More Related Content
What's hot (18)
Viewers also liked (10)
Similar to Levensloopbestendige renovatie (20)
Levensloopbestendige renovatie
- 1. 16 nr 4 2009 project voorburg voorburg project 2 levensloopbestendige renovatie De portiekflats aan de Prinses Beatrixlaan v坦坦r de renovatie Woningcorporatie WoonIn- van grote balkons, galerijen prijs 2009. John van der vest heeft het wooncomplex en keramische tegels. Door Hulst, adjunct directeur bij Prinses Beatrixlaan eo. in de het aanbrengen van een WoonInvest, vindt het wijk t Loo in Voorburg gere- compleet pakket met isola- project een aanwinst voor t noveerd. Drie portiekflats tieglas, vloer-, gevel- en Loo: Een uitstekende zijn omgebouwd tot galerij- dakisolatie is het energiela- mogelijkheid voor onze flats. Het complex heeft een bel van F naar A gegaan. huurders om ook in de ware metamorfose onder- Niet voor niets won dit toekomst in de wijk te blij- tekst judith van bokhoven gaan door het aanbrengen project de Duurzaamheids- ven wonen. fotos WoonInvest
- 2. project voorburg nr 4 2009 17 In de jaren vijftig/zestig van de vorige eeuw moesten er na de oorlog in hoog tempo zo veel mogelijk huizen worden gebouwd. Dit zorgde voor vrij veel portiekflats met zo nu en dan een klein blokje gezinswoningen erbij. De Voorburgse wijk t Loo bestaat voor het merendeel uit drie vier woon- lagen op een souterrain portiekwoningen. Uitgangspunt voor de renovatie van het complex aan de Prinses Beatrixlaan was het in- en uitgaan van de woning voor mensen te vergemakkelijken. John van der Hulst, adjunct directeur bij WoonInvest, legt uit: Het eerste scenario was standaard groot onderhoud van deze portiekflats; het renoveren van de woningen en het complex ontsluiten via galerijen. Het alternatieve scenario was veel meer op de toekomst gericht: het vernieuwen van sanitair, keukens en kozijnen. Daarnaast wilden we de gevels opknappen en het hele complex De portiekflats aan de Prinses Beatrixlaan na de renovatie van liften voorzien. Toen we dat eenmaal besloten hadden, kwam vanuit de gemeente Leidschendam-Voorburg de vraag: waarom niet ook kijken naar duurzaamheid? Met behulp van subsidies hebben we er toen ook alles LEErzAAm uitgehaald wat erin zat. Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in een nieuwe WoonInvest heeft er bewust voor gekozen om tussen de galerijen en de warmwatervoorziening, gebruik van duurzame energiemiddelen en dikke gevel een meter ruimte te laten. Van der Hulst noemt twee redenen: Om isolatiematerialen, zodat we met die behaalde waardes meer met groenfi- de woning licht te houden en om een buffer te cre谷ren, zodat niet ieder- nanciering konden doen. Maar het was niet zo dat we dit van tevoren alle- een vlak langs de gevel langsloopt. De bewoners stelden dit erg op prijs. maal al uitgedokterd hadden. Dat is fasegewijs gegaan. De daglichttoetreding speelde overigens voor de bouwwijze geen allesbe- palende rol. Slechts in een binnenhoek van het complex was er sprake van te weinig daglicht in de keuken. Dat is opgelost door het keukenko- DyNAmIscH ProcEs zijn verder naar buiten te plaatsen. WoonInvest is voorafgaand aan het De renovatie van de woningen is gedaan in bewoonde toestand project op diverse locaties gaan kijken naar renovaties met galerijen. omdat WoonInvest en de gemeente Leidschendam-Voorburg de soci- Achteraf is het opvallend dat bijna nergens zo ingrijpend is gerenoveerd ale structuur in de wijk wilden behouden. Van tevoren zijn daarom een als bij ons. Maar leerzaam was het zeker, zo werd ons bijvoorbeeld sterk goed ontwerp en een strakke werkvolgorde opgesteld. Van der Hulst: afgeraden om met houten vlonders