More Related Content
What's hot (20)
Similar to Dede korkut hikayelerinde av (20)
Dede korkut hikayelerinde av
- 1. HALKBIL聴M聴 DERG聴S聴 DEDE KORKUT H聴KAYELER聴NDE AV The Hunting in the Tales of Dede Korkut Hasan YAZICI* zet: Dede Korkut Hikayeleri T端rk milletinin ortak dehas脹n脹n ve zevkinin eseridir. T端rk milletinin milli ve sosyal hayat脹n脹n renkli ve ayr脹nt脹l脹 bir tablosudur. T端rk tarihinin derinliklerinde yatan bir巽ok olaylar silsilesinin derin izleriyle 旦r端l端d端r. zellikle 聴slamiyet'in douunu takip eden y脹llara ait bir varl脹k sergiler. Fakat milattan 旦nceki y脹llara kadar g旦t端r端lebilir. 1 5. y端zy脹l脹n sonu ile 1 6. y端zy脹l脹n balar脹 yaz脹ya ge巽irilmitir. G旦r端n端te ve 旦n planda s脹n脹rl脹 bir corafyas脹 vard脹r. Ancak belirli corafyan脹n arkas脹nda dorudan doruya veya 巽ou defa adapte edilmi olarak belli belirsiz ekilde geni T端rk corafyas脹n脹n unsurlar脹 yatar. Zaman, 巽evre, hayat, ama巽 bak脹m脹ndan y端zlerce, binlerce y脹ll脹k bir s端recin ve muhtevan脹n s端z端lm端 ruhunun ifadesidir. Dolay脹s脹yla T端rk k端lt端r端nde av konusunun izinin s端r端lerek en derin en 旦zl端 h端kme var脹lmas脹n脹 salayabilecek tan脹kt脹r. Anahtar S旦zc端kler: Dede Korkut H ikayeleri, av, T端rk k端lt端r端. Abstract: The ta/es ol Dede Korkut are a work which has T脹脹rkish Nation 's collective genius a taste. it is a Picture that Turkish Nation 's national and social life has colourly and detailed. it is enclosed deep traces which based a !ot o fserial acts which came ji-om the depths ol Turkish History. Especial(v. it displays a possession whicw have belonged proceeding years when origined lslamic. But it can be dated befhre as much as B. C. it was writed at the end ol 15th century and at the begining l 6th cent脹脹ry. There is a restricted geo its appearance and in the ...plan. On the other hand, Turkish geo 's main elements lie down in the behind o/'its adapted and comprehensive restrictedgeo directly or 脹脹ndirect(v. On acco脹脹nt o ftime, aiml purpose. surroindings and life is its soul 's expression which lasted its contents a h脹脹ndereds ol and tho脹脹sands ol annual period. in connection wiht. in the Turkish c脹脹lt脹脹re, the s脹脹bject ol hunting is traced is witness which ad judged deep(v and correct(v. Keywords: The ta/es o/Dede Korkut. h脹脹nting. T脹脹rkish culture Okutman, Sakarya niversitesi, Fen-Edebiyat Fak端ltesi, Sosyoloji B旦l端m端. 91
- 2. MOT聴F AKADEM聴 Dede Korkut H ikayeleri milletimizin en b端y端k k端lt端r varl脹klar脹ndan biridir. T端rk milletinin ortak dehas脹n脹n ve zevkinin eseridir. T端rk milletinin milli ve sosyal hayat脹n脹n renkli ve ayr脹nt脹l脹 bir tablosudur. T端rk tarihinin derinliklerinde yatan bir巽ok olaylar silsilesinin derin izleriyle 旦r端l端d端r. 聴zler eski T端rk tarihinin bir巽ok destanlam脹 unsurlar脹 ile Ouz C' ! T端rklerinin 旦nce Orta Asya ve T端rkistan corafyas脹ndaki ilk yurtlar脹nda sonra bat脹da Dou Anadolu ve Azerbaycan sahas脹nda yaad脹klar脹 tarihin geni akisleri eklindedir (Yeni Rehber Ansiklopedisi 5 : 229) G旦r端n端te ve 旦n planda s脹n脹rl脹 bir corafyas脹 vard脹r. Ancak belirli corafyan脹n arkas脹nda dorudan doruya veya 巽ou defa adapte edilmi olarak belli belirsiz ekilde geni T端rk corafyas脹n脹n unsurlar脹 yatar. Zamanla corafya deitirilmi, kahraman deitirilmi ve yeni vatan corafyas脹n脹n hayat脹 ve hareketleriyle (Banarl脹: 399-400) yeni vatan脹n yeni olaylar脹yla birleerek gelimitir (a.g.e., s. 406) Dede Korkut tarihi kay脹tlarla varl脹脹n脹 bilinen fakat ele ge巽memi olan as脹l b端y端k, manzum ve tam bir Ouz destan脹ndan, Ouzname'den sonradan ayr脹lm脹, 巽脹kar脹lm脹 veya kopmu ve hikiiyelemee y旦nelmi b端y端k destan par巽alar脹ndan ibarettir (zt端rk: 1 58). 1 5 . y端zy脹l脹n sonu ile 1 6. y端zy脹l脹n balar脹 yaz脹ya ge巽irilmitir. Hunlardan balayarak G旦kt端rk, Ouz-Yabgu Devleti, Sel巽uklu, Akkoyunlu ve Osmanl脹 olmak 端zere b端t端n T端rk tarihini ilgilendirir. zellikle 聴slamiyet'in douunu takip eden y脹llara ait bir varl脹k sergiler. Fakat milattan 旦nceki y脹llara veya 4. ve 5 . y端zy脹la (a.g.e., s. 1 64) kadar g旦t端r端lebilir. En az 1 600 y脹l 旦nceki yaant脹 ve d端端ncelerden kaynaklanmaktad脹r. Toplum d端端ncesinde deer kazanan davran脹lar nesillerin d端端ncesinde ham taraflar脹 at脹 larak olgunluk kazanm脹t脹r (a.g.e., s. 20 1 ) Dolay脹s脹yla T端rk k端lt端r端nde av konusunun izinin s端r端lerek en derin en 旦zl端 h端kme var脹lmas脹n脹 salayabilecek tan脹kt脹r. AV "u dalar脹n avc脹s脹 var, av脹 var." (Anadolu T端rk端s端) Ouzlar脹n hayat脹nda av 旦nemli bir yer tutar. ok eski 巽alardan daha destanlardan balayarak Moollarda, Sel巽uklularda, Osmanl脹larda av, bir kurum haline gelmiti. Divan-脹 L端gati't-T端rk'te 'suur' kelimesi a巽脹klan脹rken s端rek avlar脹ndan s旦z edilir. Cengiz yasas脹nda avc脹l脹kla ilgili b端k端mler vard脹r. Cengiz 92
