More Related Content
What's hot (20)
Similar to Te drejtat e femijeve (20)
Te drejtat e femijeve
- 1. Projekt Tema:Tedrejtate femijeve Lenda:Edukate Punoi: Pranoi: KlajdiHalili Mesues Fjona Haxhiu Besnik EsterMurici Ceni Alkida Baci
- 2. MarjusGrica Te drejtat e Femijeve T谷 gjith谷f谷mij谷t kan谷 t谷 drejta t谷 barabarta.Asnj谷 f谷mij谷,nuk duhet t谷 d谷mtohetp谷r shkak t谷 gjinis谷, ngjyr谷s,gjuh谷s apobesimitt谷 tij. 2. F谷mij谷t kan谷 t谷 drejt谷 t谷 g谷zojn谷sh谷ndet t谷 plot谷dhe tiu jepet kujdesi maksimal sh谷ndet谷sordhe mjek谷sor. 3. F谷mij谷t kan谷 t谷 drejt谷 p谷r arsim fillestarfalas.P谷rve巽 k谷saj, atyre duhet t'iumund谷sohetedhe arsimimi i m谷tejsh谷m.4. F谷mij谷t dhe kan谷 t谷 drejt谷n p谷r pushim,koh谷 t谷 lir谷, loj谷dhe pjes谷marrje n谷 n谷 aktivitete kulturore dhe artistike.5. F谷mij谷tkan谷 t谷 drejt谷n e informimit,shprehjess谷mendimitt谷 tyre dhe t谷 drejt谷n p谷r t'ud谷gjuar. 6. F谷mij谷t kan谷 t谷 drejt谷n p谷r nj谷 edukimt谷 mir谷. Prind谷ritapo edukator谷t e tjer谷 nuk duhet t谷 p谷rdorin dhun谷, keqtrajtimi dhe keqp谷rdorimi 谷sht谷 i ndaluar.7. F谷mij谷t kan谷 t谷 drejt谷n e mbrojtjesdhe ndihm谷ss谷 ve巽ant谷 n谷 luft谷 dhe gjat谷 arratisjes.8. F谷mij谷t kan谷 t谷 drejt谷n e mbrojtjesnga punashfryt谷zuese dhe keqp谷rdorimi seksual.9. F谷mij谷t kan谷 t谷 drejt谷 t谷 jetojn谷 me prind谷rit e tyre dhe t谷 mbajn谷kontaktin me t谷 dy prind谷rit,n谷se ata jetojn谷 t谷 ndar谷.10. F谷mij谷te gjymtuarkan谷 t谷 drejt谷n e ndihm谷sdhe p谷rkrahjes s谷 ve巽ant谷, si dhe t谷 pjes谷marrjesaktive n谷 jet谷n shoq谷rore. T谷 drejtat e f谷mij谷ve: 25 vjet Konvent谷 e OKB-s谷 A 谷sht谷 botasot nj谷 vendm谷 i mir谷 p谷rf谷mij谷tse 巽'ishte 25 vjetm谷 par谷?M谷 20 n谷ntor1989 u miratua Konventae OKB-s谷 p谷rt谷 drejtate f谷mij谷ve - nj谷 bilanc. 2014 谷sht谷 nj谷 vit i ve巽ant谷 p谷rt谷 drejtate f谷mij谷ve.Sakt谷sishtnj谷 巽erekshekullipas miratimitt谷 Konvent谷sp谷rt谷 Drejtate F谷mij谷ven谷 n谷ntor1989, p谷rher谷 t谷 par谷 dy aktivist谷 t谷 t谷 drejtave t谷 f谷mij谷ve nderohen me miminNobel t谷 Paqes:17 vje巽arja
