ѱ᰿101-хичээл-7
Download as PPTX, PDF0 likes4,077 views
Багш: Н. Цэдэвсүрэн /Ph.D/
More Related Content
What's hot (20)
Similar to ѱ᰿101-хичээл-7 (20)
More from E-Gazarchin Online University (20)
ѱ᰿101-хичээл-7
- 2. МЭДЛЭГИЙН ТУХАЙ ФИЛОСОФИ БУЮУ ТАНИН МЭДЭХҮЙН ОНОЛ Episteme- мэдлэг, Logos- сургаал Грек Адам Смит Эдийн засагч 1723-1790 “Шаргуу хөдөлмөрөөрөө боловсрол олж авсан хүнийг үнэтэй машинтай зүйрлэж болно.” гэж тэмдэглэжээ. Мэдлэг эзэмшсэн хүн бол нийгмийн үнэт капитал юм. Мэдлэг бол хүч бөгөөд энэ хүчийг эзэмшихэд эпистемологи нь арга зүйн үүргийг гүйцэтгэдэг.
- 3. Ялангуйяа Методологи, Аксиологи,Логик, диалектик танин мэдэхүйн арга зүйн үүргийг гүйцэтгэдэг. Танин мэдэхүйн онолын үүсэл, хөгжил,төлөвшил: Танин мэдэхүйн үзэл сургааль нь хүн төрөлхтний оюун сэтгэлгээний нялх балчир үе бол домог үлгэрийн сэтгэлгэг халж, философи мэдлэгийн шинэ төрөл болон үүссэн Эпистемологийн түүхийг бүхэлд нь сонгодог ба сонгодог бус гэж хоёр хуваана.Өөрөр хэлбэл эртний Грек Ромоос 19-20-р зуун хүртлэх үеийг сонгодог, түүнээс хойших үеийг сонгодог бус гэж хоёр хуваана.
- 4. Хүн төрөлхтний оюуны соёлд сонгодог биш үе эхэлсэн нь физикийн түүхтэй холбоотой.Сонгодог физик үүссэн нь Сонгодог механик, Квант механик,Харьцангуйн онолсонгодог бус загвар шинжлэх ухаанд үүсэхэд нөлөөлсөн.Гэвч аливаа сонгодог ба сонгодог биш онолууд бие биеэ шүтэн барилдаж оршдог. Энэ бол шинжлэх ухаанд гүйцээлтийн зарчим үйлчилж байгаа гэсэн үг юм. Танин мэдэхүй бол хүний оршихуйн зайлшгүй шинж юм. Өрөөр хэлбэл хүний танин мэдэхүй зайлшгүй, зайлшгүйг танин мэдсэнээр чөлөөт байдал үүснэ.
- 5. Танин мэдэхүйн онол бол танин мэдэхүйн үйл ажиллагааны явц дахь сүбъект объект хоёрын харилцан холбогдлыг, хүн ертөнцийг танин мэдэх бололцоог мэдлэгийн үнэн зөв болох шалгуурыг судалдаг философийн салбар юм. Өөрөөр хэлбэл танин мэдэх үйл явц түүний үр дүн болсон мэдлэгтэй холбоотой асуудлуудыг авч үздэг.Өөрөөр хэлбэл танин мэдэхүйн үйл явц түүний үр дүн болсон мэдлэгтэй холбоотой асуудлуудыг авч үздэг.
- 6. Сонгодог гэдэг бол мөнхийн арт юм. Асуудлууд нь танин мэдэхүйн зарчим, механизм янз бүрээр тавигдсантай холбоотой юм. Сонгодог эпистемологид мэдлэгийн мадаггүй эх сурвалж, мэдрэхүйн туршлага ба оюун ухааны санаа юм гэж үзээд ямар нэг эмпирик дүрслэлээр төлөөлүүлж байв. Тэгвэл сонгодог биш эпистимологид мэдлэгийн аливаа нэг төрөл хэлбэр нь цорын ганц эх сурвалжтай биш гэж үздэг. 19-рзууны –аад оноос өмнөх философийг шүүмжилж эхэлсэн.
