ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo
SOROHAN LAN FUNGSI AKSARA BALINÉ
1. AKSARA BIASA
1.1 Aksara Wréastra
Aksara Baliné sané lumrah kajahin alit-alité saking SD rauh ring SLTA miwah
perguruan tinggi ring Bali akéhnyané 18 (pelekutus), sané ketah kabaos abjad aksara Bali.
Abjad aksara Bali punika sané sujatiné mawasta aksara Wréastra, inggih punika aksara
Baliné sané kanggén nyuratang basa Bali lumrah. Tegesnyané, yéning pacang nyurat basa
Bali sané lumrah, sané nénten madaging campuhan basa Kawi miwah Sansekerta, pacang
prasida kasurat antuk abjadé sané pelekutus punika.
Upami yéning nyurat lengkara:
1) I mémé mablanja ka peken.
2) Titiang nenten maderbé jinah.
Malarapan pamineh ring ajeng, sané ngranjing ring sorohing aksara wréastra inggih
punika abjad aksara Baliné kadi ring sor puniki.
ha na ca ra ka da ta sa wa
la ma ga ba nga pa ja ya nya
Sajeroning aksara wreastra punika pacang sidha masuara janten wenten
penganggenne, luir pengangge aksarane minekadi
:
A. Panganggé Aksara Bali
Manut buku Pedoman Pasang Aksara Bali, panganggé aksara Baliné kabinayang
dados tigang soroh, inggih punika: (1) panganggé suara, (2) panganggé ardasuara, miwah (3)
panganggé tengenan.
1. Panganggé Suara
1) Sané magenah ring luhuring aksara
(ulu), ¨¨¨¨¨ (ulusari), ¨¨¨¨ (ulucandra), ¨¨¨¨¨ (uluricem), ¨¨¨¨¨(pepet)
2) Sané magenah ring ajeng aksara
(taléng), (taléng détya)
3) Sané magenah ring ungkurin aksara
(tedong)
4) Sané magenah ring sorin aksara
¨¨¨¨¨¨ (suku) (suku ilut)
2. Panganggé Ardasuara
Sané kabaos panganggé ardasuara wantah wangun gantungan aksara ardasuara kadi
ring sor!
1) (nanya), 4) (cakra/guwung)
2) (gantungan la), 5) (guwung macelek)
3) (suku kembung),
Siosan dados pengangge Aksara ardasuara mateges aksara setengah suara. Wénten
patpat aksara Baline sané kabaos aksara Ardasuara, inggih punika : (ya), (la),
(wa), (ra). Kabaos setengah suara, duaning aksara ardasuarané puniki madué wiguna
kekalih. Yéning kasurat majajar ipun pinaka wianjana, nanging yéning kasurat pinaka
gantungan ipun pateh kadi suara (vokal). Uratiang conto ring sor!
* : sangsaya * : sengkala
* : wibhawa * : anggara
Ring sasuratan puniki, makasami ( ) punika pinaka wianjana (konsonan),
nanging ring sasuratan ring sor puniki ipun pinaka suara.
* : tabya, * : sukla,
* : satwa, * : candra.
3. Panganggé Tengenan
Tengenan inggih punika aksara wianjana ring ungkurin kruna sané nénten
kasambungin antuk suara, utawi aksara wianjana ring panguntat kruna.
Conto kruna-kruna matengenan, mapamuput antuk wianjana kadi puniki.
1) katak : (madaging tengenan )
2) kacang : (madaging tengenan utawi cecek)
3) uyah : (madaging tengenan utawi bisah)
4) sekar : (madaging tengenan utawi surang)
Malarapan conto baduur, sané kabaos panganggé tengenan luiripun:
1) (cecek) 3) (surang)
2) (bisah) 4) (adeg-adeg)
1.2 Aksara Sualalita
Aksara sualalita inggih punika aksara Baliné sané kanggén nyuratang basa Bali sané
maweweh basa Kawi miwah Sansekerta. Sané ngranjing ring aksara Sualalita makasami
aksara wréastrané sane 18 (pelekutus), maweweh aksara Baliné sané ketah kabaos aksara
wayah kadi ring sor puniki:
* ( na rambat ), * ( dha madu ),
* ( ta talatik ), * ( ta tawa ),
* (Ûasapa ), * ( Úha saga ),
* ( gha gora ), * ( bhakembang ),
* ( pha kapal ), * ( jhajera ).
Dadosnyané, Aksara sualalita wantah makasami warga aksara Baliné sané munggah
ring bagan ba duur. Conto sasuratan sané nganggén aksara Sualalita.
1) karna : 6) Úiwa :
2) dharma: 7) gaghora :
3) katah : 8) wibhawa :
4) artha : 9) phala :
5) paksa : 10) niraira :
1.2.1 Aksara Suara Swalalita
Aksara suarané pateh ring vokal sajeroning bahasa Indonesia. Vokal aksara Baliné
wénten kalih soroh, inggih punika vokal asli sané karanjingang ring aksara Sualalita miwah
vokal sané kambil saking wisarga, kanggén nyuratang basa Bali lumrah.
a. Vokal asli (sané kanggén nyuratang basa Kawi/Sansekerta)
Aksarannyané :
Wastannyané : Akara, Ikara, Ukara, Ékara, Okara
b. Vokal saking Wisarga (sané kanggén nyuratang basa Bali lumrah)
Aksarannyané :
Wastannyané : a, i, u, é, o, e.
1.2.2 Aksara Wianjana
Aksara wianjana pateh sakadi konsonan sajeroniing bahasa Indonesia. Sapatutnyané
aksara wianjana kasurat nganggén adeg-adeg mawinan ipun masuara nengen, upami
(masuara en). ( ek), (eb), msl.