- 3. Malala Yousafzai ngaPakistani,e cilaangazhohetp谷rt谷 drejt谷ne femrave p谷rarsimimdhe 60vje巽ari KailashSatyarthi ngaIndia,i cili gjith谷 jet谷ne tij luftoikund谷rpun谷ss谷 f谷mij谷ve. "Kjo谷sht谷 shprehje e nj谷 v谷shtrimit谷 ri p谷rf谷mij谷t,nj谷 largimngapik谷pamjae vjet谷rq谷 i shihte f谷mij谷t vet谷msi objekte q谷 duhett'i ndihmoje",thot谷n谷 Gjenev谷 Nigel Cantwell,juristp谷rt谷 drejtate f谷mij谷ve,i cili si koordinatori NGO-ve dhakontributt谷 madhn谷 vitet'80 p谷rlindjene Konvent谷ss谷 F谷mij谷ve. "V谷rtetq谷 nukka nj谷 kufi moshorp谷rposht谷 p谷rvlefshm谷rin谷 e konventavet谷 tjera,porp谷rf谷mij谷tn谷 to nukka menduaraskush.Ky谷sht谷 nj谷 pasqyrimi sakt谷 i perceptimitt谷 at谷hersh谷mt谷 f谷mij谷ve.P谷rsa u p谷rkett谷 drejtave t谷 tyre,atothuajse nukekzistonin." N谷 54 nene Konventai detyronshtetetq谷 e kan谷 n谷nshkruarq谷 t'i mbrojn谷 f谷mij谷tngadiskriminimi, shfryt谷zimi,shp谷rdorimi dhe dhuna.Konventathot谷 shprehimishtq谷 t谷 gjith谷 f谷mij谷te bot谷s,krahass谷 drejt谷sp谷rnj谷 fillimt谷 sh谷ndetsh谷mn谷 jet谷,kan谷 edhe t谷 drejt谷nq谷 t谷 shkojn谷 n谷 shkoll谷 dhe ta shfryt谷zojn谷potencialine tyre mendordhe fizik. A 谷sht谷 botasot nj谷 vendm谷 i mir谷 p谷rf谷mij谷t? 25 vjetpas miratimitt谷 Konvent谷s,Organizatae Ndihm谷sp谷rF谷mij谷t,UNICEFshtronpyetjenp谷r p谷rparimete sh谷nuara.A 谷sht谷 sotbota nj谷 vendm谷 i mir谷 p谷rf谷mij谷t,se saishte n谷 vitin1989? P谷rgjigjiae ekspert谷ve 谷sht谷 nj谷 "po"e qart谷,e shoq谷ruarme nj谷 "por"."Ka sektor谷 kukemi arritur p谷rparime t谷 qarta",thot谷 Nicolette Moodie nga zyra e UNICEF-itn谷 Gjenev谷. "N谷 sektor谷te sh谷ndetitdhe t谷 edukimit, p谷rparimetjan谷 t谷 m谷dha,edhe n谷sen谷 arsimprej disaviteshnukka m谷 hapa p谷rpara".Nj谷 bebe,q谷 lindn谷 vitin2014, sipasUNICEF-itkashanse shum谷 m谷 t谷 m谷dhaq谷 ta arrij谷 dat谷lindjene tij t谷 pest谷 se saqe e mundur25 vjetm谷 par谷.N谷 saj谷 t谷 vaksinimitdhe t谷 trajtimitm谷 t谷 mir谷 mjek谷sorvdekshm谷riatekf谷mij谷t谷sht谷ulurthuajse n谷 gjysm谷nq谷 n谷 vitin1990. Pokjodo t谷 thot谷 edhe se 巽do dit谷 vazhdojn谷 t谷 vdesin17mij谷 f谷mij谷,shumicae tyre nga s谷mundje t谷 shmangshme. Ajoq谷 i vretme t谷 v谷rtet谷 f谷mij谷t谷sht谷varf谷riadhe ushqimijoi mir谷,thuhetn谷 Organizat谷ne Ndihm谷sp谷rF谷mij谷t,UNICEF.Prandaj UNICEF-ie kashpallurluftimine varf谷ris谷 nj谷 ngadetyrate veta par谷sore. "Por n谷 sektor谷tdhun谷 kund谷rf谷mij谷ve,pun谷e f谷mij谷ve dhe martesat谷 f谷mij谷ve shihenp谷rparime vet谷mt谷 ngadalta.Kund谷rpun谷ss谷 f谷mij谷ve nukmundt谷 p谷rdor谷shvaksina.K谷tumasatjan谷 m谷 t谷 v谷shtirap谷rt'i zbatuar, thot谷 NicoletteMoodie ngazyrae UNICEF-itn谷 Gjenev谷.
