More Related Content
What's hot (20)
Viewers also liked (17)
Similar to Монгол улсын нуурын экосистем (20)
Монгол улсын нуурын экосистем
- 2. Агуулга Тархалт Зонхилох ургамал Зонхилох амьтан Уур амьсгал Экологийн үйлчилгээ Нийгмийн үйлчилгээ Нэн ховор амьтан.
- 3. Тархалт Монгол орны томоохон нуурууд нь манай орны хойд ,баруун хэсгүүдээр тархсан байдаг. Манай орны томоохон нууруудын нэг болох Хөвсгөл нуур нь Хойд мөсөн далайн ай савд багтдаг төв Азийн умард хэсэгт орших хамгийн гүн цэнгэг нуурын нэг юм.
- 5. Хөвсгөл нуурын байрлал, сансараас авсан зураг.
- 6. Зонхилох ургамал Дээд ургамал нуурын эрэг , булан тохой , голын цутгалан адаг орчмоор 6р сарын сүүлээр ургаж эхлэдэг. Зуны улиралд цахиур , ногоон замаг зонхилж ,усны температур бага учраас хөх ногоон замаг хөвсгөл нуурын усанд хөгжиж чаддаггүй .Зүйлийн бүрэлдэхүүний хувьд ногоон замаг 11зүйл пиррофит 5,цахиур замаг 16 бусад 3 зүйлийн замаг хөвд хэлбэртэн зонхилон ургадаг.
- 7. Зонхилох ургамал Нуурын ойр хавьд 750 зүйл ургамал ургадаг. Ургамлын 60 орчим төрөл нь эмийн ургамал байдаг. Хөвсгөлийн ай сав газрын 28 хувийг ой мод эзэлдэг бөгөөд 255 420 га талбайг хамран улиангар, хавтага навчит хус, анхилуун улиас, сибирийн гацуур, сибирийн шинэс, эгэл нарс, сибирийн хуш, сибирийн жодоо ургадаг.
- 9. Зонхилох амьтан Хөвсгөл далайн усанд олон төрөл зүйлийн загасаар баялаг ба эдгээр линок, цагаан загас, алгана, омуль загас, ул загас , тул, зэвэг, гутаар, хадар зэргийг дурьдаж болно. Сонирхуулж хэлхэд Хөвсгөл аймагт 5 баг, 13 овог, 31 төрөлд хамрагдах 35 зүйлийн хөхтөн, тэр дундаа үнэг, чоно, хандгай, баавгай, хярс, хүдэр, зэрлэг гахай, буга, гөрөөс, булга, тарвага, ан амьтан, 2 зүйлийн 2 нутагтан, 4 зүйлийн хэвлээр явагч, 400 гаруй зүйлийн шавьж бүртгэгджээ.
- 10. Хөвсгөлийн ай савд 59 зүйлийн хөхтөн амьтан, 244 зүйл шувуу, 750 зүйл ургамал байдаг. Ургамлын 60 орчим төрөл нь эмийн ургамал байдаг. Ой тайгад нь булга, ойн солонго, нохой зээх, шилүүс, хүдэр, хандгай, хүрэн баавгай, зэрлэг гахай, бор гөрөөс, халиун буга, хэрэм, хадны суусар, өмхий хүрэн, мануул, хярс, ирвэс, үнэг, чоно, цаа буга, аргаль, янгир зэрэг амьтад амьдардаг. Гангар хун, явлаг сар, Алтайн хойлог, итэсгэн цахлай, хар тоншуул, сондор гургалдай, Монгол болжмор, ятга шаазгай, дагуурын ятуу зэрэг Улаан номонд нэн ховор гэж тэмдэглэгдсэн шувууд бий. Зонхилох амьтан
- 11. Үндэсний болон дэлхийн улаан номонд орсон амьтад болох Аргал, Янгир, Ирвэс, Хандгай, Хүрэн баавгай, Буга зэрэг нэн ховор болсон амьтдын төрөл зүйл зөвхөн энэ бүс нутагт амьдарч байгаа төдийгүй 251 төрлийн жигүүртэн шувууд байдгаас улаан номонд орсон ховор зүйлийн хун , цахлай, галуу зэргийг дурьдаж болно. Зонхилох амьтан
- 12. Уур амьсгал Хөвсгөл нуурын сав газрын уур амьсгалын онцлог: Хөвсгөл нуур орчныхоо газар нутаг цаг агаарын зөөлрүүлэх нөлөө үзүүлдэг. Өвөл төдий л хүйтэрдэггүй , зун нь сэрүүн . Нуур ба эрэг орчимын газрын агаарын температур их биш , эрэг орчимын газар нутгийг чийгшүүлэх нөлөө үзүүлдэг зэрэг тодорхой шинжүүд илрэнэ.