Malarapan warga aksarannyané, aksara wianjana kapalih dados limang soroh kadi ring
sor puniki.
a. Warga Kantia :
Ka, Kha, Ga, Gha, Nga, Ha
b. Warga Talawia :
Ca, Cha, Ja, Jha, Nya, Ya,  Úa
c. Warga Murdania :
Þa, Dha, Óa, Ra, Ûa
d. Warga Dantia :
Ta, Tha, Da, Na, La, Sa
e. Warga Ostia :
Pa, Pha, Ba, Bha, Ma, Wa
Warga Aksara Wianjana sajangkepnyané kadi ring sor puniki
Aksara Wianjana sareng gempelannya, inggih punika :
bentuk gantungannya
bentuk gantungannya
bentuk gantungannya
bentuk gantungannya
Pustaka Acuan
Alwi, Hasan dkk. 1993. Tata Bahasa Baku Bahasa Indonesia. Jakarta: Departemen
Pendidikan dan Kebudayaan.
Anom, I Gusti Ketut. 1983. Tata Bahasa Bali. Denpasar: Pemerintah Daerah Provinsi Daerah
Tingkat I Bali
Bawa, I Wayan lan I Wayan Jendra. 1981. Struktur Bahasa Bali. Jakarta: Pusat Pembinaan
dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.
Cook S.J, Walter A. 1971. Introduction to Tagmemic Analysis. London-New York-Sydney-
Toronto; Holt, Rinehart & Wiston.
Elson, Benjamin & Velma Pickett. 1969. An Introduction to Morphology and Syntax. Santa
Ana, California: Summer Institute of Linguistics.
Ramlan, M. 1976. “Penyusunan Tata Bahasa Sruktural Bahasa Indonesia” (dalam Pedoman
Penulisan Tata Bahasa Indonesia, ed. Yus Rusyana dan Samsuri). Jakarta: Pusat Pembinaan
dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.
Sulaga, I Nyoman dkk. 1996. Tata Bahasa Baku Bahasa Bali. Denpasar: Pemerintah Provinsi
Daerah Tingkat I Bali.
Tim Penyusun. 2006. Tata Basa Bali. Denpasar: Dinas Kebudayaan Provinsi Bali, Badan
Pembina Bahasa, Aksara, dan Sastra Bali Provinsi Bali.
Tinggen, I Nengah. 1984. Tata Basa Bali Ringkes. Singaraja: Rhika.
Bagus, I Gusti Ngurah, dkk. 1979/1980. Peribahasa dalam Bahasa Bali. Singaraja: FKIP
Universitas Udayana.
Gautama, Budha, Wayan. 2004. Pralambang Basa Bali. Denpasar: CV. Kayumas Agung.
Ginarsa, Ketut. 1984. Paribasa Bali. Balai Penelitian Bahasa Singaraja, Bali.
Poerwadarminta, W.J.S. 1987. Kamus Umum Bahasa Indonesi. Diolah kembali oleh Pusat
Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan
Kebudayaan. Jakarta: Balai Pustaka.
Rozak Zaidan, Abdul, dkk., 2000. Kamus Istilah Sastra. Jakarta: Balai Pustaka
Simpen, W. AB., 2004. Basita Paribasa. Denpasar: Upada Sastra.
Sudjiman, Panuti, Ed.1986. Kamus Istilah Sastra. Jakarta: Penerbit PT Gramedia.
Tinggen, I Nengah. 1988. Aneka Rupa Paribasa Bali. Singaraja: Percetakan Rhika Dewata.
Tim Penyusun. 2005. Kasusastran Bali. Denpasar: Dinas Kebudayaan Provinsi Bali.
Tim Penyusun. 2006. Paribasa Bali. Denpasar: Dinas Kebudayaan Provinsi Bali, Badan
Pembina Bahasa, Aksara, dan Sastra Bali Provinsi Bali.
Warna, I Wayan. 1993. Kamus Bali-Indonesia. Denpasar: Dinas Pengajaran Daerah Tingkat I
Bali.

More Related Content

What's hot (20)

KAMUS BAHASA JAWA LENGKAP
KAMUS BAHASA JAWA LENGKAPKAMUS BAHASA JAWA LENGKAP
KAMUS BAHASA JAWA LENGKAP
ARISKA COMPNET
Pola bilangan
Pola bilanganPola bilangan
Pola bilangan
Farida Hwa
Serat Tripama
Serat TripamaSerat Tripama
Serat Tripama
Yanasta Pratama
500 contoh irregular verb bahasa inggris
500 contoh irregular verb bahasa inggris500 contoh irregular verb bahasa inggris
500 contoh irregular verb bahasa inggris
Dede Cubarya
kedudukan titik, garis dan bidang dalam ruang
kedudukan titik, garis dan bidang dalam ruangkedudukan titik, garis dan bidang dalam ruang
kedudukan titik, garis dan bidang dalam ruang
fitri mhey
Soal & pembahasan bangun ruang sisi datar kls 8
Soal & pembahasan bangun ruang sisi datar kls 8Soal & pembahasan bangun ruang sisi datar kls 8
Soal & pembahasan bangun ruang sisi datar kls 8
kreasi_cerdik
Proposal pesantren kilat SMA Teladan 2013
Proposal pesantren kilat SMA Teladan 2013Proposal pesantren kilat SMA Teladan 2013
Proposal pesantren kilat SMA Teladan 2013
Andi Setiadi Ais Lam
Periodisasi kasusastraan Bali
Periodisasi kasusastraan BaliPeriodisasi kasusastraan Bali
Periodisasi kasusastraan Bali
SMK Negeri 2 Denpasar, Bali
Warga aksara
Warga aksaraWarga aksara
Warga aksara
intruder25
SUNDA KELAS VIII-GUGURITAN.pptx
SUNDA KELAS VIII-GUGURITAN.pptxSUNDA KELAS VIII-GUGURITAN.pptx
SUNDA KELAS VIII-GUGURITAN.pptx
IsniAinulMardiyah
Cacimpedan Bahasa Bali
Cacimpedan Bahasa BaliCacimpedan Bahasa Bali
Cacimpedan Bahasa Bali
Ira Pramesti
Drama 3 orang persahabatan
Drama 3 orang persahabatanDrama 3 orang persahabatan
Drama 3 orang persahabatan
Septian Muna Barakati
Keanekaragaman Budaya Indonesia (34 Provinsi)
Keanekaragaman Budaya Indonesia (34 Provinsi)Keanekaragaman Budaya Indonesia (34 Provinsi)
Keanekaragaman Budaya Indonesia (34 Provinsi)
Egha Rhiyanti Putri
Contoh naskah drama malin kundang
Contoh naskah drama malin kundangContoh naskah drama malin kundang
Contoh naskah drama malin kundang
Warnet Raha
Kumpulan Soal Seni Budaya SMA/SMK beserta Jawaban
Kumpulan Soal Seni Budaya SMA/SMK beserta JawabanKumpulan Soal Seni Budaya SMA/SMK beserta Jawaban
Kumpulan Soal Seni Budaya SMA/SMK beserta Jawaban
David Adi Nugroho
Soal rangking 1 penggalang atau soal olimpiade pramuka beserta kunci jawaban
Soal rangking 1 penggalang atau soal olimpiade pramuka beserta kunci jawabanSoal rangking 1 penggalang atau soal olimpiade pramuka beserta kunci jawaban
Soal rangking 1 penggalang atau soal olimpiade pramuka beserta kunci jawaban