te werken, aldus Van der Hulst. Uitgangspunt was het wisselen van portiek en slaapkamer in de portiekbeuk, terwijl er nieuwe slaapruimte in de woning werd gecre- eerd en een mogelijkheid om de woning in en uit te gaan. Om te DuurzAmE ENErgIEmIDDELEN beginnen zijn de woningen via de oorspronkelijke balkondeuren in de Het renovatieproject is niet beperkt gebleven tot de gevel van het keuken ontsloten, en zijn de nieuwe trappenhuizen en galerijen aange- complex. Bij de verbouwing van portiekflats naar galerijflats zijn de wonin- bouwd. Vervolgens zijn de portieken afgesloten en voorzien van vloe- gen ook intern volledig gerenoveerd. Van der Hulst somt op: De badka- ren met een houten balklaag. In de daaropvolgende twee weken mer, keuken en het toilet zijn vernieuwd en er is mechanische ventilatie moesten de bewoners de slaapkamer naar deze ruimte verplaatsen. aangebracht. Ook hebben we de individuele cv-moederhaarden en Het kozijn van de vrijgekomen slaapkamer werd vervangen door een geisers vervangen door een collectief verwarmingssysteem en is er nu kozijn met twee voordeuren en er werd een tussenwand geplaatst om een warmwatervoorziening met zonnecollectoren. Een oorspronkelijke de twee entrees te scheiden. In eerste instantie wilden wij als Woon- eenkamerwoning heeft daarvoor de functie van collectief ketelhuis gekre- Invest een gezamenlijke hal cre谷ren, maar de bewonerscommissie gaf gen. De woningen hebben nu een EPC van 0,98. In de nieuwe kozijnen is echter de voorkeur aan een priv辿-toegang vanaf de galerij. Al met al HR++-isolatieglas geplaatst. Daken, bergingsplafonds en gevels zijn was dit dus een enorm dynamisch proces, vertelt Van der Hulst. voorzien van isolatie met een Rc-waarde van 3,5 m2 K/W. We hebben volop gebruikgemaakt van duurzame energiemiddelen en zijn daardoor van het F- naar het A-label gegaan, zegt Van der Hulst enthousiast. Het coNstructIE project voldoet ook aan de eisen voor groenfinanciering. In de uitvoering Voordat de galerijen werden aangebouwd, zijn eerst de buitenkozijnen leverde dat helaas wel wat vertraging op: in het najaar van 2006 bleek van de woningen vervangen, met uitzondering van het kozijn van de voor de nieuwe kozijnenen onvoldoende hout met het FSC-keurmerk slaapkamer in de portiekbeuk. Dit omdat het nieuwe gevelelement voorradig te zijn. Gelukkig hebben we dat opgelost door voor een deel met de twee voordeuren geen ventilatievoorzieningen heeft, en voor van de kozijnen een recyclebaar kunststof te gebruiken. een slaapkamer zijn die wel noodzakelijk. Na het vervangen van ook deze laatste kozijnen kon worden gestart met het aanbrengen van isolatie en keramische bekleding, vertelt Van der Hulst. KENmErK In de eindfase van het project heeft de tijdelijke ontsluiting via de Het belangrijkste kenmerk van renovatie in de wijk t Loo is dat mensen keuken de functie van balkondeur weer teruggekregen. Van der Hulst: zijn blijven wonen waar ze voorheen ook woonden. Juist voor senioren is Aangezien de galerij een stukje van de gevel af is geplaatst, konden blijvende bereikbaarheid van de woning van groot belang, volgens Van er priv辿-ruimtes worden gecre谷erd tussen de galerij en de woningen. der Hulst. Het totale comfort voor de bewoners is met grote stappen Dat priv辿-deel is groter dan het oorspronkelijke balkon, en ook de vooruit gegaan. Als het complex zou zijn gesloopt - qua kosten zat het vrij balkons aan de voorkant van de woning zijn fors groter. Zowel voor de dicht bij een nieuwbouwproject - dan was waarschijnlijk slechts 10 balkons aan de voorkant als voor de galerijen is gekozen voor een procent van de bewoners teruggekeerd naar de oorspronkelijke woning. staalconstructie, met 辿辿n dragende kolom en een verbinding aan de Door deze aanpak hebben we 辿n duurzaamheid 辿n toegankelijkheid gere- gevel. aliseerd en is de sociale structuur intact gebleven. Achteraf kunnen we