- 13. Хөвсгөл нуурын өмнөд эрэгт орших Хатгал цаг уурын станц хойд эрэгт орших Ханх цаг уурын станцын 1975-2009 ашиглан агаарын темпратур ,хур тундасны явц хандагийг гаргасан байдал.
- 14. Агаарын үнэмлэхүй их бага темпратур 1975-2009 оны судалгаанаас харахад агаарын үнэмлэхүй их темпратур Хатгал станцад 31,8°С Ханх станцад 36,1 °С Ханх станцаас Хатгал Станц 4,3 °С –аар дулаан байна. Агаарын үэмлэхүй бага температур Хатгал станцад -47,7 °С , Ханх станцад -37,4°С байсан ба Хатгал станц Ханх станцаас -10,3-аар хүйтэн байна .
- 15. Хур тундас Агаарын чийгшилийн горимыг тодорхойлогч хүчин зүйл нь хур тундас юм. 1975-2009 оны судалгаанаас харахад хур тундасны нийлбэр Хатгал станцал 296,3мм Ханх станцад 249,6мм байна.
- 16. Хатгал станцын олон жилийн дундах хур тундасны нийлбэр 296,9мм сүүлийн 2005-2009 оны дунджаар жилд 306%1мм буюу олон жилийн дундажийн орчим хур тундас орсон байна.
- 17. Ханх станцын олон жилийн дундаж хур тундасны нийлбэр 260,8мм 2005-2009онуудад дундажаар 332,1мм буюу олон жилийн дундажаас ахиу хур тундас орсон байна.
- 18. Хөвсгөл нуурын талбайн хэмжээ ихэссэн нь цэвдэгийн гэсэлттэй шууд холбоотой юм. Хөвсгөл орчимын нутаг нь Монгол орны мөнх цэвдэг нэлэнхүй тархсан газруудын нэг. Дэлхийн уур амьсгалын ерөнхий дулаарал эрчимтэй явагдаж байгаа өнөө үед цэвдэг гэсэх мөнх цас хайлах үйл явц эрчимтэй явагдаж байна.
- 19. Нуурын зүүн эрэгт явуулсан судалгаанаас үзэхэд Хөвсгөл нуур орчимын нутаг нь Сибирийн тайга болон Төв азийн цөлийн шилжилтийн бүсэд байрладаг бөгөөд энэн бүсэд орчин үеийн дулаарал илүү эрчимтэй явагдаж байгаа. Энэ нутагийн жилийн дундаж температур -4,5°С ба сүүлийн 43жилийн мэдээгээр агаарын температур 1,7°С –аар нэмэгдэж үүний дотор өвөл 3,1°С хавар 2,1°С зун 1,4°С намар 0,9°С –аар дулаарсан байна.
- 21. Экологийн үйлчилгээ Тэтгэгч үйлчилгээ (бодис ,энергийн эргэлт , хөрс бүрэлдэх , анхдагч бүтээгдэхүүн... ) Хангагч үйлчилгээ(хоол, агаар, ус...) Зохицуулагч үйлчилгээ (уур амьсгал. Байгалийн гамшиг, өвчин эмгэг...) Соёлын үйлчилгээ (гоо зүйн, оюуны, гэгээрүүлэх, нөхөн сэргээх...)