umar fauzi
Soal lingkaran
Soal lingkaranSoal lingkaran
Soal lingkaran
Annis Ramadhani
Buku Bahasa Bali KLS x
 Buku Bahasa Bali  KLS x Buku Bahasa Bali  KLS x
Buku Bahasa Bali KLS x
SMK Negeri 2 Denpasar, Bali
500 contoh irregular verb bahasa inggris
500 contoh irregular verb bahasa inggris500 contoh irregular verb bahasa inggris
500 contoh irregular verb bahasa inggris
Dede Cubarya
kedudukan titik, garis dan bidang dalam ruang
kedudukan titik, garis dan bidang dalam ruangkedudukan titik, garis dan bidang dalam ruang
kedudukan titik, garis dan bidang dalam ruang
fitri mhey
Soal & pembahasan bangun ruang sisi datar kls 8
Soal & pembahasan bangun ruang sisi datar kls 8Soal & pembahasan bangun ruang sisi datar kls 8
Soal & pembahasan bangun ruang sisi datar kls 8
kreasi_cerdik
Proposal pesantren kilat SMA Teladan 2013
Proposal pesantren kilat SMA Teladan 2013Proposal pesantren kilat SMA Teladan 2013
Proposal pesantren kilat SMA Teladan 2013
Andi Setiadi Ais Lam
Keanekaragaman Budaya Indonesia (34 Provinsi)
Keanekaragaman Budaya Indonesia (34 Provinsi)Keanekaragaman Budaya Indonesia (34 Provinsi)
Keanekaragaman Budaya Indonesia (34 Provinsi)
Egha Rhiyanti Putri
Contoh naskah drama malin kundang
Contoh naskah drama malin kundangContoh naskah drama malin kundang
Contoh naskah drama malin kundang
Warnet Raha
Kumpulan Soal Seni Budaya SMA/SMK beserta Jawaban
Kumpulan Soal Seni Budaya SMA/SMK beserta JawabanKumpulan Soal Seni Budaya SMA/SMK beserta Jawaban
Kumpulan Soal Seni Budaya SMA/SMK beserta Jawaban
David Adi Nugroho
Soal rangking 1 penggalang atau soal olimpiade pramuka beserta kunci jawaban
Soal rangking 1 penggalang atau soal olimpiade pramuka beserta kunci jawabanSoal rangking 1 penggalang atau soal olimpiade pramuka beserta kunci jawaban
Soal rangking 1 penggalang atau soal olimpiade pramuka beserta kunci jawaban
umar fauzi

Similar to JENIS DAN FUNGSI AKSARA BALI (20)

Materi menulis aksara jawa untuk lomba FTBI SD
Materi menulis aksara jawa untuk lomba FTBI SDMateri menulis aksara jawa untuk lomba FTBI SD
Materi menulis aksara jawa untuk lomba FTBI SD
SDNSudagaran02
Materi nulis 1
Materi nulis 1Materi nulis 1
Materi nulis 1
Monoh He
Lingua charis sil
Lingua charis silLingua charis sil
Lingua charis sil
Endyka Asn
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI ppt
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI pptANGGAH-UNGGUHING BASA BALI ppt
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI ppt
JULIADI SUPADI
Pak sandi anakon anakes
Pak sandi anakon anakesPak sandi anakon anakes
Pak sandi anakon anakes
Firdaus Daus
Sorohan lan fungsi aksara baliné
Sorohan  lan fungsi aksara balinéSorohan  lan fungsi aksara baliné
Sorohan lan fungsi aksara baliné
SMK Negeri 2 Denpasar, Bali
Anggah ungguhing lengkara BASA BALI
Anggah ungguhing lengkara BASA BALIAnggah ungguhing lengkara BASA BALI
Anggah ungguhing lengkara BASA BALI
JULIADI SUPADI
Bd8 kd7-wulangan 7 kesehatan
Bd8 kd7-wulangan 7 kesehatanBd8 kd7-wulangan 7 kesehatan
Bd8 kd7-wulangan 7 kesehatan
SMPK Stella Maris
Problematika pelafalan bahasa indonesia pada fonem vokal dan konsonan
Problematika pelafalan bahasa indonesia pada fonem vokal dan konsonanProblematika pelafalan bahasa indonesia pada fonem vokal dan konsonan
Problematika pelafalan bahasa indonesia pada fonem vokal dan konsonan
Ifwhar Yuhono
sesi 2.pptx
sesi 2.pptxsesi 2.pptx
sesi 2.pptx
SriAstuti566194
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docxBAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
ArisSusanto47
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docxBAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
ArisSusanto47
4 Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia (1).pptx
4 Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia (1).pptx4 Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia (1).pptx
4 Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia (1).pptx
lilissukmawati5
Pansik Senentang Standardisasyen Jaku Iban
Pansik Senentang Standardisasyen Jaku IbanPansik Senentang Standardisasyen Jaku Iban
Pansik Senentang Standardisasyen Jaku Iban
Erica Leenya
THE SIMILARITIES AMONG TWO LANGUAGE BTN SWAHILI LANGUAGE AND INDONESIA LANGUGE
THE SIMILARITIES AMONG TWO LANGUAGE BTN SWAHILI LANGUAGE AND INDONESIA LANGUGETHE SIMILARITIES AMONG TWO LANGUAGE BTN SWAHILI LANGUAGE AND INDONESIA LANGUGE
THE SIMILARITIES AMONG TWO LANGUAGE BTN SWAHILI LANGUAGE AND INDONESIA LANGUGE
Paul Igunda Machumu
Tembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdfTembang Macapat.pdf
Tembang Macapat.pdf
Lutfiah Febianti
Makalah Kebahasaan, Kesusastraan, Periodeisasi dan Keterampilan Berbahasa
Makalah Kebahasaan, Kesusastraan, Periodeisasi dan Keterampilan BerbahasaMakalah Kebahasaan, Kesusastraan, Periodeisasi dan Keterampilan Berbahasa
Makalah Kebahasaan, Kesusastraan, Periodeisasi dan Keterampilan Berbahasa
Dewi Puspitasari
Makalah Bahasa Indonesia (Ejaan Yang Disempurnakan)
Makalah Bahasa Indonesia (Ejaan Yang Disempurnakan)Makalah Bahasa Indonesia (Ejaan Yang Disempurnakan)
Makalah Bahasa Indonesia (Ejaan Yang Disempurnakan)
Ibrahim Naki
Presentasi dalam persamaan dari beberapa sifat dan karakteristik dalam dua ba...
