�ݺ�ߣ

RAZMNOŽAVANJE BILJAKA

Razmnožavanje je jedno od osnovnih svojstava živih bića, a predstavlja pojavu
ostavljanja potomstva u cilju nastavka održavanja vrste.

 Spolni i bespolni način razmnožavanja

Bespolni način razmnožavanja:
• vegetativno razmnožavanje
• bespolno razmnožavanje u užem smislu

Spolni način razmnožavanja:
• razmnožavanje spolnim procesom spajanjem spolnih ćelija (gameta)

BESPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA

 vegetativno razmnožavanje
razvijanje novih individua iz vegetativnih organa biljke

 bespolno razmnožavanje u užem smislu
obrazovanje specijalnih ćelija (spora) koje se formiraju u tzv. sporangijama

VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA

Načini vegetativnog razmnožavanja:

• razmnožavanje pomoću stolona
• razmnožavanje rizomima
• razmnožavanje krtolama
• razmnožavanje lukovicama
• razmnožavanje položenicama
• razmnožavanje reznicama
• razmnožavanje kalemljenjem


 razmnožavanje pomoću stolona

Stolone ili vriježe su puzajući izdanci.
Ovakvi izdanci obrazuju na nodijima (čvorovima) adventivno korijenje, a iz pazušnih
pupoljaka, koji se nalaze takođe na čvorovima, obrazuju se vertikalni olistali izdanci.
Internodiji naknadno odumiru čime novonastala biljka gubi vezu sa matičnom biljkom.


 razmnožavanje pomoću stolona

Ovaj način vegetativnog razmnožavanja vrlo je čest kod:
jagode (Fragaria vesca), ivice (Ajuga reptans), dobričice (Glechoma hederacea)...

Fragaria vesca
Ajuga reptans


 razmnožavanje rizomima

Rizomi su podzemni izdanci izduženog oblika koji izvana podsjećaju na korijen.
Ovakvi izdanci obrazuju na nodijima (čvorovima) adventivno korijenje i nadzemne
izdanke. Kada stari dio rizoma izumre, novonastala biljka biva odvojena i postaje
novi centar formiranja idividua.


 razmnožavanje rizomima

korovskih vrsta; (pirevina (Agropyrum repens), divlji sirak (Sorghum halepense),
perunike (Iris germanica), đurđevka (Convallaria majalis)

Iris germanica Convallaria majalis


 razmnožavanje krtolama

Krtole predstavljaju metamorfozu korijena ili izdanka.

Osim što su skladišta hrane, krtole služe i za vegetativno razmnožavanje
jer na sebi nose vegetativne pupoljke ili su u stanju da ih naknadno obrazuju.

Dahlia variabilis Solanum tuberosum


 razmnožavanje krtolama

Korijenske krtole predstavljaju metamorfozu korijena, nastaju nagomilavanjem
hranjivih materija u bočnim i adventivnim korijenima (Dahlia)

Stablovne krtole predstavljaju metamorfozu izdanka. Mogu biti nadzemne i podzemne.
Nadzemne - rotkvica (Raphanus sativus),keleraba (Brassica oleracea var. gongyloides)
Podzemne - krompir (Solanum tuberosum)

Brassica oleracea var. gongyloides Raphanus sativus


 razmnožavanje lukovicama

Lukovica predstavlja metamorfozu izdanka.
Biljci služi za prezimljavanje nepovoljnih perioda u toku godine,
te za vegetativno razmnožavanje (luk (Allium cepa), šafran (Crocus sp.),
gladiola (Gladiolus sp.)...)



Po strukturi građe lukovice mogu biti: jednostavne i složene.
Složene lukovice su sastavljene od više pojedinačnih lukovica

Allium cepa Allium sativum


Postoji više tipova lukovica:
Tunikatne lukovice - periferni list postaje kožast i predstavlja zaštitu unutrašnjem lišću.
Ovaj tip lukovica karakterizira većinu lukovičastih biljaka.

Crijepaste lukovice – nemaju periferni zaštitni list, listovi su međusobno prekriveni
slično crijepovima na krovu. Ovaj tip lukovica prisutan je kod ljiljana.

Krtolaste lukovice – ovaj tip lukovice ima oblik krtole, ali na površini obrazuje listove
slične tunikatnoj lukovici. Ovaj tip lukovica prisutan je kod šafrana i gladiole.

Tunikatne lukovice Krtolaste lukovice
Crijepaste lukovice



Kod nekih biljaka lukovice se mogu formirati i na nadzemnim dijelovima biljke.

U pazuhu listova formiraju se lukovice. Lukovice se formiraju u zoni cvasti.
Dentaria bulbifera Allium sp.


 razmnožavanje položenicama

Položenice predstavljaju dio biljke (izdanak) koji služi za vegetativno razmnožavanje
na način da se taj dio biljke povija u jamice dubine 10 cm, te se zatrpava zemljom.
vinove loze (Vitis vinifera), ogrozda (Ribes grossularia), te nekih cvjetnih vrsta


 razmnožavanje reznicama
Reznice su zdravi i neoštećeni dijelovi izbojaka ili korijena čijim ožiljavanjem
nastaju nove biljke.
Osnovni tipovi reznica:
• Stablovne (zelene, poluzrele, zrele)
• Korijenske reznice
• Lisne reznice

Zelene reznice


Poluzrele reznice su zrele na vrhu, ali pri osnovi su odrvenjele.
Ovaj tip reznica karakterističan je za razmnožavanje većine grmova.

Zrele reznice su odrvenjeli, dobro razvijeni izboji
ovogodišnjeg rasta.


Korijenske reznice su zdravi i neoštećeni dijelovi korijena koji moraju biti
minimalno 5 mm debljine da bi služili za vegetativno razmnožavanje.
Ovaj način vegetativnog razmnožavanja karakterističan je za mnoge voćne vrste.


