuar n谷 vjesht谷 谷sht谷 i p谷rb谷r谷
nga en谷 m谷 t谷 ngushta sesa ai pranverori, n谷 prerjen t谷rthore t谷 k谷tyre
k谷rcejve dallohen rrath谷t vjetor谷 t谷 ksilem谷s.
En谷t e ksilem谷s t谷 formuara n谷 pranver谷 jan谷 t谷 m谷dha sepse duhet t谷
p谷rballojn谷 qarkullimin e vrullsh谷m t谷 l谷ngjeve ngjit谷se e zbrit谷se n谷 k谷t谷
stin谷.
10. Fig ........ Nd谷rtimi i
k谷rcellit t谷 blirit (Tilia
cordata).
I.L谷vorja; II.
Kambiumi; III. Druri;
IV. Palca.
1. epiderma e
vdekur, 2.
periderma, 3.
kolenkima, 4. pjes谷
t谷 floem谷s, 5. rreze
palcore, 6. druri
vjeshtor i nj谷 rrethi
vjetor, 7. druri
pranveror i nj谷 rrethi
vjetor, 8. ksilema e
par谷.
11. Sythat
Sythi q谷 gjendet n谷 maj谷n e biskut quhet sythi i maj谷s. N谷 sqetullat e
gjetheve gjenden sythat sqetullor谷.Sythi p谷rfaq谷son nj谷 bisk t谷 pazhvilluar.
N谷 qend谷r t谷 sythit jan谷 vendosur qeliza q谷 kan谷 veti t谷 ndahen. Nga ndarja
e tyre b谷het rritja e biskut.
Kjo pjes谷 e sythit q谷 rritet nga ndarja e qelizave me q谷 ka form谷 konike quhet
konusi i rritjes ose apeks.
N谷 pjes谷n af谷r baz谷s s谷 konusit t谷 rritjes vihen re disa zgjatime q谷 jan谷 fillesat
e gjetheve q谷 zgjaten dhe p谷rkulen duke formuar p谷rreth sythit nj谷 kapu巽. Ky
kapu巽 gjethor e mbron sythin nga d谷mtuesit dhe kushtet e pap谷rshtatshme
t谷 mjedisit.
TIPET E SYTHEVE
N谷 periudha t谷 pap谷rshtatshme p谷r jet谷n e bim谷ve, disa sythe mbeten p谷r
nj谷 koh谷 t谷 gjat谷 n谷 gjendje qet谷sie. K谷to sythe quhen sythe t谷 fjetur.
Pasi gjethet arrijn谷 nj谷 far谷 zhvillimi, n谷 sqetullat e tyre formohen gunga
dyt谷sore. Nga zhvillimi i k谷tyre gungave formohen sythe t谷 reja t谷 quajtura
sythe an谷sor谷 ose sythe sqetullor谷.
Sythet sqetullor谷 quhen sythe vegjetativ kur prej tyre formohen gjethe ose
bisqe (deg谷).
Sythet sqetullor谷 quhen sythe gjenerativ kur prej tyre 巽elin lule. P谷r k谷t谷 arsye
k谷ta sythe quhen edhe sythe lulor谷. Sythet lulor谷 paraqiten m谷 t谷 fryr谷 n谷
krahasim me sythet gjethor谷. Sythet gjethor谷 jan谷 m谷 t谷 holl谷 dhe m谷 t谷
zgjatur.N谷 disa bim谷 gjenden edhe sythe t谷 p谷rzier q谷 p谷rmbajn谷 n谷
brend谷sin谷 e tyre fillesa t谷 gjetheve dhe fillesa t谷 luleve.
13. DEGZIMI I KRCEJVE
Pjesa
mbitok谷sore e bim谷ve t谷 larta rrall谷
mund t谷 jet谷 e p谷rb谷r谷 nga nj谷 bisk.
Shpesh bisqet jan谷 t谷 shumt谷 dhe dalin
nga njeri-tjetri. K谷rcejt谷 me shum谷 bisqe
quhen k谷rcej t谷 deg谷zuar. elja e shum谷
bisqeve n谷 nj谷 k谷rcell ka r谷nd谷si t谷
madhe biologjike pasi deg谷zimi e zgjeron
mund谷sin谷 p谷r t谷 rritur mas谷n e gjetheve
q谷 jan谷 organet kryesore t谷 asimilimit.
16. Ndarja e bimeve
Bimet tokesore, bazuar ne qendrueshmerine e
kercejve te tyre, mund te ndahen ne dy grupe te
medha: bime barishtore dhe bime drunore. bimet
barishtore kane kercej te bute dhe te gjelber.
ndersa bimet drunore kane kercej te trashe dhe te
forte, si: druret dhe shkurret.
17. Ndertimi anatomik e kercellit
te bimet drunore.
1. Shtresa e jashtme e levores, e perbere bga indi i tapes.
2. Pjesa e brendshme e levores,e perbere nga gypat me
shoshe te floemes
3. Shtresa e lenget, e perbere nga qeliza te gjalla te
kambiumit. qeliza me veti embrionale ose sic quhen
ndryshe meristematike.
