�ݺ�ߣ

Chapter 4 - Chapter 3 - Introduction of Eukaryotic microorganisms

VI NẤM
• Micheli (1679-1737) là người đầu tiên dùng kính
hiển vi để nghiên cứu nấm
• Persoon (1761-1836) đặt cơ sở cho phương
pháp và hệ thống phân loại nấm
• De Bary (1831-1888) phân loại nấm dựa trên trật
tự tiến hóa
• Saccardo (1845-1920) chỉnh lý các nghiên cứu về
nấm

VI NẤM
• Nấm: nhóm sinh vật lớn, đa dạng bao gồm nấm
đảm, nấm mốc và nấm men
• Vi nấm là tất cả các nấm không có mũ nấm (quả
thể, fruit-body) không thể thấy rõ bằng mắt
thường
• Để nghiên cứu vi nấm bắt buộc phải quan sát
dưới kính hiển vi và phải nuôi cấy trong các điều
kiện vô khuẩn như đối với vi khuẩn

VI NẤM
• Hầu hết vi nấm sống trong đất  khoáng hóa
chất hữu cơ
• Một số lớn ký sinh trên thực vật  tổn thất mùa
màng; 1 gây bệnh cho người và động vật
• Có thể sống cộng sinh với thực vật, lên men
thực phẩm, sinh kháng sinh…
• Căn cứ vào hình thái vi nấm được chia thành hai
nhóm: Nấm men (Yeast) và Nấm mốc (Nấm sợi,
filamentous fungi)

VI NẤM
• Vi nấm có thành tế bào, thành thường chứa chitin
• Kiểu trao đổi chất và hệ enzyme khác biệt với các
sinh vật nhân thật bậc cao (thực vật, động vật) 
giới Nấm
• Cơ thể nấm là 1 tản: 1 cơ thể có bộ máy dinh
dưỡng chưa phân hóa thành các cơ quan riêng
biệt
• Tản nấm có thể đơn bào hoặc đa bào

VI NẤM
Nấm mốc
• Cấu tạo dạng sợi dài, phân nhánh
• Sinh vật dị dưỡng
• Có thể cộng sinh với thực vật, tảo đơn bào hoặc
vi khuẩn lam (kết hợp với 2 sinh vật sau tạo địa y)
• Phân bố rộng, tham gia các vòng tuần hoàn vật
chất (phân giải chất hữu cơ tạo mùn)
• Có cellulase, amylase, protease, lipase
• Sử dụng trong chế biến thực phẩm, dược phẩm,
chăn nuôi…

VI NẤM
Nấm mốc
• Được cấu thành từ 2 bộ phận: sợi nấm (khuẩn ty,
hyphae) và bào tử

VI NẤM
Nấm mốc
• Sợi nấm: hình ống phân nhánh, bên trong chứa
chất nguyên sinh có thể lưu động
• Đầu sợi nấm có hình viên trụ, phần đầu gọi là
vùng kéo dài (extension zone)
• Thành tế bào phát triển nhanh ở vùng kéo dài,
dưới phần này thành tế bào dày lên và không
sinh trưởng
• Thành phần hóa học của thành tế bào: cellulose,
glycogen, glucan, chitin, chitosan, glucan,
mannan

VI NẤM
Nấm mốc
• Màng nguyên sinh chất bám sát vào thành tế
bào, có một số phần có kết cấu gấp nếp hay xoắn
lại: biên thể màng (plasma-lemmasome) hay biên
thể (lomasome)

VI NẤM
Nấm mốc
• Thành phần màng nguyên sinh chất: protein,
lipid, polysaccharide, nucleic acid
• Nhân nhỏ, khó thấy rõ dưới kính hiển vi quang
học.
• Nhiễm sắc thể không dễ nhuộm màu, số lượng ít
• Ribosome 80S gồm 2 tiểu đơn vị 60S và 40S

VI NẤM
Nấm mốc
• Phần ngọn tách với phần bên dưới bằng một
không bào, phần già nhất thường xảy ra hiện
tượng tự tan (autolysis) hoặc bị tan rã dưới tác
dụng của các men phân cắt (lytic enzyme) do các
vi sinh vật khác sinh ra
• Phần lipid của sợi nấm già tích tụ và kết hợp với
thành tế bào tạo nên một màng dày  bào tử áo
(chlamydospore)