- 3. HALKB聴L聴M聴 DERGiS聴 soyunda g旦r端len herkese a巽脹k av t旦renleri Tem端r saltanat脹nda da g旦r端l端r. Anadolu Sel巽uklular脹ndaki genel av t旦renleri, Cingizlilerde ve daha sonra Tem端rl端lerdeki av t旦renlerine benzer. S端rek avlar脹na Osmanl脹lar脹n ilk devirlerinde, Sel巽uklulardan al脹nm脹 bir gelenek halinde rastlan脹r. S端rek avlar脹, Osmanl脹larda, ad脹 belli bir tekilat halini alm脹t脹r. Avc脹 kular脹n yetitirilmesi, beslenmesi, terbiyesi hakk脹nda yaz脹lm脹 veya T端rk巽eye 巽evrilmi kitaplar vard脹r (G旦kyay: CCCX- CCCXI) K脹l脹k kavurma ihtiyac脹 av etleri ile salan脹yordu. G端z端n b端y端k s端rek avlar脹 yap脹l脹yordu (ge!, iV: 349) G旦巽ebe Ouz yaay脹脹nda av avlaman脹n ku kulaman脹n hayvan beslemek gibi balang脹巽ta ge巽im gerek巽esine dayanm脹 olduu d端端n端lebilir. Yaln脹z Dede Korkut Kitab脹'nda ekonomik sebep hi巽bir zaman 旦n planda bulunmuyor. 端nk端 Dede Korkut'ta daha 巽ok Ouz beylerinin yaay脹脹 anlat脹lmaktad脹r. B旦yle olunca avc脹l脹k sava i巽in manevra yap脹p haz脹rlanmaya, h端ner g旦stermeye, konuk a脹rlamaya, elenip tatl脹 vakit ge巽irmeye yarayan bir 巽eit silahl脹 spor 旦zelliine b端r端n端yor (Akal脹n: 9 1 ) U巽ar ve y端r端r avlar脹 yaln脹z elence olarak deil yaad脹klar脹 bayat脹n gerei olarak Ouzlarda 旦nemli bir yer tutar (G旦kyay: CCCXCIV) Ouzlarda av, 巽ok b端y端k 旦l巽端de hayat脹n i巽indedir. Ouz beyinin ata binmesi ve k脹l脹巽 kuanmas脹 yan脹nda av avlay脹p ku kulamas脹 sal脹k i巽inde yaama belirtisi say脹l脹r: ( Babas脹 tarafindan oklanan, anas脹 taraf脹ndan bulunup iyiletirilen Boa巽 Han i巽in) "... k脹rk g端nde yaras脹 iyileti, sapa salam oldu. Olan ata biner, k脹l脹巽 kuan脹r oldu, av avlar ku kular oldu" denir (Ergin: 33, Akal脹n: 9 l ) Ava kalabal脹k 巽脹karlar. Avlar脹n kimisi s端rek avlar脹d脹r: "Ala Daa alaca asker ava 巽脹kt脹" (Ergin: 40, G旦kyay: CCCXI) Ouz beylerinin b端t端n端 ava kat脹l脹r: "巽 y端z altm脹 alt脹 alp ava binse" (a.g.e., s. 1 9 1 , a.g.e., s. CCCXI) deniyor. Av脹n t端r端ne g旦re iki ayr脹 kelime kullan脹lmaktad脹r. Y端r端rlerden olan yabani hayvanlar i巽in 'av avlamak', terbiye edilip ava al脹t脹r脹lm脹 kularla yap脹lan u巽ar avlar脹 i巽in 'ku kulamak' deyimleri vard脹r. Ali ir Nevai, av ve kuun sultanlar脹n adet ve t旦relerinden olduunu ve her birinin ayr脹 belli bir i olduunu s旦yler. Bunun ikisine birden 'ikar' dendiini ve avda i lkenin geyik olduunu belirtir. Kagarl脹 Mahmut, y端r端rlerden av hayvan脹 i巽in 'geyik' demektedir. Fakat bunu genel olarak eti yenen hayvanlardan ceylan, s脹脹n ve da ke巽isi gibi hayvanlar anlam脹na almaktad脹r. T端rk'端n hayat脹nda b旦ylesine 旦nemli yeri olan avc脹l脹脹n tabii olarak kendine g旦re birtak脹m t旦releri vard脹r (G旦kyay: CCCXI) 93
- 4. MOTiF AKADEM聴 Ama巽lar脹 Ouzlarda ava 巽脹kmak, zaman zaman nedense durgunla脹r gibi gorunen g端nl端k yaay脹a yeni bir h脹z kazand脹rmaya yar脹yor. 聴kinci hikaye Salur Kazan'da durgun ge巽en bir d旦nemden sonra s脹k脹l脹nca ava 巽脹k脹yorlar. D旦n端te ziyafet d端zenlemeyi planl脹yorlar. (Salur Kazan) "... yata yata yan脹m脹z ar脹d脹, dura dura belimiz kurudu, y端r端yelim beyler, av avlayal脹m, ku kulayal脹m, yabani geyik y脹kal脹m, d旦nelim ota脹m脹za inelim, yiyelim i巽elim ho ge巽elim" (Ergin: 39, Akal脹n: 9 1 ) Hanlar han脹 Bay脹nd脹r Han, kendisini y脹lda bir ziyaret eden Ouz beyleri erefine av tertip ediyor: ( Bay脹nd脹r Han) "巽 g端n de Begili av ikar etiyle misafir edelim beyler dedi. Av ilan ettiler" (a.g.e., s. 1 74, a.g.e., s. 9 1 ) Bay脹nd脹r Han Begil'i yapt脹脹 g端zel hizmetlerden dolay脹 davet eder. Ona ziyafet 巽ekmek i巽in bir av partisi d端zenler. D端zenlenen av partisi Begil'e deer verildiini g旦sterir (Ongun: 72) Dede Korkut hikayelerinde av t旦renleri 旦nemli elencelerdir. Av脹n insana, elenceli vakit ge巽irtip derdini, tasas脹n脹 unutturan teselli edici bir tedbir say脹ld脹脹 oluyor. z端c端 bir olaydan sonra rahatlamak, sal脹kl脹 d端端nmek, karar vermek i巽in ava 巽脹k脹l脹r. Han脹m脹 Begil'e isyan duygusunu