Presentasi dalam persamaan dari beberapa sifat dan karakteristik dalam dua ba...Presentasi dalam persamaan dari beberapa sifat dan karakteristik dalam dua ba...
Presentasi dalam persamaan dari beberapa sifat dan karakteristik dalam dua ba...
Paul Igunda Machumu
Materi menulis aksara jawa untuk lomba FTBI SD
Materi menulis aksara jawa untuk lomba FTBI SDMateri menulis aksara jawa untuk lomba FTBI SD
Materi menulis aksara jawa untuk lomba FTBI SD
SDNSudagaran02
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI ppt
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI pptANGGAH-UNGGUHING BASA BALI ppt
ANGGAH-UNGGUHING BASA BALI ppt
JULIADI SUPADI
Anggah ungguhing lengkara BASA BALI
Anggah ungguhing lengkara BASA BALIAnggah ungguhing lengkara BASA BALI
Anggah ungguhing lengkara BASA BALI
JULIADI SUPADI
Problematika pelafalan bahasa indonesia pada fonem vokal dan konsonan
Problematika pelafalan bahasa indonesia pada fonem vokal dan konsonanProblematika pelafalan bahasa indonesia pada fonem vokal dan konsonan
Problematika pelafalan bahasa indonesia pada fonem vokal dan konsonan
Ifwhar Yuhono
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docxBAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
ArisSusanto47
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docxBAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
BAB V EJAAN BAHASA INDONESIA.docx
ArisSusanto47
4 Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia (1).pptx
4 Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia (1).pptx4 Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia (1).pptx
4 Pedoman Umum Ejaan Bahasa Indonesia (1).pptx
lilissukmawati5
Pansik Senentang Standardisasyen Jaku Iban
Pansik Senentang Standardisasyen Jaku IbanPansik Senentang Standardisasyen Jaku Iban
Pansik Senentang Standardisasyen Jaku Iban
Erica Leenya
THE SIMILARITIES AMONG TWO LANGUAGE BTN SWAHILI LANGUAGE AND INDONESIA LANGUGE
THE SIMILARITIES AMONG TWO LANGUAGE BTN SWAHILI LANGUAGE AND INDONESIA LANGUGETHE SIMILARITIES AMONG TWO LANGUAGE BTN SWAHILI LANGUAGE AND INDONESIA LANGUGE
THE SIMILARITIES AMONG TWO LANGUAGE BTN SWAHILI LANGUAGE AND INDONESIA LANGUGE
Paul Igunda Machumu
Makalah Kebahasaan, Kesusastraan, Periodeisasi dan Keterampilan Berbahasa
Makalah Kebahasaan, Kesusastraan, Periodeisasi dan Keterampilan BerbahasaMakalah Kebahasaan, Kesusastraan, Periodeisasi dan Keterampilan Berbahasa
Makalah Kebahasaan, Kesusastraan, Periodeisasi dan Keterampilan Berbahasa
Dewi Puspitasari
Makalah Bahasa Indonesia (Ejaan Yang Disempurnakan)
Makalah Bahasa Indonesia (Ejaan Yang Disempurnakan)Makalah Bahasa Indonesia (Ejaan Yang Disempurnakan)
Makalah Bahasa Indonesia (Ejaan Yang Disempurnakan)
Ibrahim Naki
Presentasi dalam persamaan dari beberapa sifat dan karakteristik dalam dua ba...
Presentasi dalam persamaan dari beberapa sifat dan karakteristik dalam dua ba...Presentasi dalam persamaan dari beberapa sifat dan karakteristik dalam dua ba...
Presentasi dalam persamaan dari beberapa sifat dan karakteristik dalam dua ba...