VI NẤM
Nấm mốc
• Bào tử nẩy mầm trên môi trường rắn phát triển
thành một hệ sợi nấm (mycelium, số nhiều-
mycelia) nhìn thấy được: khuẩn lạc (colony)

VI NẤM
Nấm mốc
• Sợi nấm ở một số nấm có vách ngăn ngang
(septate hyphae) hoặc không vách ngăn
(aseptate hyphae)
• Sợi nấm không vách ngăn mang nhiều nhân vẫn
là đơn bào, sợi nấm có vách ngăn là cơ thể đa
bào (mỗi tế bào có 1 hoặc nhiều nhân)
• Septa hình thành từ thành tế bào: lúc đầu là một
gờ nhỏ hình khuyên sao đó tiến dần vào trong và
lấp kín lại

VI NẤM
Nấm mốc
• Septa có 1 hay nhiều lỗ thủng, các lỗ có kích
thước bằng nhau hay có 1 lỗ lớn nhất ở giữa và
nhiều lỗ nhỏ ở xung quanh

VI NẤM
Nấm mốc
Các dạng biến đổi của hệ sợi nấm
• Bào tử áo (bào tử, tế bào phình lớn):
* Khi gặp điều kiện ngoại cảnh bất lợi nguyên
sinh chất co lại, vo tròn lại, phía ngoài tạo
thành lớp màng dày, bên ngoài thường có gai
hay các mấu lồi.: bào tử áo hay bào tử màng
dày (Chlamydospore)
* Loại bào tử này không phải loại bào tử sinh
sản

VI NẤM
Nấm mốc
• Sợi hút (haustorium):
* Sợi nấm ký sinh trên bề mặt tế bào vật chủ, tạo
nên các sợi hút đâm vào các tế bào để hút chất
dinh dưỡng
* Có thể có các hình dạng khác nhau : hình sợi,
hình ngón tay, hình cầu…

VI NẤM
Nấm mốc
• Sợi hút (haustorium):
* Không làm rách được màng nguyên sinh chất
của tế bào chủ mà chỉ làm cho màng này lõm
vào
* Phân ra khá nhiều nhánh bên trong tế bào để
tăng diện tích hấp thu chất dinh dưỡng

VI NẤM
Nấm mốc
• Sợi áp (appressorium) và đệm xâm nhiễm
(infection cushion):
* Đầu sợi nấm phình to lên như chiếc đĩa khi
bám vào bề mặt vật chủ. Từ sợi áp mọc ra sợi
hút
* Mô ở vật chủ bị tiêu hủy dần dưới tác dụng của
các enzyme thủy phân của sợi áp

VI NẤM
Nấm mốc
• Sợi áp (appressorium) và đệm xâm nhiễm
(infection cushion):
* Đệm xâm nhiễm là một dạng mạng sợi phân
nhánh và gắn với nhau như một tấm đệm ở tế
bào vật chủ, đầu sợi nấm thường phình to lên

VI NẤM
Nấm mốc
• Rễ giả (rhizoid) và sợi bò (stolon)
* Sợi bò là đoạn sợi nấm khí sinh không phân
nhánh phát sinh từ các sợi nấm mọc lên từ cơ
chất, chúng có dạng thẳng hay hình cung
* Phần chạm vào cơ chất phát triển thành
những rễ giả ngắn cắm vào cơ chất

VI NẤM
Nấm mốc
• Rễ giả (rhizoid) và sợi bò (stolon)
* Do sự phát triển của sợi bò mà các nấm này
lan rộng ra xung quanh, về cả mọi phía, kể cả
trên thành của hộp Petri

VI NẤM
Nấm men (yeast)
• Nhóm vi nấm có cấu tạo đơn bào
• Sinh sản bằng phương pháp nẩy chồi (budding)
* Thành tế bào mở ra để tạo ra một chồi (bud);
chồi phát triển thành tế bào con và có thể tách
khỏi hay không tách ra khỏi tế bào mẹ
* Chồi có thể mọc ra theo bất kỳ hướng nào (nảy
chồi đa cực - multilateral budding) hoặc chỉ nảy
chồi ở hai cực (nảy chồi nhị cực - Bipolar
budding) hoặc chỉ nảy chồi ở một cực nhất định
(nẩy chồi đơn cực – monopolar budding)