bast脹rmas脹 ve g旦nl端n端n a巽脹lmas脹 i巽in ava 巽脹kmas脹n脹 tavsiye eder. ( Begil'in han脹m脹) "Yiidim, bey yiidim, padiahlar Tanr脹'n脹n g旦lgesidir, padiah脹na asi olan脹n ii rast gelmez, ar脹 g旦n端lde pas olsa arap a巽ar, sen gideli han脹m 巽apraz yatan alaca dalar脹n avlanmam脹t脹r, ava bin g旦nl端n a巽脹ls脹n, dedi. Begil bakt脹 hatun kiinin akl脹, s旦z端 iyidir. Cins at脹n脹 巽ektirip s脹巽rad脹, bindi, ava gitti" (Ergin: 1 76, Akal脹n: 9 1 ) Begil can s脹k脹nt脹s脹n脹 atmak i巽in ava gider. T端rklerde doayla i巽ice olmak insana rahatl脹k getirir; avlar s脹k脹nt脹lardan kurtulmak i巽in tercih edilen bir yoldur (Ongun: 72) "O zamanda bir olan ba kesmese kan d旦kmese ad koymazlard脹. Pay P端re Beyin olu atland脹, ava 巽脹kt脹. Av avlarken babas脹n脹n tavlas脹n脹n 端zerine geldi" ( Ergin: 6 1 -62) Ouz beylerinin 巽ocuklar脹na ad verebilmesi i巽in 巽ocuun "av avlamas脹, ku kulamas脹, ba kesmesi" gerekir. Destan脹n ilk k脹sm脹nda Pay P端re'nin olu ad almak, nam salmak i巽in ava 巽脹kar. Avdayken kendisi i巽in hediye getiren kervan脹 casus haber verir. Kafir bask脹n yapar. Av s脹ras脹nda rastlad脹脹 bezirganlar脹n mallar脹n脹 kurtar脹r. Kahramanl脹脹 sebebiyle Bams脹 Beyrek ad脹n脹 al脹r. Ad verme dolay脹s脹yla bir enlik d端zenlenir. enlikte, erkekler ava giderler. Ad koyulur, hep birlikte ava 巽脹k脹l脹r. Av, elence amac脹yla yap脹lan bir etkinliktir. 94
- 5. HALKB聴L聴M聴 DERG聴S聴 "Beyler hep ava bindi. Boz ayg脹r脹n脹 巽ektirdi Beyrek bindi. Ala daa alaca asker ava 巽脹kt脹" (a.g.e., s. 64) Av hay脹rl脹 ilerin vesilesidir. Av, iki sevgiliyi buluturan bir unsurdur. Av esnas脹nda bir geyiin peine tak脹lan Bams脹 Beyrek, beik kertmesi Ban脹 i巽ek ile kar脹la脹r, g旦r端端r. Av, imtihan unsurudur. K脹l脹k deitiren Ban脹 i巽ek, Bams脹 Beyrek'in g端c端n端 yoklamak i巽in Beyrek'e ava 巽脹kmay脹 teklif eder (Ongun: 69). Yar脹脹rlar, at teper, ok atar, g端reirler ve birbirlerine uygunluklar脹na, d端端ne karar verirler. "Ban脹 i巽ek'in dad脹s脹y脹m, gel imdi seninle ava 巽脹kal脹m, eer senin at脹n benim at脹m脹 ge巽erse onun at脹n脹 da ge巽ersin, hem seninle ok atal脹m, beni ge巽ersen onu da ge巽ersin ve hem seninle g端reelim, beni yenersen onu da yenersin dedi" ( Ergin: 66) Av D端k端nl端端 Av i巽 ve d脹 tuzak olarak kullan脹l脹yor. Ouzlar脹n ava d端k端nl端端n端 komu kafir tek端rleri bilmektedirler. T端rklerin ava olan d端k端nl端端n端 bilen d端manlar zaman zaman avla ilgili hilelere bavurur. Onuncu hikayeye g旦re Al脹nca Kalesinin Kara Tek端r端 Ouz yiitlerini esir almak i巽in av hayvanlar脹yla dolu, av hayvanlar脹n脹n bar脹nd脹脹 bir koru yapt脹r脹r, d端zenler. Av korusunu Ouz yiitleri i巽in tuzak olarak kullan脹r (Ongun: 74). Egrek toplumda iyi bir yer almak i巽in h端ner g旦stermek 端zere ak脹n diledi. Ak脹n sonras脹 Ouz yiitlerine tuzak olarak yapt脹r脹lan av hayvanlar脹 doldurulmu koruya urad脹. Casus haber verdi. Bask脹na urad脹 esir d端t端. "Kara tek端r orada bir koru yapt脹rm脹t脹. U巽anlardan kaz, tavuk, y端r端yenlerden geyik, tavan bu avluya doldurup Ouz yiitlerine bunu tuzak yapm脹t脹" (Ergin: 1 88, Akal脹n: 92) Egrek' in kardei b端y端r. Bir d端端n dernekte kavga eden bir 旦ks端z olana tokat vurur. ks端z, h端nerin varsa kardeini kurtar, der. Ana babas脹ndan ger巽ei sorar, aabeyinin avda 巽脹kan savata esir d端端端n端 旦renir. 聴kinci hikayede Salur Kazan'脹n ava gitmesi G端rc端lerin yamas脹na zemin haz脹rlar. Salur Kazan ve beylerinin avda olduunu casus haber verir. Duyan kafir G端rc端ler Salur Kazan'm yurdunu, evini basar, yamalarlar. K脹rk ince belli k脹z ile han脹m脹 Burla Hatun'u ve 端巽 y端z yiit ile olu Uruz'u tutsak ederler ( Ergin: 40-4 1 , Ongun: 67) Ouz yaay脹脹nda hayvanlar insan psikolojisine etki edecek kadar kuvvetli yer tutuyor. Ayn脹 gece Kazan, av yerinde kara kayg脹l脹, k旦t端 bir r端ya g旦r端r, uyan脹r. Yumruunda 巽脹rp脹nan ahin kuunu 旦l端yor g旦r端r. G旦kten y脹ld脹r脹m ak ota脹n脹n 端zerine 巽ak脹yor, karg脹 gibi kara sa巽脹n脹 uzan脹yor, uzanarak g旦z端n端 旦rt端yor, kapkara duman yurdunun 端zerine d旦k端l端yor, kuduz kurtlar evini dileyip y脹rt脹yor, bileinden on parma脹n脹 kanda g旦r端yor. R端yay脹 g旦rd端kten sonra akl脹n脹, fikrini 95