Paul Igunda Machumu

More from JULIADI SUPADI (8)

MATERI AJARBAHASA BALI NGENININ SEMBRAMA
MATERI AJARBAHASA BALI NGENININ SEMBRAMAMATERI AJARBAHASA BALI NGENININ SEMBRAMA
MATERI AJARBAHASA BALI NGENININ SEMBRAMA
JULIADI SUPADI
BAHAN AJAR BALI SIMBAR B
BAHAN AJAR BALI SIMBAR BBAHAN AJAR BALI SIMBAR B
BAHAN AJAR BALI SIMBAR B
JULIADI SUPADI
BAHASA BALI KELAS XII
BAHASA BALI KELAS XIIBAHASA BALI KELAS XII
BAHASA BALI KELAS XII
JULIADI SUPADI
BAHASA BALI KELAS XI
BAHASA BALI KELAS XIBAHASA BALI KELAS XI
BAHASA BALI KELAS XI
JULIADI SUPADI
BAHASA BALI KELASA X
BAHASA BALI KELASA XBAHASA BALI KELASA X
BAHASA BALI KELASA X
JULIADI SUPADI
UNTUNG KAAGENAN PAYMENT ESO
UNTUNG KAAGENAN PAYMENT ESO UNTUNG KAAGENAN PAYMENT ESO
UNTUNG KAAGENAN PAYMENT ESO
JULIADI SUPADI
AKSARA BALI
AKSARA BALIAKSARA BALI
AKSARA BALI
JULIADI SUPADI
Pidarta
PidartaPidarta
Pidarta
JULIADI SUPADI

Recently uploaded (20)

Kisi- kisi Ujian Madrasah Baha Indonesia 2025.docx
Kisi- kisi Ujian Madrasah Baha Indonesia 2025.docxKisi- kisi Ujian Madrasah Baha Indonesia 2025.docx
Kisi- kisi Ujian Madrasah Baha Indonesia 2025.docx
KhusnulAzizah4
T2 - Demonstrasi Kontekstual Kelompok- PSE.pptx
T2 - Demonstrasi Kontekstual Kelompok- PSE.pptxT2 - Demonstrasi Kontekstual Kelompok- PSE.pptx
T2 - Demonstrasi Kontekstual Kelompok- PSE.pptx
muhammadzaki112001
sosialisasi E-Ijazah 2024-2025 baik.pptx
sosialisasi E-Ijazah 2024-2025 baik.pptxsosialisasi E-Ijazah 2024-2025 baik.pptx
sosialisasi E-Ijazah 2024-2025 baik.pptx
imamtarmiji2
RPT PEND MORAL.docxUNTU RUJUKAN GURU 2025
RPT PEND MORAL.docxUNTU RUJUKAN GURU 2025RPT PEND MORAL.docxUNTU RUJUKAN GURU 2025
RPT PEND MORAL.docxUNTU RUJUKAN GURU 2025
ROBIATUL29
TAKLIMAT PENGURUSAN DAN PENDAFTARAN TAHUN SATU.pptx
TAKLIMAT PENGURUSAN DAN PENDAFTARAN TAHUN SATU.pptxTAKLIMAT PENGURUSAN DAN PENDAFTARAN TAHUN SATU.pptx
TAKLIMAT PENGURUSAN DAN PENDAFTARAN TAHUN SATU.pptx
helvy3
1 Auditing II-Power Point AUDIT SIKLUS PENJUALAN DAN PENAGIHAN: PENGUJIAN PEN...
1 Auditing II-Power Point AUDIT SIKLUS PENJUALAN DAN PENAGIHAN: PENGUJIAN PEN...1 Auditing II-Power Point AUDIT SIKLUS PENJUALAN DAN PENAGIHAN: PENGUJIAN PEN...
1 Auditing II-Power Point AUDIT SIKLUS PENJUALAN DAN PENAGIHAN: PENGUJIAN PEN...
nhkfadhilah
Introduction to Building Maintenance & Preventive Maintenance _Training *Proa...
Introduction to Building Maintenance & Preventive Maintenance _Training *Proa...Introduction to Building Maintenance & Preventive Maintenance _Training *Proa...
Introduction to Building Maintenance & Preventive Maintenance _Training *Proa...
Kanaidi ken
BERBICARA FORMAL, NONFORMAL, DAN PRESENTASI.pptx
BERBICARA FORMAL, NONFORMAL, DAN PRESENTASI.pptxBERBICARA FORMAL, NONFORMAL, DAN PRESENTASI.pptx
BERBICARA FORMAL, NONFORMAL, DAN PRESENTASI.pptx
putuariutama
Kisi-kisi Ujian Praktik Bahasa Indonesia SD-MI (Websiteedukasi.com).docx
Kisi-kisi Ujian Praktik Bahasa Indonesia SD-MI (Websiteedukasi.com).docxKisi-kisi Ujian Praktik Bahasa Indonesia SD-MI (Websiteedukasi.com).docx
Kisi-kisi Ujian Praktik Bahasa Indonesia SD-MI (Websiteedukasi.com).docx
AnohSuhaemi
pertemuan 11 new- asuhan komunitas 2025.pptx
pertemuan 11 new- asuhan komunitas 2025.pptxpertemuan 11 new- asuhan komunitas 2025.pptx
pertemuan 11 new- asuhan komunitas 2025.pptx
AyiDamayani
626958694-GEREJA-PEDULI-KEPADA-SESAMA-YANG-SAKIT.pptx
626958694-GEREJA-PEDULI-KEPADA-SESAMA-YANG-SAKIT.pptx626958694-GEREJA-PEDULI-KEPADA-SESAMA-YANG-SAKIT.pptx
626958694-GEREJA-PEDULI-KEPADA-SESAMA-YANG-SAKIT.pptx
papamamajason21
Topik 1 - Memahami Konsep Literasi Dasar.pptx
Topik 1 - Memahami Konsep Literasi Dasar.pptxTopik 1 - Memahami Konsep Literasi Dasar.pptx
Topik 1 - Memahami Konsep Literasi Dasar.pptx
SyamsuRiwal2
kimia farmasi mengenai materi kimia dalam
kimia farmasi mengenai materi kimia dalamkimia farmasi mengenai materi kimia dalam
kimia farmasi mengenai materi kimia dalam
dessyratnasari13
ANAK Cerdas istimewa dan berbakat istimewa
ANAK Cerdas istimewa dan berbakat istimewaANAK Cerdas istimewa dan berbakat istimewa
ANAK Cerdas istimewa dan berbakat istimewa
MuhamadFahmiAziz
Energy Efficiency & Sustainable Maintenance _Training *Proactive BUILDING MAI...
Energy Efficiency & Sustainable Maintenance _Training *Proactive BUILDING MAI...Energy Efficiency & Sustainable Maintenance _Training *Proactive BUILDING MAI...
