Njohuri baze per kompjutera
- 2. fare eshte kompjuteri? Kompjuteri eshte nje paisje elektronike qe manipulon, llogarit dhe menaxhon informatcione, ose te dhena data. Ai ka aftesine te ruaje, te dergoje, te marre, dhe procesoje te dhena. Ju mund ta perdorni kompjutrin per te shkruajtur dokumente, per te dergur e-maile, dhe te navigoni ne internet. Ju gjithashtu mund ta perdorni ate per te ruajtur shrimet dhe punimet tuaja ne programet specifike ruajtese dhe perpunuese, dhe te beni manaxhimin e te dhenave qe deshironi dhe shume e shume procese te tjera. Thjeshtesia e Kompjuterit Per perdoruesit fillestare te kompjuterit, boshlliku ne njohurit e paisjeve elektronike mund te jete shume i madh dhe njohja, zgjedhja e tyre behet shume misterioze. Por ne fakt kompjuterat nuk jane dhe aq misterioze. Te gjitha tipet dhe llojet e kompjuterave konsistojne ne dy pjese: Hardweri eshte cdo pjese e kompjuterit tuaj qe ka structure fizike, sic eshte monitori i kompjuterit tuaj dhe tastjera etj. Software eshte cdo set instruksionesh qe I tregon hardwerit cfare te beje. Ai e udheheq harwerin dhe I tregon atije sesi te permbush dhe kryej cdo detyre qe merr. Shembull per softwerin jane web browserat, procesoret e fjaleve sich eshte Microsoft Word etj. do gje qe ju bleni per kompjuterat tuaj mund te klasifikohet si hardwer ose si software. Dhe sa me shume te mesoni per pjeset e kompjuterave, aq me te lehte behen kompjuterat dhe perdorimi i tyre per ju. Kompjuteri i pare elektronik ishte, Electronic Numerical Integrator and Computer (ENIAC) ose Integruesi Numeriko Elektronik i Kompjuterizuar, qe u ndertua ne 1946. Ai zuri nje hapsire te konsiderueshme per sistemimin e tije rreth 2.000 m2 dhe peshoj 30 ton. Cilet jane tipet e ndryshme te kompjuterave? Kur shume njerez degjojne fjalen kompjuter ato mendojne per kopjutera personal sic eshte nje kompjuter desktop ose laptop. Megjithate, kompjuterat jane te formave dhe permasave te ndryshme, dhe perofrmojne ose kryejne funksione te ndryshme ne jeten tone. Kur terhiqni para nga bankomati, ose perdorni makine llogaritese, ju perdorni ne kete rast nje tip kopjuteri.
- 3. Kompjuterat Desktop Shume njerez perdorin kompjuterat desktop ne pune, shtepi, shkolle, ose library. Ato mund te jene te vegjel, mesatar, ose te medhenj ne madhesi, dhe zakonisht jane te vendosur ne per tavolina. Shumica e ketyre kompjuterave jane te thjeshte te cmontohen, tu nderrohen pjeset e brendeshme duke ua hequr ose shtuar ato. Nje tjeter e mire qe kane desktop kompjuterat eshte cmimi I tyre. Ne qofte se ju krahasoni nje desktop dhe nje laptop me te njejtat parametra, ju do te shikoni se desktop kompjuterat jane me te lire sesa laptopet. - Ditet e sotme disa kompani qe prodhojne desktope kane arritur te hedhin ne treg desktope brenda monitorit. Kjo quhet shpesh si, gjithcka ne nje desktop kompjuter. Kompjuterat Laptope Tipi I dyte i kompjuterit qe ju mund te jeni familjarizur eshte kompjuteri laptop. Laptopet jane kompjuterat personal qe funksionojne me bateri te rikarikueshme dhe me karikues, jane shume me portabel sesa kompjuterat desktop, qe ju lejon ta perdorni pothuajse cdokund. Derisa nje Laptop eshte me i vogel ne permasa sesa nje desktop athere eshte edhe me i veshtire te nderhysh ne pjeset e brendeshme te tije. Kjo nenkupton qe juve nuk mund te jeni ne gjendje te (upgrade) nderronipjeset e tije te brendeshme sic mund te benit ne nje desktop