- 6. MOT聴F AKADEM聴 toplayam脹yor. Kardei Kara G旦ne r端yay脹 yorumluyor. Kara bulut devlet, yamur asker, sa巽 kayg脹, kan karad脹r. Gerisini Allah bilsin diyor (Ergin: 43, Akal脹n: 77) Kazan hemen yurduna d旦n端yor. Ouz beylerinin yard脹m脹yla 巽oluk 巽ocuunu, mal脹n脹, hazinesini kurtar脹yor ve geri d旦n端yor. Kazan Bey, olu Uruz'u ta巽, taht, toplumda yer edinmesi, zaman脹n becerilerini babadan g旦r端p 旦renmesi i巽in ava g旦t端r端r. Av s脹ras脹nda ziyafette casus haber verir. Bask脹na urarlar. Uruz esir d端er. Uun Koca'n脹n olu Egrek avdayken sava 巽脹kar. " Kanl脹 geyik 端zerine kavga kopsa" (Ergin: 1 9 1 ) Ava d端k端n olan T端rk hakanlar脹na, beylerine komu 端lkeler taraf脹ndan en iyi hediye olarak avc脹 kular脹 verilirdi. On birinci hikayede av d端k端nl端端 ve Trabzon tek端r端n端n Kazan Han'a hediye etmi olduu ahin Kazan Han ve arkadalar脹n脹n esir olmas脹na sebep olur. Kazan avda ka巽an hediye ahinlerin ard脹na d端er. Yolda uyur. Casus ava binmi tek端re haber verir. Kazan' 脹 esir al脹rlar. " . . .ahinci ba脹na der: Bre yar脹n sabah ahinleri al, tenhaca ava binelim" 74) "Meer o g端n Tornan脹n Kalesinin tek端r端 ava binmiti " (a.g.e., s. 200) Zaman zaman hediyeler. T端rkleri tuzaa d端端rmek i巽in verilirdi (Ongun: Birinci hikayede Boa巽 Han olunu avda 旦ld端r端r. Begil 'in avda aya脹n脹n k脹r脹ld脹脹n脹 casusu ile 旦renen kafir bask脹na gelir. Casusuyla haber alan Begil oluna Kazan Bey'i yard脹ma 巽a脹rmas脹n脹 s旦yler. Olu Emre yiit yard脹m 巽a脹rmay脹p kendisinin savamak istediini s旦yler. Begil kendi sava vas脹talar脹yla olunun savamas脹na izin verir. Emre bir ara zora d端er. Allah'a s脹脹n脹r. Allah'脹n izniyle galip gelir. Ava 脹k脹 Ava 巽脹k脹lmas脹 kararlat脹r脹l脹nca Ouzlar "av 巽a脹rt脹yorlar" (Akal脹n: 92) Ava kat脹lacak beylere haber veriliyor, herkes av i巽in gereken haz脹rl脹脹n脹 tamamlay脹nca ava 巽脹k脹yorlar. " . . . kudretli Ouz beyleri bindi. Ala Daa alaca asker ava 巽脹kt脹" (Ergin: 40, Akal脹n: 92) Bay脹nd脹r Han kimsenin gitmek istemedii G端rcistan az脹na karakol olan Begil i巽in beyleri topland脹脹nda av ilan etti. 96
- 7. HALKB聴L聴M聴 DERG聴S聴 "巽 g端n de Begili av ikar etiyle misafir edelim beyler, dedi. Av ilan ettiler" (Ergin: 1 74) "sabah脹n ilk ayd脹nl脹脹nda Dirse Han yerinden kalkt脹. Olanc脹脹n脹 yan脹na al脹p k脹rk yiidi beraberine ald脹, ava 巽脹kt脹" (a.g.e., s. 28) "Erkenden bindiler, av yerine vard脹lar" (a.g.e., s. 200) Baba ile Ava 脹kmak " Kazan olunu al脹p kara dalar 端zerine ava 巽脹kt脹. Av avlad脹, ku kulad脹, yabani geyik y脹kt脹" (a.g.e., s. 97) Dirse Han olu Boa巽 Han hikayesine g旦re Ouzlarda babas脹 dururken olan, babas脹 olmadan ava gidemez. Boa巽'脹 k脹skanan namertler onu babas脹na '. . . g旦s端 g端zel koca daa ava 巽脹kt脹, sen var iken av avlad脹 ku kulad脹" (a.g.e., s. 27) diye kovlarlar. Babas脹z ava 巽脹k脹lmaz h端km端n端 ayn脹 hikayedeki " . . .oluna ura, yan脹na al脹p ava 巽脹k . . . " ( Ergin:27) s旦z端 pekitiriyor (Akal脹n: 92) Ouz geleneinde babadan izinsiz ava 巽脹kmak, y脹k脹c脹, zararl脹 bir davran脹, a脹r bir su巽tur, k旦t端l端k, hay脹rs脹zl脹k ifadesi, g旦r端lmemi ey yapmakt脹r. Bay脹nd脹r Han'脹n divan脹nda kat脹 azarlanmaya sebeptir. Gazaba sebep olur. Cezas脹 旦l端m say脹l脹r. Av ahlak脹, yap脹c脹, topluma faydal脹 davran脹lar脹n, erdemli olman脹n atlar脹ndan birinin ifade arac脹d脹r. Ahlaki bir sistemin savunuculuunun sembol端d端r (zt端rk: 200) Avda iyi i le k旦t端, hakl脹 ile haks脹z kar脹 kar脹ya gelir (a.g.e., s. 20 1 ) Birinci hikayede, Boa巽 Han'脹n babas脹ndan izinsiz av avlamas脹 b端y端k bir su巽 kabul edilerek k旦t端lenir. Olunu babas脹na kovlayan k脹rk namert, Boa巽'脹n kiiliini k端巽端ltmek, erdemsizliini ifade etmek, ahlak anlay脹脹n脹 yermek i巽in iledii su巽lar aras脹nda babas脹z ava 巽脹kmay脹 sayar. Boa巽 Han'脹, babas脹 Dirse Han'脹n nazar脹nda k端巽端k d端端nnek isteyen k脹rk namert oul i巽in Bahaya iftiralar g旦t端r端rler: : " Sen var iken av avlad脹, ku kulad脹, anas脹nun yan脹na alup geldi, al arab脹n itisinden ald脹 i巽di, anas脹yile sohbet eyledi, atas脹na kasdeyledi" (Akal脹n: 45) K脹rk namert yiit, Boa巽 Han'脹n ortadan kald脹r脹lmas脹 i巽in bir tuzak d端端n端rler. Kurulan tuzak 旦ld端r端lecek kiinin ava getirilmesi ve orada bir hile ile ortadan kald脹r脹lmas脹 esas脹na dayan脹r (Ongun: 67) " . . . yiitlerini oka beraberine al, oluna ura, yan脹na al脹p ava 巽脹k, ku u巽urup av avlay脹p olunu oklay脹p 旦ld端rmee bak. Eer b旦yle 旦ld端rmezsen bir t端rl端 daha 旦ld端remezsin, belli bil, dediler (Ergin: 27-28) 97