Energy Efficiency & Sustainable Maintenance _Training *Proactive BUILDING MAI...
Kanaidi ken
TUGAS KELOMPOK 3 ANGKATAN 20 TUGAS ORIENTASI PPPK .pptx
TUGAS KELOMPOK 3 ANGKATAN 20  TUGAS ORIENTASI PPPK .pptxTUGAS KELOMPOK 3 ANGKATAN 20  TUGAS ORIENTASI PPPK .pptx
TUGAS KELOMPOK 3 ANGKATAN 20 TUGAS ORIENTASI PPPK .pptx
eraoktafia92
Bahan Ajar Modul Editing Kelas Sinematografi
Bahan Ajar Modul Editing Kelas SinematografiBahan Ajar Modul Editing Kelas Sinematografi
Bahan Ajar Modul Editing Kelas Sinematografi
AdePutraTunggali
Daftar Judul Paper Artificial Intelligence in Information System
Daftar Judul Paper Artificial Intelligence in Information SystemDaftar Judul Paper Artificial Intelligence in Information System
Daftar Judul Paper Artificial Intelligence in Information System
Ainul Yaqin
Komsas: Justeru Impian Di Jaring (Tingkatan 3)
Komsas: Justeru Impian Di Jaring (Tingkatan 3)Komsas: Justeru Impian Di Jaring (Tingkatan 3)
Komsas: Justeru Impian Di Jaring (Tingkatan 3)
ChibiMochi
pertemuan 13-asuhan komunitas 2025 .pptx
pertemuan 13-asuhan komunitas 2025 .pptxpertemuan 13-asuhan komunitas 2025 .pptx
pertemuan 13-asuhan komunitas 2025 .pptx
AyiDamayani
Kisi- kisi Ujian Madrasah Baha Indonesia 2025.docx
Kisi- kisi Ujian Madrasah Baha Indonesia 2025.docxKisi- kisi Ujian Madrasah Baha Indonesia 2025.docx
Kisi- kisi Ujian Madrasah Baha Indonesia 2025.docx
KhusnulAzizah4
T2 - Demonstrasi Kontekstual Kelompok- PSE.pptx
T2 - Demonstrasi Kontekstual Kelompok- PSE.pptxT2 - Demonstrasi Kontekstual Kelompok- PSE.pptx
T2 - Demonstrasi Kontekstual Kelompok- PSE.pptx
muhammadzaki112001
sosialisasi E-Ijazah 2024-2025 baik.pptx
sosialisasi E-Ijazah 2024-2025 baik.pptxsosialisasi E-Ijazah 2024-2025 baik.pptx
sosialisasi E-Ijazah 2024-2025 baik.pptx
imamtarmiji2
RPT PEND MORAL.docxUNTU RUJUKAN GURU 2025
RPT PEND MORAL.docxUNTU RUJUKAN GURU 2025RPT PEND MORAL.docxUNTU RUJUKAN GURU 2025
RPT PEND MORAL.docxUNTU RUJUKAN GURU 2025
ROBIATUL29
TAKLIMAT PENGURUSAN DAN PENDAFTARAN TAHUN SATU.pptx
TAKLIMAT PENGURUSAN DAN PENDAFTARAN TAHUN SATU.pptxTAKLIMAT PENGURUSAN DAN PENDAFTARAN TAHUN SATU.pptx
TAKLIMAT PENGURUSAN DAN PENDAFTARAN TAHUN SATU.pptx
helvy3
1 Auditing II-Power Point AUDIT SIKLUS PENJUALAN DAN PENAGIHAN: PENGUJIAN PEN...
1 Auditing II-Power Point AUDIT SIKLUS PENJUALAN DAN PENAGIHAN: PENGUJIAN PEN...1 Auditing II-Power Point AUDIT SIKLUS PENJUALAN DAN PENAGIHAN: PENGUJIAN PEN...
1 Auditing II-Power Point AUDIT SIKLUS PENJUALAN DAN PENAGIHAN: PENGUJIAN PEN...
nhkfadhilah
Introduction to Building Maintenance & Preventive Maintenance _Training *Proa...
Introduction to Building Maintenance & Preventive Maintenance _Training *Proa...Introduction to Building Maintenance & Preventive Maintenance _Training *Proa...
Introduction to Building Maintenance & Preventive Maintenance _Training *Proa...
Kanaidi ken
BERBICARA FORMAL, NONFORMAL, DAN PRESENTASI.pptx
BERBICARA FORMAL, NONFORMAL, DAN PRESENTASI.pptxBERBICARA FORMAL, NONFORMAL, DAN PRESENTASI.pptx
BERBICARA FORMAL, NONFORMAL, DAN PRESENTASI.pptx
putuariutama
Kisi-kisi Ujian Praktik Bahasa Indonesia SD-MI (Websiteedukasi.com).docx
Kisi-kisi Ujian Praktik Bahasa Indonesia SD-MI (Websiteedukasi.com).docxKisi-kisi Ujian Praktik Bahasa Indonesia SD-MI (Websiteedukasi.com).docx
Kisi-kisi Ujian Praktik Bahasa Indonesia SD-MI (Websiteedukasi.com).docx
AnohSuhaemi
pertemuan 11 new- asuhan komunitas 2025.pptx
pertemuan 11 new- asuhan komunitas 2025.pptxpertemuan 11 new- asuhan komunitas 2025.pptx
pertemuan 11 new- asuhan komunitas 2025.pptx
AyiDamayani
626958694-GEREJA-PEDULI-KEPADA-SESAMA-YANG-SAKIT.pptx
626958694-GEREJA-PEDULI-KEPADA-SESAMA-YANG-SAKIT.pptx626958694-GEREJA-PEDULI-KEPADA-SESAMA-YANG-SAKIT.pptx
626958694-GEREJA-PEDULI-KEPADA-SESAMA-YANG-SAKIT.pptx
papamamajason21
Topik 1 - Memahami Konsep Literasi Dasar.pptx
Topik 1 - Memahami Konsep Literasi Dasar.pptxTopik 1 - Memahami Konsep Literasi Dasar.pptx
Topik 1 - Memahami Konsep Literasi Dasar.pptx
SyamsuRiwal2
kimia farmasi mengenai materi kimia dalam
kimia farmasi mengenai materi kimia dalamkimia farmasi mengenai materi kimia dalam
kimia farmasi mengenai materi kimia dalam
dessyratnasari13
ANAK Cerdas istimewa dan berbakat istimewa
ANAK Cerdas istimewa dan berbakat istimewaANAK Cerdas istimewa dan berbakat istimewa
ANAK Cerdas istimewa dan berbakat istimewa
MuhamadFahmiAziz
Energy Efficiency & Sustainable Maintenance _Training *Proactive BUILDING MAI...