kompjuter Megjithate, eshte e mundur qe te shtoni disa pjese qe jane te thjeshta ne cmontim sic eshte RAM-i ose hardisku. Nje laptop kompjuter shpesh emertohet si Notebook kompjuter per shkak te madhesise se tije qe cdo dite shkon drejt zvoglimit dhe perfeksionimit. Serverat Serveri eshte kompjuteri qe sherben informacione tek kompjuterat e tjere ne (network) rrjet. Shume bisnese kane (files) dokumentat dhe informacionet e tyre qe I vene ne sherbim te punetoreve te tyre, ku mund te ruhen (share) ndahen. Nje server mund te jete si nje kompjuter desktop, ose mund te jete edhe me i madh ne fuqi, madhesi, shpejtesi, etj. Serverat luajne nje rol teper te rendesishem ne funksionimin e Internetit: ato jane te cilet ruajne faqet e Internetit dhe informacionet qe gjenden ne to. Kur ju perdorni nje web browser (Mozilla, IE, Chrome, Opera, Safari) per te klikuar nje link, nje web server dergon faqen qe kerkoni. Tipat e tjere te kompjuterave Sot, gjenden lloje te ndryshme te tipeve te kompjuterave qe ju mund te perdorni, dhe disa nga ato jane me portable apo te veegjel sesa laptopet vete. Ja tek kemi disa shembuj te zakonshm: Kompjuterat Tablete: Ato perdorin nje ekran prekes (touch) te ndjeshem per te shkruar dhe naviguar ne Internet. Derisa nuk kerkojne tastjere te zakonshme apo maus per tu kontrolluar ato jane me portabel sesa laptopet. Nje iPad eshte shembull i nje kompjuteri tablete. Telefonat Mobil: Shumica prej tyre ditet e sotme mund te shume qera qe ben dhe nje kompjuter, sic eshte navigimi ne Internet dhe lojrat elektronik. Keto lloj telefonash emertohen si telefona Smart (Smart Phones).
- 4. Game Console: Nje game console eshte nje kompjuter i specializuar qe perdoret per te luajtur video lojra. Me gjithe se ato nuk i kane te gjitha cilesite e nje desktop kompjuteri, por disa lloje te ndryshme sic jane Nintendo wii, kane arritur te permisojne cilesite e tyre duke shtuar edhe opsionin e navigimit apo lundrimit ne internet. TV: Shume Tv tani perfshijne aplikacione qe ju lejojne juve te aksesoni tipe te ndryshme te permajtjeve programore online ne Inrnet. PC dhe Mac Kompjuterat personal vijne ne shume stile: PC dhe Mac. Te dy stilet jane shume funksionale, por kane pamje dhe ndjesi te ndryshme, dhe njerezit zgjedhin nje nga te dy. PC: Ky tip kompjuteri, origjinen e tije e ka nga kompjuteri IBM PC qe u shfaq ne 1981. Kompani te tjera filluan te krijojne kompjutera te njejte qe u quajten IBM PC kompakt (shkurtimi PC). Ditet e sotme ky eshte kompjuteri me i zakonshem qe ka perdorim shume te gjere, dhe funksionon me sistemin operativ te Microsoft Windows. Mac: Kompjuteri Macintosh u prezantua per here te pare ne vitin 1984, dhe ishte kompjuteri i pare me i shitur ne bote me grafiken ose pamjen vizive me te perparuar ne ate kohe, sic quhet dhe ne anglisht Graphical User Interface,oseGUI. Te gjithe kompjuterat Mac prodhohenvetem nga nje kompani e vetme, dhe kjo eshte Koorporata Apple, dhe gjithmone perdorin sistemin operativ te Mac sic eshte nje nder to Mac OS X. Te Kuptojme Sistemet Operative (OS)
- 5. Nje sistem Operativ eshte softwari me i rendesishem qe funksionon ne kompjuter. Ai menaxhon memorien e kompjuterit, proveset, dhe te gjitha hardweret dhe softweret e tjere qe varen nga vete ai. Ai gjithashtu ju lejon juve te komunikoni me kompjuterin pa pasur nevoje qe jut e dini gjuhen e kompjuterit. Pa Sistemin Operativ kompjuteri eshte i pa dobishem.