- 8. MOT聴F AKADEM聴 "Av avlad脹lar, ku kulad脹lar. O k脹rk namerdin birka巽脹 olan脹n yan脹na geldi, der: Baban dedi geyikleri kovalas脹n getirsin, benim 旦n端mde tepelesin, olumun at koturuunu, k脹l脹巽 巽al脹脹n脹, ok at脹脹n脹 g旦reyim, sevineyim, k脹vanay脹m, g端veneyim, dedi, dediler. Oland脹r ne bilsin, geyii koval脹yordu, getiriyordu, babas脹n脹n 旦n端nde vuruyordu. Babam at koturuuma baks脹n k脹vans脹n, ok at脹脹ma baks脹n g端vensin, k脹l脹巽 巽al脹脹ma baks脹n sevinsin diyordu. O k脹rk namertler derler: Dirse Han, g旦r端yor musun olan脹, k脹rda bay脹rda geyii koval脹yor, senin 旦n端ne getiriyor, geyie atarken ok ile seni vurup 旦ld端recek, olun seni 旦ld端rmeden sen olunu 旦ld端rmee bak, dediler (a.g.e., s. 28) Dedikodular, Dirse Han'a olunu oklatabiliyor. Dolay脹s脹yla Ouzlar脹n neleri su巽 sayd脹klar脹, neleri kutsal tan脹d脹klar脹 ve hangi toplum d端zeninde yaad脹klar脹 belli oluyor (Akal脹n: 45) Olan geyii kovalarken babas脹n脹n 旦n端nden gelip gidiyordu. Dirse Han Korkut sinirli sert yay脹n脹 eline ald脹. zengiye kalk脹p kuvvetle 巽ekti, dorulup att脹, olan脹 iki k端reinin aras脹ndan vurup 巽akt脹, y脹kt脹 (Ergin: 29) Beylere yanl脹 ve g旦r端nmez kaza, tal ihsizlik ancak avda, kuta ve ak脹nda olduklar脹nda gelebilir (ge!, VII: 346) Sava-Av Benzerlii Dede Korkut hikayelerinde av脹n, sava kadar 旦nem ta脹d脹脹 a巽脹k巽a g旦r端l端r. Salur Kazan, Ouz beylerine " . . . yata yata yan脹m脹z ar脹d脹, dura dura belimiz kurudu, y端r端yelim beyler, av avlayal脹m, ku kulayal脹m, yabani geyik y脹kal脹m' (Ergin: 39) diyor ve hepsi atlan脹p ava 巽脹k脹yorlar. Sava脹n, kafirlere kar脹 deil hayvanlara kar脹 yap脹ld脹脹 avlarda, baba ile oulun ava birlikte 巽脹kmalar脹, baban脹n oula 旦retmenlik etmesine, oulun babas脹na sil脹lhla h端ner g旦stermesine sebep say脹l脹yor: (Boa巽) " . . . geyii koval脹yordu, getiriyordu, babas脹n脹n 旦n端nde vuruyordu. Babam at koturuuma baks脹n k脹vans脹n, ok at脹脹ma baks脹n g端vensin, k脹l脹巽 巽al脹脹ma baks脹n sevinsin diyordu" (Ergin: 28, Akal脹n: 92) "Kimi der: geyik tozudur, kimi der: d端man tozudur, Kazan der: Geyik olsa bir veya iki b旦l端k olurdu, bu gelen bilmi olun d端mand脹r, dedi" (Ergin: 98) ocuk biraz b端y端y端nce yay 巽ekmek, ok atmak, ata binmek, avlanmak ve savata k脹l脹巽 巽almak gibi dersler verilir (Banarl脹: 4 1 O) Uruz destan脹nda Uruz ger巽ek bir Ouz delikanl脹s脹 olmas脹 i巽in babas脹 taraf脹ndan ava g旦t端r端l端r. Av sayesinde ok atmay脹, ata binmeyi 旦renecek b旦ylece m端cadele g端c端 artacakt脹r. Av, bir nevi talim mahiyetindedir (Ongun: 70) Av, savaa tevik etmekte ve hayata haz脹rlamaktad脹r (zt端rk: 1 99) "h端neri oul babadan m脹 g旦r端r 旦renir yoksa babalar ouldan m脹 旦renir, ne zaman sen beni al脹p kafir hudut boyuna 巽脹kard脹n, k脹l脹巽 巽al脹p ba kestin, ben 98
- 9. HALKB聴L聴M聴 DERG聴S聴 senden ne g旦rd端m ne 旦reneyim, dedi. Kazan Bey elini eline 巽ald脹, kah kah g端ld端, der: A beyler Uruz g端zel s旦yledi, eker yedi, beyler, siz yiyiniz, i巽iniz, sohbetinizi da脹tmay脹n脹z, . . . ok att脹脹m yerleri, k脹l脹巽 巽al脹p ba kestiim yerleri g旦stereyim, kafir hudut boyuna, C脹z脹lara, Alaana, G旦k巽e Daa al脹p 巽脹kay脹m sonra olana laz脹m olur a beyler, dedi. Ya脹z al at脹n脹 巽ektirdi, s脹巽rad脹, bindi. 巽 y端z s端sl端, ilemeli giyimli yiit s旦yledi, beraberine ald脹. K脹rk ela g旦zl端 yiidini Uruz beraberine ald脹" (Ergin: 97) 聴lk Av Toyu Ouz'da her gencin ilk av脹 巽ok b端y端k bir 旦nem ta脹r. 聴lk av dolay脹s脹yla ilk avdan sonra yiidin erefine ilk av toyu, 旦len d端zenlenir, kalabal脹k Ouz beylerine ziyafet verilirdi. Dede Korkut Kitab脹'na g旦re oulun ilk b端y端k av脹ndan sonra ilk av toyu vermek vazifesi analara d端er. Boa巽 Han destan脹nda, olan脹n ilk av脹ndan d旦n端端nde b端y端k toy yap脹l脹r. Destanda Dirse Han'脹n han脹m脹 Burla Hatun " . . . olanc脹脹m脹n ilk av脹d脹r, diye attan ayg脹r, deveden erkek deve, koyundan ko巽 kestirdi, kanl脹 Ouz beylerine ziyafet vereyim, dedi" (Ergin: 29, G旦kyay: CCCXI- CCCXII, CCCXCIV, Akal脹n: 93, Ongun: 67) " . . .attan ayg脹r, deveden erkek deve, koyundan ko巽 kestirdi. Olanc脹脹m脹n ilk av脹d脹r, kanl脹 Ouz beylerini davet edeyim dedi" (Ergin: 1 03, Akal脹n: 93) Uruz destan脹nda ilk av dolay脹s脹yla enlik d端zenlenir (Ongun: 70) Ouz yiidinin babas脹 ile ilk ava 巽脹k脹脹, ad kazan脹p beylik ve taht almak gibi 旦nemli bir (Akal脹n: 92) baar脹 basama脹 say脹l脹r. Av Almak Avda bir yiidin, peine d端t端端 hayvan脹 yakalay脹p 旦ld端rmesine "av almak" diyorlar. Almak s旦z端 savalarda rakibi yenmek anlam脹na geliyor. (Beyrek) "Ne olursa olsun hele ben av脹m脹 alay脹m, dedi. Ota脹n 旦n端nde eriiverdi, geyii arka aya脹ndan vurdu" (Ergin: 65, Akal脹n: 93) Av S端resi Avlar uzun s端r端yor. Kazan Bey "yedi g端nl端k az脹k ile 巽脹kay脹m" (Ergin: 97, G旦kyay: CCCXI) diyor Birinci hikayede, Dirse H an'脹n hatunu, olu Boa巽'脹 babas脹n脹n yan脹nda g旦remeyince meraklan脹p "G旦s端 g端zel koca daa ava 巽脹kt脹n 聴ki vard脹n bir geliyorsun" (Ergin: 29, 1 04) olum nerede diye soruyor. Dirse Han脹n yiitleri : "Olun sad脹r, esendir, avdad脹r, bug端n yar脹n nerde 脹se gelir, korkma kayg脹lanma, bey sarhotur cevap veremez. . . " (a.g.e., s. 30) diye cevap veriyorlar (Akal脹n: 93) 99