- 3. 18 nr 4 2009 project voorburg stellen dat die drie zaken zijn het meest kenmerkend zijn geweest voor dit project, aldus Van der Hulst. Doordat WoonInvest en de gemeente geld op de kostbare plannen hebben toegelegd, is de huurverhoging beperkt gebleven tot gemiddeld 50 euro per maand. Van der Hulst: Dat lijkt veel, maar men bespaart op energie en heeft nu een veel groter balkon. Ook kregen de huurders een tegemoetkoming in ongeriefsvoor- ziening die gemiddeld tussen de 2000 en 2500 euro lag. PArtIcIPANtEN Vanaf het begin heeft WoonInvest nauw samengewerkt met de Gemeente Leidschendam-Voorburg en de bewoners van het complex. Van der Hulst: Verenigd in een bewonerscommissie hebben zij vanaf dag 1 inspraak gehad en het proces van voor tot achter kunnen volgen. Aangezien de gehele renovatie is gedaan in bewoonde toestand, ook het weghalen van de trappenhuizen en het daarin cre谷ren van slaapka- mers, vonden we dat de bewoners actief betrokken moesten worden. Voor zon project moet je een aannemer hebben die alles tot in puntjes beheerst. De bewonerscommissie heeft daarom het recht gehad om van vijf geselecteerde aannemers er 辿辿n weg te stemmen. En inder- daad, een gerenommeerde aannemer kwam niet door de commissie. Het aanzicht na de renovatie Deze had geen logisch gestructureerd plan om de renovatie in bewoonde toestand gefaseerd uit te kunnen voeren. De bewoners De portiekflats aan de Prinses Beatrixlaan na de renovatie hebben dus van begin tot eind een dikke vinger in de pap gehad en ook bij de bouwvergaderingen gezeten. Als vierde component is energiebedrijf Eneco erbij betrokken. Zij hebben het duurzaamheidstraject opgepakt en gezorgd voor de instal- latie en exploitatie van warm tapwater. Een flinke vooruitgang, vertelt Van der Hulst, we zijn van energielabel F naar label A gegaan. Wat we met dit project gedaan hebben is het meest maximale. Maar dit is alleen gerealiseerd dankzij de medewerking van de gemeente. De infrastruc- tuur om het complex is opgeknapt met parkeerplaatsen, speelplekken en tuinen. Met de subsidie die we van de gemeente hebben ontvangen, hebben we warm tapwater met zonnecollectoren kunnen realiseren in het complex. Dit was een forse steun in de rug. mINPuNt Terugkijkend op het renovatieproject aan de Prinses Beatrixlaan eo. zegt Van der Hulst: Het mooiste is dat mensen die hier lang niet zijn geweest, denken dat er een compleet nieuw complex staat. Dat is het beste compli- DuurzAAmHEIDsPrIJs Het project Prinses Beatrixlaan eo. won op 13 mei jl. de Duurzaam- heidsprijs 2009. Deze prijs is een onderdeel van de Nationale Reno- vatieprijs en werd voor de eerste keer uitgereikt. Volgens de jury heeft het complex een ware metamorfose ondergaan en is er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van duurzame materialen, waardoor dit project in aanmerking kwam voor een groenfinanciering. Van der Hulst vertelt zichtbaar enthousiast: Het was een grote verrassing. We hadden ons aanvankelijk ingeschreven voor de Renovatieprijs, maar daarvoor waren we niet eens genomineerd. Een beetje teleur- stellend was dat wel. Op de Bouwbeurs bleek ineens dat er ook een Duurzaamheidsprijs in het leven was geroepen en dat wij die gewon- nen hadden! Een onverwachte, aangename verrassing. En eerlijk gezegd vind ik deze prijs nog waardevoller voor ons project dan de Renovatieprijs, omdat we hier zo zwaar op duurzaamheid ingestoken hebben.