Energy Efficiency & Sustainable Maintenance _Training *Proactive BUILDING MAI...Energy Efficiency & Sustainable Maintenance _Training *Proactive BUILDING MAI...
Energy Efficiency & Sustainable Maintenance _Training *Proactive BUILDING MAI...
Kanaidi ken
TUGAS KELOMPOK 3 ANGKATAN 20 TUGAS ORIENTASI PPPK .pptx
TUGAS KELOMPOK 3 ANGKATAN 20  TUGAS ORIENTASI PPPK .pptxTUGAS KELOMPOK 3 ANGKATAN 20  TUGAS ORIENTASI PPPK .pptx
TUGAS KELOMPOK 3 ANGKATAN 20 TUGAS ORIENTASI PPPK .pptx
eraoktafia92
Bahan Ajar Modul Editing Kelas Sinematografi
Bahan Ajar Modul Editing Kelas SinematografiBahan Ajar Modul Editing Kelas Sinematografi
Bahan Ajar Modul Editing Kelas Sinematografi
AdePutraTunggali
Daftar Judul Paper Artificial Intelligence in Information System
Daftar Judul Paper Artificial Intelligence in Information SystemDaftar Judul Paper Artificial Intelligence in Information System
Daftar Judul Paper Artificial Intelligence in Information System
Ainul Yaqin
Komsas: Justeru Impian Di Jaring (Tingkatan 3)
Komsas: Justeru Impian Di Jaring (Tingkatan 3)Komsas: Justeru Impian Di Jaring (Tingkatan 3)
Komsas: Justeru Impian Di Jaring (Tingkatan 3)
ChibiMochi
pertemuan 13-asuhan komunitas 2025 .pptx
pertemuan 13-asuhan komunitas 2025 .pptxpertemuan 13-asuhan komunitas 2025 .pptx
pertemuan 13-asuhan komunitas 2025 .pptx
AyiDamayani

JENIS DAN FUNGSI AKSARA BALI

  • 1. SOROHAN LAN FUNGSI AKSARA BALINÉ 1. AKSARA BIASA 1.1 Aksara Wréastra Aksara Baliné sané lumrah kajahin alit-alité saking SD rauh ring SLTA miwah perguruan tinggi ring Bali akéhnyané 18 (pelekutus), sané ketah kabaos abjad aksara Bali. Abjad aksara Bali punika sané sujatiné mawasta aksara Wréastra, inggih punika aksara Baliné sané kanggén nyuratang basa Bali lumrah. Tegesnyané, yéning pacang nyurat basa Bali sané lumrah, sané nénten madaging campuhan basa Kawi miwah Sansekerta, pacang prasida kasurat antuk abjadé sané pelekutus punika. Upami yéning nyurat lengkara: 1) I mémé mablanja ka peken. 2) Titiang nenten maderbé jinah. Malarapan pamineh ring ajeng, sané ngranjing ring sorohing aksara wréastra inggih punika abjad aksara Baliné kadi ring sor puniki. ha na ca ra ka da ta sa wa la ma ga ba nga pa ja ya nya Sajeroning aksara wreastra punika pacang sidha masuara janten wenten penganggenne, luir pengangge aksarane minekadi : A. Panganggé Aksara Bali Manut buku Pedoman Pasang Aksara Bali, panganggé aksara Baliné kabinayang dados tigang soroh, inggih punika: (1) panganggé suara, (2) panganggé ardasuara, miwah (3) panganggé tengenan. 1. Panganggé Suara 1) Sané magenah ring luhuring aksara (ulu), ¨¨¨¨¨ (ulusari), ¨¨¨¨ (ulucandra), ¨¨¨¨¨ (uluricem), ¨¨¨¨¨(pepet) 2) Sané magenah ring ajeng aksara
  • 2. (taléng), (taléng détya) 3) Sané magenah ring ungkurin aksara (tedong) 4) Sané magenah ring sorin aksara ¨¨¨¨¨¨ (suku) (suku ilut) 2. Panganggé Ardasuara Sané kabaos panganggé ardasuara wantah wangun gantungan aksara ardasuara kadi ring sor! 1) (nanya), 4) (cakra/guwung) 2) (gantungan la), 5) (guwung macelek) 3) (suku kembung), Siosan dados pengangge Aksara ardasuara mateges aksara setengah suara. Wénten patpat aksara Baline sané kabaos aksara Ardasuara, inggih punika : (ya), (la), (wa), (ra). Kabaos setengah suara, duaning aksara ardasuarané puniki madué wiguna kekalih. Yéning kasurat majajar ipun pinaka wianjana, nanging yéning kasurat pinaka gantungan ipun pateh kadi suara (vokal). Uratiang conto ring sor! * : sangsaya * : sengkala * : wibhawa * : anggara Ring sasuratan puniki, makasami ( ) punika pinaka wianjana (konsonan), nanging ring sasuratan ring sor puniki ipun pinaka suara. * : tabya, * : sukla, * : satwa, * : candra. 3. Panganggé Tengenan Tengenan inggih punika aksara wianjana ring ungkurin kruna sané nénten kasambungin antuk suara, utawi aksara wianjana ring panguntat kruna. Conto kruna-kruna matengenan, mapamuput antuk wianjana kadi puniki. 1) katak : (madaging tengenan ) 2) kacang : (madaging tengenan utawi cecek)