4. Druina, e perbere nga rrathet vjetore.
5. Palca, qe ndodhet ne qender te brendesis se kercellit..
21. Ndertimi i kercellit barishtor.
Kercelli i bimeve njethelbore ka ndryshim nga kercelli i bimeve
dythelbore.
Te bimet barishtore dythelbore ka tufa percuese te vendosura
ne forme rrethi. Midis floemes e ksilemes ka kambium i cili duke
prodhuar floem e ksilem largon (hap) floemen e pare nga
ksilema e pare.. Per kete arsye keto lloj tufash quhen dhe tufa
te hapura.
te bimet dythelbore gjate gjithe jetes kercelli peson ndryshime
nga te cilat pernmendet, shfaqja e kambiumit nga qelizat
parenkimatike qe ndodhet ne zonen midis dy tufave fqinje.
Ne nje kohe te dyte ky kambium ndertufezor bashkohet me
kambiumin e tufave dhe formon nje unaze te plote.
Nga veprimtaria e dy kambiumeve formohet floeme dhe
ksileme e re, pra formohen tufa te reja percuese qe formojne
e trashin kercellin.
23. Kercelli
i bimeve njethelbore (psh misri) ka
nje numer tufash percuese te shperndara
pa rregull ne gjithe zonen e kercellit. Ato
nuk permbajne kambium prandaj quhen
tufa te mbyllura dhe rrethohen nga nje
shtrese e indit mekanik (qelizat e
sklerenkimes), te cilat rrethoje si nje kellef
te gjithe pjesen e kercellit.
24. METAMORFOZAT E KRCEJVE
Si rrjedhoj谷 e funksioneve t谷 reja ndodh
shpesh q谷 k谷rcelli (bashk谷 me t谷 edhe
gjethet) t谷 ndryshoj谷 struktur谷n e tij t谷
brendshme e t谷 jashtme. K谷rcelli p谷son
ndryshime n谷 pamje, n谷 struktur谷 dhe n谷
funksion. Ndryshimet q谷 p谷son k谷rcelli n谷
pamje, n谷 struktur谷 dhe n谷 funksion quhen
modifikime ose metamorfoza. K谷to
modifikime ose shnd谷rrime jan谷 dy llojesh:
1. shnd谷rrime n谷ntok谷sore dhe
2. shnd谷rrime mbitok谷sore.
25. KRCEJT ME SHNDRRIME
NNTOKSORE
Nd谷r k谷rcejt谷 me shnd谷rrime n谷ntok谷sore b谷jn谷 pjes谷: rizoma,
qepa dhe tuberet.
Rizomat jan谷 k谷rcej n谷ntok谷sor谷 me gjethe n谷 form谷 luspash. Emri
rizom谷 lidhet me faktin se k谷to forma t谷 metamorfizuara t谷
k谷rcellit jan谷 t谷 ngjash谷m me rr谷nj谷t (rizoide). Duke u zhvilluar n谷n
tok谷, k谷ta bisqe humbasin ngjyr谷n e gjelb谷r, nd谷rsa gjethet e tyre
shnd谷rrohen n谷 luspa pa ngjyr谷. Nga nyjet e rizomave koh谷 mbas
kohe mbijn谷 bisqe mbitok谷sor谷. Rizom谷 kan谷: krisja, talla, grami,
fieret etj. do cop谷 e prer谷 rizome ka aft谷si t谷 zhvillohet n谷 nj谷
bim谷 t谷 re prandaj edhe luftimi i bim谷ve q谷 kan谷 rizom谷 n谷
parcelat e mbjella 谷sht谷 i v谷shtir谷.
Qepa 谷sht谷 nj谷 k谷rcell shum谷 i shkurt谷r q谷 quhet bulb, nga i cili
dalin luspa mishtore, p. sh. te qepa, te hurdh谷ra etj. N谷 k谷ta k谷rcej
t谷 metamorfizuar bima depoziton l谷nd谷n e rezerv谷s q谷 p谷rdoret n谷
periudh谷n e vegjetacianit, t谷 lul谷zimit e t谷 frutifikimit.
Tuberet ose zhardhok谷t, n谷 dallim nga rr谷nj谷t e fryra, kan谷 luspa e
sytha n谷 sqetullat e tyre. Si shembull tipik p谷rmendim tuberet e
patates.
Tuberet formohen n谷 fund t谷 k谷rcejve t谷 gjat谷 n谷ntok谷sor谷.
Rizomat jan谷 k谷rcej n谷ntok谷sor谷 me gjethe n谷 form谷 luspash.
26. KRCEJT ME SHNDRRIME MBITOKSORE
N谷 shnd谷rrimet mbitok谷sore t谷 k谷rcellit b谷jn谷 pjes谷: lozet, gj谷mbat,
stolonet dhe filokladet.