VI NẤM
Nấm men (yeast)
• Có chi có thể sinh sản bằng cách nhân đôi như vi
khuẩn: chi Schizosaccharomyces
• Hoặc sinh sản bằng bào tử có cuống nhỏ
(sterigmato conidia): chồi sinh ra trên một nhánh
nhỏ và tách ra khi nhánh bị gẫy  chi nấm men
Fello-myces, Kockovaella và Sterigmatomyces

VI NẤM
Nấm men (yeast)
• Bào tử bắn (ballisto conidia hay ballistospore):
được sinh ra trên một gai nhọn của tế bào nấm
men và bị bắn ra phí đối diện khi thành thục (chi
Bensingtonia, Bullera, Deoszegia, Kockovaella,
Sporobolomyces....)
• Bào tử đốt (arthroconidia hay arthrospore): hình
thành các vách ngăn ở đầu các nấm men dạng
sợi, sau đó tách ra thành các bào tử đốt. Thường
gặp nhất là ở các chi nấm men Galactomyces,
Dipodascus (dạng vô tính là Geotrichum) và
Trichosporon

VI NẤM
Nấm men (yeast)
• Bào tử màng dày (hay bào tử áo-
chlamydospore) là dạng bào tử giúp nấm men
vượt qua được điều kiện khó khăn của ngoại
cảnh, chứ không phải là hình thức sinh sản
• Nấm men còn có thể tạo thành dạng tản (thallus)
dưới dạng khuẩn ty (sợi nấm- hyphae) hay khuẩn
ty giả (giả sợi nấm – pseudohyphae)

VI NẤM
Nấm men (yeast)
• Sinh sản hữu tính ở nấm men: các bào tử túi
(ascospore) được sinh ra từ các túi (asci)
* Có thể xảy ra sự tiếp hợp (conjugation) giữa
hai tế bào nấm men tách rời hoặc giữa tế bào
mẹ và chồi
* Hoặc sự biến nạp trực tiếp trong 1 tế bào sinh
dưỡng (vegetative cell), tế bào này biến thành
túi không qua tiếp hợp (unconjugated ascus)
* Trong mỗi túi thường có 4 hay đôi khi có 1-2
hoặc 8 bào tử túi

VI NẤM
Nấm men (yeast)
• Bào tử túi có dạng hình cầu, hình bầu dục
(Saccharomyces); dạng hình mũ (chi
Hanseniaspora và loài Hansenula anomala);
dạng quả xoài giữa có vành đai như Sao Thổ
(Hansenula saturnus); dạng kéo dài hay hình
xoắn
• Bề mặt bào tử túi có thể nhẵn nhụi, có thể xù xì
hoặc có gai…

VI TẢO
• Tất cả các tảo (algae) có kích thước kích hiển vi
• Đơn bào hoặc tập hợp đa bào; có thể có roi
• Đa số sống trong nước thuộc hệ sinh vật phù du,
sinh vật đáy hoặc ở màng nước hoặc ở trên cạn
nơi ẩm ướt
• Có thể sống nội cộng sinh trong động vật nguyên
sinh, thân mềm, san hô, thực vật
• Đa số là quang tự dưỡng hoặc hóa dị dưỡng
• Sắc tố quang hợp đa dạng

ĐỘNG VẬT ĐƠN ��À��
• Hóa dị dưỡng bằng cách ẩm bào, khuếch tán
hoặc thông qua chất mang hoặc thực bào
• Có khả năng thực hiện đầy đủ các hoạt động
sống của cơ thể đa bào hoàn chỉnh
•  Lấy thức ăn, tiêu hóa, tổng hợp, hô hấp, bài
tiết, di chuyển, sinh sản
• Tạo bào xác (cyst) chống chọi thời tiết bất lợi
• Sinh sản bằng cách nhân đôi hoặc sinh sản hữu
tính qua tiếp hợp hoặc xen kẽ
• Tác nhân gây bệnh: lỵ amib, ngủ châu Phi

ĐỘNG VẬT ĐƠN ��À��

�ݺ�ߣ

Chapter 4 - Chapter 3 - Introduction of Eukaryotic microorganisms

Recommended

More Related Content

Similar to Chapter 4 - Chapter 3 - Introduction of Eukaryotic microorganisms (20)

Chapter 4 - Chapter 3 - Introduction of Eukaryotic microorganisms