  • 3. 3) uyah : (madaging tengenan utawi bisah) 4) sekar : (madaging tengenan utawi surang) Malarapan conto baduur, sané kabaos panganggé tengenan luiripun: 1) (cecek) 3) (surang) 2) (bisah) 4) (adeg-adeg) 1.2 Aksara Sualalita Aksara sualalita inggih punika aksara Baliné sané kanggén nyuratang basa Bali sané maweweh basa Kawi miwah Sansekerta. Sané ngranjing ring aksara Sualalita makasami aksara wréastrané sane 18 (pelekutus), maweweh aksara Baliné sané ketah kabaos aksara wayah kadi ring sor puniki: * ( na rambat ), * ( dha madu ), * ( ta talatik ), * ( ta tawa ), * (Ûasapa ), * ( Úha saga ), * ( gha gora ), * ( bhakembang ), * ( pha kapal ), * ( jhajera ). Dadosnyané, Aksara sualalita wantah makasami warga aksara Baliné sané munggah ring bagan ba duur. Conto sasuratan sané nganggén aksara Sualalita. 1) karna : 6) Úiwa : 2) dharma: 7) gaghora : 3) katah : 8) wibhawa : 4) artha : 9) phala : 5) paksa : 10) niraira : 1.2.1 Aksara Suara Swalalita Aksara suarané pateh ring vokal sajeroning bahasa Indonesia. Vokal aksara Baliné wénten kalih soroh, inggih punika vokal asli sané karanjingang ring aksara Sualalita miwah vokal sané kambil saking wisarga, kanggén nyuratang basa Bali lumrah. a. Vokal asli (sané kanggén nyuratang basa Kawi/Sansekerta) Aksarannyané : Wastannyané : Akara, Ikara, Ukara, Ékara, Okara
  • 4. b. Vokal saking Wisarga (sané kanggén nyuratang basa Bali lumrah) Aksarannyané : Wastannyané : a, i, u, é, o, e. 1.2.2 Aksara Wianjana Aksara wianjana pateh sakadi konsonan sajeroniing bahasa Indonesia. Sapatutnyané aksara wianjana kasurat nganggén adeg-adeg mawinan ipun masuara nengen, upami (masuara en). ( ek), (eb), msl. Malarapan warga aksarannyané, aksara wianjana kapalih dados limang soroh kadi ring sor puniki. a. Warga Kantia : Ka, Kha, Ga, Gha, Nga, Ha b. Warga Talawia : Ca, Cha, Ja, Jha, Nya, Ya,  Úa c. Warga Murdania : Þa, Dha, Óa, Ra, Ûa d. Warga Dantia : Ta, Tha, Da, Na, La, Sa e. Warga Ostia : Pa, Pha, Ba, Bha, Ma, Wa Warga Aksara Wianjana sajangkepnyané kadi ring sor puniki
  • 5. Aksara Wianjana sareng gempelannya, inggih punika : bentuk gantungannya bentuk gantungannya bentuk gantungannya bentuk gantungannya Pustaka Acuan Alwi, Hasan dkk. 1993. Tata Bahasa Baku Bahasa Indonesia. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. Anom, I Gusti Ketut. 1983. Tata Bahasa Bali. Denpasar: Pemerintah Daerah Provinsi Daerah Tingkat I Bali Bawa, I Wayan lan I Wayan Jendra. 1981. Struktur Bahasa Bali. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. Cook S.J, Walter A. 1971. Introduction to Tagmemic Analysis. London-New York-Sydney- Toronto; Holt, Rinehart & Wiston. Elson, Benjamin & Velma Pickett. 1969. An Introduction to Morphology and Syntax. Santa Ana, California: Summer Institute of Linguistics. Ramlan, M. 1976. “Penyusunan Tata Bahasa Sruktural Bahasa Indonesia” (dalam Pedoman Penulisan Tata Bahasa Indonesia, ed. Yus Rusyana dan Samsuri). Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. Sulaga, I Nyoman dkk. 1996. Tata Bahasa Baku Bahasa Bali. Denpasar: Pemerintah Provinsi
  • 6. Daerah Tingkat I Bali. Tim Penyusun. 2006. Tata Basa Bali. Denpasar: Dinas Kebudayaan Provinsi Bali, Badan Pembina Bahasa, Aksara, dan Sastra Bali Provinsi Bali. Tinggen, I Nengah. 1984. Tata Basa Bali Ringkes. Singaraja: Rhika. Bagus, I Gusti Ngurah, dkk. 1979/1980. Peribahasa dalam Bahasa Bali. Singaraja: FKIP Universitas Udayana. Gautama, Budha, Wayan. 2004. Pralambang Basa Bali. Denpasar: CV. Kayumas Agung. Ginarsa, Ketut. 1984. Paribasa Bali. Balai Penelitian Bahasa Singaraja, Bali. Poerwadarminta, W.J.S. 1987. Kamus Umum Bahasa Indonesi. Diolah kembali oleh Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. Jakarta: Balai Pustaka. Rozak Zaidan, Abdul, dkk., 2000. Kamus Istilah Sastra. Jakarta: Balai Pustaka Simpen, W. AB., 2004. Basita Paribasa. Denpasar: Upada Sastra. Sudjiman, Panuti, Ed.1986. Kamus Istilah Sastra. Jakarta: Penerbit PT Gramedia. Tinggen, I Nengah. 1988. Aneka Rupa Paribasa Bali. Singaraja: Percetakan Rhika Dewata. Tim Penyusun. 2005. Kasusastran Bali. Denpasar: Dinas Kebudayaan Provinsi Bali. Tim Penyusun. 2006. Paribasa Bali. Denpasar: Dinas Kebudayaan Provinsi Bali, Badan Pembina Bahasa, Aksara, dan Sastra Bali Provinsi Bali. Warna, I Wayan. 1993. Kamus Bali-Indonesia. Denpasar: Dinas Pengajaran Daerah Tingkat I Bali.