- 7. Позитивизм метафизикийг халъяа гэж үзэх болсон. 19-20-р зуунд феноменологи,позитивизм, неонопозитивизм, пост позитивизм экзистенциолизм өбөрсдийн сургаалийг боловсруулсан. Мэдлэгийн төрлүүдийн харилцаа, танин мэдэхүйн харилцаа түүний бүтэц. Мэдлэгийн систем гэдэг бол маш баялаг олон талтай. Ердийн мэдлэг: Энэ мэдлэг нь шинжлэх ухааны мэдлэгийн анхны түвшин юм. Объектив бодит байдлын үзэглийг сорилт туршилтаар судлах явцад энэ мэдлэг үүснэ. Үүнийг олж авахад мадрахүйн ажиглалт ч рационал сэтгэхүй ч
- 8. Аль аль нь оролцоно. Эмперик мэдлэгийн логик бүтцэд мперик баримтууд, эмперик ойлголтууд,эмперик хуулиуд гэсэн ойлголтууд багтана. Иймд эмперик мэдлэг нь уг чанараараа баримт хуулиуд болон тэдгээрийн хоорондын шүтэлцээг илэрхийлнэ. Эмперик баримт, хуулийн нэгдэл нь эмперик суурь болно. Энэ бол эмперик мэдлэг байгуулах үндсийн үндэс. Мэдлэгийн онолын түвшнийг тогтоох суурь юм. Иймд мэдлэгийн онолын түвшин тогтоох суурь болдогт эмперик судалгааны зорилго оршино.
- 9. Эмперик судалгааны үр дүнд эмперик мэдлэг олдож төлөвшинө. Эмперик мэдлэг гэдэг нь ажиглалт сорил, өдөр тутмын практик амьдралын явцад олж авсан мэдлэгийн төрөл юм. Өөрөөр хэлбэл ердийн мэдлэг нь байгаль, нийгэм түүх , хүрээлэн буй орчин болон бусад хүмүүсийн талаархи мэдлэгийн өөртөө агуулдаг танин МЭДЭХҮЙН СИСТЕМ ЮМ. АЖИГЛАЛТ СОРИЛТООР ОЛЖ АВДАГ МЭДЛЭГИЙГ ЭМПЕРИК МЭДЛЭГ ГЭНЭ. Энэ мэдлэг бол шинжлэх ухааны анхны мэдлэг юм.
- 10. Энэ талаар Гегель өдөр тутмын амьдралын туршлага нь өнгөц харахад бодит байдлын дэлгэрэлт мэт боловч угтаа харилцан холбоогүй хуримтлал байдаг. Тэгвэл Фербах ердийн мэдрэхүйн практик туршлага бол болхи жирийн утга учиргүй өөрөө л ойлгодог зүйл, боловч энэхүү туршлага нь хүнд агаар устай адил зайлшгүй хэрэгтэй. Гэж үздэг. Өдөр тутмын туршлагын явцад уг мэдлэгийг олж авдаг ба энэхүү эмперик мэдлэг нь бусад илүү зохион байгуулалттай төрөлжсөн хэлбэрийн үндэс болдог. Нөгөө талаар эрүүл саруул ухаан ч гэж үздэг. Ердийн мэдлэгийг шинжлэх ухааны өмнөх мэдлэг гэж үздэг шинжлэх ухааны онолын рационал үндэслэлүүдийг оруулсан байдаг.
- 11. Шинжлэх ухааны бус мэдлэг: Шинжлэх ухааны бус мэдлэг нь тухайн үеийнхээ шинжлэх ухааны танин мэдэхүйн түвшин хэм хэмжээнд тохирохгүй байдаг. Шинжлэх ухааны бус мэдлэг нь сургалтын зохион байгуулалтгүй, шашны хандлагатай, рационал шүүмжлэлээс хол хөнддий зэрэг шинж чанаруудтай байдаг. Өөрөөр хэлбэл шашны домгийн мэдлэгүүд байна. Шинжлэх ухааны мэдлэг: Шинжлэх ухааны мэдлэг нь үелэн шатлаж салбарласан бүтэц бүхий ситем юм. Системлэг чанар шинжлэх ухааны мэдлэгийн нэгэн онцлог юм. Шинжлэх ухааны мэдлэг нь хэдийгээр ердийн мэдлэгийн гүнд үүсч түүн дээр суурилан гарч ирдэг боловч тэрээр
- 12. Ердийн мэдлэгээс эрс ялгаатай. Шинжлэх ухааны мэдлэг нь эмхэрч цэгцэрсэн төрөлжиж мэргэшсэн системлэг өөрийн ойлголтын аппарат хэл стандарттай байна. Иймээс шинжлэх ухааны мэдлэг нь мэдлэгийн бусад төрлүүдээс ердийн ба шинжлэх ухааны бус мэдлэгээс институжсэн зохион байгуулалттай байдгаараа ялгаатай. Өнөөдөр дэлхий дээр 15000 орчим шинжлэх ухааны салбар хөгжиж байна. Шинжлэх ухааны мэдлэгийг эмперик ба онолын 2 түвшинд хуваадаг. Энэ нь нарийн нийлмэл бүтэцтэй систем юм.