- 23. Нийгэмийн үйлчилгээ Судалгаа шинжилгээ явуулдаг Аялал жуулчлалын бүс болдог Нутгийн иргэдийн ажилаар хангадаг Ан агнуурын бүс болдог.
- 24. Нэн ховор амьтан Нэн ховор амьтадын тоонд хамгийн томд тооцогдох тул загас , дэлхийд хосгүй цагаан загсыг жишээ татлаа.
- 25. Тул загас Тул (Hucho taimen) нь Хулд овгийн загас юм. Энэ загас нь урсгал усанд амьдрах ба манай орны Сэлэнгэ, Орхон, Эг, Үүрийн гол зэрэг гол мөрөнд элбэг тохиолдох ба загасчлах сонирхол бүхий жуулчдын анхаарлыг ихэд татдаг. Гадаад байдал Тул загасны өнгө нь газарзүйн бүсээс хамааран ялгаатай байх боловч голдуу оливын ногоон өнгөтэй ба толгойноос нуруу, сүүл хүртэл улаан бордуу өнгө хосолсон байна .
- 26. Тул загас Тул загас 40 хүртэл насалдаг. Бэлгийн бойжилт нь 5- 7 настайдаа гүйцэх ба энэ үе дээ 55-60 см урттай, 1,5 - 3 кг жинтэй байдаг. Нэг удаа түрслэхдээ 10-34 мянган ширхэг түрс гаргадаг. Түрс нь 30-45 хоногийн дараа хагарч жаараахай болдог ба яргайн овогийн загаснуудаас хамгийн эрт хагарч жараахай болдог. Зэвэг загаснаас ялгагдах хамгийн гол онцлог нь зэвэг загасыг бодвол харьцангуй том амтай ба ам нь нүдний ар хэсгээс илүү гарсан байхад зэвэг загасны ам нүд хүртэл урт байдаггүй ажээ .
- 28. Цагаан загас Цагаан загас нь нуурын 3-14 метр гүнд амьдардаг. 6 дугаар сард ээвэр дулаан газраар тархан, нас бага нь эрэг орчмоор, бие гүйцсэн ахмад нь нуурын гүн хэсгээр амьдардаг. Үржлийнхээ үед нууранд цутгах гол өгсөн шилжилт хийж, 8 дугаар сарын эхний хагасаас 9 дүгээр сарын дунд хагас хүртэл түрсээ шахна.
- 29. Цагаан загас Цагаан загас нь 4-5 дахь жилээсээ үржилд орох чадвартай болдог. Хөвөгч ба усны ёроолын амьтадаар хооллодог. Төлөвлөгөөт эдийн засгийн үед агнуурын мэргэжлийн цөөн тооны загасчин жилд 100 тонн загас барьдаг байжээ. Нэг тор тавихад 2-11 тонн баригддаг тийм их нөөцтэй байсан билээ. Одоо гурван өдөр тор тавихад хэдхэн ширхэг загас л баригдаж байна гэнэ. Ийм учраас Цагаан загасыг ховор загасны тоонд оруулахаар шийджээ .
- 31. Дүгнэлт Манай орны хамгийн том цэнгэг устай нуур болох Хөвсгөл нуур нь байгалийн унаган төрхөө хадгалан үлдсэн бүс ,бүслүүрийн бүхий л хэв шинжийг төлөөлдөг Монгол орондоо төдийгүй Төв Азид тэргүүн байранд орох цэвэр цэнгэг усны их сан болсон байгалийн үзэсгэлэнт цогцолбор газар билээ.
- 32. Ашигласан ном зүй А.Дулмаа “Нуурын амьдрал” “Хөвсгөлийн улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хамгаала , судалгаа” Мониторин: “Өнөө ба ирээдүй” эрдэм шинжилгээний эмхэтгэл.