- 4. Konventap谷rt谷 Drejtate F谷mij谷ve 谷sht谷nd谷rm谷 t谷 suksesshmet,194 shtete e kan谷 ratifikuarnd谷r koh谷,vet谷mSHBA,Somaliadhe Sudani i Jugutqendrojn谷 m谷njan谷. Shkolla, f谷mij谷t dhe t谷 drejtat -Nj谷 edukimi mire 谷sht谷 investimi m谷 i mir谷 jovet谷mp谷rindivid谷tporp谷rt谷 gjith谷 shoq谷rin谷n谷 t谷r谷si. Sipasstudimeve,vendetme arsimt谷 konsoliduarkan谷 dhe demokraci t谷 konsoliduar.Nj谷 shkoll谷 q谷 zhvillonq谷 t谷 p谷rmbush谷m谷 s谷 miri misionine saj,gjith谷 procesi i arsimitduhett谷 p谷rmir谷soj谷n谷 m谷nyr谷 t谷 vazhdueshmepolitikat.T谷 zhvilloj谷m谷 tej profesionalizmin e m谷suesve,kurrikul谷n, standardete vler谷simit,p谷rfshirjene f谷mij谷ve n谷 vendimmarrje, respektimine t谷 drejtave t谷 f谷mij谷ve, etj....T谷 drejtatf谷mij谷vepromovohendhe mbrohenngaKonventae F谷mij谷ve e cila谷sht谷 ratifikuardhe nga Shqip谷ria.Disangate drejtate f谷mij谷vejan谷:Edrejta p谷r strehim(neni 27),e drejtap谷redukim( neni 28,29), e drejtap谷r p谷rkujdesje sh谷ndet谷sore (neni 24),mbrojtangadiskriminimi (neni2), e drejtap谷rtu p谷rfshire ne vendimmarrje (neni 12) etj...Q谷 f谷mij谷t, realishtti g谷zojn谷 te drejtate tyre, ata duhetq谷 t谷 edukohendhe me ndjenj谷np谷rgjegj谷sis谷.Ataduhet t谷 nd谷rgjegj谷sohenq谷 巽doe drejt谷 谷sht谷 e lidhurme nj谷 p谷rgjegj谷si.Shembull:Edrejtw:dof谷 mijwkat谷 drejt谷 t谷 shprehwopinionine tij (neni 12)-P谷rgjegj谷si:Tw shpreh谷shopinionint谷nd,porpa prekurt谷 drejtate t谷 tjer谷ve.Kurshkollaaponj谷 m谷suesi respektont谷 drejtate f谷mij谷ve? 1.Kur m谷suesjadhe shkollamb谷shtetp谷rfshirjen e f谷mij谷ve duke i d谷gjuarata,duke konsideruar mendimine tyre ,duke i p谷rfshir谷 atan谷 vendimmarrje p谷r巽谷shtje q谷 kan谷 lidhje me f谷mij谷t. 2.Kur f谷mij谷ttrajtohennj谷lloj pai diskriminuaratapavar谷sishtp谷rb谷rjessociale,familjare,ekonomike etj... Kur shkollai mbronf谷mij谷tngakeqtrajtimi dhe violenca. 3. 4.Kur gjat谷 gjith谷 procesitm谷simordhe aktiviteteve jasht谷 shkollore interesi me i lart谷 i dhe mir谷qeniae f谷mij谷ve 谷sht谷preokupimi i shkoll谷sdhe m谷suesve.