- 13. Мөн шинжлэх ухааны онолыг тусгай ба хэсгийн онол, ерөнхий онол,шинжлэх ухааны судалгааг хавсрага ба суурь судалгаа гэж тус тус хуваадаг. 20-р зууны 60-аад оноос хойш мэдплэгийн олон төрлүүдийг хүлээн зөвшөөрсөн. Орчин үед мэдлэг бол плюрал систем гэж үзэх болсон. Мэдлэгийг ердийн мэдлэг, төрөлжсөн мэдлэг гэж 2 хуваадаг болсон. Өөрөөр хэлбэл шинжлэх ухааны ба шинжлэх ухааны бус мэдлэг болно. А.Эзэн тэнгэр байдаг- шинжлэх ухааны бус мэдлэг Б. Эзэн тэнгэр байдаггүй- шинжлэх ухааны мэдлэг
- 14. Мэдлэгийн статус функц, үнэлэмжийг нэг зиндаанд үзэх болсон. Феиербенд- шинжлэх ухаан шашнаас юугаараа давуу вэ? Шашин бол шинжлэх ухаанаас юугаараа ч давуу биш гэж үзсэн. Эдгээр нь мэдлэгийг олж авч байгаа механизм байрлалаараа ялгагддаг. Мэдлэгийн когнатив бүтэц: 1 1/ Ердийн мэдлэг/төрөлх хэл,өдөр тутмын хэл/ S 2 2/Мэдрэхүйн туршлага/мэдрэхүйн мэдлэг/ 3 3/ Эрүүл ухаан /оюун ухаан,перцевт туршлага/
- 15. ТАНИН МЭДЭХҮЙН ТҮҮХ ЯМАР БАЙВ Танин мэдэхүйн түүхээс үзвэл ертөнцийг танин мэдэж болно, ертөнцийг танин мэдэж болохгүй гэсэн хоёр легарьт хуваагдаж байв. Ертөнцийг танин мэдэж үл болно гэдэг үзлийг Агностизм гэдэг. Жон Лок-/1632- 1704/ Тэрээр декартын хүний мэдлэгийг бурхан тэнгэрийн ивээл мэтээр үздэг “төрөлхийн мэдлэгийн тухай” санааг үгүйсгэж мэдлэгийн цорын ганц эх булаг бол зөвхөн туршлага гээд түүнийгээ дотоод гадаад гэж 2 хуваагаад дотоод туршлагын объект нь сэтгэлийн үйл ажиллагаа, гадаад туршлагын объект нь гадаад ертөнц ба эхнийх нь тунгаан тусгахуйн хэлбэрээр дараагийнх нь сэрлийн хэлбэрээр байдаг.
- 16. Гадаад туршлага сэрлийн санаа нь объектив ертөнцийн тухай мэдлэг, дотоод туршлага тунгаан тусгахуйн санаа нь танин мэдэхүйн үйл болно.Өөрөөр хэлбэл гадаад туршлага нь анхдагч чанар, дотоод туршлага нь хоёрдогч чанар болно. Гадаад дотоод туршлага нь тус тусдаа орших учир ертөнцийг танин мэдэж үл болно.Гэвч дотоод туршлага буюу хоёрдогч чанар нь гол үүрэгтэй гэж үзсэн. И.Кант/1724- 1804/”Өөртөө байгаа юм” гэдэг үзлийг гаргасан. Кантыхаар аливаа юмс бидний ухамсар, сэтгэлгээ оюунаас үл хамааран өөрөө өөртөө оршино.
- 17. Тэр өөртөө орших юм танин мэдэхүйд өгөгдсөнөөр танин мэдэхүй эхлэх ба мэдрэхүйд өгөгдөж буй юмс үзэгдэл, юмсын тухай онолын мэдлэггүйгээр ерөөсөө танигдахгүй юм. Тэр онолын мэдлэг нь математик байгалийн шинжлэлээр бий болдоггүй юм. Танин мэдэхүй гэдэг бол сэрэл ойлголт бодомж дээр хийх үйлдлээс төдийлөн холддоггүй. Танин мэдэхүйн үр дүн бол үзэгдлийг танин мэдэхэд оршино. Цаад мөн чанарыг нь танин мэдэж болохгүй. Яагаад гэвэл өөрөө өөртөө орших учир өөртөө байгаа юмыг бид танин мэдэж чадахгүй.