Lozet jan谷 forma t谷 shnd谷rruara t谷 k谷rcellit q谷 dalin nga sqetullat e
gjetheve. Lozet u sh谷rbejn谷 bim谷ve p谷r tu kapur.Lozet jan谷
karakteristike p谷r bim谷t e familjes kungullore (Cucurbitaceae): si
p.sh. p谷r bim谷n e kungullit (Cucurbita pepo), p谷r kastravecin e
kultivuar (Cucumis sativus), si dhe p谷r hardhin谷 (Vitis vinifera).
GJEMBAT SI SHNDRRIME MBITOKSORE T KRCEJVE
Gjembat jan谷 formacione t谷 forta me maj谷 t谷 holl谷 t谷 formuara
nga metamorfoza e k谷rcellit.
Kjo metamorfoz谷 e biskut siguron p谷r bim谷t nj谷 mbrojtje t谷 mir谷 nga
kafsh谷t bim谷ngr谷n谷se.
N谷 dallim nga gjembat me origjin谷 epidermike, gjembat me
origjin谷 k谷rcellore k谷puten me v谷shtir谷si nga bima duke mar谷 me
vet谷 copa druri.
K谷rcejt谷 e shnd谷rruar n谷 gjemba gjenden n谷 bim谷 t谷 tilla si: driza
(Paliurus aculeatus), kulumbria (Prunus spinosa), kumbulla e eg谷r
(Prunus cocomila),
murrizi nj谷b谷rtham谷sh (Crataegus
monogyna), ushinthi (Pyrocantha coccinea) etj.
27. STOLONET, FILOKLADET DHE METAMORFOZA T TJERA T
KRCELLIT
Stolonet jan谷 k谷rcej zvarrit谷s, t谷 cil谷t n谷 nyjet q谷 prekin tok谷n, prodhojn谷
bim谷 t谷 reja. K谷to forma t谷 metamorfizuara t谷 k谷rcellit jan谷 karakteristike p谷r
luleshtrydhen.
Filokladet ose kladodet jan谷 shnd谷rrime t谷 k谷rcellit n谷 trajt谷 gjetheje. K谷ta
k谷rcej q谷 kan谷 form谷n e gjetheve e q谷 kryejn谷 funksionet e saj kan谷 gjethe t谷
reduktuara dhe lule.
K谷to karakteristika i dallojn谷 filokladet ose kladodet nga gjethet e v谷rteta t谷
cilat asnj谷her谷 nuk kan谷 lule.
Nd谷r bim谷t me kladode q谷 rriten n谷 vendin ton谷 p谷rmendim rrushkullin
n谷ngjuh谷z (Ruscus hypoglossum) dhe rrushkullin shpues (Ruscus aculeatus).
Metamorfoza t谷 tjera t谷 k谷rcellit vihen re te bisqet e bim谷ve me l谷ng
(sukulente). K谷rcelli i k谷tyre bim谷ve 谷sht谷 i mbuluar me gjemba ose nga
gjethe ose nga gjethe tep谷r t谷 reduktuara n谷 form谷 luspash t谷 shkurtra.
N谷 vendin ton谷 bim谷t sukulente gjenden kryesisht n谷 tokat e kripura.
P谷rmendim midis tyre bim谷t e gjinive jambruku (gjinia Salicornia) dhe bim谷t e
gjinis谷 cima (gjinia Salsola).
Metamorfoza t谷 tjera t谷 k谷rcellit vihen re te bisqet e bim谷ve me l谷ng
(sukulente). P谷rmendim midis tyre bim谷t e gjinive jambruku (gjinia Salicornia)
28. JETGJATSIA E BIMVE
P谷rsa i p谷rket jet谷gjat谷sis谷, ka edhe bim谷 barishtore
nj谷vje巽are t谷 formuara nga fara q谷 lul谷zojn谷 shpejt, lidhin
frute shpejt dhe po shpejt thahen. Bim谷t t谷 tilla
jet谷shkurt谷ra (efemere) zakonisht lul谷zojn谷 her谷t n谷
pranver谷 dhe k谷rcelli i tyre jeton vet谷m disa jav谷. Lart谷sia
e bisqeve t谷 tyre rrall谷 kalon mbi 10 deri n谷 20 centimetra.
Ka edhe bim谷 nj谷vje巽are q谷 nuk drunj谷zohen dhe q谷
k谷rcelli kryesor i tyre mund t谷 arrij谷 edhe lart谷sin谷 4 metra
e m谷 tep谷r, si p.sh. te misri (Zea mays).
Te bim谷t drunore q谷 jetojn谷 disa qindra vjet, lart谷sia e
k谷rcellit kryesor arrin 50 metra e m谷 tep谷r, si p, sh. te bredhi
(gjinia Abies), te qiparisi (gjinia Cuppresus) etj. N谷 bim谷t
drunore t谷 m谷dha, si p.sh. te eukalipti (gjinia Eukalyptus)
dhe sekuoja (Sequoja) lart谷sia e k谷rcellit kryesor arrin 140
m. Nd谷r bim谷t drunore m谷 gjat谷 jetojn谷: sekuoja, tisi,
qiparisi (deri n谷 3000-5000 vjet).