- 5. 5.Kur f谷mij谷tme aft谷sit谷 kufizuarpranohendhe respektohensi t谷 barabarte n谷 klas谷. Kur k谷tyre f谷mij谷ve juofrohenshanse t谷 barabartap谷rtu p谷rfshir谷 n谷 procesinm谷simorduke juofruar informacion n谷 p谷rputhjeme niveline zhvillimitt谷 tyre. F谷mij谷tm谷sojn谷 m谷 mir谷 n谷 nj谷 ambientkuatanukndihen inferior. Shkolla,m谷suesjaduhett谷 promovoj谷 dialogundhe diskutimine hapurduke i par谷 f谷mij谷tsi partnerdhe t谷 barabart谷. F谷mij谷t,gjithashtu duhet t谷 nd谷rgjegj谷sohen p谷rvler谷ne nj谷 sjellje t谷 mire duke krijuarmarr谷dh谷nie respekti reciprok.Kjodoi ndihmonte ataqe t谷 zbulojn谷 dhe zhvillojn谷 m谷 mir谷 identitetine tyre.P谷rt谷 arritur k谷t谷,f谷mij谷t duhet t谷 ndihen t谷 pranuar,t谷 respektuar,t谷 mbrojtur,t谷 lirsh谷m, t谷 barabart谷 n谷 ambientete shkoll谷sdhe klas谷spjes谷e s谷 cil谷satajan谷.E drejtae f谷mij谷vep谷rtud谷gjuardhe p谷rfshirjae tyre n谷 vendimmarrje dot谷 sillte nj谷 p谷rmir谷simt谷 duksh谷mdhe dot谷 ndihmonte p谷rnj谷 edukimgjith谷p谷rfshir谷s. P谷rfshirjan谷 vendimmarrje n谷nkupton: 1.Pjes谷marrjen e f谷mij谷ven谷 planifikim, 2.N谷 ndarjen e p谷rgjegj谷sive 3.N谷 vendimmarrje 4.N谷 implementimine t谷 gjitha巽谷shtjeve q谷 jan谷 te lidhurame m谷simindhe aktivitetjasht谷shkollore dhe kjon谷 p谷rputhje me mosh谷ndhe kapacitetin e f谷mij谷ve. Nxitjadhe t谷 investuaritn谷 p谷rfshirjen e f谷mij谷ve i ndihmonf谷mij谷t t谷 edukohenme ndjenj谷ne barazis谷,liris谷 s谷 t谷 shprehurit,respektinp谷rte tjer谷tdhe respektinp谷rmendiminndryshe.P谷rfshirja gjithashtu n谷nkupton nx谷n谷saktivq谷 thith informacionin,analizon,lidhnjohurit谷 e marraduke i v谷n谷 ato n谷 sh谷rbimt谷 nj谷ratjetr谷s, shpreh ide dhe mendime duke shmangurpasivitetindhe t谷 m谷suarin p谷rmend谷sh.T谷 d谷gjuarite nj谷 f谷mijen谷nkupton, mund谷sip谷r nj谷 f谷mij谷 q谷 ai t谷 shpreh perspektiv谷n,prioritetdhe p谷rvoj谷ne tij.Kurf谷mij谷tkan谷 mund谷sin谷p谷rtup谷rfshir谷 dhe shprehur, ata ju komunikojn谷 m谷 t谷 rriturve si atae kuptojn谷 bot谷ndhe 巽far谷 谷sht谷 e r谷nd谷sishme p谷rta.N谷se f谷mij谷tneglizhohen nukd谷gjohendhe lihenm谷njan谷at谷her谷 atab谷henapatikdhe t谷 t谷rhequr.Nj谷 shkoll谷 e mir谷 nxit谷 dhe gjall谷ron z谷rat. Ajokrijonhap谷sirave t谷 sh谷ndetshme dukepromovuar gjith谷 p谷rfshirjene f谷mij谷ve, t谷 d谷gjuarite mendimeve ndryshme dhe k谷rkimitt谷 ideve t谷 reja.Nj谷 shkoll谷 q谷 investon n谷 p谷rfshirjendhe kultivimine z谷rave t谷 nx谷n谷sve dhe student谷ve te saj, investondrejt谷 gjenerimitt谷 demokracis谷p谷rt谷 cil谷naspirojm谷 t谷 gjith谷!Cilatjan谷 formate t谷 d谷gjuaritt谷 f谷mij谷ve? 1.P谷rfshirjaf谷mij谷ven谷 vendimmarrjen谷 t谷 gjitha巽谷shtjetq谷 kan谷 lidhjeme atadhe marrja e vendimeve n谷 p谷rputhje me interesate f谷mij谷ve.