- 18. Гэсэн хэдий ч үзэгдлийн тухай мэдлэг ямагт мөн чанар луу чиглэх ба төгсгөлгүй дэвшиж байдаг үйл явц юм. Энэ үйл явцын үр дүнд хүний мэдлэг бий болно.Мэдлэг бол ямагт ойлголт бодомжийн хэлбэрээр илэрнэ. Ойлголт бол цэвэр хийсвэрлэл байдаг. Бодомж нь субъект предикат буюу өгүүлэхүүн, өгүүлэгдэхүүн хоёроос бүтнэ. Ойлголтуудын тусламжтайгаар ямар нэг санаа гаргаж байгааг бодомж гэнэ. Бодомжууд дээр цоо шинэ оюун дүгнэлт хийгдэнэ. Сэрэл, ойлголт, бодомж нь мэдэрхүй, бясалгахуй, ухаарахуйн чадвараар илэрнэ.
- 19. Мэдэрхүйд сэрэхүйн чадвар зонхилж байдаг бол бясалгахуйд ойлголтын харилцаа, харин ухаарахуйд оюун дүгнэлт голлоно гэж үзсэн. Кантыхаар математик мэдлэгийн элементүүд бол ойлголт биш мэдрэхүй бясалгалын үр дүн ба орон зайг эзлэх чадвар геометр, цагийг эзлэх чадвар арифметик хоёр дээр үндэслэж байдаг юм. Харин онолын байгалийн шинжлэл нь сая ойлголт категорууд дээр тулгуурлан бясалгаж байдаг. Гэхдээ сэрэхүйгүй ойлголт, хоосон ба ойлголтгүй сэрэхүй бол дүлий юм. Иймд мэдлэг ямагт сэрэхүй ба ойлголтын нэгдэл байдаг. Хэрэв пердикат нь ямар нэг шинэ мэдлэгт хүргэхгүй байгаа бол тийм бодомжийг аналитик бодомж гэнэ.
- 20. Жишээ нь “бүх юмс өөрийн гэсэн орон зайг эзэлнэ” гэсэн бодомжийн орон зай гэсэн пердикат нь бие гэсэн сүбъекттэй харьцуулахад ямар ч шинэ мэдлэг өгөхгүй байна. Гэхдээ субъект пердикат хоёрын хоорондын харьцаа субъектээс гарч пердикатад нэгдэж байгаа бол синтетик бодомж гэнэ. Жишээ нь зарим бие татах хүчтэй гэдэг бодомж нь татах хүч гэсэн бодомж нь бие гэдэг субъектийн чанарыг гүйцээн илэрхийлж байгаа учраас .... Синтетик буюу нийлэг бодомжийг хоёр хуваасан предикат нь субъекттэй холбогдон байгаа ба туршлагад өгөгдөж байгаа бол
- 21. Апостериор бодомж, субъект ба пердикат нь туршлагад суурилаагүй бол апериор бодомж гэж нэрэлдэг.Мэдлэгийн бодит чанар нь тодорхой хууль зүй тогтлуудыг танин мэдэхэд чиглэх ба танин мэдэхүйн үйл ажиллагаа ч өөрөө тодорхой зүй тогтлуудад захирагдаж байдаг. Эдгээр хуулиудыг субстанц хадгалагдах хууль, шалтгаант чанарын хууль харилцан үйлчлэлийн хуулиар танин мэдэж болно гэж үзээд өөртөө байгаа юмыгөөрөө өөртөө байгаа үед нь танин мэдэхгүй гэсэн агностик дүгнэлтийг хийсэн.Агностик үзэлтнүүд ертөнциийг ухамсрын ертөнц , гадаад ертөнц гэж хоёр хуваагаад гадаад ертөнц хүний ухамсраас шалтгаалахгүйгээр оршин байдаг учир бидэнд хүртээлгүй, юмсын гүнд нэвтрэн орох боломжгүй.
- 22. Хэмээн үзэж танин мэдэхүйд зааг хязгаар тавьсан. Агностик идеалист үзлийн хор холбогдлыг матерлист философчид шүүмжлэн өөрсдийн диалектик онолоо боловсруулсан.