- 10. MOT聴F AKADEM聴 巽端nc端 hikayede avda yurdunu merak eden Kazan belli bir s端re av脹 bozmamalar脹n脹, hemen gidip bakarak geleceini s旦yler: " . . . 端巽 g端nl端k yolu bir g端nde al脹r脹m,..." (Ergin: 43) D旦rd端nc端 hikayede olunu ilk ava 巽脹karan Salur Kazan " . . . ben bu olan脹 alay脹m ava gideyim, yedi g端nl端k az脹k ile 巽脹kay脹m,.. " (Ergin: 97, Akal脹n: 93) diyor. Demek ki Ouzlarda av g端nlerce s端rebiliyordu (Akal脹n: 90, 93) "Yeil d端zl端e, g端zel 巽imene 巽ad脹r dikti. Birka巽 g端n beyler ile yedi i巽ti" (Ergin: 98) " . . .korkma kayg脹lanma, avdad脹r, avda kalan oul i巽in kayg脹lanma, yedi g端n ben Kazana m端hlet ver, yerde ise oulu 巽脹karay脹m, g旦kte ise indireyim,' ' (a.g.e., s. 1 07) Av H端nerleri Av yiitliin kayna脹 ve g旦stergesidir. Alpl脹k 巽a脹n脹n Ouz hayat脹 gerek savata gerek avda Ouz beylerinin kar脹l脹kl脹 yiitlik ve h端ner g旦stermelerini zorunlu k脹lan bir toplum psikolojisine dayan脹yordu. Klasik yollardan ve 旦l巽端lerden d脹ar脹ya taan yiitlik ve h端ner g旦sterme t端r端 davran脹lar脹n en g端zel misali dokuzuncu hikayede g旦r端l端yor: "巽 y端z altm脹 alt脹 alp ava binse kanl脹 geyik 端zerine y端r端y端 olsa Begil ne yay kurard脹 ne ok atard脹, hemen yay脹 bileinden 巽脹kar脹rd脹, boan脹n yabani geyiin boynuna atard脹, 巽ekip durdururdu. Zay脹f ise kula脹n脹 delerdi, avda belli olsun, diye amma semiz olsa boazlard脹. Eer beyler geyik avlasa kula脹 delik olsa Begil sevincidir, diye Begil 'e g旦nderirlerdi" (Ergin: 1 74, Akal脹n: 93) Begil'in zay脹f bularak ve iaretleyerek geri b脹rakt脹脹 av hayvanlar脹n脹 daha sonra vuranlar脹n Begil'e getirmeleri T端rklerde avc脹lar脹n birbirlerine sayg脹s脹n脹 g旦sterir (Ongun: 72) " . . . 巽脹plak yerde 巽ay脹r kuu vurmak i巽in iyi dedi" (Ergin: 84) Av haz脹rl脹脹 s脹ras脹nda beyler 旦v端n端r. Dokuzuncu hikayede, avdan 旦nce Begil'in avc脹l脹ktaki al脹脹lm脹 ve g旦r端lm端 yollar脹n d脹脹nda hayvan avlayarak g旦sterilmi bir h端neri konuulur (Akal脹n: 44) Begil'in h端neri, av hayvanlar脹n脹, at脹n脹 koturup yay kirii i le canl脹 canl脹 tuttuu s旦ylenir. Kazan'脹n verdii cevap Begil 'e ho gelmez, Begil'i g端cendirir. "Kazan Bey der: Bu h端ner at脹n m脹d脹r, erin midir? Han脹m, erindir dediler. Han der: Yok, at ilemese er 旦v端nmez, h端ner at脹nd脹r, dedi. Bu s旦z Begil 'e ho gelmedi" (Ergin: 1 74, Akal脹n: 43) S旦zler, avda avc脹 kadar binilen at脹n 巽ok 旦nemli bir yere sahip olduunu ortaya koyar. "Av avlayarak gezerken 旦n端nden bir pareli geyik 巽脹kt脹. Begil buna at s端rd端. Boan脹n ard脹ndan eriti, yay kiriini boynuna att脹. Boan脹n can脹 ac脹m脹t脹, 脹 oo
- 11. HALKB聴L聴M聴 DERG聴S聴 kendisini bir y端ksek yerden att脹. Begil at脹n gemini yenemedi, beraber u巽tu. Sa oyluu kayaya dokundu k脹r脹ld脹" ( Ergin: 1 76) "Hemen okluundan gez 巽脹kar脹p at脹n脹n eyerinin arkas脹ndaki kay脹lar脹 巽ekti kopard脹. Kaftan脹n脹n alt脹ndan aya脹n脹 s脹ms脹k脹 sard脹. Var kuvvetiyle at脹n脹n yelesine d端t端. Avc脹lardan ayr脹, t端lbendi boaz脹na ge巽ti, yurdunun ucuna geldi" (a.g.e., s. 1 76) Yaralanan Boa巽 Han'脹n iyilemesi, tekrar eski g端c端ne kavumas脹, hikayede " . . . ata biner, k脹l脹巽 kuan脹r oldu, av avlar, ku kular oldu" ifadesiyle anlat脹l脹r (Ergin: 33, Ongun: 67) K脹rk yiit, bir k脹zdan 旦t端r端 boa Kan Tural脹'y脹 旦ld端recek, diye alay脹nca Kan Tural脹 kendisinin 旦v端lmesini ister. K脹rk yiit avc脹l脹脹yla Kan Tural脹'y脹 旦ver. Boadan kurtuldu, aslandan nas脹l kurtulsun, diye alaan yiitlerinden kendisini 旦vmelerini ister. Arkadalar脹 avc脹l脹k h端neriyle 旦verler. 