- 6. 2.T谷 nxit谷shf谷mij谷tq谷 atat谷 shprehenlirsh谷mp谷rgjith巽kaq谷 atamendojn谷 duke argumentuar idet谷 e tyre sipask谷ndv谷shtrimitt谷 tyre. 3.T谷 konsideroshtseriozisht mendimet dhe idet谷 e f谷mij谷ve 4.T谷 edukosh te f谷mij谷tnj谷 pjes谷marrje konstruktive. N谷p谷rmjetp谷rfshirjesshkollai ndihmonf谷mij谷tt谷 shprehenlirsh谷medhe kur atamendojn谷 ndryshe duke argumentuarmendimete tyre.P谷rt谷 arritur m谷 mir谷 k谷t谷, nj谷 elementtjet谷ri r谷nd谷sishmejan谷 edhe marr谷dh谷nietm谷suesnx谷n谷ssi dhe respekti reciproknd谷rmjettyre.Sipasstudimeve,kaakoma shkollaq谷 vazhdojn谷 t谷 limitojn谷 t谷 m谷suarinn谷p谷rmjetp谷rfshirjesdhe dialogut.Ndonj谷her谷 m谷suesit ashtu si dhe prind谷ritkan谷 tendenc谷nt谷 shikojn谷 dhe trajtojn谷 f谷mij谷tsi pasiv谷 ku p谷r巽do gj谷 duhett谷 vendosin m谷suesitapoprind谷rit. Kjoargumentohetngaatase n谷se atab谷jn谷 ndryshe at谷her谷f谷mij谷t nukdo ti d谷gjojn谷,nukdoti respektojn谷 dhe nukdot谷 vazhdojn谷 t谷 sillenmir谷.Atamendojn谷 q谷 duke qen谷 autoritarme f谷mij谷tdot谷 fitojn谷respektine tyre, porstudimetkan谷 treguardhe v谷rtetuart谷 kund谷rt谷nPraktikatdhe studimetkan谷 treguarq谷 f谷mij谷te t谷 gjithamoshave shkollore kan谷 aft谷si t谷 kontribuojn谷 n谷:Strukturimine kurrikulave 1.P谷r mir谷s imin dhe zhvilli mine meto dave t谷 m谷simdh谷nies 2.N谷 rekrutimine stafit 3.N谷 organizimindhe menaxhimine aktiviteteve jasht谷shkollore 4.N谷 zhvillimindhe p谷rmir谷simine politikave arsimore 5.N谷 sensibiliziminkomunitetinmbi t谷 drejt谷ne f谷mij谷ve p谷rtuarsimuar 6.N谷 p谷rmir谷simindhe zhvillimine rregullave p谷rsjelljenn谷 shkoll谷 dhe jasht谷saj. Si konkluzion,shkolla mund dhe duhett谷 promovojn谷p谷rfshirjen dhe t谷 d谷gjojn谷 z谷rate 巽dof谷mije. Kjodo t谷 b谷nte q谷 idet谷 e 巽do f谷mije t谷 kontribuoninn谷 formimin e vizionitkolektivse si shkolladuhet t谷 jet谷 dhe 巽far谷 ne t谷 gjith谷 se bashkuduhett谷 b谷jm谷 p谷rt谷 arriturat谷 q谷 duam dhe q谷 duhet. Respektimi i mendimit t谷 f谷mij谷s
- 7. 77. Legjislacioni shqiptar,institucionete shtetitdhe komuniteti e konsiderojne femijensi nje qenieqe merr pjese aktive,progresivishtne perputhje me intelektine tij,ne organizimindhe rrjedhene jetesse tij dhe te ambjentitqe e rrethon.Keshtu,sipasKoditt谷 Procedur谷sCivile (neni 356),femijamundte pyetet,ose te merretne konsideratemendimi i tij,kurkambushurmoshen10 vje巽.Por,aftesiaperte pasur mendimine tij konsiderohetse ndryshonne funksionte zhvillimitte femijes,te aftesisese tij per te kuptuarngjarjetqe e prekinate,natyrendhe shkallene rendesise se 巽eshtjeskonkrete. 78. Ne Kodine Familjes(neni 66dhe 70), ne rastinkur prinderitperarsye te ndryshme nukjetojne bashke,pornukjane te divorcuar,vendosKeshilli i Kujdestarise se me cilinprinddote jetoje femija,dhe ne qoftese femijakambushurmoshen10 vje巽,duhette marre dhe mendimine tij.Ne rastine zgjidhjes se marteses,gjykatazgjidhedhe 巽eshtjense cilitprind doti besohenfemijetperrritje dhe edukim.Kur femijakambushurmoshen10 vje巽Keshilli i Kujdestarise merrne konsiderate edhemendimine tij (neni 97). 79. Ne LigjinNr.7650, date 17.12.1992 Perbiresimine te miturve ngashtetaste huaj dhe per disa ndryshime ne Kodine Familjesparashikohete drejtae te mituritqe te jape mendimine tij perbiresimin, ne qoftese kambushurmoshen10 vje巽.Pra,ne rastine biresimitmerretmendimii te mituritqe ne fazene pro巽eduresadministrative(neni7).Gjithashtu,edhegjate proceduresgjyqesore,nese femijaka mbushurmoshen10 vje巽,merretedhe pelqimi i tij (neni54).SipasKoditte Familjes,ne rastinkur Keshilli i Kujdestariseemeronkujdestarinduhette marre edhe mendimine te mituritqe kambushur moshen10 vje巽(neni 105). 80. Kodi i ProceduresCivile,konformnenit12te Konventes,parashikonte drejtene te mituritqe ka mbushurmoshen16 vjecti drejtohetvete gjykatespervendosjene kujdestarise.Jovetemme 巽eshtjet qe kane te bejne me marredhenietne familje te femijes,poredhe ne rastine fitimitose heqjesdore nga shtetesia,merretmendimi i tij. 81. Ne LigjinNr.8389, date 5.08.1998 Pershtetesine shqiptarethuhetse 巽dondryshimne shtetesinee te miturve te moshes14-18 vje巽behetduke marre edhe pelqimine femijes(neni 5).Gjithashtu,ligji parashikonrastinkurte dyprinderitfitojneshtetesine shqiptare me natyralizem, femijai tyre,nen moshen18 vje巽,kur jetonme prinderit,behetshtetasshqiptarme kerkesene prinderve dhe me pelqimine femijes,nese ai eshte ne moshen14 -18 vje巽.