Lisne reznice se mogu uzimati od dijelova lista, cijelog lista i lista sa peteljkom.
Lisnim reznicama mogu se razmnožavati mnoge cvjetne vrste: afrička ljubičica,
vodenica, begonija, sobna lozica...


 razmnožavanje kalemljenjem

Kalemljenje je umjetni način vegetativnog razmnožavanja.
Predstavlja spajanje plemke (epibiont) i podloge (hipobiont) i najčešći je način
razmnožavanja kod voćarskih i vinogradarskih kultura.
Plemka je odsječeni dio izdanka neke biljke, a podloga je korijen, baza stabla
ili grana druge biljke.


 razmnožavanje kalemljenjem

Tehnike kalemljenja:
Kopuliranje (kalemljenje odvojenom plemkom)
Okuliranje (kalemljenje odvojenim pupom)
Ablaktiranje (kalemljenje dodirom)
Kalemljenje sa posrednikom (međupodlogom)

Okuliranje

SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA

• stvaranje novih jedinki spolnim procesom
• najuniverzalniji i najrašireniji tip razmnožavanja
• izvor genetičke varijabilnosti

Pod pojmom spolnog razmnožavanja podrazumijeva se:
• obrazovanje gameta
• spajanje gameta suprotnih spolova
• stvaranje zigote iz koje nastaje novi organizam

Spolni način razmnožavanja je na najvišem stupnju kod odjeljka Spermatophyta
Spermatophyta - sjemenice ili cvjetnice


Spolno razmnožavanje cvjetnica zasnovano je na smjeni sporofitne - diploidne i
gametofitne - haploidne faze (to je nužno jer u protivnom bi se broj hromosoma
neprekidno povećavao).

Sporofit označava bespolnu generaciju koja nastaje od oplođene jajne ćelije - zigote
Iz sporofita procesom sporogeneze (mejotičkom diobom) obrazuju se spore sa
haploidnim brojem hromosoma.
Proces obrazovanja muških spora naziva se mikrosporogeneza.
Proces obrazovanja ženskih spora naziva se makrosporogeneza.

Gametofit označava spolnu generaciju koja nastaje od haploidne spore
U gametofitu procesom gametogeneze (mitotičkom diobom) obrazuju se
specijalizirane spolne ćelije - gamete (n)
Proces obrazovanja muških gameta naziva se mikrogametogeneza.
Proces obrazovanja ženskog gameta naziva se makrogametogeneza.
U spolno razmnožavanje spadaju : izogamija, anizogamija i oogamija.

Mikrosporogeneza

• mikrosporogeneza se odvija u anterama prašnika

• u mladim anterama od ćelija subepidermalnog sloja obrazuje se
sporogeno tkivo (arhesporijum)

• ćelije arhesporijuma se dijele i daju materinske ćelije polena

• materinske ćelije se dalje dijele mejotičnom diobom i od svake nastaju četiri
haploidne mikrospore

• nakon mejoze mikrospora je jednoćelijska

Mikrogametogeneza

• nakon diobe oko mikrospore se formira vlastita membrana i odvija se proces
vakuolizacije pri čemu se mikrospora postepeno preobraća u polenovo zrno

• oko polenovog zrna se obrazuju dvije membrane (vanjska - egzina, unutarnja - intina)

• na vanjskoj strani egzine često se nalaze određeni nabori ili izraštaji koji su
karakteristični za određene vrste, rodove i familije

• nakon formiranja polenovog zrna počinje proces mitotske diobe tih ćelija
(mikrogametogeneza)

• mitotskom diobom mikrospore (polenovog zrna) nastaju dvije ćelije:
jedna vegetativna (veća) i jedna generativna (manja)

• vegetativna se dalje ne dijeli, a generativna se dijeli u dvije ćelije i u konačnici zrelo
polenovo zrnce se sastoji od tri ćelije (dvije generativne i jedna vegetativna)

• kod većine cvjetnica u momentu oprašivanja polenova zrna su dvojedarna, a konačnu
trojedarnu formu dobijaju u momentu proklijavanja

Mikrosporogeneza i mikrogametogeneza

Makrosporogeneza

• makrosporogeneza se odvija u plodniku tučka

• u plodniku se nalazi jedan ili više sjemenih zametaka

• iz ćelija subepidermalnog sloja nucelusa sjemenog zametka izdvaja se jedna
arhesporijalna ćelija (jednojedarna embrionova kesa)

• arhesporijalna ćelija se mejotički dijeli dva puta i obrazuju se četiri haploidne
makrospore

• u pravilu najniža makrospora raste i razvija se, a ostale tri izumiru

Makrogametogeneza

• jedro makrospore (embrionove kese) se dalje dijeli mitotičnom diobom te
nastaju dvije ćelije

• jedna ćelija (jedro) putuje na jedan pol, a druga na drugi pol embrionove kesice
i tamo se dva puta dijele

• nakon raspodjele tih ćelija unutar gametofita u konačnici se formira osmojedarni
ženski gametofit

• tri gornje predstavljaju jajni aparat, od kojih je središnje jedro krupnije i predstavlja
jajnu ćeliju, a dvije sa strane su pomoćne ćelije ili sinergide

• dvije u sredini - središnje ćelije (sekundarno jedro embrionove kese)

• tri donje - antipode (funkcija prehrane)

Makrosporogeneza i makrogametogeneza

IZOGAMIJA

ANIZOGAMIJA

OOGAMIJA

�ݺ�ߣ

Razmnozavanje biljaka

Recommended

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (20)

Similar to Razmnozavanje biljaka (20)

Razmnozavanje biljaka