- 4. project voorburg nr 4 2009 19 PROJECTGEGEVENS 3. Gevelopeningen Kozijnen vervangen III INSTALLATIES 17. Inrichting omgeving/achterpaden Naam en Plaats Complex 1018; door recyclebaar kunststof kozijnen 10. Cv-/mv-units Nieuwe collectieve e.d. Nieuwe inrichting Pr. Beatrixlaan e.o en FSC houten kozijnen Eco-Energy CV installatie. Een Aantal woningen en typen 109 wonin- 4. Balkon Deze vergroot dmv staal- collectieve warmwaterinstallatie in KOSTEN PER WONING gen; 5 eenkamerwoningen, 13 constructie en prefab betonnen combinatie met zonnecollectoren. I Schil, incl. galerijen en balkons vu=vijfkamerwoningen, 13 zeskamer- platen Nieuwe mechanische ventilatie 44.900,- woningen met RF schakeling. II Woning intern 24.800,- Bouwjaar 1962 II WONING INTERN 11. Rest installatie Er zijn drie liften III Woninginstallaties pm (Eneco) Eigenaar WoonInvest 5. Keuken Vervangen aangebracht in dit complex. IV Gemeenschappelijke ruimten Architect Jan Overeem 6. Douche Vernieuwen 7.800,- Aannemer Waal/ Renostate vof 7. Toilet Vernieuwen IV GEMEENSCHAPPELIJKE RUIMTEN V Woonomgeving 3.400,- Uitvoering Onderhandse aanbeste- 8. Indelingswijziging (binnen 12. Entree Twee nieuwe entrees Aanneemsom inclusief BTW totaal per ding bij 4 aannemers casco) Van de huidige slaapkamer 13. Trappenhal en/of galerij woning 80.900,- Uitvoeringswijze tradtioneel zijn twee hallen gemaakt voor de e.d. Nieuwe galerijen Projectfase gerealiseerd voordeur. Van de bestaande portiek 14. Lift Drie stuks liftinstallaties PRIJS / KWALITEIT is een slaapkamer gemaakt 15. Bergingen e.d. n.v.t Kale huurprijs voor renovatie 301,87 MAATREGELEN IN HOOFDLIJNEN 9. Vergroting casco (uitbouw/ Kale huurprijs na renovatie 351,87 I SCHIL opbouw) De balkons zijn vergroot, V WOONOMGEVING Aantal WWS-punten voor renova- 1. Dak Nieuwe dakbedekking met door de galerij ca. 1,5 van de gevel 16. Erfafscheidingen/buitenbergingen tie gemiddeld 115 isolatie te houden hebben de bewoners e.d. Priv辿-tuintjes met stalen Aantal WWS-punten na renova- 2. Dichte gevel Ge誰soleerd en ook een kleine binnenruimte aan hekwerken tie gemiddeld 142 bekleedt met tegels de galerijzijde. ment dat je kunt krijgen: dat het erkend wordt als nieuwbouw. Omdat de bouwput waard is geweest, maar op een moment dat het aan de gang is, totale gedaante niet eens lijkt op dat wat het was. Qua kleuren en qua zie je toch wel schrijnende gevallen. Wisselwoningen of tijdelijke opvang materialen is het gewoon totaal anders nu. Is er toch iets wat WoonInvest elders is zeker het overwegen waard, mochten we in de toekomst weer de volgende keer anders zou doen? Daar is Van der Hulst helder in: De zon ingrijpend project aanpakken. Een ander minpunt is de interne vraag is of we ooit nog zon ingrijpende verbouwing in bewoonde toestand geluidsisolatie. De betonmassa is daarvoor te gering en voor het plaatsen zouden doen. Ik denk dat we af en toe op- of zelfs soms 坦ver de grens van voorzetwanden zijn de vertrekken te klein. Doordat de buitengevel nu hebben gezeten van wat je mensen kunt aandoen. Uit een enqu棚te is hoogwaardiger is gemaakt, wordt geluid binnen het complex wellicht meer weliswaar gebleken dat de bewoners achteraf wel vinden dat het deze gehoord en als hinderlijk ervaren, legt Van der Hulst uit. VOORBURG VOORBURG Oude situatie Nieuwe situatie Schaal 1: 200 Schaal 1: 200