- 8. 82. Projekti i Koditte Familjes,ne kete fushekabere nje hapte rendesishemne percaktimine te drejtes se femijespertudegjuarngagjykatadhe per tuperfaqesuarvete,me avokatose ngaperfaqesuesi ligjor i tij.Keshtu,ne pjesene pare mbi dispozitate pergjithshmeeshteparaqiturme dyvariante e drejtae te mituritpertiudrejtuargjykatesdhe pertudegjuarprej saj ne rastetkur merrenvendimeqe kane te bejne me interesate te miturit. 83. Ne variantine pare,nukeshte percaktuarmosha,por lidhetme aftesi ne e te mituritperte kuptuar dhe me zhvillimine tij intelektual,duke mosprekurdispozitate Kodit,qe parashikojnete drejtene femijesdhe detyrimine gjykateste degjojedhe te marre pelqimine femijes,sipasceshtjesne gjykim.Ne variantine dyte eshte percaktuarmosha12 vjecsi kufi perfemijenqe te degjohet,te marre pjese aktive ne procesdhe te mbrohetsipasmjeteveligjore te mbrojtjeste parashikuarane kete Kod dhe ne Kodine ProceduresCivile.Kypercaktimne Projektine Koditte Familjesmerrrendesi,sidomoskurprocedurat kryesore qe i interesojne femijesparagjykatesjane proceduratfamiljare,ne vecantiatoqe lidhenme ushtrimine te drejtesprinderore,si vendbanimi,marredhenietme prinderit,e drejtae vizites,vendosja e kujdestarise,cenimi i jetesprivate dhe i korespondences,mbrojtjae te drejtave pasurore, etj. 84. ShqiperiakaratifikuarKonventenEuropiane te te Drejtave te Njeriutdhe kapranuarjuridiksionine GjykatesEuropiane perte Drejtate Njeriut,e cila pergjithesishtkaarriturne konkluzioninse asnje vendimnukduhette merretkundervullnetitte nje femije te moshes12vjecne raste te vendosjesse tij ne nje familje ushqyese,te ndryshimitte emrit,te kerkesespershtetesi,te besimitfetar,etj. T谷 drejtat e f谷mij谷ve respektohen n谷... let谷r N谷 Dit谷n Nd谷rkomb谷tare t谷 Mbrojtjes s谷 t谷 Drejtave t谷 F谷mij谷ve Shekulli foli me Erion Kriston, aktivist dhe pedagog. Ai tregon se t谷 drejtat e f谷mij谷ve jan谷 respektuar vet谷m n谷 letra dhe seminare. Prind谷rit dhe m谷suesit duhet t谷 punojn谷 m谷 shum谷 n谷 drejtim t谷 mbrojtjes s谷 t谷 drejtave dhe lirive t谷 tyre. A respektohen t谷 drejtat e f谷mij谷ve n谷 Shqip谷ri dhe n谷 巽'mas谷? T谷 drejtat e f谷mij谷ve respektohen vet谷m n谷 let谷r dhe n谷 seminaret e shumta q谷 organizohen, po jo n谷 terren. T谷 drejtat e f谷mij谷ve p谷rmenden nga ligjv谷n谷sit vet谷m n谷 dit谷n e tyre, m谷 1 Qershor, po