聴ki canavarla savat脹ktan sonra canavarlar脹n ba脹 deve kar脹s脹nda kay脹p d端er. Alt脹 cellat gel ir. Arkadalar脹 avc脹l脹k h端nerini 旦ver. Kan Tural脹 端巽 canavar脹 旦ld端r端r. Kan Tural脹 kendisini kurtaran Selcen Hatun 'a k脹zar. Selcen Hatun avc脹l脹脹yla 旦v端n端r. nce at脹脹r sonra bar脹脹rlar. Birbirlerine k脹yamayacaklar脹n脹 s旦ylerler. Kara巽uk oban' 脹n yiitlii hayvanlar 端zerinde uyand脹rd脹脹 korku ile anlat脹l脹r: "Semiz koyun, ar脹k toklu bay脹rda kalsa kurt gelip yemezdi sapan脹n脹n korkusundan" (Akal脹n: 76) Avda b端r Sporlar Ouzlarda av, s脹rf et peinde koan avc脹 amac脹na dayanmaz. Av yan脹nda yer yer ve zaman zaman ok yar脹脹, at yar脹脹 ve g端re gibi 旦b端r spor kar脹lamalar脹na yer verilirdi: ( Ban脹 i巽ek) " . . . ben Ban脹 i巽ek'in dad脹s脹y脹m, gel imdi seninle ava 巽脹kal脹m eer senin at脹n benim at脹m脹 ge巽erse onun at脹n脹 da ge巽ersin, hem seninle ok atal脹m, beni ge巽ersen onu da ge巽ersin ve hem seninle g端reelim, beni yenersen onu da yenersin, dedi" (Ergin: 66, Akal脹n: 94) Avc脹-Bey Fark脹 Ge巽imini avla salayan avc脹 ile av脹 erlik g旦sterilen bir spor sayan Ouz beyleri aras脹ndaki ayk脹r脹l脹k, Beyrek'in u s旦zlerinden anla脹l脹r: " K脹s脹rca Yenge derler, bir hatun var idi, ileri vard脹, pay istedi: Hey bey yiit, bize de bu geyikten pay ver dedi. Beyrek der: Bre dad脹, ben avc脹 deilim, bey olu beyim, hepsi size dedi" (a.g.e., s. 65, a.g.e., s. 94) 1 0 1
- 12. MOT聴F AKADEM聴 Pay Dilemek Hikayelerde rastlanan 旦nemli motiflerden biri "avdan pay vermek"tir. Ouzlarda, avc脹 i le kar脹laanlar, avdan pay dilerlerdi. B端t端n T端rk d端nyas脹nda yayg脹n olan gelenee 端巽端nc端 hikayede 旦rnek var (Akal脹n: 94) Ban脹 i巽ek'in dad脹s脹 K脹s脹rca Yenge, Beyrek'in nianl脹s脹n脹n ota脹 旦n端nde vurduu geyikten pay diler. ( Ban脹 i巽ek) " Bre dad脹lar, bu kavat olu kavat bize erlik mi g旦steriyor, dedi, var脹n bundan pay isteyin, g旦r端n ne der, dedi" (Ergin: 65, Akal脹n: 94) Prof. Hasan Eren, konu ile ilgili yazd脹脹 deerli incelemesinde 'Dou足 Anadolu ve Azerbaycan T端rkleri aras脹nda, avlanan avdan bug端n de yaamakta olan 'pay verme' adetinin Altay T端rkleri aras脹nda 'u巽u' ad脹 alt脹nda bulunduunu belirtir. Adete arlar, Soyotlar ve Kazaklarda rastland脹脹n脹 hatta Soyotlarda adeti yerine getirmeyene 40-60 sopa 巽ekildii yazar. K脹rg脹zlarda Saa (-- Soat) kelimesinin savata veya avda elde edilen ganimetten verilen hediye anlam脹na geldiini a巽脹klar. Yakutlarda, Moollarda, K脹rg脹zca veya Kazak巽ada, Divan-脹 L脹1gati't-T端rk'te, aatay s旦zl端klerinde, Bab端mame'de adeti anlatan kelimeler bulunduunu kaydeder. Bu yoldan adetin b端t端n ad脹 ge巽en T端rk boylar脹nda yaad脹脹 sonucunu 巽脹kar脹r. Deerli bilgin, buna bug端n Gaziantep 巽evresinde rastland脹脹n脹 ekler (G旦kyay: CCCXII) Ku Kulamak Ouz beyleri avlarda, doan ve ahin gibi y脹rt脹c脹 kular脹 ku av脹 i巽in kullan脹yorlar ve yapt脹klar脹 ie ku kulamak diyorlar. Azrail'in g端vercin olup bacadan u巽mas脹 端zerine korkup ka巽t脹脹n脹 sanan Deli Dumrul av doan脹n脹 yan脹na, eline al脹r ve at脹na atlayarak peine d端er (Ongun: 70-7 1 ) ( Deli Dumrul) ". . . mademki benim elimden g端vercin gibi ku oldu u巽tu, bre ben onu b脹rak脹r m脹y脹m, doana ald脹rmay脹nca, dedi" (Ergin: 1 20) " Kalkt脹 at脹na bindi, doan脹n脹 eline ald脹, ard脹na d端t端. Bir iki g端vercin 旦ld端rd端" {Ergin: 1 2 1 , Akal脹n: 94) ahin ve ahinciba脹 ahinle ku kulamak merak脹 Salur Kazan'da var: " Meer han脹m, T脹rabuzan tek端r端, beylerbeyi olan Han Kazan'a bir ahin g旦ndermiti. Bir gece yiyip i巽ip otururken ahinci ba脹na der: Bre yar脹n sabah ahinleri al, tenhaca ava binelim, dedi. Erkenden bindiler, av yerine vard脹lar. G旦rd端ler bir s端r端 kaz oturuyor. Kazan ahini b脹rakt脹. Alamad脹, ahin havaland脹. G旦zetlediler, ahin Tornan脹n Kalesine indi. Kazan gayet m端teessir oldu. ahinin ard脹na d端t端" (a.g.e., s. 200, a.g.e., s. 95) 1 02
- 13. HALKB聴L聴M聴 DERGiS聴 Av Bozmak nemli bir engel 巽脹karsa av yar脹da b脹rak脹lmas脹 gerekebilir. Ouzlar av脹 yar脹da b脹rakma iine av bozmak diyorlar. 聴kinci hikayede, avda iken kara kayg脹l脹 r端ya g旦ren ve evini merak eden Salur Kazan, kardei Kara G旦ne'ye " . . . Benim av脹m脹 bozma, askerimi da脹tma . . . " (Ergin: 43) deyip onlardan ayr脹l脹yor. Dokuzuncu hikayede Begil avda attan d端端p aya脹n脹 k脹rar, yaralan脹r, geri d旦ner. Av bozulur: "Beri yandan yiit beyler g旦rd端ler ki av bozulmu, her biri evli evine geldi" (Ergin: 1 77, Akal脹n: 95) Av bozmak tabirinden Ouz avlar脹n脹n bir d端zene sahip olduu h端km端 巽脹kar (Akal 脹n: 95) Av Hayvanlar脹 Hayvanlar b端y端k bir yer igal eder. Av hayvan脹 olarak Ouzlar aras脹nda en deeriisi herhalde geyik say脹im脹t脹r: "K脹zlar (Beyrek' in avlad脹脹) geyii g旦t端rdiler, g旦zeller ah脹 Ban脹 i巽ek'in 旦nine get端rdiler. Bakd脹, g旦rdi ki bir sultan sem端z s脹脹n geyikd端r...," Geyikten baka da ke巽isi, tavan ve benzeri hayvanlar脹 avlam脹 olmal脹d脹r (a.g.e., s. 72) Av Kular脹 Hayvanlar s脹n脹flamas脹nda u巽ar soydan olanlar kaz, kuu, turna, tura巽, keklik... av kular脹 aras脹nda ge巽iyor: "Kan Tural脹 bakd脹, g旦rdi, bu kondu脹 yirde kuu kular脹, turnalar, tura巽lar, keklikler u巽arlar... ," (a.g.e., s. 72) Avc脹 Kular "Av avlamak - ku kulamak"ta Ouz avc脹l脹脹nda y脹rt脹c脹 kular kullan脹ld脹脹 a巽脹k巽a beliriyor. Doana ku ald脹rmak, kaza ahin salmak, ahinciba脹 gibi s旦zler gelenein varl脹脹n脹 pekitiriyorlar (a.g.e., s. 72) ( Deli Dumrul) " . . . 