- 9. jo p谷rtej k谷saj dite (hiq rastin e fundit kur u zhvillua seanca e par谷 mes shoq谷ris谷 civile dhe ligjv谷n谷sve n谷 Kuvend). Cil谷t f谷mij谷 e g谷zojn谷 privilegjin p谷r t谷 pasur t谷 drejta t谷 plota dhe cila kategori f谷mij谷sh q谷ndron jasht谷 k谷saj? Asnj谷 f谷mij谷 nuk e g谷zon privilegjin p谷r t谷 pasur t谷 drejta t谷 plota, sepse n谷 vendin ton谷 f谷mij谷t nuk marrin pjes谷 n谷 p谷rcaktimin e politikave f谷minore; f谷mij谷t nuk d谷gjohen, f谷mij谷t nuk kan谷 ku t谷 ankohen, f谷mij谷t nuk kan谷 ku t谷 luajn谷, f谷mij谷t bien pre e dhun谷s fizike, psikologjike e mediatike, f谷mij谷t p谷rdoren n谷p谷r fushata, f谷mij谷t shihen si viktima dhe jo si protagonist谷. Megjithat谷 disa kategori f谷mij谷sh jan谷 krejt t谷 dhunuar: f谷mij谷t jetim谷, f谷mij谷t rom谷, f谷mij谷t me aft谷si t谷 ve巽anta (nuk duhet th谷n谷 t谷 kufizuara), f谷mij谷t lyp谷s, f谷mij谷t e trafikuar, f谷mij谷t e minator谷ve, etj. A ka statistika n谷 Shqip谷ri p谷r numrin e f谷mij谷ve t谷 dhunuar? Ka studime q谷 hedhin drit谷 mbi disa situata f谷minore, por statistika t谷 sakta nuk ka. P谷r shembull, nuk e dim谷 me sakt谷si se sa 谷sht谷 mortaliteti f谷minor, sa 谷sht谷 numri i aborteve t谷 t谷 miturve, sa t谷 mitur jan谷 kontingjent krimi. Ka shifra, po jo statistika. Por dim谷 se nj谷 n谷 tre f谷mij谷 dhunohet, dim谷 se nj谷 n谷 tre f谷mij谷 谷sht谷 i kequshqyer, dim谷 se f谷mij谷t jan谷 p谷rdorues t谷 duhanit, alkoolit, drog谷s dhe ka shum谷 studime p谷r ta nga institucionet shtet谷rore e shoq谷ria civile. Cili 谷sht谷 roli i organizatave civile? A kan谷 ndikuar ato p谷r t谷 ndaluar keqtrajtimin, dhunimin dhe abuzimin ndaj f谷mij谷ve? Roli i organizatave civile 谷sht谷 i paz谷vend谷suesh谷m. Ato kan谷 ndikuar n谷 ngritjen e 巽谷shtjeve f谷minore, por mjerisht z谷ri i tyre 谷sht谷 ende i dob谷t. Shteti nuk i ka marr谷 n谷 konsiderat谷. Ishin k谷to organizata q谷 巽uan n谷 p谷rgatitjen dhe miratimin e ligjit p谷r mbrojtjen e t谷 drejtave t谷 f谷mij谷ve. Problemet m谷 t谷 shumta vijn谷 nga zonat rurale apo urbane? Zona t谷 ve巽anta kan谷 probleme t谷 ve巽anta. Natyrisht n谷 zonat rurale shkelet nj谷 parim i r谷nd谷sish谷m i t谷 drejtave f谷minore q谷 谷sht谷 aksesi i barabart谷 ndaj sh谷rbimeve dhe informacionit. F谷mij谷t nuk duhet vet谷m t谷 ushqehen, po dhe t谷 zhvillohen. Pse Shqip谷ria nuk e ka ende Avokatin e Popullit p谷r f谷mij谷t, si巽 e kan谷 shum谷 vende t谷 bot谷s? Sepse Shqip谷ria pretendon se ec谷n n谷 nj谷 hap me bot谷n, po jetojm谷 n谷 mbret谷rin谷 e g谷njeshtrave, nj谷lloj si n谷 koh谷rat e propagand谷s komuniste. Sepse Shqip谷ria pretendon se po kursen t谷 hollat e