巽端nki men端m ellimden (Azrail) g旦ger巽in kibi ku old脹, u巽d脹, mere men an脹 kor m脹yam, togana aldurmay脹n巽a, didi. Turd脹, at脹na bindi, toan脹n eline ald脹, ard脹na d端di... " (a.g.e., s. 72) Toy Yiyecei Konuk a脹rlamada bilinen yiyeceklerden baka av eti 巽ok 端st端n yer tutar: (Bay脹nd脹r Han) "巽 g端n de Begil'i av ikar etiyle misafir edelim beyler dedi" (Ergin: 1 74, Akal脹n: 9 1 ) K端巽端mseme, Alay, K端f端r, Karg脹, Horlama, Korkutma K端巽端msemelerde, alaylarda, k端f端rlerde, karg脹larda, horlamalarda ve korkutmalarda hayvanl脹 benzetmeler kullan脹l脹yor (Akal脹n: 76) 1 03
- 14. MOT聴F AKADEMi 巽端nc端 hikayede Beyrek, Yalta巽uk'un yay脹n脹 k脹r脹p 旦n端ne at脹yor ve 旦yle diyor: " . . . 巽脹plak yerde 巽ay脹r kuu vurmak i巽in iyi dedi" (Ergin: 84, Akal脹n: 76) (Dirse Han '脹n hatunu, olunun ba脹na gelenleri dadan san脹p daa karg脹ta bulunuyor) "Ka巽ar sen端n geyiklerini Kaz脹l脹k Da脹 "Ka巽ar iken ka巽maz olsun, taa d旦ns端n (Akal脹n: 76) Alt脹nc脹 hikayede Kan Tural脹, her nas脹lsa 旦fkelendii Seken Hatun'u u s旦zlerle korkutuyor: " Mere yon Toan ku oluban u巽ay脹n m脹, Sakalun ile boazundan tutay脹n m脹?" (a.g.e., s. 76) Deyimler Hayvanlar deyimlere kadar girmitir: "At aya脹 k端l端k, ozan dili 巽ev端k olur." " K脹z -Seken Hatun- bir oh ile Kan Tural脹 'ya atd脹. 旦yle kim ba脹nda olan bit aya脹na indi" (a.g.e., s. 77) Yiitliin l巽端s端, Sosyal Stat端 Egrek kendisini ispatlamak i巽in ava 巽脹kar. Av, yiitliin bir 旦l巽端s端 kabul edilir. Yiitlik 旦l巽端s端ne g旦re han脹n divan脹nda belirli bir oturma s脹ras脹na uyulur (Ongun: 73) Sonu巽 9 1 sayfada 4 sayfa, % 4.39 av ile ilgili unsur var. M ukaddime ile d旦rt hikayede (5. Duha Koca olu Deli Dumrul Destan脹, 7. Kaz脹l脹k Koca Olu Yigenek Destan脹, 8. Baat'脹n Tepeg旦z'端 ld端rd端端 Destan, 1 2. 聴巽 Ouza D脹 Ouzun Asi Olup Beyrek'in ld端端 Destan) av ile ilgili unsur yoktur. Av, avc脹l脹k, av hayvanlar脹 ekonominin 旦nemli unsurlar脹ndand脹r. Dei toku arac脹d脹r. Yiyecek, giyecek kaynaklar脹d脹r. Mald脹r. Toy yiyeceg脹, armaand脹r. K端lt端r malzemesidir. T端rk milletinin zevklerini, meziyetlerini, d端nya g旦r端端n端, deer h端k端mlerini i巽inde toplar. Zaman, 巽evre, hayat, ama巽... bak脹m脹ndan y端zlerce, binlerce y脹ll脹k bir s端recin ve muhtevan脹n s端z端lm端 ruhunun ifadesidir. K旦k端 ge巽mite olan sevin巽 ve 1 04
- 15. HALKB聴L聴M聴 DERG聴S聴 旦v端nc端n yaat脹lmas脹 i巽in milli k端lt端r deerleri hazinesinin 旦r端l端 巽er巽evesi duygu ve d端端nceler ile 旦r端lmek gerekir Dede Korkut Kitab脹 T端rk'端n ruh ve kafa yap脹s脹n脹 tek ba脹na salam tutacak kudrette ve karakterde bir eserdir. Dede Korkut Kitab脹'n脹 okuyan ve hazmeden bir T端rk'端n kolay kolay yolunu a脹rmayaca脹 emniyetle s旦ylenebilir. Her T端rk'端n evinde bulunmas脹 laz脹m gelen aziz ve y端ce kitab脹n milli k端lt端r端n ruhlara sindirilmesinde a巽aca脹 巽脹脹r milletimizin gelecei i巽in b端y端k bir teminat olacakt脹r (Ergin: 1 0) Kaynaklar: AKALIN, L. Sami. ( 1 967). Dede Korkut Hikayeleri 'nin Folklor Bak脹m脹ndan Deerlendirilmesi, Yay脹mlanmam脹 doktora tezi. 聴stanbul niversitesi Edebiyat Fak端ltesi T端rk Dili ve Edebiyat脹 Enstit端s端. BANARLI, Nihad Sami. ( 1 97 1 ). Resimli T端rk Edebiyat脹 Tarihi 1 . 聴stanbul: Milli Eitim Bas脹mevi. ERG聴N, Muharrem. ( 1 988). Dede Korkut Kitab脹. 聴stanbul: Boazi巽i Yay脹nlar脹. GKYAY, Orhan aik. ( 1 973). Dedem Korkud'un Kitab脹, 聴stanbul: Milli Eitim Bas脹mevi. ONGUN, Ahmet. ( 1 999). T端rk K端lt端r端nde A v, Yay脹mlanmam脹 y端ksek lisans tezi. Atat端rk niversitesi Sosyal Bilimler Enstit端s端 Orta旦retim Sosyal Alanlar Eitimi Anabilim Dal脹. GEL, Bahaeddin. ( 1 984). T端rk K端lt端r Tarihine Giri V ll. Ankara: K端lt端r ve Turizm Bakanl脹脹Yay脹nlar脹. ZTRK, Ali. ( 1 980). alar 聴巽inde T端rk Destanlar脹. Emek Matbaac脹l脹k. Yeni Rehber Ansiklopedisi 5. ( 1 983). T端rkiye Gazetesi, 聴stanbul: 聴hlas Gazetecilik Holding A.. 1 05