- 10. buxhetit duke mos miratuar nj谷 komisioner p谷r f谷mij谷t, nd谷rkoh谷 q谷 vet谷 shteti abuzon mbi 100 mln euro 巽do vit. Pra, n谷se flasim p谷r t谷 vjedhur, kemi resurse t谷 pafund, por n谷se flasim p谷r f谷mij谷t, ata jan谷 n谷 fund t谷 list谷s. Si arsimohen f谷mij谷t e ngujuar M谷suesit punojn谷 me f谷mij谷t e ngujuar sipas nj谷 plani t谷 caktuar m谷simor vjetor. Sipas t谷 dh谷nave nga MASH-i, viti m谷simor 谷sht谷 jo m谷 pak se 25 jav谷. M谷simi zhvillohet tri her谷 n谷 jav谷, me 10 or谷/jav谷. Or谷t e m谷simit jan谷 nga 45 minuta. Aty ku ka m谷 shum谷 se nj谷 nx谷n谷s, q谷 u p谷rkasin klasave t谷 ndryshme, punohet me sistemin e klasave kolektive. Kur 谷sht谷 e mundur, nx谷n谷sit grumbullohen n谷 nj谷 nga familjet (vatrat m谷simore) q谷 ka f谷mij谷 t谷 ngujuar. N谷 vatrat m谷simore, ku ka nx谷n谷s t谷 arsimit fillor, jep m谷sim nj谷 m谷sues i k谷tij cikli, nd谷rsa p谷r vatrat m谷simore, ku ka nx谷n谷s t谷 klasave t谷 pesta deri n谷 klasat e teta, jep m谷sim nj谷 m谷sues i ciklit t谷 lart谷. N谷 巽do dy vatra m谷simore t谷 klasave t谷 5-8, q谷 jan谷 pran谷 nj谷ra-tjetr谷s, jep m谷sim nj谷 m谷sues i l谷nd谷ve shoq谷rore dhe nj谷 m谷sues i l谷nd谷ve natyrore, duke u alternuar, me q谷llim q谷 t谷 mbulohet m谷simdh谷nia n谷 l谷nd谷t kryesore. Nx谷n谷sit regjistrohen n谷 klasat dhe shkollat p谷rkat谷se n谷 dokumentacionin- baz谷 t谷 shkoll谷s. do m谷sues Arsimimi 谷sht谷 nj谷 hap i d谷shtuar dhe qeveria duhet t谷 hartoj谷 masa t谷 reja m谷 konkrete
- 11. Mban nj谷 fletore regjist谷r. T谷 dh谷nat e fletores regjist谷r hidhen n谷 regjistrin e klas谷s, nj谷 her谷 n谷 jav谷. T谷 dh谷nat p谷rfundimtare hidhen n谷 amz谷n e shkoll谷s dhe nx谷n谷sit pajisen me d谷ftes谷, bazuar n谷 rezultatet e fituara. Drejtorit谷 arsimore rajonale, zyrat e arsimit dhe drejtorit谷 e shkollave forcojn谷 bashk谷punimin me organet e pushtetit vendor, p谷r t谷 evidentuar rastet e f谷mij谷ve t谷 ngujuar. T谷 gjitha DAR/ZA, ku ka f谷mij谷 t谷 ngujuar, sigurojn谷 sh谷rbim psikologjik p谷r k谷ta t谷 fundit. MASH-i, n谷 kuad谷r t谷 zbatimit t谷 Strategjis谷 Komb谷tare t谷 Arsimit Parauniversitar, p谷r t谷 krijuar shanse t谷 barabarta n谷 edukimin e nx谷n谷sve, e kryesisht t谷 f谷mij谷ve q谷 jan谷 t谷 ngujuar p谷r shkak t谷 fenomen it t谷 gjakmarrjes, hartoi projektin T谷 mbrojm谷 f谷mij谷t nga fenomeni i gjakmarrjes. N谷 Tiran谷 ka mbi 110 familje t谷 ngujuara, t谷 cilat nuk i 巽ojn谷 f谷mij谷t e tyre n谷 shkoll谷. Sipas misionar谷ve t谷 pajtimit, arsimimi 谷sht谷 nj谷 hap i d谷shtuar dhe qeveria duhet t谷 hartoj谷 masa t谷 reja m谷 konkrete